Signaleren, verbinden, meedoen

Trends

Thema’s

Projecten

Jaarplan 2018

‘Vooruit kijken met het hoofd in de wolken en de voeten op de grond’

Hoe we in steden en regio’s met elkaar wonen, werken en samenleven verandert voortdurend. Als landelijk kennis- en netwerkinstituut zien we de trends in stad en regio. We zitten bovenop maatschappelijke ontwikkelingen, plaatsen ze in perspectief, zien waar het gaat schuren en onderzoeken wat er nodig is om problemen op te lossen. Met innovatieve programma’s en experimenten die we in samenhang ontwikkelen bieden we oplossingsrichtingen voor professio-nals, bestuurders en marktpartijen.

Elk jaar betrekken we onze partners bij de tot-standkoming van onze jaarprogrammering en vragen we feedback van onze Programma-raad. We bedanken allen voor hun waardevolle bijdragen. Gezamenlijk zijn we in staat te experi-menteren en ontwikkelde kennis toe te passen in beleid en praktijk. Wat ons drijft is concrete aan-pakken te ontwikkelen voor de maatschappelijke vraagstukken van vandaag en morgen. Dankzij onze unieke, onafhankelijke positie betekent werken met Platform31 ook altijd kennis delen: iedereen profiteert mee van de projectresultaten.

Dit jaar daagde het regeerakkoord van kabinet- Rutte III ons uit om meer samenhang aan te brengen in de beleidsvoornemens van de rijks-overheid. Met de projecten en activiteiten die we ontwikkelen, willen we een handelingsper-spectief bieden: hoe zorgen we ervoor dat al die financieringsstromen, akkoorden en maat-regelen in de ontvangende regionale en lokale samenleving in samenhang gaan landen. Want in de regio’s, steden, dorpen, wijken en buurten moet het gaan gebeuren. Daar vindt de uitvoe-ring plaats.

In 2018 willen we nog meer integraliteit en samenhang aanbrengen tussen de verschillende activiteiten, projecten en programma’s. Daarom hebben we de projecten onderverdeeld in domein-overstijgende thema’s. Daarnaast biedt het jaarprogramma meer ruimte voor meerjarige en doorlopende programma’s. Tegelijkertijd hou-den we onze ogen open voor de acute opgaven op de korte termijn. De wereld verandert immers continu en Platform31 signaleert, beweegt mee en agendeert als dat nodig is. Doet u mee?

Hamit KarakusAlgemeen directeur Platform31

2 / 48Jaarplan 2018 / voorwoord

Inhoud

4 Inleiding6 In vogelvlucht: ontwikkelingen in stad en regio

8 Trend 1: Sociale en ruimtelijke verschillen groeien10 Armoede en schulden12 Wonen en Zorg14 Vitale stad en regio17 Regionale economie, onderwijs en arbeidsmarkt

20 Trend 2: De samenleving verandert sneller dan stad en regio22 Gebiedsontwikkeling en transformatie24 Flexibel wonen26 Woningmarktsystemen

29 Trend 3: Toenemende druk op verduurzaming in gebouwde omgeving

31 Duurzame wijken33 Circulaire stad en Klimaatadaptatie35 Energietransitie

37 Trend 4: Governance: nieuwe spelers veranderen het spel39 Schakelen tussen schalen41 Professionalisering en rolopvatting43 Digitale samenleving

44 Trendoverstijgende activiteiten

45 Partners en samenwerkingsverbanden

3 / 48Jaarplan 2018 / Inhoud

Met welke relevante ontwikkelingen zouden stad en regio de komende periode rekening moeten houden? Dit jaarplan zet de belangrijkste ontwikkelingen en thema’s voor stad en regio op een rij. Overkoepelend zien we dat er de komende dertig jaar meer verandert dan in de afgelopen drie-honderd jaar. Met andere woorden: Nederland bevindt zich op een kantel-punt. Van een hiërarchische top-down samenleving gaan we naar een duur-zame, bottom-up netwerkmaatschappij.

Deze veranderingen leiden tot onzeker-heid, maar bieden tegelijkertijd ruimte voor innovatie en kansen. Wie beweegt mee, stimuleert kleinschalige ontwikke-lingen, omarmt nieuwe initiatieven en actoren en staat open voor een ander systeem en aanpak? Gemeenten, corporaties, marktpartijen en samen-werkingsverbanden die meedoen, leren van experimenten en komen vanuit die route tot een nieuw hande-lingsperspectief.

Opvallende trendsUrgent wordt de trend die al enige tijd is ingezet: de verschillen tussen stad en regio groeien meer dan ooit door uiteenlopende demografische en economische ontwikkelingen. Ruimtelijk zien we de tendens dat veel burgers het liefst met gelijkgestemden willen wonen. Ook ontstaat er tweedeling op de arbeidsmarkt en zijn er aan-zienlijke gezondheidsverschillen tussen groepen

stedelingen. De toenemende ongelijkheid is niet alleen negatief, ze versterkt ook de diversiteit en concurrentiekracht. Beide ontwikkelingen leiden tot meer perspectiefongelijkheid. In de stad zelf dreigen de scheidslijnen zich te verdiepen en is het aan het bestuur om een goede balans in de stad te bewaken. De uitdaging is transformeren naar een verbindende stad waarin bevordering van zelfredzaamheid en zelforganisatie van

Nederland bevindt zich op een kantelpunt

Inleiding

4 / 48Jaarplan 2018 / Inleiding

burgers centraal staan: ga van ‘complete stad’ naar ‘complete regio’ of maak scherpe keuzes waarmee de stad zich bewust onderscheidt van andere steden en regio’s.

Opvallend is de groeiende aandacht voor duurzaamheid. Nederland legt de lat hoog: we bereiden ons voor op een CO2-reductie van 49 procent in 2030. Onder meer via een nationaal Klimaat- en energieakkoord. Welke energie- en klimaatafspraken worden hierover gemaakt met decentrale overheden? Hoe gaan gemeenten om met de toenemende druk op verduurzaming in gebouwde omgeving? Hoe zorgen we daadwer-kelijk voor verduurzaming?

In onze jaarprogrammering ambiëren we meer samenhang. Om die reden benaderen we onze projecten steeds meer vanuit maatschappe-lijke trends en thema’s en ontwikkelen op basis daarvan domein-overstijgende projecten en meerjarige programma’s. Ook werken we steeds meer toe naar grotere programma’s en projec-ten, in nauwe afstemming en samenwerking met verschillende stakeholders. Tegelijkertijd blijft onze organisatie dynamisch en flexibel die in staat is snel te schakelen en zo kan inspelen op de veranderende omstandigheden, wensen en behoeften.

Innovatie en kennisdelingPlatform31 besteedde de afgelopen jaren veel aandacht aan de doorvertaling van kennis naar de praktijk. De communicatie over onze projec-ten gaan we intensiveren. Ook zijn we al enige tijd bezig met impact/outcome, en gaan we daar nog meer op inzetten: naast het delen van resul-taten van onze projecten inspireren we ook met praktijkervaringen na afloop van een project, bijvoorbeeld in een maatschappelijk jaarverslag. Daarnaast streven we meer dan voorheen naar innovatieve werkvormen waarbij het ‘lerend ont-wikkelen’ centraal staat en verspreiden we onze kennis met eigentijdse producten en kanalen.

LeeswijzerDit jaarplan is gebaseerd op twee hoofdvragen: wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen. Platform31 onderscheidt vier hoofdtrends, die onder andere voortkomen uit de trendstudie die Platform31 in 2017 heeft uitgevoerd in het G32-stedennetwerk. Vervolgens specificeren we die in twaalf thema’s waarbinnen we onze projecten rangschikken. Sommige hebben een looptijd van een jaar, andere korter of overstijgen de jaargrenzen. Elk kwartaal zetten we nieuwe projecten in de etalage en presenteren we een bijgewerkte editie van ons jaarplan.

De uitdaging is transformeren naar een verbindende stad

5 / 48Jaarplan 2018 / Inleiding

In vogelvlucht: ontwikkelingen in stad en regio

Demografie De bevolking vergrijst aanzienlijk en wordt etnisch meer divers. De 100-plussers is de snelst groeiende leef-tijdsgroep. Tegelijkertijd is er meer diversiteit in de herkomst van migranten, die zich als statushouder in de steden vestigen. Vanwege de vergrijzing en individualisering nemen vooral de vooral eenper-soonshuishoudens toe. Door toename van ouderen, het ouder worden van ouderen en ouderen die langer zelfstandig wonen, ontstaat behoefte aan nieuwe en andere woonvormen. Tegelijkertijd kan krimp, of zeer beperkte groei van de potentiële beroepsbevolking de econo-mische ontwikkeling in steden negatief beïnvloeden.

Sociaal Méér integraal beleid en méér samenhang integreren. Na de overgang naar nieuwe taken in het sociale domein staan de ste-den voor de (nog) moeilijke opgave om de transformatie en innovatie in het sociale domein met kracht voort te zetten. Een transformatie met méér integraal beleid en méér samenhang op het gebied van jeugd, onderwijs, welzijn, sport, zorg, inkomensondersteuning, re-in-tegratie en wijkaanpak. En de veranderingen moeten de eigen kracht en zelfredzaamheid van hulpbehoevende inwoners versterken. Ook de trend om mensen langer zelfstandig thuis te laten wonen, zet door. Dit vergt samenwerking van gemeenten, zorgaanbieders, zorgverzeke-raars en woningbouwcorporaties.

Economie De economische structuur wijzigt sterker en sneller. De economische kansen liggen op het terrein van persoon-lijke dienstverlening, toerisme, horeca, cultuur, nieuwe vormen van zorg, innovatie van de bouw, slimme fabrieken, kleinschalige industrie, ambacht en sociaal ondernemerschap. En vooral de transitie naar een meer duurzame economie en samenleving biedt vele nieuwe economische kansen (duurzame energie, aanleggen van nieuwe infra-structuur en netwerken, circulaire economie). Repareren, producten samenstellen uit oude onderdelen en het herwinnen van grondstof-fen uit producten kunnen nieuwe vormen van bedrijvigheid en banen opleveren.

Ruimtelijk De verschillen tussen de steden en regio’s nemen toe, evenals de verschillen binnen steden. Steeds vaker kiezen inwoners hun (toekomstige) woonplaats bij de woon-werk beslissingen op basis van de kwaliteit van de woon- en leefomgeving. Van daaruit kijken ze welke banen bereikbaar zijn. Daarmee neemt het belang van een goede bereikbaarheid toe. Doordat de nieuwbouw en herstruc-turering de afgelopen jaren aanzienlijk terugliepen, worden steden geconfronteerd met een achterblijvende woningproductie en een groeiende bevolking. De vraag is nu: welke woningen moeten we waar bouwen in de toekomst?

6 / 48Jaarplan 2018 / Inleiding

Technologie Fysieke, digitale en biologische werelden komen samen. De fysieke wereld wordt één groot communicatie-systeem die zorgt voor een koppeling tussen digitale diensten en producten. Wie beheert dat systeem, wie beschikt over de data en wie heeft toegang tot de data? Ook vraagstukken rond privacy en identiteitsfraude vragen publieke aandacht. De invloed van de techno-logische ontwikkelingen werken op alle terreinen van het leven en in alle beleidsterreinen van de overheid door. Op korte termijn worden de gevolgen van technologische ontwikkelingen overschat en op lange termijn onderschat.

Veiligheid Hoewel straatroof, inbraken, overvallen, geweldsmisdrijven al jaren afnemen, worden bepaalde vormen van criminaliteit, zoals fraude, milieucriminaliteit, cybercriminaliteit, omkoping en corruptie niet of niet goed gemeten. Dit kan de onvei-ligheidsgevoelens van de stedelingen verklaren. Een onderschatte ontwikkeling is de toename van de ondermijning. Met fraude wordt ‘verdiend’. Dit ondermijnt de sociale zekerheid, zorgt er voor dat “nor-maal werken” niet meer loont en leidt tot omkoping, intimidatie en geweld. Ook de cybercriminaliteit neemt toe, terwijl de cybersecurity daar geen gelijke tred mee houdt.

Duurzaamheid De verduurzaming en de energie-transitie hebben vergaande ruimtelijke consequenties. Er zijn drie fundamentele transities nodig: een energietransitie (om het gebruik van fossiele brandstoffen tot bijna nul te reduceren), de transitie naar een meer circulaire economie (om de uitputting van grondstoffen en de uitstoot van reststoffen te verminderen) en een gedeeltelijke eiwit-transitie (minder rood vlees en zuivel produceren en consumeren).

Bestuurlijk Het lokale bestuur moet steeds meer regio-naal samenwerken. In een regio komen de beleidsterreinen economie, bereikbaarheid, wonen, winkelen, recreëren, arbeidsmarkt, onderwijs, re-integratie, zorg en welzijn samen. In een stedelijke regio en een ‘daily urban system’ hangen economische relaties, de diensten- en sociale infrastructuur en de ruimtelijke verbindingen samen. De Nederlandse bestuurlijke structuur sluit hier nog in onvoldoende mate bij aan.

7 / 48Jaarplan 2018 / Inleiding

Trend 1: Sociale en ruimtelijke verschillen groeien

De afstand tussen groepen in de samenleving groeit nog steeds, ondanks de aantrekkende economie en verbeterde kansen op werk. Die verschillen zien we terug in stadswijken, tussen stad en ommeland en tussen stedelijke en perifere gebieden. In veel steden zien we dat de aantrekkende woningmarkt het proces van sociale uitsortering versterkt. Mensen leven in hun eigen bubbel en wonen bij voor-keur tussen ‘ons soort mensen’. De populariteit van het wonen in de centrale stad, het beperkte aanbod en de daardoor stijgende huizen-prijzen, zorgen ervoor dat mensen met lage inkomens vaker moeten kiezen voor minder gewilde wijken of zelfs wegtrekken uit de stad. Dat geldt in toenemende mate ook voor middeninkomens. Onder invloed van globalisering en nieuwe technologie zien we daarnaast een groei-ende kloof ontstaan op de arbeidsmarkt: tussen hoogopgeleiden met relatief ‘beschermd’ en hooggekwalificeerd werk en middelbaar- en laag opgeleiden die in een kwetsbare positie verkeren en vaker een flexibele arbeidsrelatie hebben. Voor deze laatste groep ziet de toekomst er onzeker uit. De geschetste sociaaleconomische- en ruim-telijke verschillen leiden tot ongelijkheid in toekomstperspectieven. Waar in de stad de scheidslijnen zich dreigen te verdiepen staat het bestuur voor de opgave om een goede balans in de stad te bewaken.

8 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1

Trend 1 - Thema’s en uitgelichte projecten

Armoede en schulden Looptijd: 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 10

Netwerk Mobility Mentoring 10

Stressbewuste dienstverlening voor jeugdprofessionals in de wijk 11

Wonen en Zorg 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 12

Programma Langer Thuis 12

Gezond in… 13

Vitale stad en regio 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 14

Kennisplatform Demografische Transitie 14

Derde ronde krimpexperimenten 15

Stedelijke vernieuwing in transitie 15

Kwaliteit in de binnenstad van de toekomst 16

Doorbraak voor Rotterdam-Zuid 16

Regionale economie, onderwijs en arbeidsmarkt 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 17

Regionale Ecosystemen voor Ondernemerschap 17

Regionale experimenten human capital-beleid 18

Impact first – maatschappelijke meerwaarde creëren in steden en wijken 18

Leidt de verduurzamingsopgave tot werk voor (laagopgeleide) werkzoekenden? 19

9 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Thema’s en uitgelichte projecten

In de dagelijkse praktijk heeft één op de tien huishoudens problemati-sche schulden. Sociale (wijk)teams constateren dat een groot deel van de mensen die ondersteuning zoekt (grote) financiële problemen heeft. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het ervaren van langdurige (financiële) schaarste effect heeft op het gedrag van mensen en hun motivatie. Ook kampen deze mensen vaak met gezondheidsachterstanden. Schuldhulpver-lening blijft een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Er is een vernieuwende schuldenaanpak en een verbeterd schuldhulpverleningstraject nodig. De vraag is: hoe richten gemeenten hun dienstverlening zo passend mogelijk in? Welke andere manier van werken vraagt dit? Hoe kunnen gemeenten in verschillende samenwerkingsverbanden werken aan gezondheid? Hoe bevorderen ze de financiële zelfredzaamheid van hun inwoners en sociale draagkracht in wijken?

Uitgelichte projecten:Armoede en schulden

Mobility Mentoring® is een aanpak uit de VS die gericht is op economi-sche zelfredzaamheid, doelgericht werken en het erkennen van stress. Deze brede aanpak verbindt verschillende levensdomeinen met elkaar en zorgt op die manier voor duurzame verbetering van bijvoorbeeld huisvesting, inkomen en welzijn. In de VS zijn er zeer goede resultaten behaald. In Nederland zijn de eerste ervaringen opgedaan in Alphen aan den Rijn. Hier werken zogeheten integraal intakers volgens deze methode. Ook veel andere gemeenten tonen interesse. In Nederland bouwt Platform31 samen met het Amerikaanse EMPath, aan een leer-netwerk met non-profitorganisaties. Zodat professionals kennis en ervaringen kunnen uitwisselen en getraind kunnen worden.

Netwerk mobility mentoring®

Contactpersonen: Anne-marie Rijssenbeek Nina Kox

Bekijk ook ons kennisdossier Armoede en schulden

10 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Armoede en schulden

Veel jeugdwijkprofessionals hebben te maken met gezinnen met meer-voudige problemen die leven in een situatie van chronische stress. Uit onderzoek van onder andere de Universiteit van Harvard is bekend dat stress negatieve invloed heeft op zaken als doelgericht handelen, plan-nen en lange termijn-denken. Dat werkt onder meer door in de relaties binnen het gezin en werkt onveilige hechting van kinderen in de hand. Voor jeugdprofessionals in de wijk (b.v. bij CJG’s, wijkteams, consultatie-bureaus) is het belangrijk om stress door armoede zo vroeg mogelijk te signaleren bij ouders en jonge kinderen en zich bewust te zijn van de cognitieve effecten van die stress. Platform31 verkent hoe jeugdwijk-professionals stress-sensitiever kunnen gaan werken, zodat ze gezinnen beter kunnen helpen bij het voorkomen van hechtingsproblemen.

Stressbewuste dienstverlening voor jeugdprofessionals in de wijk Voor jeugdprofessionals

in de wijk is het belangrijk om zich bewust te zijn van de cognitieve effecten van chronische stress

11 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Armoede en schulden

Het scheiden van wonen en zorg en de hervormingsagenda van de lang-durige zorg hebben stevige gevolgen voor de zorg- en woningmarkt. Hoe kunnen kwetsbare groepen zich thuis in de buurt voelen met hulp, ser-vice en gezelligheid binnen handbereik? En hoe kunnen professionals hen daarbij ondersteunen? Het rijksbeleid is inmiddels gericht op langer thuis wonen: intramuraal is uit, zelfstandig wonen is in. Om aan te sluiten bij de veranderende vraag is bezinning op vastgoed en de leefomgeving wenselijk. Toch wordt de urgentie om tot nieuwe vormen van levensloop bestendig wonen te komen nog niet door alle partijen gevoeld. Bij (her)ontwikkeling van gebieden is het anticiperen op de veranderende vraag door de veroude-rende bewonersgroep nog geen gewoongoed. Ook zien we dat bij de grote aanjager in bouwinnovatie, de energietransitie, de ontwikkelde concepten onvoldoende zijn doordacht voor een ouder wordende bewonersgroep. Er blijven kansen liggen, bij renovatie van de bestaande woningvoorraad, bij nieuwbouw en er wordt onvoldoende aangesloten bij wensen van senioren. Tot slot is ook is een goede gezondheid een belangrijke voorwaarde voor

sociale inclusie. Hier wordt de maatschappelijke tweedeling bepaald door grote verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden, in gezonde en ongezonde leefomgevingen. Het reduceren van die gezondheidsverschillen is een maat-schappelijke opgave van formaat en vraagt inzet van veel partijen binnen en buiten de gezondheidszorg.

Uitgelichte projecten:

Wonen en Zorg

Onder de noemer Langer Thuis werken Platform31 en het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg in 2018 verder aan twee thema’s: ‘Wonen op maat’ is een verkenning van casussen waar de huisvesting op maat niet of moeizaam lukt door belemmerende wet- en regelgeving. Wat zijn die belemmeringen en waar ligt handelingsvrijheid voor een (onorthodoxe)

Programma Langer Thuis

Contactpersonen: Netty van Triest Susan van Klaveren

Bekijk ook ons dossier Wonen en Zorg

12 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Wonen en Zorg

oplossing? Mogelijk komt er een vervolg-experiment. ‘Aanbod in het tus-sengebied van wonen en zorg’ richt zich op goede voorbeelden in zowel aanvullende pakketten op het zelfstandig wonen verspreid in de wijk of nieuwe beschermde woonvormen. Zijn er dorpen of wijken waarin door diverse partijen hetzelfde integrale aanbod wordt geboden? Waar komt aanbod voor kwetsbare ouderen? Wat bevordert verbreding naar andere gebieden?

Onder het programma Langer Thuis vallen:

– Als vervolg op het experiment Weer Thuis in de Wijk evalueren we, samen met WMO-academische werkplaats Impuls, hoeveel uitstroom daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, hoe het doorstromers in de wijk vergaat en hoe partijen een zachte landing in de wijk kunnen realise-ren.

– Samen met gemeentelijke zorgondernemers zetten we de Woon-zorgwijzer in bij een experimentele verkenning voor wijkgebonden financiering van de GGZ-organisatie voor begeleiding en behandeling van bewoners met psychische beperkingen.

– Integraal organiseren van wonen en zorg: op basis van het onderzoek Verbinden van wonen en zorg werken we aan een lerend netwerk, bieden we intervisie met praktijkwerkplaatsen en publiceren hierover. Voor de inhoudelijke uitwerking werken we samen met de Erasmus Universiteit, Aedes-Actiz en andere kennisinstituten. Ook bieden we een nieuwe leerkring aan over Wonen en zorg.

Onze maatschappij heeft baat bij gezonde burgers. Ze participeren meer, zijn zelfredzamer, maken minder gebruik van uitkeringen en leveren een grotere bijdrage aan de economie. De realiteit is dat niet iedereen gezond is. En als we niets doen worden gezondheidsverschil-len tussen verschillende groepen mensen alleen maar groter. Vanuit het programma Gezond in… werken Pharos en Platform31 samen aan het terugdringen van die verschillen. Ze ondersteunen gemeenten met een integrale aanpak langs verschillende sporen. Platform31 stimuleert met name de kennisontwikkeling. Onder meer op het gebied van monitoren en evalueren, stress-sensitieve dienstverlening en via nieuwe edities van de leerkringen armoede en gezondheid en ruimte en gezondheid. In 2017 lag de nadruk op het verminderen van gezondheidsverschillen door ruimtelijk anders te handelen. Hierbij kregen vooral agendering en visie-vorming aandacht. In 2018 willen we gezondheid aan de hand van enkele pilotlocaties ook in de planvorming een plek geven.

Gezond in…

13 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Wonen en Zorg

Geleidelijk manifesteert zich steeds nadrukkelijker een Nederland van twee snelheden. Na jaren van recessie trekt de economie in de Randstad sterk aan. De randen van Nederland profiteren echter minder van deze groei. De diensteneconomie is er minder sterk ontwikkeld en verschillende regio’s kampen met bevolkingsdaling. Oorzaken zijn vergrijzing en het wegtrekken van hoger opgeleiden naar de Randstad. Ook binnen steden lijken verschil-len in welvaart en participatie te groeien.

Goed functionerende en complementaire binnensteden met hoogwaardige voorzieningen en een mix van wonen, werken en winkelen zijn van groot belang voor de lokale en Nederlandse economie. Tegelijkertijd dienen zich verschillende uitdagingen aan in binnensteden. De retailfunctie neemt af, onder meer door de crisis, krimp en vergrijzing en de veranderende inrich-ting van werk, bestedingspatronen en internetwinkelen. Functieverbreding, lokale transformatie van vastgoed en nieuwe concepten/type ondernemin-gen in de binnenstad vragen nieuwe aanpakken.

Zoomen we meer in op wijken, dan zien we in toenemende mate concen-traties van kwetsbare groepen. Steden zijn zoekende hoe ze minder vitale wijken voor afglijden kunnen behoeden. Met andere woorden: op verschil-lende schaalniveaus zijn processen van concentratie en segregatie zichtbaar. We zien een groeiende kloof tussen haves en have-nots. Naast welvarende gebieden ontstaan regio’s, wijken en buurten met mensen die moeite heb-ben om mee te doen. Wat zijn de gevolgen van deze ontwikkelingen op lokaal niveau? Hoe is het tij te keren? En wat is het handelingsperspectief?

Uitgelichte projecten:

Vitale stad en regio

Het Kennisplatform Demografische Transitie (KDT) is een kennisnetwerk van de vijf krimpprovincies, drie regionale kenniscentra, het ministerie van BZK en Platform31. Met de gezamenlijke website kennisvoorkrimp.nl bundelt Platform31 kennis, nieuws, bijeenkomsten, publicaties en blogs over en voor alle krimp- en anticipeerregio’s in Nederland. In 2018 zal het KDT een sterker wetenschappelijk karakter krijgen met het instellen van een wetenschappelijke reflectiegroep. De samenstelling en vormgeving daarvan en het werkplan van deze reflectiegroep zal begin dit jaar in nauwe samenwerking met de verschillende partners worden gemaakt. BZK is daarbij nauw betrokken, Platform31 vervult daarbij de secretaris-rol. Ook zal ingezet worden op het beter benutten van de website en de relatie met de wetenschappelijke wereld worden versterkt.

Kennisplatform Demografische Transitie

Contactpersonen: Matthijs UyterlindeRadboud Engbersen

Bekijk ook onze kennisdossiersStedelijke vernieuwingVitale binnensteden

14 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Vitale stad en regio

Sinds 2009 experimenteert Platform31 in gebieden waar de bevolking nu of in de nabije toekomst afneemt. De experimenten zijn gericht op het behouden en vergroten van de leefbaarheid en op het beter op elkaar afstemmen van vraag en aanbod van woningen, voorzieningen en werkgelegenheid. In 2016 startte de derde ronde krimpexperimenten, waarvoor samen met het ministerie van BZK en de VNG zeven expe-rimenten zijn geselecteerd. De experimenten richten zich op nieuwe concepten, zoals zelfrijdend vervoer (Friesland), en op bekende, com-plexe vraagstukken, zoals het versterken van de grensoverschrijdende onderwijs- en arbeidsmarkt (Oost-Groningen) en het toekomstbestendig organiseren van de zorg (Oost-Drenthe). Het experimentenprogramma wordt in 2019 afgesloten met een evaluatie.

Derde ronde krimpexperimenten

Nu het Rijk zich heeft teruggetrokken uit de stedelijke vernieuwing, zoeken steden naar meer dynamische en flexibele manieren van (samen)werken aan wijken. De publicatie Kwetsbare wijken in beeld (Platform31, 2017) laat zien dat de economische crisis en veranderd rijksbeleid een stempel hebben gedrukt op het leefklimaat in stadswij-ken. Dit blijkt ook uit de Leefbaarometer: tussen 2012 en 2016 ging de leefbaarheid in sommige wijken achteruit, terwijl andere wijken juist een schommeling of verbetering laten zien. Welke factoren verklaren deze achteruitgang en waardoor vinden sommige wijken de weg omhoog? En waarom blijven andere wijken stabiel? In een kwalitatieve vergelijkende studie onderzoekt Platform31 welke factoren een rol spelen in de bloei en het verval van wijken, met als doel lessen te trekken hoe gemeenten hierop beleidsmatig kunnen anticiperen. Dit project moet bouwstenen aanreiken voor effectieve wijkvernieuwingsaanpakken.

Stedelijke vernieuwing in transitie

15 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Vitale stad en regio

Een levendige binnenstad is gebaseerd op het DNA van de stad en omliggende regio, bij voorkeur gevarieerd met spannende plekken, tentoonstellingen en evenementen. Het bezorgt de stad een onder-scheidende identiteit, waarmee de aantrekkingskracht toeneemt en de stad meer bezoekers en gebruikers trekt. De vraag die dit oproept is: hoe kunnen gemeenten samen met betrokken ondernemers en andere belanghebbenden tot een gemeenschappelijk gedragen invulling van de gewenste kwaliteit komen? En welk effect kunnen ze daarmee bereiken bij de bezoekers en gebruikers? Platform31 ondersteunt gemeenten en stakeholders bij het ontwikkelen en uitvoeren van een aanpak voor kwa-liteitsverbetering in de binnenstad.

Kwaliteit in de binnenstad van de toekomst

Na het scheiden van de door het Rijk geïnitieerde wijkenaanpak resteert slechts één erkend, stedelijk probleemgebied en dat is Rotterdam-Zuid. Het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid (NPRZ) kent drie lijnen: werk, onderwijs en woningkwaliteit. Dit project richt zich op de derde lijn en focust op kleine Verenigingen van Eigenaren. Juist daar blijft onderhoud en verbetering dikwijls achterwege. Kan het beheer worden geprofessio-naliseerd, bijvoorbeeld door kleine VvE’s in grotere onder te brengen? En wat is daarin de rol van andere partijen, waaronder de gemeente?

Doorbraak voor Rotterdam-Zuid

16 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Vitale stad en regio

Nederlandse regio’s werken volop aan de ontwikkeling van een nieuw eco-systeem dat de ontwikkeling en groei van het bedrijfsleven bevordert en ondersteunt. Met het doel innovatie, vernieuwing en kenniscirculatie opti-maal tot wasdom te laten komen. Tegelijkertijd groeit de werkgelegenheid niet voor alle groepen. Op regionaal en sectoraal niveau zullen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden een toekomstbestendig human capital-beleid moeten voeren. Er is nog een wereld te winnen in de samen-werking tussen economie, sociale zaken en onderwijs. Datzelfde geldt voor de samenwerking tussen verschillende overheden: horizontaal tussen gemeenten, verticaal tussen gemeenten, provincies en Rijk en in de samen-werking tussen ondernemers, onderwijsinstellingen en overheden. Welke begeleiding is nodig is om tot duurzame matches te komen? Met welke con-crete handvatten kunnen gemeenten, het bedrijfsleven en onderwijsveld de human capital-aanpak toekomstbestendig maken? Hoe leidt de verduur-zaming van de gebouwde omgeving tot meer kansen op werk? Samen met onze partners werken we aan een nieuwe balans op de arbeidsmarkt en

delen wij onze laatste inzichten en ervaringen over de verdere ontwikkeling van krachtige regionale economische ecosystemen.

Uitgelichte projecten:

Regionale economie, onderwijs en arbeidsmarkt

Vanwege de grote opgaven rond de versterking van de regionale eco-nomie en het belang van goed openbaar bestuur, ontwikkelen we een community of practice Regionale Ecosystemen voor Ondernemerschap. Regio’s (triple helix organisaties) nemen deel aan een programma waarin leren, kennis delen, ontdekken en experimenteren centraal staan. We doen verdiepend onderzoek, organiseren uitwisseling van kennis, best practices en leerervaringen en we verzorgen individuele begeleiding en advies aan de deelnemende regio’s. Een belangrijk thema is de samen-

Regionale Ecosystemen voor Ondernemerschap

Contactpersonen: Ruud DorenbosJoost van Hoorn

Bekijk ook de kennisdossiers Onderwijs en arbeidsmarkt Economische veerkracht

17 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Regionale economie, onderwijs en arbeidsmarkt

In de economie tekent zich een verschuiving af waarin het realiseren van impact, naast economische rendement, aan belang wint. We zien bewoners participeren in wijkondernemingen, banken en fondsen die zich richten op impactfinanciering en gemeenten die zich verbinden met sociale ondernemers rond vraagstukken zoals armoede, gezondheid en arbeidsparticipatie. In de praktijk mengen marktpartijen zich in Neder-land echter nog nauwelijks in wijkvernieuwing, terwijl er internationaal volop voorbeelden zijn van bedrijven die bewust werken aan hun sociale impact op lokaal niveau. Welke incentives zijn er voor bedrijven om zich

Impact first – maatschappelijke meerwaarde creëren in steden en wijken

Door globalisering is er sprake van een verschuiving van economische machtsverhoudingen en een steeds verdergaande taakdifferentiatie en specialisatie. Bedrijven moeten daarom flexibel, wendbaar, weer-baar en innovatief zijn, zodat ze snel kunnen inspelen op veranderende marktomstandigheden. Deze veranderingen stellen ook nieuwe eisen aan werknemers. Technologische ontwikkelingen als automatisering, robotisering, digitalisering stellen beter opgeleide mensen in staat om een steeds hogere productie per persoon te realiseren. Dit vereist permanente educatie van werknemers en het continu ontwikkelen van kennis en vaardigheden. Het ontwikkelen van dieper inzicht in de geschetste ontwikkelingen biedt handvatten om de kennis en vaardig-heden van huidige en toekomstige werknemers in lijn te brengen met de arbeidsvraag en aan te laten sluiten op de (toekomstige) behoefte. Platform31 doet samen met G32-steden praktijkgericht onderzoek naar het human capital-beleid dat zij samen met het bedrijfsleven en onder-wijsveld in hun regio voeren. Per sector brengen we de kansen, opgaven, uitdagingen én bedreigingen in beeld. We vertalen dit naar experimenten die regio’s in staat stellen om het human capital beleid te vernieuwen en toekomstbestendig te maken.

Regionale experimenten human capital-beleid

werking tussen regio’s en Rijk in het vergroten van het verdienvermogen en het verbeteren van de innovatie-infrastructuur van Nederlandse regio’s. We trekken samen op met het Utrecht Center for Entrepreneur-ship, het G32-stedennetwerk, Birch Consultants en de deelnemende economic boards.

18 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Regionale economie, onderwijs en arbeidsmarkt

Recent onderzoek naar de relatie tussen arbeidsmarkt en de energie- transitie laat zien dat het tempo waarmee verduurzaming van de energievoorziening kan plaatsvinden voor een belangrijk deel wordt bepaald door de beschikbaarheid van menselijk kapitaal. Met andere woorden: er moeten voldoende mensen zijn – met de juiste opleiding – om de energietransitie mogelijk te maken. In samenwerking met de wetenschappelijke board van Platform31 gaan we na welke kansen de energietransitie biedt voor werkzoekenden. Is het realistisch om voor de invulling van de verwachte vacatures naar de groep werkzoekenden te kijken nu het werk ook complexer wordt? In het advies gaat de weten-schappelijke board ingaan op de vraag hoe gemeenten en regio’s kunnen inspelen op de kansen die de energietransitie met zich meebrengt voor degenen die aan de kant staan. Om het advies zo concreet mogelijk te maken worden in het advies meerdere regio’s centraal gesteld.

Leidt de verduurzamingsopgave tot werk voor (laagopgeleide) werkzoekenden?

te verbinden aan maatschappelijke opgaven in steden? Platform31 ver-kent hoe ‘impactgerichte’ bedrijfsstrategieën tot stand komen en hoe gemeenten hierop kunnen anticiperen met hun beleidsdoelstellingen. Daarnaast organiseert Platform31 in samenwerking met G32 een reeks bijeenkomsten over de instrumenten die voor gemeenten voorhanden zijn om samen met (sociaal) ondernemers maatschappelijke doelstellin-gen te realiseren. En helpt zij steden middels versnellingssessies op weg met het omzetten van beleid naar praktijk.

19 / 48Jaarplan 2018 / Trend 1 / Regionale economie, onderwijs en arbeidsmarkt

Trend 2: De samenleving verandert sneller dan stad en regio

De woningmarkt is in grote delen van Nederland behoorlijk dyna-misch: er is sprake van een overspannen koopmarkt. Barrières op de koopmarkt frustreren de doorstroming op stedelijke en regionale woningmarkten. Tegelijkertijd trekken studenten en afgestudeerden, arbeidsmigranten, gescheiden mensen, kenniswerkers, GGZ-uitstro-mers en statushouders vooral naar de stad. Deze ontwikkelingen zijn van invloed op de verstedelijkingsopgave. Vanwege toename van het aantal eenpersoonshuishoudens die met spoed een woning zoeken, ontstaan steeds meer tijdelijke en flexibele woonoplossingen als aan-vullend aanbod op het systeem van reguliere huur- en koopwoningen. Parallel aan deze ontwikkelingen voltrekken zich uitdagingen op het gebied van klimaat en energie, gezondheid, bereikbaarheid en mobili-teit, leefbaarheid en een nieuwe digitale en circulaire economie. Voor een goede aanpak van de ruimtelijke uitdagingen in ons land is samen-werking tussen verschillende overheden, bedrijven, wetenschappers en burgers onontbeerlijk.

20 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2

Trend 2 - Thema’s en uitgelichte projecten

Gebiedsontwikkeling en transformatie Looptijd: 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 22

De verstedelijkingsopgave 22

Programma Stedelijke Transformatie 23

Ontwerpen vanuit een integrale visie 23

Flexibel wonen 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 24

Behoefte aan en aanbod van flexwoners in beeld 24

Het nieuwe souterrain van de woningmarkt 25

Veranderende functie en gebruik van vakantieparken 25

Woningmarktsystemen 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 26

Wooncoöperaties 26

Evaluatie Woningwet 27

Maatwerk bij betaalbaarheid en woningtoewijzing 27

21 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Thema’s en uitgelichte projecten

Steden oefenen een grote aantrekkingskracht uit op woningzoekenden. Het gebrek aan ruimte in de stad zet de relatie met het ommeland onder druk. Het toevoegen van voldoende woningbouw van goede kwaliteit is voor de komende decennia een grote opgave. Een groot deel van deze opgave vindt binnenstedelijk plaats. Gebiedstransformatie, waarbij gebouwen een nieuwe functie krijgen (kantoor wordt woning) of waarbij een heel gebied verandert (bedrijfsterrein wordt woonwijk), zijn hiervoor van belang. Binnenstedelijke gebiedstransformaties zijn vaak kostbaar en lastig. Versnelling en opschaling zijn noodzakelijk. We sluiten hier aan op onze inzet voor het langjarige pro-gramma Stedelijke Transformatie en de Bouwagenda.

Uitgelichte projecten:Gebiedsontwikkeling en transformatie

Contactpersonen: Maarten Hoorn Paola Huijding

Er ligt een grote claim op ruimte,  vooral op woonruimte in of bij de steden. Het is essentieel om vlot te bouwen. Platform31 verkent welke knelpunten er zijn bij het beschikbaar maken van binnenstedelijke bouwlocaties en werkt aan oplossingsrichtingen. We kijken in hoeverre voorfinanciering kan helpen bij het bouwklaar maken van brownfields om zo woningbouwtrajecten te versnellen. We brengen in kaart in hoeverre een subsidie of fonds kan bijdragen en analyseren tegen welke knelpun-ten steden dan aanlopen.

De verstedelijkingsopgave

22 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Gebiedsontwikkeling en transformatie

Nederland staat voor een grote verstedelijkingsopgave. Met een toe-name van ruim 1 miljoen huishoudens in de komende decennia is de woningvraag fors. Dit zorgt met name in steden voor grote uitdagingen, omdat daar een belangrijk deel van de woningen zal komen. Dit vraagt om een enorme transformatie van bestaande stedelijke gebieden. In het programma ‘Stedelijke Transformatie: ruimte voor wonen’ bunde-len overheden, marktpartijen en kennisinstellingen de krachten om de transformatie te intensiveren, de problemen te doorgronden en op te lossen en deze te delen. www.stedelijketransformatie.nl

Programma Stedelijke Transformatie

Het thema ‘Ontwerpen vanuit een integrale visie’ wordt de komende jaren ingevuld door een zogenoemd ontwerp- en ontwikkelplatform. Dit platform heeft als doel om integrale innovatie aan te jagen door integrale ontwerpen aan de hand van concrete locaties en/of projecten. Platform31 biedt ondersteuning en brengt kennis in om de doelstelling van De Bouwagenda te verwezenlijken.

Ontwerpen vanuit een integrale visie

23 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Gebiedsontwikkeling en transformatie

Minstens 10 procent van de huishoudens blijkt snel betaalbare woonruimte nodig te hebben, waaronder studenten en afgestudeerden, arbeidsmigran-ten, gescheiden mensen, kenniswerkers, GGZ-uitstromers en statushouders. In reactie hierop ontstaan steeds meer tijdelijke woonoplossingen, waarop echter maar weinig zicht is. Woningen worden gedeeld, verkamerd of gesplitst, vakantieparken permanent bewoond, mensen gaan terug naar hun ouders of zwerven van bekende naar bekende. Er komt ook nieuw aanbod bij, bijvoorbeeld door verbouwing van een leeg kantoor, waar mensen van-uit verschillende doelgroepen bij elkaar wonen. Kenmerkend voor flexibel wonen is vraag naar snelle beschikbaarheid. Flexibele woonvormen vormen een aanvullend aanbod op het systeem van reguliere huur- en koopwonin-gen. Hoewel we weinig mensen op straat zien slapen, is het onduidelijk hoe groot deze doelgroep is en wie ze zijn. Wat is de behoefte aan een flexibel woonsegment, en hoe verhoudt zich dat tot de echte onderkant van de woningmarkt? Hoe zorgen we voor een flexibele woonschil, en aan welke voorwaarden moet die voldoen?

Flexibel wonen

Contactpersoon:Jeroen van der Velden

Uitgelichte projecten:

Een flexibele schil aan woonruimte biedt oplossingen voor mensen die met spoed woonruimte zoeken. Vaak vormt flexwonen voor hen een tijdelijke oplossing. Zo’n flexibele woonschil vormt een aanvulling op de reguliere woningmarkt. Flexibiliteit wordt als belangrijke eigenschap beschouwd van een moderne maatschappij, maar zorgt tegelijkertijd voor angst en onzekerheid. Hoe zorgen we ervoor dat de flexibilisering van de woningmarkt een oplossing en opstap is in een wooncarrière? Zijn waarborgen en wettelijke aanvullingen gewenst? Platform31 initieert een programma dat zowel inzicht en kennis biedt, als concrete projecten sti-muleert. Hoeveel mensen zijn gebaat bij een flexwoning, en hoe verschilt dit per regio? Waar wonen al deze mensen nu, wat is het huidige aanbod en waar liggen creatieve en vernieuwende oplossingen om dit te vergro-ten? Bieden (ervaringen met) tijdelijke huurcontracten soelaas? En welke partijen staan eigenlijk aan de lat?

Behoefte aan en aanbod van flexwoners in beeld

24 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Flexibel wonen

Door toenemende concurrentie, verandering van de vraag en verou-dering van het vastgoed, staat bij een deel van de vakantieparken in Nederland hun functie in de recreatie-infrastructuur onder druk. Door nieuwe doelgroepen en activiteiten aan te trekken, weten ze te overle-ven. Daarbij ontstaat niettemin een dynamiek rondom de terreinen die gepaard kan gaan met sociale, ruimtelijke, leefbaarheids- en openbare orde vraagstukken. Dit vertaalt zich in nieuwe taken voor overheden, politie, welzijnsdiensten en corporaties.Om beter in beeld te hebben welke groepen voor een bepaalde tijd hun vaste woon- en verblijfplaats hebben in een recreatiewoning, doet Platform31 onderzoek onder vakantieparken op de Veluwe. Aansluitend wordt een leertraject opgezet rondom de effectieve aanpak van de onge-wenste dynamieken rondom vakantieparken. Verschillende regio’s, zoals naast de Veluwe Brabant en Zeeland, hebben hier de afgelopen jaren veel kennis op ontwikkeld. Platform31 gaat deze kennis in een leerkring ophalen bij de lokale ervaringsdeskundigen en verwerken tot een hand-boek voor gemeenten en samenwerkende diensten.

Veranderende functie en gebruik van vakantieparken

Steeds meer mensen in Nederland lijken buiten de (woon)boot van de reguliere woningmarkt te vallen, bijvoorbeeld door schulden, ziekte, scheiding, werkloosheid. Soms gaat het gepaard met notoire overlast-gevers. Dit project richt zich op de onderkant van de (veel bredere) doelgroep flexwoners. De meesten van hen zijn onzichtbaar of zelfs ongewenst, zoals mensen met een tweede (of derde) kans. Het gaat om meer mensen dan we ‘op straat zien slapen’. De meesten vinden zelf een (tussen)oplossing in de rafelranden van de woningmarkt, zoals in verou-derde vakantieparken, woonwagens, volkstuinen of lege bedrijfspanden. Het gaat ook over de onderkant van de koopmarkt, waar mensen vaak klem zitten tussen kooplasten, huisonderhoud en persoonlijke perikelen. De onzichtbaren op de woningmarkt: wie zijn het, waar zijn ze, waar gaan ze naartoe. Wie monitort dat? Wat biedt de nieuwe Wet Aanpak Woon-overlast sinds 1 juli 2017?

Het nieuwe souterrain van de woningmarkt

25 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Flexibel wonen

De woningmarkt is in grote delen van Nederland behoorlijk dynamisch: er is sprake van een koopmarkt die droog kookt met wanhopige kopers die naast het net vissen. Barrières op de koopmarkt frustreren de doorstroming op stedelijke en regionale woningmarkten. Beleggers hebben wel geld, maar klagen over een gebrek aan proposities, terwijl corporaties zich beraden op hun strategie ten aanzien van hun duurdere (niet-Daeb) woningbezit. Het resultaat is dat het middensegment in toenemende mate buiten de (woon)boot valt. Er is behoefte aan een scherpe analyse naar de effecten van een slecht functionerende woningmarkt de mobiliteit op de arbeidsmarkt belemmert. Wat is er nodig om de slagkracht van alle betrokken partijen, waaronder gemeenten, beleggers en corporaties, te kunnen vergroten waarmee ze de lokale en regionale woningmarkt beter kunnen laten functi-oneren? Wat betreft het sociaal woonstelsel is drie jaar na invoering van de Woningwet behoefte aan een evaluatie: hoe werken we toe naar meer focus op de kerntaak en meer lokale verankering in de praktijk? Wat is nodig om huurdersorganisaties goed te laten functioneren?

Uitgelichte projecten:Woningmarkt-systemen

Contactpersonen:Tineke LupiAnouk Corèl

Bekijk ook onze kennisdossiers WoningmarktWooncoöperatie

Wooncoöperaties zijn een relatief nieuw fenomeen in de volkshuis-vesting, tussen de sociale sector en vrije markt. Als zelforganisatie van bewoners sluiten wooncoöperaties aan bij diverse maatschappelijke ont-wikkelingen. In 2015 is de wooncoöperatie opgenomen in de Woningwet en het regeerakkoord bestempelt het als een waardevolle aanvulling op het Nederlandse woonbestel. Langzaam groeit ook het aantal initiatieven en de institutionele erkenning. Er ontbreken echter nog heldere kaders en arrangementen waarmee bewoners, gemeenten, woningcorporaties en banken uit de voeten kunnen. Platform31 werkt hieraan in de vorm van een actieprogramma. In 2018 wordt dit programma afgesloten met een congres en diverse publicaties over financieringsarrangementen, juridische kaders, bedrijfsvoering en bestuur van wooncoöperaties.

Wooncoöperaties 2015- 2020

26 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Woningmarktsystemen

In 2018 biedt Platform31 diverse maatwerktrajecten aan voor corpora- ties, op de terreinen van betaalbaarheid, woningtoewijzing, tijdelijke huurverlaging en organiseren we een intervisie rond het thema huur- beleid.

Maatwerk in betaalbaarheid: Gemeenten en corporaties hebben ver-schillend beleid over hoe ze omgaan met huurders met betaalrisico. Er is een wildgroei aan regels om de betalingsrisico’s in de sociale huursector te beperken. Platform31 brengt de verschillende regelingen in beeld. Hoe werken ze? Wie zijn betrokken en wat zijn de effecten? Dit biedt par-tijen kennis voor de eigen lokale situatie.

Maatwerk bij betaalbaarheid en woningtoewijzing

In 2018 wordt de Woningwet geëvalueerd op de focus op de kernta-ken, lokale verankering en het interne en externe toezicht. Platform31 verzamelt informatie van partners en organiseert expertsessies. Daar-naast voeren we een aantal verkenningen uit die input bieden voor de evaluatie. We besteden aandacht aan Niet-Daeb bezit, rol van de huur-dersorganisatie, effecten op leefbaarheid, de regeldruk en rollen en verantwoordelijkheden van alle betrokken partijen.

Niet-Daeb-strategie: Met de nieuwe Woningwet hebben corporaties een scheiding moeten aanbrengen tussen Daeb (sociale huurwoningen (= < € 710,-) en maatschappelijk vastgoed) en niet-Daeb (vrije sector-

woningen (> € 710,-) en overige activiteiten). Nu het splitsingsdossier per 1 januari 2018 zijn definitieve beslag krijgt, onderzoekt Platform31 de vraag op welke wijze corporaties het niet-Daeb deel van het vastgoed verwachten te gaan managen? Welke strategie hanteren zij voor hun niet-daeb? En wat betekent dit voor de middeninkomens in het betref-fende gebied?

Evaluatie rol huurders: Met de nieuwe Woningwet kregen huurders een belangrijker rol. Corporaties en huurdersorganisaties zochten de afge-lopen jaren naar een nieuwe rolverdeling en samenwerking. Platform31 brengt de goede voorbeelden in beeld en laat zien waar corporaties en huurdersorganisaties tegenaan lopen. Wat zijn mogelijke modellen voor de huurdersbetrokkenheid in de toekomst?

Evaluatie Woningwet

27 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Woningmarktsystemen

Maatwerk bij woningtoewijzing: Sommige corporaties maken weinig gebruik van de 5 procent-regeling bij passend toewijzen en de Europa- normen (10 procent mag naar mensen met een inkomen > € 39.874,-.), anderen benutten de speelruimte vaker. Welke regels en methodieken hanteren corporaties voor maatwerk die nuttig zijn voor andere corpo- raties?

Maatwerk tijdelijke huurverlaging: In Amsterdam en Utrecht starten experimenten met het verlagen van de huur van zittende huurders met een minimum inkomen tot aan de aftoppingsgrenzen. Meerdere corpo-raties willen graag huren verlagen voor dure scheefwoners. Platform31 organiseert een expertmeeting en wellicht een experiment over het tijdelijk bijstellen van de huur.

Intervisie huurbeleid: In 2018 organiseren we wederom de Intervisie huurbeleid. Corporatiemedewerkers komen driemaal bijeen voor kwesties rondom het huurbeleid.

28 / 48Jaarplan 2018 / Trend 2 / Woningmarktsystemen

Trend 3: Toenemende druk op verduur-zaming in de gebouwde omgeving

Het is iedereen inmiddels duidelijk dat Nederland moet verduurza-men en de CO2-uitstoot moet verminderen. De vraag is hoe dan? Hoe komen we tot duurzame wijken en gebouwen, hoe beïnvloeden we gedrag en zorgen we ervoor dat organisaties er een schep(je) bovenop doen? De afgelopen jaren is ruime ervaring opgedaan met verduur-zamingsprojecten; succesvolle voorbeelden zijn Energiesprong, Warmtesprong, Renovatiesprong en Huren met Energie. Met de Transitieagenda Bouw in 2017 zijn nieuwe projecten gestart op het gebied van circulair bouwen, zowel op gebouw- als gebiedsniveau. De komende periode is focus nodig op de implementatie van maatrege-len in de gebouwde omgeving. Een cross-sectorale benadering en het verbinden van beleidsagenda’s en actoren zijn nodig om bruikbare resultaten te behalen. Het perspectief van duurzaamheid biedt nieuwe kansen voor het tot stand brengen van betere gebouwen en wijken en voor een herinterpretatie van gebiedsontwikkeling. In deze trend zien we een verdeling in drie hoofdopgaven met een directe relatie tussen aardgasvrije-wijken, circulaire economie en generiek energiebeleid/transitie op gebouw niveau. Er is een integrale aanpak nodig waarbij de verduurzaming op gebouwniveau wordt gekoppeld aan de keuze van duurzame warmtebronnen in de wijk en circulaire economie samen-hangt met aardgasvrijewijken en de arbeidsmarkt.

29 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3

Trend 3 - Thema’s en uitgelichte projecten

Duurzame wijken Looptijd: 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 31

Verduurzaming van complexe wijken 31

Aardgasvrije wijken: honderd voorbeeldwijken 32

Circulaire stad en Klimaatadaptatie 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 33

Wat is de impact van circulair bouwen op de sociale verhoudingen in de bouwsector? 33

Buigen richting circulair bouwen 34

Klimaatadaptieve bouwprojecten in stedelijk gebied 34

Energietransitie 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 35

Verduurzaming corporatiewoningen 35

Versnelde verduurzaming hoogbouw 36

Duurzame VvE’s 36

Leerkring Warmtesprong 36

30 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3 / Thema’s en uitgelichte projecten

Steden vormen de motor van de economie, maar hoe zorgen we ervoor dat alle bewoners in alle wijken hiertoe bijdragen? Onder welke omstandigheden investeren marktpartijen wél in achterstandswijken (beleggers, winkeliers, captains of industry)? Hoe houden we mensen betrokken en voorkomen we radicalisering, maatschappelijk onbehagen en een afkeer van de samen-leving? Wat is de sociale draagkracht van wijken, nu ouderen langer thuis moeten wonen en kwetsbare groepen steeds meer geconcentreerd wonen in wijken met goedkope sociale huurwoningen? Tegelijkertijd dienen zich nieuwe vraagstukken aan, zoals de energietransitie. Wat is er nodig om de transitie naar aardgasvrije wijken te realiseren? Hoe kunnen we minder kapi-taalkrachtige bewoners aan te zetten tot energiebesparing. Kunnen we de verduurzaming van huis en buurt versneller als buren meer gaan samenwer-ken? De uitdaging is om de beleidsopgaven van vandaag en (over)morgen – denk naast verduurzaming en klimaatadaptatie ook aan de aanpak van criminaliteit, betaalbare zorg of onderwijsvernieuwing – zo te bundelen en te richten, dat ze het leefklimaat van wijken ten goede komen.

Uitgelichte projecten:

Duurzame wijken

Contactpersoon: Paola Huijding

Bekijk ook ons kennisdossier Aardgasvrije wijken

Verschillende gemeenten hebben al wijken aangewezen die op afzien-bare termijn ‘van het gas af’ gaan. Deels zijn dit complexe wijken met relatief veel kwetsbare bewoners waar sprake is van problemen op het gebied van leefbaarheid en veiligheid. Om vitale en sociaal duurzame wijken te realiseren is het belangrijk om breder te kijken dan technische en bouwkundige aspecten. Het gaat bijvoorbeeld ook om gevoelens van veiligheid en welbevinden, contact en betrokkenheid bij buurtgeno-ten. De openbare ruimte moet niet alleen klimaatbestendig zijn, maar

Verduurzaming van complexe wijken

31 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3 / Duurzame wijken

ook beweging en ontmoeting stimuleren. In de praktijk worden nog weinig verbindingen gelegd tussen de technisch-fysieke verduurza-mingsopgave en sociale interventies gericht op het verbeteren van de leefbaarheid. In de Tower renewal-aanpak in Toronto (Canada) staat juist dit brede perspectief centraal: het koppelen van verduurzaming aan sociale opgaven. Platform31 verkent hoe nieuwe, op de buitenlandse praktijk geïnspireerde instrumenten en interventies kunnen worden toe-gepast in Nederland. Op basis van de uitkomsten kunnen experimenten worden uitgevoerd.

Met onder andere Green Deal Aardgasvrije wijken heeft Nederland het proces in gang gezet om van het gas af te gaan. Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan. In deze Green Deal onderzoeken 31 gemeenten hoe zij dit doel kunnen bereiken. Dit nieuwe project sluit hierop aan en gaat concreet aan de slag met het herkennen, erkennen en oplossen van tal-loze vragen en knelpunten in de praktijk. Dat varieert van ondergrondse infrastructuur, alternatieven voor duurzame warmtebronnen en afschrij-vingstermijnen tot gewenning aan (keramische) kookplaten en CV-ketels. Uitwerkingen en technieken verschillen per type wijk, type gebouw, type eigenaar en type bewoners. Doelstelling is om voorlopig honderd voor-beeldwijken gasvrij te krijgen. Die honderd vormen samen een doorsnee van Nederland en effenen het pad voor een bredere uitrol.

Aardgasvrije wijken: honderd voorbeeldwijken

32 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3 / Duurzame wijken

Nederland wordt circulair en het tijdpad is ambitieus: Nederland zal in 2030 al 50 procent minder primaire grondstoffen in de bouw moeten gebruiken en in 2050 moet de sector geheel circulair zijn. Circulaire economie bete-kent anders handelen en biedt daarmee mogelijke kansen voor nieuwe arbeidsplaatsen in de bouwsector. Wat vraagt de bouw om circulair te kun-nen opereren en waar liggen kansen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Aan de andere kant is in de bouwsector een soepele transitie naar een circulaire economie van belang om onnodige verlies van arbeids-plaatsen te voorkomen door een tekort aan gekwalificeerd personeel.Klimaatverandering en de bebouwde, stedelijk omgeving hebben nauw met elkaar te maken. Steden zijn kwetsbaar voor de effecten van klimaat-verandering: wateroverlast, hitte, droogte, wind. Dit vraagt om fysieke aanpassingen in de gebouwde omgeving. Hiervoor is innovatie nodig in de inrichting van de stad, in de gebruikte bouwmaterialen en –concepten en in de manier van samenwerken tussen opdrachtgever en opdrachtnemer bij bouwprojecten.

Uitgelichte projecten:Circulaire stad en Klimaatadaptatie

Contactpersoon: Paola Huijding

Zowel in de Bouwagenda als in de Transitieagenda Bouw (januari 2018) wordt een directe link gelegd tussen de energietransitie en circulair bouwen en de arbeidsmarkt. Verschillende onderzoeken naar de relatie tussen arbeidsmarkt en circulaire economie laten zien dat het tempo waarmee de transitie kan plaatsvinden voor een belangrijk deel wordt bepaald door de beschikbaarheid van menselijk kapitaal. Met andere woorden: er moeten voldoende mensen zijn - met de juiste opleiding en vakmanschap - om de doelen van circulariteit in de bouwsector te kun-nen bereiken. Platform31 analyseert de werkelijke link tussen de vraag in

Wat is de impact van circulair bouwen op de sociale verhoudingen in de bouwsector?

33 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3 / Circulaire stad en Klimaatadaptie

de bouwsector en het aanbod van vakmanschap. Wat is ervoor nodig om bestaande arbeidsplaatsen toekomstbestendig te maken en houden? En mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een plek te geven in de nieuwe wijze van bouwen? In hoeverre speelt omscholing een rol in deze transitie en hoe kunnen gemeenten en regio’s hierop inspelen? Om het advies zo concreet mogelijk te maken, stellen we verschillende casussen in meerdere regio’s centraal. Ook vormen de resultaten uit de onderzoe-ken van bijvoorbeeld CPB en SER de basis en zoeken we samenwerking met instanties als UWV en gemeentelijke sociale diensten.

Klimaatadaptatie staat hoog op verschillende agenda’s, maar de praktijk bij concrete projecten laat soms te wensen over. Een coalitie van Wage-ningen Universiteit, Bouwend Nederland, de Unie van Waterschappen, de Bouwcampus en Platform31 zet daarom een actieprogramma klimaat-adaptieve bouwprojecten op. De focus in dit programma is gericht op de koppeling van overheid, bouwbedrijven en kennisinstellingen in concrete opgaven met betrekking tot klimaatadaptatie in bebouwd gebied. Samen zoeken we naar concrete en opschaalbare oplossingen voor klimaat-adaptatie in bebouwd gebied.

Klimaatadaptieve bouwprojecten in stedelijk gebied

Dit project is gericht op de uitvoering van concrete casussen voor wijk/gebiedsontwikkeling (aanpak en strategie) en de uitwisseling van circu-lair ontwerpen, bouwen en beheren. Begeleiding van het proces, praktijk

en kennisdelen met partijen, ervaringen uitwisselen horen bij dit project. Hierin worden belangrijke eigenschappen van de circulaire aanpak in acht genomen als het efficiënt (her)gebruik van grondstoffen, laag ener-gieverbruik, gebruik van hernieuwbare energie bronnen, beperking van milieuvervuiling en hoge efficiëntie in het bouwproces.

Buigen richting circulair bouwen

34 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3 / Circulaire stad en Klimaatadaptie

Een herwinbare energievoorziening zonder verbruik van fossiele brandstof-fen is een mooie doelstelling, maar de grote vraag is hoe de daadwerkelijke uitvoering in de praktijk kan worden versneld. Er bestaat een grote behoefte om kennis en belangen van de diverse aspecten van de energietransitie op ruimtelijk gebied met elkaar te verbinden. Door de veelheid aan aspecten van deze transitie is werken op basis van scenario’s noodzakelijk om de energieagenda te implementeren. Deze scenario’s bieden overzicht, inzicht en samenhang in het complexe transitieproces. Zo ontstaat de nodige inno-vatiekracht voor oplossingen die kunnen bijdragen aan de energietransitie en tegelijkertijd de kwaliteit van leven in stedelijke (her)ontwikkeling bevor-deren. Het is nodig om wijken te stimuleren (eerder) van het gas af te gaan, stroperige verduurzaming van particuliere woningen te versnellen en de ver-duurzaming van corporatiewoningen een (grote) stap verder brengen.

Uitgelichte projecten:

Energietransitie

De afgelopen drie jaar voerde Platform31 het grote programma Huren met Energie uit, gericht op het vergroten van de inspanningen van woningcorporaties om hun woningvoorraad te verduurzamen. Inmid-dels hebben veel corporaties het onderwerp hoog op hun agenda staan. Aedes heeft een routekaart CO2-neutraal ontwikkeld waarin corporaties aan de hand van vier scenario’s hun bezit kunnen indelen om daarmee hun route naar CO2-neutraal in 2050 te bepalen. De vervolgvraag die bij veel corporaties leeft is: hoe dan? Met welk bezit ga je van start? Houdt je je MJOP aan of juist niet? Hoe richt je je organisatie in op de energietran-sitie? Welke renovatieconcepten en nieuwe technieken zijn geschikt? En hoe zorg je voor de benodigde afstemming op regionaal niveau terwijl je tegelijkertijd aan de slag blijft? Platform31 brengt strategieën van koplo-pers in beeld en organiseert intervisiebijeenkomsten waarin corporaties gezamenlijk op zoek gaan. Waar nodig wordt externe expertise inge-huurd om de deelnemende corporaties te ondersteunen.

Verduurzaming corporatiewoningen

Contactpersoon: Paola Huijding

35 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3 / Energietransitie

Af van het aardgas impliceert alternatieven, zoals verwarming via een warmtenet. In veel stedelijke gebieden en wijken zijn warmtenetten kansrijk, in andere juist niet. Om de omslag te kunnen maken, is het essentieel dat zowel gemeenten, woningcorporaties, projectontwikke-laars, beleggers en stakeholders meer kennis krijgen van warmtenetten en andere alternatieve warmtebronnen. Platform31 faciliteert de kennis-ontwikkeling rond alternatieve warmtebronnen.

Leerkring Warmtesprong

Een Vereniging van Eigenaren (VvE) moet gezamenlijk besluiten over onderhoud, verbetering en verduurzaming van het woongebouw. Die samenspraak maakt het soms lastig om alle individuele eigenaren op één lijn te krijgen, maar biedt tegelijkertijd ook kansen: niet iedereen hoeft alles zelf uit te zoeken. Naar schatting woont één op de vier eigenaren in een VvE. Platform31 voert, samen met de Stroomversnelling, een proef-project uit om enkele flatgebouwen duurzaam te renoveren richting Nul op de Meter. Er worden complete pakketten ontwikkeld om te komen tot een grondige duurzame renovatie in plaats van kortetermijnoplossingen. Dit vierjarige project loopt tot en met 2018.

Duurzame VvE’s

Dit project beoogt handvatten voor woningcorporaties waarmee zij hun hoogbouwbezit kunnen verduurzamen. De focus ligt op complexen met vijf of meer woonlagen uit de periode 1945-1975. We belichten drie aspecten: bewonerscommunicatie, technisch-financiële oplossingen en aanbesteden. In 2017 is het project gestart met vijf woningcorpora-ties. Begin 2018 ronden we de bijeenkomsten af en publiceren we onze bevindingen. Het tweede kwartaal van 2018 focussen we ons op de kennisuitwisseling met de Stroomversnelling, die een soortgelijk traject doorloopt. De tweede helft van het jaar begeleiden we de betrokken cor-poraties bij hun aanbestedingstraject.

Versnelde verduurzaming hoogbouw

36 / 48Jaarplan 2018 / Trend 3 / Energietransitie

Trend 4: Governance: nieuwe spelers veranderen het spel

In een regio komen de beleidsterreinen economie, bereikbaarheid, wonen, winkelen, recreëren, arbeidsmarkt, onderwijs, re-integratie, zorg en welzijn samen. In een stedelijke regio en een ‘daily urban system’ hangen economische relaties, de diensten- en sociale infra-structuur en de ruimtelijke verbindingen samen. De Nederlandse bestuurlijke structuur sluit hierop nog onvoldoende aan. Het lokale bestuur moet steeds meer regionaal samenwerken. Aan de hand van inhoudelijke vraagstukken, zoals die ook in de andere trends naar voren komen, zijn vernieuwende vormen van governance wenselijk. Nieuwe vormen waarin aspecten van interbestuurlijke samen-werking, inspraak en privacy aan de orde komen.

37 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4

Trend 4 - Thema’s en uitgelichte projecten

Schakelen tussen schalen Looptijd: 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 39

Meet up Dialoog tussen platteland en stad 39

Leerkring Omgevingswet 40

Professionalisering en rolopvatting 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 41

Leren en verantwoorden in het sociaal domein 41

Onderzoek Governance Energietransitie 42

Afwegingskader lokale democratie 42

Terug naar de Rotonde van Hamed 42

Digitale samenleving 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 43

Big data: kansen en dilemma’s 43

Data en digitalisering in de stad 43

38 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4 / Thema’s en uitgelichte projecten

De complexiteit van de samenleving laat weinig ruimte voor eenduidige, door een actor aangestuurde oplossingen. Niet alleen de schaal waarop naar oplossingen gezocht moet worden, maar ook de diversiteit van betrokken publieke en private actoren stelt nieuwe eisen aan het organiserend vermo-gen in het samenspel dat nodig is op het niveau van visievorming, planning en uitvoering. Voor de gemeentelijke overheid, zowel op bestuurlijk als op ambtelijk niveau, vraagt dat om aanpassingsvermogen. Er zijn inzichten en nieuwe handelingsperspectieven nodig om het organiserend vermogen van de samenleving op een hoger schaalniveau te brengen.

Uitgelichte projecten:Schakelen tussen schalen

Contactpersoon: Helga Koper

Bekijk ook ons kennisdossier Omgevingswet

De verschillen tussen platteland en stad worden groter in Nederland. Beide hebben echter eigen kwaliteiten, die in combinatie met elkaar oplossingen kunnen bieden voor lokale én nationale opgaven. Om de relatie tussen platteland en stad te versterken, organiseren we een meet up waarbij we de kansen voor samenwerking nader willen verkennen. De tien grote plattelandsgemeenten (P10) en Platform31 organiseren deze bijeenkomst samen met aangesloten partners het ministerie van BZK, de gemeente Amsterdam en BNG Bank. De opgaven die in deze meet up centraal staan zijn: klimaatadaptatie, energie en voedsel, bereikbaarheid, economische diversiteit, recreatie en groei- en krimpdynamiek.

Meet up Dialoog tussen platteland en stad

39 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4 / Schakelen tussen schalen

De G32-leerkring Omgevingswet biedt professionals van de G32 gelegen- heid om zich met input van externe deskundigen voor te bereiden op de Omgevingswet en zich te verdiepen in actuele thema’s. Deze koploper- gemeenten kunnen als voorbeeld en inspiratie dienen voor de grote groep gemeenten die nog minder ver is. Opgedane kennis uit de leerkring wordt breed gedeeld via het dossier Omgevingswet op platform31.nl. In 2018 komen de belangrijkste thema’s periodiek terug, waaronder in elk geval het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Andere thema’s zijn parti-cipatie, Omgevingsplan, de integrale omgevingsvisie en samenwerking met medeoverheden en andere partijen.

Leerkring Omgevingswet 2017- 2018

40 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4 / Schakelen tussen schalen

De tijd van ‘ordening en sturing’ door de overheid heeft plaatsgemaakt voor meer ruimte voor andere spelers, waaronder bewoners, ondernemers en professionals van maatschappelijke organisaties. Deze nieuwe spelers zijn nodig voor het realiseren van complexe maatschappelijke opgaven, zoals de energietransitie, de inrichting van de leefomgeving en het opstellen van een omgevingsvisie. Hoe werkt dit democratische samenspel en proces van besluitvorming? Wat betekent dit voor de rol van de overheid en de zeggen-schap en verantwoordelijkheden van andere spelers? Dit nieuwe speelveld vraagt een groter adaptief vermogen van overheden. De flexibele en facili-terende rol van overheden staat op gespannen voet met de handhavende en kader stellende rol. In de professionalisering van overheden dienen zich nieuwe vragen en dilemma’s aan. Hoe ver kan de overheid meebewegen en wendbaar zijn zonder zijn herkenbaarheid te verliezen? Wat betekent dit adaptief vermogen in de dagelijkse praktijk voor de manier van werken? En hoeverre kan de overheid de regierol ook loslaten bij het oplossen van urgente maatschappelijke opgaven?

Professionalisering en rolopvatting

Uitgelichte projecten:

Gemeenten zetten sinds de decentralisaties in op meer maatwerk, integraliteit en samenwerking waarmee ze cliënten en/of burgers beter kunnen ondersteunen. Maar gaat het goed? Leveren programma’s, pro-jecten en (individuele) ondersteuning voldoende op? Lastig is dat de bekende sturingsparadigma’s van de hiërarchische overheid of nieuw publiek management in de context van burgerparticipatie deels zijn achterhaald; en dat daarmee ook de doelen en werkwijze van monito-ring, evaluatie en verantwoording wijzigen. Platform31 werkt aan tools, zoekt relevante voorbeelden, destilleert lessen en aandachtspunten en organiseert workshops en een minisymposium. Daarin besteden we ook aandacht aan de relatie met accountants en opdrachtgevers.

Leren en verantwoorden in het sociaal domein

Contactpersonen: Lise BroekaarHelga Koper

41 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4 / Professionalisering & rolopvatting

Sinds de komst van de ‘participatie samenlevingen’ is er een keur aan instrumenten ontwikkeld waarvan gemeenten gebruik (kunnen) maken bij het stimuleren van bewonersparticipatie, zoals een Democratic Chal-lenge (in aansluiting op het Right to Challenge in de WMO), de gemeente als matchingspartner van een crowdfundingsplatform voor lokale initi-atieven, een G1000 of de gemeente als initiatiefnemer van een lokaal fonds. In de praktijk is er lang niet altijd sprake van een weloverwogen keuze voor een instrument. Platform31 ontwikkelt een afwegingskader voor gemeenten dat hen in staat moet stellen om in aansluiting op de huidige van de lokale democratie en ambities voor de toekomst, gerichte en passende keuzes te maken.

Afwegingskader lokale democratie

In dit project onderzoeken we – aan de hand van theorie en praktijk - hoe het maatschappelijk eigenaarschap in de energietransitie eruit kan zien. De focus ligt daarbij op het thema aardgasvrije wijken en de doelgroep woningeigenaren. We onderzoeken hoe gemeenten bewoners (kun-nen) stimuleren om te participeren in de energietransitie en hoe zij hen ondersteunen in dat proces. We kijken daarbij naar de rollen en rolopvat-tingen van vier betrokken stakeholders: de bewoners, de gemeentelijke organisatie, de gemeenteraad en de regio/provincie.

Onderzoek Governance Energietransitie

‘De Rotonde van Hamed’ wordt gezien als een pleidooi voor maatwerk. Sindsdien geldt De Rotonde van Hamed voor velen als standaard werk. Sinds het verschijnen van het boek in 2018 is er veel veranderd. Vooral de decentralisaties en de transformatie in het sociale domein veranderden de context van de maatschappelijke ondersteuning. Platform31 werkt aan een vernieuwde versie van ‘de rotonde van Hamed’ 10 jaar later. Hoe leveren lokale professionals tegenwoordig maatwerk en wat is daarvoor nodig? Hoe kan maatwerk de lokale verzorgingsstaat van de toekomst aanjagen? Op basis van maatwerk in 14 gezinnen verkennen we die vra-gen opnieuw en voorzien ze van een actueel antwoord.

Terug naar de Rotonde van Hamed

42 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4 / Professionalisering & rolopvatting

Door verdere ontwikkelingen op het gebied van ict én door maatschappe- lijke ontwikkelingen kunnen burgers en andere partijen steeds meer uitzoe-ken en regelen, en worden steeds meer data verzameld. Daarmee verandert de omgeving van de gemeente, de organisatie van eigen activiteiten, maar ook het beleid. Zo komen er nieuwe vraagstukken op de gemeenten af, zoals overlast door toeristen als gevolg van AirBNB, of digitale criminaliteit. Aan de andere kant biedt de digitalisering kansen om beleid beter (efficiën-ter of effectiever) in te richten of slimmer samen op te trekken met andere partijen. Van data naar handelingsvermogen gaat gepaard met kleine stap-pen. Platform31 verkent wat de digitalisering en big data betekenen voor het handelingsvermogen van gemeenten én andere partijen. We doen aan-vullende cases studies rond veiligheid en ondermijning, mobiliteit en jeugd. Op basis daarvan, en van literatuur, formuleren we opgaven/uitdagingen voor de toekomst.

Digitale samenleving

Uitgelichte projecten:

Contactpersoon: Nico van Buren

Bekijk ook ons kennisdossier Smart Cities

De samenleving digitaliseert in sneltreinvaart. Dat leidt ook tot steeds meer steeds meer data. Gemeenten zijn zich bewust van de groeiende databerg en gaan in hun werkprocessen en voor hun taken meer op basis van data en algoritmes werken. Met het data-proof maken van deze processen hopen gemeenten de kosten van ondersteuning terug te brengen. Platform31 licht in dit project enkele praktijkvoorbeelden uit en gaan dieper in op privacyaspecten en wat die voor burgers betekenen.

Big data: kansen en dilemma’s

43 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4 / Digitale samenleving

Van woning tot buurt tot stad: data en technologie spelen een steeds grotere rol in de stedelijke samenleving. Wat zijn de ruimtelijke gevolgen van digitalisering en andere technologische ontwikkelingen (zelfrijdende auto’s, zorgdomotica, aardgasvrij, etc.) voor een bestaande wijk? Voor verschillende gemeenten analyseren we welke technologische ont-wikkelingen er gaande zijn, welke ruimtelijke consequenties deze ontwikkelingen hebben op wijk- en stadsniveau en wat de gevolgen hier-van zijn voor bewoners, bezoekers en ondernemers in wijk en stad.  De relatie tussen overheid en burgers zal in deze verkenning ook worden meegenomen: hoe verandert de relatie tussen overheid en burger door technologische ontwikkelingen, welke nieuwe rollen krijgen beide partijen en hoe vindt je als overheid een balans tussen het verzamelen van informatie over burgers voor maatschappelijke doeleinden en het waarborgen van lokale democratie en privacy?

Data en digitalisering in de stad

44 / 48Jaarplan 2018 / Trend 4 / Digitale samenleving

Meerdere kenmerkende en terugkerende activiteiten van Platform31 zijn trend- en opgave-overstijgend. Hieronder vindt u een selectie van deze activiteiten. Het weten-schappelijke en Europese perspectief zijn hier, wanneer nodig en relevant, onderdeel van.

De 4 Seizoenen van Platform31De 4 Seizoenen is het programma-overstijgende aanbod voor partners van Platform31. Met onder meer de Dag van Stad en Regio en Har-tige Hapsessies is het inmiddels een vertrouwd onderdeel van de activiteiten van Platform31. Doel is partners een hoogwaardig en innoverend netwerk te bieden met inspirerende activiteiten die aansluiten op de inhoudelijke projecten. Het aanbod is gericht op bestuurders, beleidsmakers en praktijkprofessionals.

Analyse rijksbegrotingJaarlijks analyseren specialisten van Platform31 de Rijksbegroting. Wat betekenen de kabinets-plannen op de verschillende domeinen voor steden en regio’s? Voor 2018 maakte Platform31 ook een analyse van het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III.

Strategische verkenningen verkiezingenDe gemeenteraadverkiezingen in 2018 hebben grote invloed op de toekomst van steden en regio’s. De partijprogramma’s, de verkiezings-debatten en de keuzes die tijdens de formatie worden gemaakt bepalen het dagelijks leven van meer dan 17 miljoen Nederlanders. Platform31 biedt concrete ondersteuning bij de totstand-koming van strategische verkenningen.

KennisdossiersPlatform31 ontwikkelt in nauwe samenwerking met de G32-pijlers en andere partijen kennis-dossiers op de thema’s die voor bestuurders en professionals van belang zijn. De dossiers zijn bereikbaar via de website www.platform31.nl. In 2018 worden nieuwe kennisdossiers ontwikkeld en blijven bestaande kennisdossiers up to date.

Platform31-nieuwsbrief, nieuwsflits, website, sociale mediaPlatform31 houdt de ontwikkelde kennis niet voor zichzelf, maar deelt deze op bijeenkomsten, in nieuwsbrieven via de website met behulp van onze sociale media-kanalen. Tweewekelijks versturen we de Platform31-nieuwsbrief met

interviews, blogs, nieuwsberichten, publicaties en de agenda. De Nieuwsflits Stad en Regio ver-sturen we wekelijks. Hierin staat relevant nieuws uit het vakgebied van Platform31. Op www.plat-form31.nl vindt u dagelijks nieuwe content over activiteiten en projecten van Platform31 en onze partners. We delen die content op meerdere momenten per dag via onze explosief groeiende sociale media-kanalen. Op Twitter tellen we ruim 10.000 volgers, LinkedIn groeit naar bijna 5.000 leden. begroten voor marketing-acties via een Twittercampagne.

Meld u direct aan voor onze communicatie-kanalen:

Trendoverstijgende activiteiten

45 / 48Jaarplan 2018 / Trendoverstijgende activiteiten

Platform31 is een dynamische netwerkorganisatie. Organisaties die zich aan ons committeren, zijn gemeenten, ministeries, corporaties, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en marktpartijen. Samen ontwikkelen we nieuwe kennis die we vertalen naar de praktijk. Deze kennis verspreiden we breed, zodat iedereen kan profiteren van de resultaten.

Als partner heeft u toegang tot een uniek netwerk van stedelijke en regi-onale professionals. U ontmoet beroepsgenoten tijdens inspirerende activiteiten. Dankzij de diversiteit van het netwerk ontstaan nieuwe samen-werkingsverbanden en kruisbestuiving van thema’s. Als partner draagt u ook volop bij aan het ontsluiten en duiden van bestaande kennis. U staat op het netvlies van medewerkers van Platform31. We benaderen u voor uw expertise of vragen u om onderwerpen in te brengen voor activiteiten, experimenten en onderzoeken. Samen vatten we maatschappelijke vraag-stukken bij de horens.

Onderdeel van het partnerschap is Yurps: het netwerk van jonge professio-nals. Yurps trainen vaardigheden, discussiëren, bloggen en adviseren.

Partners en samenwerkingsverbanden

Rijk

Corporaties Marktpartijen

Hogescholen / universiteiten

Regio’s Steden

Kennis-organisaties

Europa Provincies

Maatschappelijke organisaties

46 / 48Jaarplan 2018 / Partners en samenwerkingsverbanden

Onderzoeksbureau IVOIVO beantwoordt al 27 jaar onderzoeksvragen en adviesvragen rondom leefstijl, verslaving en zorg. Het IVO kijkt over sectorgrenzen heen en slaat bruggen tussen wetenschap, beleid en praktijk. In 2018 werkt Platform31 intensief samen met IVO en ontwikkelen beide organisaties op diverse thema’s gezamenlijke projecten en zoeken pro-actief naar interessante inhoudelijke kruisbestuivingen waarvan alle partijen van profiteren. Daar-naast blijft het IVO doorgaan met onderzoeksprojecten voor verschillende opdrachtgevers, waaronder ZonMw, FNO en gemeente Rotterdam en met andere nationale en internationale samenwerkingspartners, zoals Erasmus Medisch Centrum, Universiteit Gent en verschillende verslavingszorginstel-lingen. Een overzicht van de thema’s en projecten die IVO wilt oppakken vindt u in hun eigen jaarplan.

Wetenschappelijke Board Platform31Een van de doelen van Platform31 is het versterken van de verbinding tussen wetenschap en praktijk. Dat doen we onder meer via ons eigen Wetenschappelijke Board. De board bestaat uit een selecte groep weten-schappers en komt minimaal drie keer per jaar bij elkaar rond een urgent maatschappelijk thema. Jonge wetenschappers schrijven hiervoor een ‘state of the art’-studie op basis waarvan de Wetenschappelijke Board een agen-derend advies geeft waar Rijk, provincies en gemeenten mee aan de slag kunnen.

Programmaraad Platform31De Programmaraad van Platform31 adviseert het bestuur en de directie over het jaarprogramma: over de langjarige maatschappelijke relevantie, het vernieuwend en verbindend vermogen naar inhoud en partijen en over de samenhang tussen producten (onderzoek, experiment, kennisover-dracht) van Platform31. De leden komen drie keer per jaar bijeen: voor een

gesprek met een wetenschapper, tijdens een praktijkbezoek bij een ontwik-keling in stad of regio en om te adviseren over het conceptprogramma van Platform31.

EuropaEuropese regels en programma’s zijn direct verbonden aan stedelijke vraag-stukken in Nederland. Platform31 koppelt relevante Europese kennis en informatie aan werkzaamheden in Nederland. Zo is Platform31 het Nationaal Urbact Punt. Urbact is een kennisuitwisselingsprogramma voor steden, gefinancierd door de Europese Commissie. Platform31 levert ook personeel voor het secretariaat van het EUKN: een strategisch Europees netwerk dat nauw verbonden is aan de Europese Agenda Stad. Ook zijn we betrokken bij JPI Urban Europe dat onderzoek van stedelijke vraagstukken aan Europees beleid koppelt.

SURFSustainable Urban Regions of the Future (SURF) is een meerjarig onder-zoeksprogramma van VerDus (verbinden van duurzame steden). Hiervoor is een samenwerkingsverband aangegaan met het Rijk, de Nederlandse Orga-nisatie voor Maatschappelijk Onderzoek (NWO), het Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek SIA, hogescholen en de Wetenschappelijke Board van Platform31 om praktijkgericht onderzoek te doen naar ‘smart solutions’ voor stedelijke vraagstukken. SURF is tevens verbonden aan het Europese onderzoekstraject JPI Urban Europe. Platform31 werkt aan een stevige verankering van onderzoek aan praktijk, en aan de verbinding met beleids-trajecten zoals Agenda Stad.

47 / 48Jaarplan 2018 / Partners en samenwerkingsverbanden

Ministeries - Ministerie van

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

- Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Provincies - Provincie Gelderland - Provincie Overijssel

Steden (o.a. G4 en G32) - Alkmaar - Almelo - Almere - Alphen aan den Rijn - Amersfoort - Amsterdam - Apeldoorn - Arnhem - Assen - Breda - Delft - Den Bosch - Den Haag - Deventer - Dordrecht - Ede - Eindhoven - Emmen - Enschede - Goes - Gouda

- Groningen - Haarlem - Haarlemmermeer - Heerlen - Helmond - Hengelo - Hoorn - Hilversum - Leeuwarden - Leiden - Lelystad - Maastricht - Nijmegen - Nissewaard - Oss - Roosendaal - Rotterdam - Rijswijk - Schiedam - Sittard-Geleen - Tilburg - Utrecht - Veenendaal - Venlo - Vlaardingen - Waalwijk - Zaanstad - Zoetermeer - Zwolle

Corporaties - Brabant Wonen - Centrada - De Sleutels - De Woonplaats

- DeltaWonen - Dunavie - Eigen Haard - Haag Wonen - Habion - Havensteder - Heem Wonen - Kleurrijk wonen - Lefier - Mitros - Nijestee - Portaal - Pré Wonen - QuaWonen - Rijswijk Wonen - Servatius - Stadlander - Staedion - Stichting Woonwaard

Noord-Kennemerland - Woonkwartier - Talis - Tiwos - Trivire - Van Alckmaer - Velison Wonen - Vestia Groep - Vidomes - Waterweg Wonen - Welbions - Wonen Limburg - Woningstichting Den

Helder - Woningstichting SWZ - Woonbedrijf

Eindhoven - Woonbron - Wooncompagnie

- Woonkwartier - Woonlinie - Woonpartners

Midden-Holland - Woonstad Rotterdam - Woonstichting

De Key - Ymere

Marktpartijen - Arcadis - Areaal Ruimtelijk

Economisch Advies - AT Osborne - BDO - Beaumont

Communicatie & Management BV

- BNG Bank - BPD - Buck Consultants - Camelot Europe - Companen

- De Argumenten- fabriek

- De Huischmeesters - De Kabath - DOCK - ECORYS Nederland

B.V. - ERA Contour - Goudappel Coffeng - Hofmeier - IHS - Impuls Academische

Werkplaats - Invisor - Jochum Deuten - Kadaster - Kences - Lysias Consulting

Group - MUST stedebouw - Nationaal

Groenfonds - NVM makelaars

- Procap adviseurs en projectmanagers

- Provada - PublicResult - Rebel Group - Rho adviseurs - Rigo Research &

Advies - Roots Beleidsadvies - RPS Nederland - Stad & Co - Strategie in Beeld - Sweco - Synchroon - Tonnaer Adviseurs in

omgevingsrecht - Twynstra Gudde - Uneto-VNI - VanNimwegen - !Woon - Weusthuis

Uitgave Platform31Den Haag, januari 2018 Coverfoto: Hollandse Hoogte - Maikel Samuels Platform31Kennis- en netwerkorganisatie Platform31 ziet de trends in stad en regio. We verbinden beleid, praktijk en wetenschap rondom actuele vraagstukken en komen tot een aanpak waarmee bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders direct aan de slag kunnen. De oplos-singen houden we niet voor onszelf: iedereen profiteert mee van de resultaten. Postbus 30833, 2500 GV Den Haag www.platform31.nl

Overzicht partners Platform31

48 / 48Jaarplan 2018 / Partners en samenwerkingsverbanden