Rechtstaat Geen Willekeur, maar recht › wp-content › uploads › 2010 › ... · 2.2...

Maatschappijleer samenvatting

http://www.schoolsamenvatting.nl/ - De site voor samenvattingen

http://www.schoolsamenvatting.nl/

Verkenning

Om een samenleving in goede banen te leiden zijn regels

nodig. Deze bepalen wat je wel en niet mag.

Maar de vraag luidt steeds:

Hanteren we de goede regels en worden

ze rechtvaardig toegepast?

Daarover zijn vaak discussies en ontstaan er ruzies.



Oriëntatie

Bijna iedereen is er over eens dat een samenleving zonder

wetten en rechten niet kan functioneren. De staat moet er

voor zorgen dat wetten worden nageleefd, maar ze moeten

zich daarbij zelf ook aan de wetten houden. Hoofdvraag

van dit hoofdstuk:

Wat is de rechtstaat en welke problemen

doen zich voor bij het functioneren van

de rechtsstaat?

In dit hoofdstuk wordt vooral gekeken naar Nederland.



Paragraaf 1:

Wat is de

rechtstaat



1.1 De kern van de rechtsstaat

Staatsorganen (overheid) hebben de macht om mensen te

dwingen zich aan de wetten te houden. Zo niet dan mag de

overheid straffen.

Van GEZAG is sprake als de macht van een staat of een

andere organisatie als redelijk wordt ervaren en wordt

aanvaard door de mensen die zich aan de regels moeten

houden.

Als mensen bijv. vinden dat het terecht is dat misdadigers

worden bestraft, mensen zonder inkomen een uitkering

krijgen enz. dan spreekt me van rechtmatig en redelijk

ervaren, dan heeft het gezag LEGITIMITEIT.




19e eeuw:

LIBERALE RECHTSSTAAT:

persoonlijke vrijheid en bescherming tegen willekeurig

overheidsoptreden

Begin 20e eeuw:

DEMOCRATISCHE RECHTSTAAT:

volwassen inwoners kregen kiesrecht.

Eind 20e eeuw:

SOCIALE RECHTSTAAT:

overheid nam verschillende sociale taken op zich.




De kernelementen van de rechtstaat zijn:

Bescherming tegen willekeur van de overheid,

rechtszekerheid en gelijke rechten.

De rechtstaat maakt de samenleving.



1.2 Kenmerken van de rechtsstaat

Het idee van de rechtstaat heeft vorm gekregen in een aantal,

onderling samenhangende, wettelijke regelingen:

• GELIJKE RECHTEN: Wetten gelden voor iedereen hetzelfde

• LEGALITEITSBEGINSEL: Mensen kunnen alleen gestraft

worden voor een misdrijf dat al in het wetboek stond.

• OVERHEID MOET ZICH AAN DE WETTEN HOUDEN:

burgers kunnen een proces tegen de overheid ook winnen in

tegen stelling tot dictatuur.




Het idee van de rechtstaat heeft vorm gekregen in een aantal,

onderling samenhangende, wettelijke regelingen:

•MACHTENSCHEIDING: trias politica

- wetgevende macht: Parlement samen met Regering

- uitvoerende macht: Regering en ambtenaren

- rechterlijke macht: Rechters.Belangrijk: ONAFHANKELIJKHEID VAN DE RECHTERS

• GRONDRECHTEN: c.q. mensenrechten. Om te zorgen dat

ze niet zomaar kunnen worden veranderd staat het in de

GRONDWET.




Tegenover rechten staan PLICHTEN:

• Wet boek kennen.

• Niet beroepen op het feit dat ze niet wisten dat iets mocht

of juist niet mocht.

• Verplicht mensen te helpen in levensgevaar.

• Vanaf 14 jaar jezelf kunnen identificeren.

• Morele plicht om grondrechten van andere mensen te

respecteren.



1.3 Veiligheid

Veiligheid en criminaliteit horen behoren tot de 10 belangrijkste

problemen van Nederland.

Men heeft het gevoel dat de criminaliteit toeneemt, maar dat is

niet zo, vanwege de beeldvorming. Niet werkelijkheid maar

ideeën, beelden en verhalen maken dat beeld.

Je hebt een veel grotere kans om in het verkeer om te komen dan

door criminaliteit.

Veiligheid is altijd al een belangrijke staatstaak geweest, mensen

zien het ook als een taak voor de rechtsstaat



Paragraaf 2:

GrondrechtenWat zijn de grondrechten (mensenrechten) en

hoe worden ze beschermd



2.1 Klassieke en sociale grondrechten

Grondrechten worden ook vaak MENSENRECHTEN genoemd.

Ontwikkeld in de strijd tegen machtige vorsten.

De belangrijkste KLASSIEKE MENSENRECHTEN:

• Vrijheid van godsdienst, drukpers/meningsuiting

•Vrijheid van vereniging, vergadering en demonstratie

• Onaantastbaarheid van het lichaam

• Bescherming van persoonlijke eigendom

• Recht op eerbieding van de persoonlijke levenssfeer

• Bescherming tegen willekeurige arrestatie/huiszoeking

• Brief-, telefoon- en telegraafgeheim

Deze grondrechten stellen grenzen aan het optreden van de

overheid tegen burgers (liberaal).

Geen duidelijke grens, rechter bepaalt de grens

in de situatie.



2.1 Klassieke en sociale grondrechten

De SOCIALE MENSENRECHTEN:

• Recht op eten

• Recht op onderdak

• Recht op werk

• Recht op onderwijs

• Recht op gezondheidszorg

Dit zijn zorgen voor een overheid, maar de overheid heeft alleen

een inspanningsverplichting en geen resultaatverplichting.



2.2 Bescherming van de grondrechten

Een klacht tegen de overheid is vaak kansloos. Rechters luisteren

vaak naar de regering of mensen met veel geld.

Mensen met klachten over overheidsoptreden kan zich ook

wenden tot de ombudsman: onafhankelijke functionaris op

landelijk niveau. Hij onderzoekt over de klacht terecht is.

Nederlandse wetten mogen niet in strijd zijn met EVRM (Europees

verdrag van de Rechten en de fundamentele vrijheden).



Paragraaf 3:

Opsporing, vervolging

en berechtingHoe worden in de Nederlandse rechtsstaat verdachten

van misdrijven opgespoord, vervolgd en berecht?



3.1 Opsporing en vervolging

CRIMINALITEIT is een door de overheid in een bepaald land in

een bepaalde tijd strafbaar gesteld gedrag.

Een ander woord voor strafbare handelingen is een DELICT.

Deze strafbare handelingen staan omschreven in het WETBOEK

VAN STRAFRECHT.

Ernstige delicten worden MISDRIJVEN genoemd. Vb:

• geweld

• diefstal

• dronken een auto besturen

Minder ernstige delicten worden OVERTREDINGEN genoemd. Vb:

• zwartrijden openbaar vervoer

• Te hard rijden




Bij een misdrijf krijg je een STRAFBLAD. Hierdoor krijg je

moeilijker een baan.

LEGALITEITSBEGINSEL: bepaalde regels moeten in acht worden

genomen. Deze staan in het WETBOEK VAN STRAFVORDERING.

Zijn van toepassing op opsporen, vervolgen en berechten (zie

volgende dia voor meer uitleg).

De wettelijke bevoegdheden van de politie om de waarheid te

achterhalen worden DWANGMIDDELEN genoemd. Hoe zwaarder

het misdrijf hoe zwaarder het dwangmiddel.




De volgende taken worden gedaan door:

• OPSPOREN: Door Politie met de hulp van OFFICIEREN

VAN JUSTITIE.

• VERVOLGEN: Taak van het OPENBAAR MINISTERIE.

• BERECHTEN: Rechter (zie voor uitleg paragraaf 3.2)

De officier van justitie kan kiezen om te:

• VERVOLGEN

• SEPONEREN, zaak wordt afgesloten zonder veroordeling,

omdat: delict te klein, andere manier geregeld of

onvoldoende bewijs.

• TRANSACTIE, c.q. schikking. Betaalt bedrag betalen

GEDOGEN: wetsovertreding niet vervolgen, omdat men bij

vervolging juist meer nadelige gevolgen verwacht.



3.2 Berechting

Als er niet wordt geseponeerd of een transactie plaats vindt dat

moet de verdacht e voor de rechter verschijnen.

Tijdens het strafproces, openbare terechtzitting, onder vraagt de

RECHTER de verdachte en eventueel getuigen en deskundigen.

Daarna houdt de OFFICIER VAN JUSTITIE als openbare aanklager

een toespraak (requisitoir), waarin hij alle bewijzen naar voren

brengt en een bepaalde straf eist.

Vervolgens houd de ADVOCAAT een verdedigingsrede en pleit

hij bijv. voor vrijspraak bij gebrek aan bewijsmateriaal. Verdachte

krijg als laatste het woord.

Tenslotte spreken de rechters uit of de verdachte schuldig of

onschuldig is en zo ja welke straf hij krijgt.



3.2 Berechting

Misdrijven

Strafrechter

Overtredingen

Kantonrechter

In beroep

GERECHTSHOF

Bekijkt de hele zaak opnieuw

Laatste kans: CASSATIE

HOGE RAAD bekijkt of de lage

rechters als correct hebben

gedaan zoniet dan alles opnieuw.



3.3 Straffen

Als de rechter een straf oplegt, streeft hij daarmee een aantal

doelen tegelijk aan:

• VERGELDING: De dader moet boeten voor wat hij heeft

misdaan.

• PREVENTIE: De straf moet mensen afschrikken.

• RESOCIALISATIE: De straf moet terugkeer in de

samenleving mogelijk maken.

• VOORKOMEN VAN EIGENRICHTING: De overheid wil met

het opleggen van straffen voorkomen dat slachtoffers zelf

wraak nemen.

In Nederland geldt het DADERSTRAFRECHT. De rechter moet

met zijn vonnis rekening houden met de ernst van het delict, de

bewijsvoering en eventuele bijzondere omstandigheden.



3.3 Straffen

In Nederland kennen we 4 hoofdstraffen:

• gevangenisstraf (bij misdrijven),

• hechtenis (bij overtreding),

• taakstraf (onbetaald maatschappelijk nuttig werk doen

• geldboete

Daarnaast nog eventueel bijstraffen, vb: het recht ontnemen van

het rijden van auto.

Minderjarigen hebben een aparte plaats in het strafrecht, speciale

regels. Niet strafrechtelijk aanspreekbaar.

Mensen die al een eens eerder een misdrijf hebben begaan heten

RECIDIVISTEN.

TBS: Ter beschikking stelling van de dader. Ze worden geholpen

met een terugkeer in de samenleving.



Rechtstaat Geen Willekeur, maar recht › wp-content › uploads › 2010 › ... · 2.2...

Documents

Transcript of Rechtstaat Geen Willekeur, maar recht › wp-content › uploads › 2010 › ... · 2.2...