1

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING voor de leerlingen van Atheneum 6

en als kennisgeving aan de ouder(s)/verzorger(s)

EXAMENREGLEMENT

2016 - 2017

Diamant 9 3641 XR MIJDRECHT

Telefoon: 0297 283459 Telefax : 0297 283350 E-mail: info@hetvlc.nl

website: www.veenlandencollege.nl

Rector: Dhr. drs. Henk Lichthart Teamleider Atheneum bovenbouw: Dhr. drs. Patrick Dool

2

INHOUDSOPGAVE INLEIDING Programma van Toetsing en Afsluiting .............................................................................. 3 ROOSTER CENTRAAL EXAMEN 2017 Havo/Vwo ........................................................................... 4

1. Commissies .................................................................................................................................. 5 2. Algemene Zaken .......................................................................................................................... 5 3. Mondelinge toetsen, practica, werkstukken en verslagen ............................................................ 6

4. Beoordeling / rapportering ........................................................................................................... 6 5. Onregelmatigheden ...................................................................................................................... 6 6. Absentie........................................................................................................................................ 6 7. Inleveren van werkstukken, boekverslagen, poëzieverslagen, literatuurlijsten,

practicumverslagen .............................................................................................................................. 7

8. Herkansing ................................................................................................................................. 7 DE VAKKEN VAN HET SCHOOLEXAMEN IN ................................................................................. 9

ATHENEUM 6 ........................................................................................................................................ 9 EXAMENREGLEMENT ...................................................................................................................... 29 BIJLAGE 1 Regeling met betrekking tot het inleveren van werkstukken en verslagen ....................... 30 BIJLAGE 2 Frauderegeling ................................................................................................................ 33 BIJLAGE 3 DECANAAT (LOOPBAANORIENTATIE- en BEGELEIDING) ............................... 34

BIJLAGE 4 Afspraken bij schoolexamens ........................................................................................ 34

N.B. Als er gedurende het jaar wijzigingen in dit PTA plaatsvinden, worden deze schriftelijk medegedeeld.

3

INLEIDING Programma van Toetsing en Afsluiting

Beste leerling, Met dit boekje ontvang je de belangrijke informatie over de studie van dit cursusjaar. In dit Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) tref je een zeer nauwkeurige planning aan van de activiteiten van het komende cursusjaar. De inhoud van dit boekje bevat eerst een beschrijving van de regels die gelden bij de toetsen van dit PTA. Vervolgens wordt per vak een nauwkeurige beschrijving gegeven van de inhoud van de verschillende onderdelen van de vakken. Daarna volgt een beschrijving van de wettelijke reglementen die passen bij de laatste schooljaren. Het examen bestaat uit een Schoolexamen (SE) en een Centraal Schriftelijk Examen (CE). De onderdelen van het SE worden in het 4e, 5e en 6e leerjaar door je eigen docenten getoetst. Het hangt van het vak af wanneer de toetsing plaatsvindt; of in één, of in twee of in drie leerjaren. Het CE is de toetsing door middel van de opgaven die het ministerie naar de school stuurt. Het CE vindt plaats aan het einde van het 6e leerjaar. In het PTA vind je de onderdelen van het SE nog een keer bij elkaar. In de vaklessen hebben de docenten je geïnformeerd over de onderdelen van het SE van hun vakken. In het examenreglement zijn de bepalingen opgenomen die van belang zijn voor je examenjaar. Drie schooljaren bezig zijn met je examen is een lange tijd. Maar het betekent ook dat de onderdelen verspreid zijn over drie jaren en dat je niet alles in één jaar hoeft te doen. We wensen je goede schooljaren toe en hopen dat je die jaren zult afsluiten met een Atheneumdiploma. Teamleider en docenten N.B. Om de organisatie, administratie en regelgeving goed te laten verlopen zijn er drie functionarissen aangesteld. Voor vragen of opmerkingen over vakken, je vakkenpakket of de studielast kun je bij hen terecht. Hr. Ton Kok examensecretaris Hr. Wim Boonstra cijfercoördinator Mw. Renske Fengler decaan

4

ROOSTER CENTRAAL EXAMEN 2017 Havo/Vwo Rooster voor de centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens voortgezet onderwijs in 2017, nummer CvTE-15.01453. Eerste tijdvak – Havo – Vwo

Datum Havo Vwo

wo 10 mei 13.30-16.30 13.30-16.30

Scheikunde Nederlands

do 11 mei 13.30-16.30 13.30-16.30

Nederlands M&O

vr 12 mei 9.00-12.00 9.00-12.00

Geschiedenis Geschiedenis

13.30-16.00 13.30-16.00

Frans Engels

ma 15 mei 9.00-12.00 9.00-11.30

Aardrijkskunde Duits

13.30-16.30 13.30-16.30

Biologie Wiskunde A, B en C

di 16 mei 9.00-12.00

Aardrijkskunde

13.30-16.30 13.30-16.30

Economie Natuurkunde

wo 17 mei 13.30-16.00 13.30-16.00

Engels Tehatex

Do 18 mei 9.00-11.30

Duits

13.30-16.00 13.30-16.30

Tehatex Scheikunde

Vr 19 mei 13.30-16.30 13.30-16.00

Wiskunde A, B Frans

ma 22 mei 9.00-12.00

Maatschappijwetenschappen

13.30-16.30 13.30-16.30

Natuurkunde Biologie

di 23 mei 13.30-16.30 13.30-16.30

M&O Economie

Continuïteitsplan centrale examens Voor eventualiteiten waarbij de geheimhouding van de examens geschonden is of afname niet mogelijk is, treedt een Continuïteitsplan in werking. In het meest ingrijpende noodscenario kunnen één of meer centrale examens worden uitgesteld en kan het eerste en tweede tijdvak zich uitstrekken tot het moment van de aanvang van de vroegste zomervakantie (aanvangsdatum 8 juli 2017, volgens het overzicht schoolvakanties schooljaar 2016-2017 van het ministerie van OCW).

5

REGELING SCHOOLEXAMEN ATHENEUM Bij besluit van 15 november 1997 stb 588 houdende wijziging van het Inrichtingsbesluit Vwo-Havo-Mavo-Vbo en enkele andere besluiten in verband met invoering van profielen in het voortgezet onderwijs, wordt aan de school een regeling SE vastgesteld. Met inachtneming van het in het Besluit bepaalde is door de rector en de docenten-examinatoren, daartoe gemachtigd door het Bevoegd Gezag, de regeling SE aan onze school vastgesteld. Deze regeling zal aangepast worden, indien het ministerie veranderingen in de regelgeving aangeeft.

1. Commissies

Het SE wordt afgenomen onder verantwoordelijkheid van de eindexamencommissie. 1.1 De eindexamencommissie bestaat uit:

a. de rector b. de teamleider c. de examensecretaris

1.2 Voor de commissie van beroep kunt u zich wenden tot de rector, deze zal een commissie van beroep instellen. De rector maakt geen deel uit van deze commissie.

2. Algemene Zaken

2.1 Het SE in een vak vindt plaats gedurende het 4e, 5e en 6e leerjaar en vangt aan met de start van het schooljaar.

2.2 Het SE omvat per vak verschillende soorten onderdelen: traditionele toetsen (schriftelijke of mondelinge vragen en opdrachten), praktische opdrachten en zogenaamde handelingsdelen. De toetsen en praktische opdrachten worden beoordeeld met een cijfer. De toetsen vallen onder de regeling herkansing. De handelingsdelen worden niet beoordeeld met een cijfer, maar moeten voldoende zijn afgerond. Deze vallen buiten de regeling herkansing.

2.3 Wat schriftelijk kan worden afgenomen, wordt bij voorkeur schriftelijk getest. 2.4 De cijfers worden zo spoedig mogelijk bij de 2e fase coördinator ingeleverd en

aan de kandidaten bekend gemaakt. De cijfers worden geregistreerd in het examendossier.

2.5 Bij schriftelijk afgenomen toetsen moeten de opgaven, het werk van de kandidaten, de eventuele beoordelingsnormen en de voor elk werk toegekende cijfers worden bewaard tot een half jaar na afloop van het CE.

2.6 De kandidaten ontvangen voor het examenjaar Atheneum 6 het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA).

2.7 In dit Programma is vastgelegd: a. Het tijdvak waarin de toetsen worden afgenomen. b. De omschrijving van de op de toetsen te onderzoeken stof. c. De wijze waarop de toets wordt afgenomen: mondeling, schriftelijk, door

middel van een practicum of werkstuk e.a. d. De weging van de onderdelen in het totale SE.

2.8 Bij wisseling van school van een kandidaat tijdens het (examen)jaar worden de behaalde scores doorgegeven aan de nieuwe school.

2.9 In gevallen waarin deze regeling niet voorziet, beslist de rector.

6

3. Mondelinge toetsen, practica, werkstukken en verslagen

3.1 De mondelinge toetsen voor het SE worden afgenomen door de docentexaminator in bijzijn van een collega (bijzitter).

3.2 De bijzitter maakt een protocol van iedere toets en kan tevens na toestemming van de docentexaminator vragen stellen.

3.3 Het cijfer van een mondelinge toets wordt vastgesteld door de docent-examinator na overleg met de bijzitter. Komen zij niet tot overeenstemming, dan wordt het rekenkundig gemiddelde van de beoordelingen genomen.

3.4 De beoordeling van het practicum vindt in principe plaats door de vakdocent eventueel na overleg met de door de sectie aangewezen bijzitter.

3.5 De kandidaat en de docentexaminator stellen in overleg schriftelijk vast wat het onderwerp voor een werkstuk of een verslag moet zijn.

3.6 De kennis van de in het werkstuk of in het verslag verwerkte stof kan tijdens een toets getest worden.

4. Beoordeling / rapportering

4.1 De beoordeling van een toets wordt uitgedrukt in een cijfer uit de schaal van cijfers lopende van 1 tot en met 10 met de daartussen liggende cijfers met 1 decimaal.

4.2 Regels voor de bepaling van een gemiddelde: wordt een eindcijfer in 1 decimaal verlangd, dan bepaalt men het gemiddelde door uitsluitend naar de 2e decimaal te kijken. Is de 2e decimaal een 5 of meer, dan wordt naar boven afgerond; is de 2e decimaal 4 of minder, dan wordt naar beneden afgerond (6,74 wordt dus 6,7; 6,65 wordt 6,7).

4.3 Drie keer per jaar ontvangen de leerlingen in Atheneum 6 een school-examenkaart, waarop de resultaten van het SE per vak zijn aangegeven. De 1e periode loopt t/m week 48 (28/11/16). De 2e periode loopt t/m week 08 (24/02/17). De 3e periode loopt t/m week 16 (19/04/17).

5. Onregelmatigheden

5.1 Indien een kandidaat zich ten aanzien van enig deel van het SE aan enige onregelmatigheid schuldig maakt of heeft gemaakt, kan de rector maatregelen nemen. De wijze van handelen is beschreven in het examenreglement hoofdstuk 1 punt 5.

6. Absentie

6.1. Als een kandidaat door ziekte of door een andere vorm van overmacht niet in staat is een toets voor het SE af te leggen, dan moet dit telefonisch met opgave van redenen door een van de ouder(s)/verzorger(s) voor de aanvang van de toets gemeld worden aan de teamleider.

6.2. Zodra een kandidaat die door ziekte of een andere vorm van overmacht een toets verzuimd heeft, weer op school komt, dient hij een verklaring met opgave van redenen, ondertekend door een van de ouder(s)/verzorger(s) in te leveren bij de teamleider.

6.3. Bij onwettige afwezigheid van een kandidaat is het examenreglement van toepassing: hoofdstuk 1 artikel 5.

6.4. Het inhalen van gemiste toetsen zoals vermeld in art. 6.1 valt onder de herkansingregeling zoals omschreven in artikel 8.

7

6.5 Rekentoets

De rekentoets maakt deel uit van de zak- en slaagregeling van het examen 2016-2017. De rekentoets maakt deel uit van de kernvakkenregeling. Dit betekent dat er maximaal 1

5 gehaald mag worden voor de rekentoets of Nederlands of Engels of Wiskunde. De kandidaat krijgt diverse kansen om een 6 of hoger te halen: Eén kans is geweest in het

schooljaar 2015-2016 en er komen drie kansen in het schooljaar 2016-2017. Data 2016-2017:

- Tussen 10 januari en 23 januari 2017 - Tussen 7 maart en 20 maart 2017 - Tussen 24 mei en 9 juni 2017

Voor een kandidaat met dyscalculie of ernstige rekenproblemen is een aangepaste rekentoets beschikbaar, de ER-toets. Leerlingen die hiervoor in aanmerking komen moeten dit tijdig aangeven bij de zorg coördinator of de betrokken teamleider.

- Een kandidaat die de ER-toets aflegt, krijgt de toevoeging ER op de cijferlijst, dat kan gevolgen hebben voor de toelating tot een vervolgopleiding of bij toetreding op de arbeidsmarkt.

- Een kandidaat die de ER-toets heeft behaald, mag de resterende kansen benutten om de standaard rekentoets te behalen. Lukt dat, dan komt de toevoeging ER te vervallen.

7. Inleveren van werkstukken, boekverslagen, poëzieverslagen, literatuurlijsten, practicumverslagen

7.1 Kandidaten dienen bovengenoemde werkstukken en verslagen tijdig in te leveren, ten uiterste op de door de docent aangegeven datum. Bij het in gebreke blijven wordt het cijfer 1 toegekend, of wordt het werk als onvoldoende beoordeeld, tenzij de leerling door ziekte of ten gevolge van een bijzondere, van zijn wil onafhankelijke omstandigheid, niet in staat kan zijn tijdig aan de opdracht te voldoen (zie bijlage 1).

8. Herkansing

Het aantal herkansingen is als volgt: maandag 21 november 2016 1 herkansing woensdag 15 februari 2017 1 herkansing woensdag 12 april 2017 2 herkansingen

8.1 Alleen toetsen die voorkomen in het PTA mogen herkanst worden 8.2 De luistertoetsen worden afgenomen in schoolexamenperiode 2. De

herkansingsmogelijkheid van de luistertoetsen zal vallen op woensdag 12 april 2017.

8.3 Practica, praktische opdrachten, presentaties en mondelinge schoolexamens mogen niet herkanst worden.

8.4 Een toets die ingehaald moet worden geldt als een herkansing (in uitzonde-ringsgevallen kan hier door de rector van afgeweken worden).

8.5 Het aantal malen herkansen per toets is één. 8.6 De leerling bepaalt na overleg met de cijfercoördinator welke toetsen herkanst

worden.

8

8.7 Bij afwezigheid tijdens de herkansing vervalt de mogelijkheid tot herkansing van de desbetreffende toets (voor uitzonderingen zie punt 4).

8.8 Na herkansing van een toets geldt het hoogste cijfer als definitief cijfer. 8.9 Als een leerling op vrijdag 7 april 2017 niet bij is met het inleveren van de

verschillende werkstukken, verslagen en boekverslagen (de zgn. handelingsdelen), vervalt aan het einde van het schooljaar één herkansingsmogelijkheid.

8.10 Niet gebruikte herkansingen in de ene periode kunnen niet naar de volgende periode worden meegenomen.

9

DE VAKKEN VAN HET SCHOOLEXAMEN IN

ATHENEUM 6

10

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 - 2017 Schoolexamen Vak: Aardrijkskunde Profiel: Studielast in A6: · 190 uur Studieboek: de Geo / Bosatlas 54e druk

Toets-

nr.

Week

Stofaanduiding

Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T9 43/44 Leefomgeving |

Wonen in Nederland

H.3 De Randstad

(kopieën).

Herhaling Globalisering*

H1 t/m H4

schr. cijfer 20 60 CE stof

T10 2/3 Aarde |

Systeem aarde

H.1 De actieve aarde

H.2 Afbraak en vorming van

landschappen

H.3 Landschappen en hun

gebruikers

H.4 Verder kijken dan de Costa’s

schr. cijfer 15 40 CE stof

T11 12/13

Gebieden |

Zuidoost Azië in beeld

H.1 Zuidoost Azië in kaart

gebracht

H.2 Zuidoost Azië regio in

beweging

H.3 wedstrijd tussen wereldregio’s

schr. cijfer 20 60

CE stof

Toets-

nr.

Week

Stofaanduiding

Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

P5 41 Excursie stad Utrecht PO cijfer 10 15 Veldwerk

P6 9-13 V: Aardrijkskunde-Olympiade Schr cijfer 10 15

*Leerlingen bestuderen zelfstandig de gemaakte aantekeningen en samenvattingen uit Atheneum 5. De docent verstrekt kopieën van de samenvatting van de auteur van het boek (methode). De praktische opdracht P5 mag niet worden herkanst. In week 41 op 14 oktober is de stadsexcursie naar Utrecht samen met Havo 5. De praktische opdracht P6 mag niet worden herkanst. Het programma is onder voorbehoud.

Eindcijfer SE:

T = (T1 + T2 + T3 + T4 + T5 + T6 + T7 + T8 + 20T9 + 15T10 + 20T11) / 63

P = (P1 + P2 + P3+P4+15P5+10P6) /29

SE = (63T + 29P) / 92

CE= Wereld Globalisering Hoofdstuk 1 t/m 4 Aarde Systeem Aarde Hoofdstuk 1 t/m 4 Gebieden Zuidoost-Azië in beeld Hoofdstuk 1 t/m 3 Leefomgeving Wonen in Nederland Hoofdstuk 1 t/m 3

11

Atheneum 6 Cursusjaar: 2016 – 2017 Schoolexamen Vak: Biologie Studielast in A6: ± 160 uur Studieboek: 10voorBiologie (+ Advanced Biology)

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE

SLU + Opm.

T9 43/44 Bloedlink! schr. Cijfer 2 40

T10 2/3 Tobsport of tobsport Van mond tot kont

schr. Cijfer 2 50

T11 12/13

Breinblik & kernkijk (deels herhaling van examenstof uit A4)

schr. Cijfer 2 40

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE

SLU + Opm.

P4 35 Biologie-kamp (do.1 t/m zo.4 sept. 2016) Eigen (ecologisch) onderzoek, afsluiten met posterpresentatie op school.

Schr. + pres.

Cijfer 4 25

P5 4 Biologie-olympiade Donderdag 26 januari 2017

Schr. Cijfer 2

5

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen Beoord. Gewicht SE

SLU + Opm.

H1 2 Reflectieverslag 4 divers Vold. Hand deel

3

H3 11 Portfolio:

(theoretische,

praktische en/of

maatschappelijke

opdrachten)

divers Vold. Hand.

deel

**

Eindcijfer SE: T = (T1 + T2 + T3 + T4 + 2T5 + 2T6 + 2T7 + 2T8 + 2T9 + 2T10 + 2T11) / 18 P = (P1 + 2P2 + 4P3 + 4P4 + 2P5) / 13 SE = (4T + P) / 5

12

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 – 2017 Schoolexamen Vak: Duits Studielast in A6: 160 Studieboek: Neue Kontakte A5/A6 5e editie Examenbundel Documenten in de ELO en materiaal t.b.v. literatuur van de docent Domein B: Luistervaardigheid:

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T1 23 jan Luisteropdrachten

CITO-toets cijfer 1

Domein C: Spreekvaardigheid:

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T2 12/13 Spreekopdrachten mondeling Cijfer 1

Domein D: Schrijfvaardigheid

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T3 43/44 Schrijfopdracht CITO-toets cijfer 1 100

min.

Domein E: Literatuur

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

H1 49 Lezen van een boek in

overleg met de docent

boekverslag vold. hand.

deel

T4 12/13 Literatuur schr. cijfer 1

Herkansing: Alle onderdelen, met uitzondering van gespreksvaardigheid, die niet herkanst kan worden,

vallen binnen de herkansingsregeling.

Eindcijfer SE:

SE = (T1 + T2 + T3 + T4) : 4

Leesvaardigheid: CE

13

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 – 2017 Schoolexamen Vak: Economie Studielast in A6: ±135 uur Studieboek: Economie in Context, deel 3

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding

Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU Opm.

T9 43/44 Theorieboek en werkboek 3

Hoofdstuk 16, 17 + extra

examenstof

schr. cijfer 2 35

T10 2/3 Theorieboek en werkboek 3

Hoofdstuk 16 t/m 20

schr. cijfer 3 50

T11 12/13

Theorieboek en werkboek 3

Alle examenonderdelen +

keuzeonderwerp

schr. cijfer 3 50

Bijzonderheden: Tijdens de schoolexamens mag géén grafische rekenmachine gebruikt worden.

Eindcijfer SE = (T1 + T2 + T3 + T4 + 2P5 + 2T6 + 2T7 + 2T8 + 2T9 + 3T10 + 3T11) / 20

14

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 - 2017 Schoolexamen Vak: Engels Studielast in A6: 100 uur Studieboek: Examenbundel 2015 - 2016 Domein B: Luistervaardigheid

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toetsvormen Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T5 24 jan Luisteropdrachten CITO-toets Cijfer 2

Domein C: Spreekvaardigheid

Toets-

nr.

Week

Stofaanduiding Toetsvormen Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T4 2/3 Spreekopdrachten CITO-toets +

ander materiaal

Cijfer 2

Domein D: Schrijfvaardigheid

Toets-

nr.

Week

Stofaanduiding Toetsvormen Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T3 43/44 Schrijfopdracht CITO-toets Cijfer 2 90’

Bijzonderheden:

Herkansing: Alle onderdelen, met uitzondering van gespreksvaardigheid, die niet herkanst kan worden,

vallen binnen de herkansingsregeling.

Eindcijfer SE:

SE = (T1 + 1T2 + 2T3 + 2T4 + 2T5) / 8

Leesvaardigheid: CE

15

Atheneum 6 Cursusjaar 2016-2017 Schoolexamen Vak: Frans Studielast in A6: 160 uur Materiaal: VWO Examenbundel 2015 – 2016 (reeds in bezit) Materiaal docent (Schrijven, spreken en literatuur) Grammaire essentielle (verstrekt tijdens les) Domein B: Luistervaardigheid

Toets- nr.

Week Stofaanduiding Toetsvormen Beoord. Gewicht SE

SLU Opm.

T3 25-01-17 Luisteropdrachten CITO-toets cijfer 1 +/- 60’

Domein C: Spreekvaardigheid

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toetsvormen Beoord. Gewicht SE

SLU Opm.

T4 12/13 Spreekopdrachten mondeling cijfer 1 20’

Domein D: Schrijfvaardigheid

Toets- nr.

Week Stofaanduiding Toetsvormen Beoord. Gewicht SE

SLU Opm.

T2 2/3 Schrijfopdracht op computer cijfer 1 100’

Domein E: Literatuur

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toetsvormen Beoord. Gewicht SE

SLU Opm.

H1 decem-ber

Lezen van een boek in overleg met de docent

verslag vold. hand. deel

T1 43/44 Literatuur Schriftelijk cijfer 1

Herkansing: Alle onderdelen, met uitzondering van spreekvaardigheid, vallen binnen de herkansingsregeling. Berekening van het eindcijfer SE: (T1 + T2 + T3 + T4) / 4 N.B. : wat betreft onderdeel A Leesvaardigheid, dit wordt getoetst tijdens het CSE.

16

Atheneum 6 Cursusjaar 2016- 2017 Schoolexamen Vak: Geschiedenis Profiel: C & M / E & M Studielast in A6: 150 uur Studieboek: Feniks bovenbouw vwo overzicht van de geschiedenis Aanvullend materiaal

Toetsnr. Week Stofaanduiding Toets-

vormen Beoord. Gew

SE SLU

±

Opm.

T8 43/44 Tijdvak 10:

- Televisie en computer

(Feniks 10.3 en 10.4)

+ cumulatief tijdvak 1 t/m 9.

Historische context 4:

Duitsland 1871-1945

Thema:

- De jaren 1960.

schr. cijfer 2 50

T9 2/3 Herhaling historische contexten:

- De Republiek in de zestiende en

zeventiende eeuw.

- Democratische revoluties.

schr. cijfer 2 40

T10 12/13

Algehele herhaling tijdvakken + historische

contexten:

- De 49 kenmerkende aspecten van de

tien tijdvakken.

- De Republiek in de zestiende en

zeventiende eeuw.

- Democratische revoluties.

- De Koude Oorlog.

- Duitsland 1871-1945.

schr. cijfer 2 50

Eindcijfer SE:

T = (T1 + T2 + T3 + T4 + T5 + T6 + 2T7 + 2T8 + 2T9 + 2T10) / 14

P = P1

SE = (4T + P) / 5

17

Atheneum 6 Cursusjaar 2016-2017 Schoolexamenvak: Lichamelijke Opvoeding Studielast in A6: 40 uur Studieboek: n.v.t.

Week: Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE

SLU Opm.

Voor mei:

Bewegen: 40

T15 T16 T17

Bevat: - 2 Keuzeactiviteiten

- Softbal/Honkbal

PO PO en Schr.

1 1 1

Bijzonderheden:

Het vak L.O. wordt deels in A4, A5 en A6 afgesloten.

Alle onderdelen moeten voldoende worden afgerond.

SE eindbeoordeling; voldoende / goed

Teneinde te voldoen aan de voorgeschreven studielasturen L.O. (per kwartaal mag een

leerling niet meer dan 2 lesuren absent zijn) maakt de docent afspraken met de leerling over

het inhalen van gemiste lessen.

18

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 – 2017 Schoolexamen Vak: Management & organisatie Studielast in A6: + 200 uur Studieboek: M&O in balans deel 2a en 2b, Boekhoudmodule

Toets-nr. Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE SLU Opm.

T8 43/44 Hfdst 33 t/m 38 + stof ath 5

schr. cijfer 2 40

T9 02/03 Boekhouden schr. cijfer 2 80

T10 12/13 Hfdst. 38-44 schr. cijfer 3 80

Bijzonderheden: bij M&O is geen grafische rekenmachine toegestaan Eindcijfer SE: SE = (T1+ 2T2 + T3 + 2T4 + 2T5 + 2T6 + 2T7 + 2T8 + 2T9 + 3T10) / 19

19

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 – 2017 Schoolexamen Vak: Natuurkunde Studielast in A6: + 180 uur Studieboek: Overal Natuurkunde 6 VWO

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T9 43/44 H. 12: Elektrische velden

H. 13: Magnetische velden

schr. cijfer 20 50

T10 2/3 H. 14: Mechanica in

samenhang

H. 15: Quantumwereld

schr. cijfer 20 60

T11 12/13 Keuzehoofdstuk: elementaire

deeltjes

H. 16: Finale

schr. cijfer 20 60

Toets-

nr.

Periode Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

P7 1 Practicum 7 verslag cijfer 10 5

P8 2 Practicum 8 verslag cijfer 10 5

Bijzonderheden:

Bij het vak natuurkunde mag geen grafische rekenmachine worden gebruikt.

Eindcijfer SE :

T = (2T1 + 3T2 + 2T3 + 3T4 + 6T5 + 8T6 + 8T7 + 8T8 + 20T9 +20T10 + 20T11) / 100

P = (P1 + P2 + 2P3 + 2P4 + 2P5 + 8P6 + 10P7 + 10P8) / 36

SE = (4T + P) / 5

20

Atheneum 6 Cursusjaar 2016-2017 Schoolexamen Vak: Nederlands Profiel: n.v.t. Studieboek: Op Niveau Tweede Fase en Laagland, Literatuur en Lezer

Toets- Nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE

SLU Opm.

T5 43/44 SE 1900-nu schr. cijfer 2 Woordenboek toegestaan

T6 2/3 SE mondeling literatuurlijst

mond. cijfer 4 niet herkansbaar

T7 5 t/m 8 Duo-voordracht mond. cijfer 3 niet herkansbaar

T8 12/13 SE schrijven schr. cijfer 5 Tekstverwerker woordenboek, schrijfdossier

Bijzonderheden: Herkansing: Alle onderdelen, met uitzondering van de spreekvaardigheid, die niet herkanst kan worden, vallen binnen de herkansingsregeling.

Alle SE’s moeten daadwerkelijk gemaakt/gehouden worden. Eindcijfer SE: SE= (T1+ 2T2+2T3+2T4+2T5+4T6+3T7+5T8)/21 Het schrijfdossier moet uiterlijk 1 week voor de aanvang van de desbetreffende tentamens bij de docent binnen zijn. De juiste datum wordt vermeld in de studieplanner. Bij een ‘onvoldoende’ of ‘te laat ingeleverd’ schrijfdossier wordt de leerling niet toegelaten tot het SE-schrijven en wordt hij verwezen naar de herkansing.

21

Literatuurlijst:

De literatuurlijst bevat minimaal 12 boeken (24 punten). In A4 4 boeken, in A5 4 boeken en in A6 4 boeken.

Op de lijst moeten de volgende historische periodes vertegenwoordigd zijn: Middeleeuwen (A4) Renaissance + 18e eeuw (A5) 19e eeuw (A5)

Per historische periode worden 2 punten gelezen. Dit kan betekenen dat er voor een historische periode 2 boeken gelezen moeten worden. Dit geldt in ieder geval voor de middeleeuwen.

Per boek dient minimaal één van onderstaande bronnen geraadpleegd te worden: o Lexicon der Literaire Werken o Kritisch Literatuur Lexicon o Artikelen uit Biblion o Andere secundaire literatuur alleen in overleg met de docent.

Bijzonderheden literatuur: In de jaarplanner van het vak Nederlands staat wanneer de leerling verplicht is de lijst van gelezen boeken en de geraadpleegde secundaire literatuur in te leveren. Het mondeling is niet herkansbaar.

22

Atheneum 6 Cursusjaar: 2016 - 2017 Schoolexamen Vak: NL&T Profiel: N&G + N&T Studielast in A4: 120 uur Studieboek: losse modulen

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vorm

Beoord. Gewicht SE

SLU +

Opm.

P9 43/44 Module 1 div. cijfer 4 40 *

P10 2/3 Module 2 div. cijfer 4 40 *

P11 12/13 Module 3 div. cijfer 4 40 *

Bijzonderheden: * De totstandkoming van de cijfers bij NLT varieert per module. Het cijfer kan worden bepaald middels een theorietoets, een praktische opdracht of beide. Eventuele theorie toetsen zijn niet herkansbaar en worden in sommige gevallen tijdens de les getoetst. De leerling wordt aan het begin van elke module op de hoogte gesteld hoe het cijfer van die module tot stand komt. Overgangscijfer E: T = (T1 + T2 + T3) / 3

P = (2P1 + P2 + P3 + P4 + 2P5 + 2P6 + 2P7 + 2P8 + 4P9 + 4P10 + 4P11) / 25

E = (T + 8P) / 9

23

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 – 2017 Schoolexamen Vak: Scheikunde Studielast in A6: 140 uur Studieboek: Nova

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SLU +

Opm.

T9 43/44

Organisch, materialen en chemie van het leven

schr. cijfer 8 45

T10 2/3

Redox, zuur/base en analytisch + beantwoording examenvragen

schr. cijfer 8 40

T11 12/13

Chemie van het leven, groenere chemie + olympiade

schr. cijfer 8 40

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE

SLU +

Opm.

P6 divers Diverse praktische opdrachten

Diverse/ dossier

cijfer 2 10

P7 3/4 analyse practicum cijfer 2 5

Bijzonderheden: Eindcijfer SE: T = (T1 + 2T2 + 2T3 + 2T4 + 4T5 + 4T6 + 4T7 + 4T8 + 8T9 + 8T10 + 8T11) / 47 P = (P1 + P2 + 2P3 +2 P4 + 2P6 + 2P7) / 10 E = (4T + P) / 5

24

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 - 2017 Schoolexamen Vak: Tekenen/ handvaardigheid Studielast in A6 160 uur Studieboek: Kunst op Niveau Beeldende begrippen

Stencils via docent

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE

SLU +

Opm.

T7 43/44 Boek K.O.N: Modernisme, blz 81 t/m 123 + Beeldende begrippen hoofdstuk 4: vorm + 1e deel syllabus examenprogramma (voorbeeldig)

schr. cijfer 1

T8 2/3 Boek K.O.N: Kunst na 1945, blz 125 t/m 165 + Beeldende begrippen hoofdstuk 9: Design + 2e deel syllabus examenprogramma (voorbeeldig)

schr. cijfer 1

T9 12/13 Stencils Moderne bouwkunst + Beeldende begrippen hoofdstuk 8: Architectuur + Laatste deel syllabus examenprogramma (voorbeeldig) en analyse aan de hand van beeldaspecten

schr. cijfer 1

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vormen

Beoord. Gewicht SE

SLU +

Opm.

P3 diverse Prakt. opdrachten en opdrachten naar CPE.

te/ha cijfer 1 gem. cijfer

Bijzonderheden: Eindcijfer SE: T = (T1 + T2 + T3 + T4 + T5 + T6 + T7 + T8 + T9) / 9 P= (P1 + P2 + P3) / 3 SE = (T + P) / 2

25

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 - 2017 Schoolexamen vak: Wiskunde A Studielast in A6 : 160 uur Studieboek: Getal & Ruimte vwo A deel 4

Toets-nr. Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

Opm.

T10 43/44 A deel 4 H.14

Algebraïsche vaardigheden

schr. cijfer 2 25

T11 2/3

A deel 4 H.13

Mathematische statistiek

A deel 4 H.15

Toetsen van hypothesen

schr. cijfer 4 45

T12 12/13 A deel 4 H.16

Differentiaalrekening schr. cijfer 2 20

Eindcijfer SE:

SE = (T1 + 2T2 + T3 + 2T4 + 3T5 + T6 + 3T7 + 1T8 + 3T9 + 2T10 + 4T11 + 2T12) / 25

26

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 – 2017 Schoolexamenvak: Wiskunde B Studielast in A6: 160 (waarvan 40 examentraining) Studieboek: Getal en Ruimte VWO B deel 4

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T10 43/44 H. 12 Vlakke meetkunde

schr. cijfer 2 30

T11 2/3 H. 13 Afgeleide en

tweede afgeleide

H14 Algebraïsche

vaardigheden

schr, cijfer 4 60

T12 12/13 H. 15 Toepassingen

schr. cijfer 2 30

Bijzonderheden:

Eindcijfer SE:

SE = (T1 + T2 + T3 + T4 + 2T5 + T6 + 2T7 + 2T8 + 2T9 + 2T10 + 4T11 + 2T12) / 21

27

Atheneum 6 Cursusjaar 2016 – 2017 Schoolexamen Vak: Wiskunde C Studielast in A6: + 130 uur Studieboek: Getal en Ruimte vwo C deel 4

Toets-

nr.

Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

+

Opm.

T11 43/44 C deel 4 H.13 t/m par5

Algebraïsche vaardigheden

schr. cijfer 2 20

T12 2/3 C deel 4 H.14

Mathematische statistiek

schr. cijfer 2 25

T13 12/13 C deel 4 H.15 + H13 par6

Formules en grafieken

schr. cijfer 2 25

Bijzonderheden:

Eindcijfer SE:

SE = (T1 + 2T2 + T3 + 2T4 + 2T5 + T6 + 3T7 + 2T8 + T9 + T10 + 2T11 + 2T12 + 2T13) / 22

28

Atheneum-6 Cursusjaar 2016 - 2017 Schoolexamen vak: Wiskunde D Profiel: N&G / N&T Studielast in A6 : 150 uur Studieboek: Getal & Ruimte vwo D deel 3 en 4

Toets-nr. Week Stofaanduiding Toets-

vormen

Beoord. Gewicht

SE

SLU

Opm.

T9 43/44 H.11 + H.12

schr. cijfer 3 50

T10 2/3 H.13 + H.14 schr. cijfer 3 50

T11 12/13 H.15 + H.16 schr. cijfer 3 50

Eindcijfer SE:

SE = (T1 + T2 + T3 + T4 + T5 + 2T6 + T7 + 2T8 + 3T9 + 3T10 + 3T11) / 19

Er is geen Centraal Examen voor dit vak.

29

EXAMENREGLEMENT

UITGAANDE VAN HET EINDEXAMENBESLUIT VWO - HAVO - MAVO – VBO

https://www.examenblad.nl/onderwerp/eindexamenbesluit/2016

30

BIJLAGE 1 Regeling met betrekking tot het inleveren van werkstukken en verslagen

Artikel 1: voorwaarden De docent formuleert de opdracht schriftelijk en geeft daarbij de concrete invulling van de volgende eisen aan: a. voorwaarden uitvoering; b. manier en vorm van presentatie (de wijze van de verwerking die beoordeeld

wordt); c. inleverdatum (datum en tijdstip); d. consequenties bij onvolledig, onvoldoende en/of niet naar behoren afgeronde

(deel)opdracht; e. de manier en frequentie waarop docentbegeleiding plaatsvindt; f. de wijze waarop het logboek (= procesformulier) gebruikt moet worden (indien van

toepassing); g. sancties bij onvolkomenheden/onregelmatigheden. Vervolgens zijn de volgende voorwaarden van toepassing: Art. 1.1 Aan de leerling worden a. t/m g. schriftelijk bekend gemaakt. De tijdsduur

tussen het verstrekken van de opdracht en het inleveren van het werkstuk, e.d. wordt door de vaksectie bepaald. De tijdsduur is in overeenstemming met de omvang van de opdracht, doch ten minste drie weken.

Art . 1.2 De docent voert tussen de opgave- en de inleverdatum ten minste één

voortgangscontrole uit. Het initiatief hiertoe ligt bij de leerling. Over de voortgang wordt door de docent aantekening gemaakt.

Art. 1.3 Bij een groepsopdracht vindt tussen de opgave- en inleverdatum

tenminste één gesprek plaats tussen de docent en de hele groep die voor het werkstuk verantwoordelijk is (voortgangscontrole). Het initiatief hiertoe ligt bij de groep. Over de voortgang wordt door de docent aantekening gemaakt.

Art. 1.4 Als aan de voorwaarden niet is voldaan vervalt de volgende regeling met

de daaraan verbonden sancties. Artikel 2: regeling art. 2.1 Een werkstuk of verslag van het desbetreffende vak wordt ingeleverd op een afgesproken datum bij de docent in de les. art. 2.2 Als de leerling of de docent op de datum van inlevering de hele dag met

geoorloofde reden afwezig is, verschuift de verplichting van inlevering automatisch naar de eerstvolgende les, tenzij anders is afgesproken.

31

art. 2.3 Als een van de deelnemers aan een groepsopdracht tussen de opgave- en inleverdatum vier aaneengesloten dagen of meer niet op school is door ziekte of anderszins, wordt in overleg met de docent een nieuwe inleverdatum vastgesteld. Het initiatief hiertoe ligt bij de groep.

Artikel 3: sancties art. 3.1 Indien een leerling op de vastgestelde datum (=datum en tijdstip) het

werk niet inlevert, is aan het onderdeel planning niet voldaan en vindt er puntenaftrek plaats op het onderdeel planning. De leerling krijgt een nieuwe datum voor inleveren.

Indien de leerling op de nieuwe datum het werk niet inlevert, treedt voor leerlingen uit de PTA-klassen artikel 5 van het eindexamenbesluit in werking. Indien de beslissing inhoudt, dat een geheel nieuwe opdracht moet worden gemaakt, houdt die beslissing tevens in dat het aantal herkansingen, uit de reguliere regeling herkansing, met één wordt verminderd.

Voor een leerling uit de niet-PTA-klassen neemt de teamleider één van de volgende maatregelen:

a. het toekennen van het cijfer één, b. het bepalen dat een geheel nieuwe opdracht wordt gemaakt.

art. 3.2 Als punt 3.1 betrekking heeft op een groep, is artikel 3.1 van toepassing

op elk van de leden van de groep. art. 3.3 Als een leerling geen werkstuk e.d. inlevert, heeft dat tot gevolg dat geen

rapportcijfer gegeven kan worden, c.q. aan de examenleerling niet het predicaat “geslaagd” gegeven kan worden en geen diploma uitgereikt kan worden.

Artikel 4 : consequenties art. 4.1 Een uiteindelijk toegekend cijfer 1, met inachtneming van de artikelen 1

tot en met 3, voor een praktische opdracht wordt in het eindcijfer berekend overeenkomstig de in het PTA aangegeven werkwijze (art. 7 regeling schoolexamen), of voor de niet PTA-klassen overeenkomstig de totstandkoming van het rapportcijfer.

art. 4.2 Een uiteindelijk toegekende onvoldoende beoordeling, met inachtneming

van de artikelen 1 tot en met 3, van een handelingsdeel telt mee in het geheel van de beoordeling van de handelingsdelen van het betreffende vak of leidt tot uitsluiting van het examen.

32

Artikel 5: een onvoldoende beoordeling nadat aan artikel 2 is voldaan, wordt als volgt behandeld: art. 5.1 Een onvoldoende voor een praktische opdracht telt mee overeenkomstig

de voor dat vak in het PTA aangegeven weging. art. 5.2 Als een handelingsdeel onvoldoende wordt ingeleverd, bepaalt de docent

wanneer het werk gecorrigeerd wordt heringeleverd. De docent geeft aan op welke onderdelen het werk verbetering behoeft.

art. 5.3 Het tijdstip van (her)inlevering wordt door de docent vastgesteld. art. 5.4 Op het moment van vaststelling treden de artikel 2 en 3 weer in werking. Artikel 6: wanneer kan van de regels worden afgeweken: art. 6.1. Een docent mag van de voorwaarden die genoemd zijn in artikel 1

afwijken als de opdracht een studielast heeft van minder dan drie uur. De docent maakt de door hem gehanteerde procedure aan de klas bekend, art. 1 a, b, c, d.

art. 6.2 Na overleg met de schoolleiding mag een docent, in overleg met de klas,

het klassikaal moment van inleveren naar een later tijdstip verplaatsen indien hiervoor zwaarwegende redenen zijn. Het nieuwe moment van inlevering wordt klassikaal bekend gemaakt.

art. 6.3 Indien een docent, na het opgeven van een praktische opdracht,

langdurig ziek is, kan in overleg met de schoolleiding van de afdeling besloten worden af te wijken van het in artikel 1 gestelde, om het onderwijsproces doorgang te laten vinden.

art. 6.4. Een docent heeft geen recht de artikelen 3 en 4 op eigen wijze te interpreteren.

33

BIJLAGE 2 Frauderegeling

1. Bij het plegen van fraude moet onderscheid gemaakt worden tussen: a. Fraude tijdens repetities en overhoringen. b. Fraude bij het maken van werkstukken (zie begrippenlijst regeling inleveren

werkstukken, e.a.). Ad a. Gepleegde fraude kan o.m. bestaan uit:

- praten; - afkijken; - spiekbriefjes, op papier of elektronisch - het gebruiken van niet toegestane hulpmiddelen.

Ad b. Gepleegde fraude bestaat meestal uit: - overschrijven van delen van anderen of uit naslagwerken, al dan niet elektronisch zonder dat bronnen vermeld worden en de suggestie gewekt wordt, dat het om eigen werk gaat. - inleveren van het werk van anderen. - het laten voorkomen dat wel aan de opdracht voldaan is, terwijl

dat niet het geval is (bijv. bewust het vermelden van een foutief aantal gebruikte woorden bij een schrijfopdracht).

2. Maatregelen.

Maatregelen moeten genomen worden wanneer er sprake is van “betrappen op heterdaad”. Wanneer achteraf blijkt dat er waarschijnlijk sprake van fraude is, wordt het treffen van maatregelen bemoeilijkt omdat men al gauw in een situatie van “welles – nietes” belandt.

3. Bij de te nemen maatregelen moet onderscheid gemaakt worden tussen: a. fraude bij een onderdeel van schoolexamen, herkansing of CSE.

Het betreft hier de klassen Mavo 3-4, Havo 4-5, Atheneum 4–5-6. b. fraude bij een toetsing in de klassen 1, 2 en Havo 3, Atheneum 3, en onder a.

genoemde klassen wanneer het geen onderdeel is van het schoolexamen. Ad 3a 1 De te nemen maatregelen zijn opgenomen in het PTA van de afdeling en zijn in overeenstemming met Examenreglement artikel 5.

Samengevat zijn deze door de rector te nemen maatregelen:

a. het toekennen van het cijfer één, zonder herkansing; b. het toekennen van het cijfer één, met herkansing, waarbij een nader te

bepalen aantal herkansingen vervalt; c. het opleggen van een nieuw schoolexamen, welk in mindering wordt

gebracht op het aantal toegestane herkansingen; d. het ongeldig verklaren van de toets; e. de ontzegging van verdere deelname aan het examen.

Ad 3b 1 Fraude bij repetities en andere toetsvormen.

34

Het verschil in genomen sancties is divers en kan gaan van een vermanende blik tijdens een overhoring/repetitie tot puntenaftrek of het toekennen van het cijfer één. Indien tot het cijfer één wordt besloten, meldt de docent dit aan de teamleider van de afdeling en stelt de teamleider de ouders van de maatregel op de hoogte. Ad 3b 2 Fraude bij het maken van werkstukken. Maatregelen die genomen kunnen worden zijn o.m.: a. puntenaftrek, wanneer voor de opdracht een cijfer toegekend wordt. b. het laten overmaken van de opdracht, al of niet met toekenning van

puntenaftrek. c. het ongeldig verklaren van het werkstuk. d. Dit laatste heeft verstrekkende gevolgen. Het zal uiteindelijk leiden tot het niet

toekennen van een rapportcijfer, wat bevordering zal blokkeren. De teamleider dient hiervan tijdig op de hoogte gebracht te worden.

BIJLAGE 3 DECANAAT (LOOPBAANORIENTATIE- en BEGELEIDING)

Toets-nr.

Week Stofaanduiding Toets-vorm

Beoord. Gewicht SE

SLU +

Opm.

4 LOB dossier Verslag Vold. 30

BIJLAGE 4 Afspraken bij schoolexamens

Leerlingen dienen zich te houden aan de aanwijzingen van de surveillant;

Tijdens een schoolexamen zijn er geen jassen en tassen in het lokaal;

Bij het uitdelen van het werk en tijdens het schoolexamen heerst er absolute stilte;

Bij schoolexamens die twee lesuren of langer duren geldt dat leerlingen pas na het eerste

lesuur mogen vertrekken;

Hulpmiddelen zijn alleen toegestaan als de desbetreffende vakdocent(en) daarvoor

opdracht heeft (hebben) gegeven;

Een leerling is zelf verantwoordelijk voor de toegestane hulpmiddelen;

Tijdens het schoolexamen vindt er geen uitwisseling van hulpmiddelen plaats;

Indien het brandalarm af gaat tijdens een (school)examen, moet de kandidaat blijven zitten

tot een mededeling van een BHV’er of de brandweer anders aangeeft.

Het is absoluut verboden om een mobiel apparaat mee te nemen tijdens een

schoolexamen. Bij de constatering van de aanwezigheid van een mobiel apparaat

treedt de fraudeclausule in werking.