Project ‘Taalcompetenties vertaald. Naar een doeltreffend curriculum taalvaardigheid voor alle leraren secundair onderwijs’

Presentatie op de studiedag SoE op koers!? Donderdag 13 november 2008

Inhoud Presentatie

• Opzet en inhoud van het project (A. De Vos)

• Taaltoets (S. Van Oosthuyze, J. De Keersmaeker)

• Curriculum (A. Decelle en H. Vanbrabant)

• Kijkwijzers (K. De Jonghe en M. Dehaes)

• Taal in stage (N. Kelly)

Opzet en inhoud van het project

• Project binnen de pool Brab_Ant

• Partners: KH Leuven (penvoerend), EHSAL, GroepT, KH Mechelen, CVO Antwerpen-Noord, TSM Mechelen

Inhoud Presentatie

• Opzet en inhoud van het project (A. De Vos)

• Taaltoets (S. Van Oosthuyze, J. De Keersmaeker)

• Curriculum (A. Decelle en H. Vanbrabant)

• Kijkwijzers (K. De Jonghe en M. Dehaes)

• Taal in stage (N. Kelly)

Waarom taalvaardigheid in kaart brengen?

• Didactisch argument Noodzakelijk om gericht aan tekorten te werken

(bijsturen, remediëren, verder bouwen)

• Maatschappelijk-pedagogisch argument Verzuchtingen en reële problemen omtrent

taalvaardigheid jongeren, i.h.b. van studenten die leerkracht willen worden

Hoe?• Gestandaardiseerde (genormeerde) toetsen: een greep uit het

ruime aanbod In het kleuteronderwijs: bv. INTAK of TAL(K)– In het lager onderwijs: bv. VLOT of SALTO– In het secundair onderwijs: bv. TAS(AN) of TIST– In het hoger onderwijs: ???

(http://www.cteno.be/downloads/publicaties/colpin_ea_2006_haalbaarheidsstudie_taaltoetsen_bijlagen.pdf)

• Niet-gestandaardiseerde toetsen– Persoonlijk werk door veel lectoren– Ook door deze projectgroep

Taaltoets binnen het ENW-project

• Enkele basisprincipes

• Enkele vragen en (door de werkgroep

genomen) opties

• Schriftelijke toets: items & werkwijze

• Schriftelijke toets: opvolging

Enkele basisprincipes• De toets moet:

– Basistaalvaardigheid in kaart brengen (schoolse) woordenschat, schrijf- en leesvaardigheid,

presentatievaardigheid

– Haalbaar zijn voor taallector Zoveel mogelijk automatiseren

– Informatief zijn voor zowel student als taallector • Taallector: wie heeft remediëring nodig? En voor welke aspecten?• Student: waar moet ik (zelfstandig of onder begeleiding) extra

aandacht aan besteden en hoe?

Diagnostische toets (en geen pass-failtoets)

Taaltoets: vragen en genomen opties

• Basis-taalvaardigheid’?

– ET’en secundair onderwijs

– Verwachting en ervaring taallectoren

• Maar: selectie van toetsonderdelen en –items

= voor een deel ‘willekeurig’ en/of bepaald door

voorhanden zijnde materiaal

Taaltoets: vragen en genomen opties

• Verbeterlast minimaliseren én duidelijk beeld van

elke student?

– Mondelinge toets: bij lector

– Schriftelijke toets: geautomatiseerd d.m.v.

QuestionMarkPerception

• Schrijfvaardigheid

• Leesvaardigheid: in aanmaak

Schriftelijke toets: items en werkwijze• Wat?

– Spelling (verschillende rubrieken) • Aaneenschrijven• Hoofdletters• Werkwoordspelling• Woordbeeld

– Woordniveau• Collocaties• Contaminatie• (inhoudelijk) moeilijker woorden (schooltaal)• Voegwoorden• Voorzetsels• Woordgeslacht

– Zinsniveau• Samentrekking

• Hoe?– voor iedereen, bij elk onderdeel: een 1ste batterij vragen– bij te lage score: een 2de batterij vragen– per onderdeel een score (op te vragen door de docent)

• Filmpje taaltoets

Schriftelijke toets: opvolging

• Voor sommige studenten: remediëring en een tweede maal de toets– Voor onderdelen onder 85%: monitoraten– Na enige tijd: tweede toets

• Onderdelen onder 85%: – meer doorgedreven diagnose door lector a.h.v. door hem opgestelde

toetsen – monitoraten

• Voor iedereen: lessen in OOD Taal• Vanuit de Dertien doelen in een dozijn• Vanuit de vele spreek- en schrijfopdrachten in andere vakken

De ‘service’

• Vragen over de meer technische (ICT-) kant:jelledekeersmaecker@hotmail.com

• Uitgebreidere informatie over ontwikkeling van en visie op taaltoetsZie Toledo-community ‘Taalcompetenties’

Inhoud Presentatie

• Opzet en inhoud van het project• Taaltoets• Curriculum• Kijkwijzers• Taal in stage

Diagnostische taaltoets

Diagnostische toets: voor alle eerstejaars AV en LO• Twee grote delen:

– Spreekvaardigheid– Spelling, zinsbouw, woordkeuze

• Op basis van de resultaten: remediëring afgestemd op de specifieke noden van de student

– Monitoraten– Portfolio: student bewaakt zijn eigen groei, specifiek

voor die punten waarop hij zwak scoorde op de diagnostische test

– Evaluatiefiches gebruiken in andere vakken– Evaluatie: portfolio + pc-toets

Leerlijn Taal

Kader: 13 doelen in een dozijn (Nederlandse taalunie)

Eerste jaar: • Taalvaardigheid van de student• Algemene taalvaardigheid: de 4 vaardigheden• Eindtermen secundair onderwijs• Van de 13 doelen: vooral de doelen die nog niet echt

leerkrachtspecifiek zijn• Voorbeelden, oefeningen, opdrachten: steeds link met

onderwijscontextTweede jaar:

• Taalvaardigheid van de leerkracht• Aandacht hebben voor de taal en het taalniveau van de leerlingen

Specifieke invulling eerste jaar

• Doelen Spreken• Doelen Lezen• Doelen Schrijven• Doelen Taalbeschouwing• Reflectie

Specifieke invulling eerste jaar

Doelen Spreken:• ‘Technische’ spreekvaardigheid

• Voorlezen

• Vertellen

• Instructie

• Een presentatie met PowerPoint geven

Specifieke invulling eerste jaar

Doelen Lezen:• Studievaardigheden, omgaan met

cursusteksten

• Wetenschappelijke teksten uit eigen

vakgebieden kunnen lezen

• Teksten selecteren geschikt voor

onderwijscontext

Specifieke invulling eerste jaar

Doelen Schrijven:

• Langere teksten over eigen vakgebied schrijven met

aandacht voor vaktaal en voor verschillende

doelpublieken (medestudenten, lectoren, leerlingen,

ouders, externen)

• E-mailverkeer (met studenten, lectoren, stagescholen,

ouders, externen)

Specifieke invulling eerste jaar

Doelen Taalbeschouwing:

• Passend register hanteren in elke situatie

• Tussentaal vermijden in lessituaties

• Eigen woordenschat uitbreiden

• Inzicht hebben in de manier waarop leerlingen

woordenschat verwerven

Specifieke invulling eerste jaar

Reflectie:

• ‘Iedere leerkracht is een taalleerkracht’

• Bewustwording

• Reflectie op eigen stagetraject:– ‘Welke doelen heb ik al onder de knie?’

– Waar moet ik nog aan werken?

– Concrete actiepunten

• Eerste jaar: implementatie vanuit het project

• Tweede jaar:• vervolgproject? • voorlopige uitwerking

Specifieke invulling tweede jaar

• Taalvaardigheid als leerkracht– Gepaste schriftelijke communicatie binnen en buiten de

onderwijsinstelling:

• E-mailverkeer met stagescholen, collega’s, ouders, externe

partners

– Gepaste mondelinge communicatie binnen en buiten de onderwijsinstelling:

• Probleemgesprekken, slechtnieuwsgesprekken met leerlingen

en ouders

• Debatteren over onderwijsgerelateerde onderwerpen

Specifieke invulling tweede jaar

• Aandacht voor taal en taalniveau van de leerlingen– Bewustwording van de struikelblokken van schooltaal

– Stimuleren van taalvaardigheid van leerlingen: taalaanbod, interactie, feedback

– Onderwijstaal afstemmen op het niveau van de leerlingen

• Specifieke aandacht voor taalzwakke leerlingen

– Lesmateriaal toegankelijk maken voor leerlingen

• Specifieke aandacht voor taalzwakke leerlingen

Inhoud Presentatie

• Opzet en inhoud van het project• Taaltoets• Curriculum• Kijkwijzers• Taal in stage

Curriculum

• Drie leerlijnenAlle professionele Bachelors

Taalcompetenties voor vakdidactische doelen

Taalcompetenties voor taaldoelen

Curriculum materiaal

• Inhoud cursus

• Integratie in ander vakken en stageKijkwijzers en evaluatiefiches

Kijkwijzers

• Strategisch handelen volgens OVUR

• 1 kijkwijzer per vaardigheid (spreken, luisteren, spreken, schrijven)

• Uitgelegd in het vak ‘Taalvaardigheid’, gebruikt in alle vakken

• Voorbeeld: spreken

Evaluatiefiche/ begeleidingsfiche

• Per opdracht1 kijkwijzer spreken, maar 6 evaluatiefiches

spreken• Uitgelegd in het vak ‘Taalvaardigheid’• Onderdelen

• Technische aspecten• Materiële voorbereiding• Inhoud• Structuur• Publieksgerichtheid

Technische aspecten

Inhoud Presentatie

• Opzet en inhoud van het project• Taaltoets• Curriculum• Kijkwijzers• Taal in stage

Taal in stage(evaluatie)

• Taal in stagebeoordelingsformulier:• Enkele voorbeelden• Gewicht van ‘taal’ in de totale evaluatie

• Taal in beoordeling• Tijdens stages, microteaching, presentatie• Objectieve verwachting en beoordeling?• Wie beoordeelt er de student (op taal?)• Aanbevelingen en uit te werken doelstellingen

Taal in stagebeoordelingsformulier:

• Praktijkvoorbeelden: hoe wordt taalvaardigheid beoordeeld bij de stagelopende student

Enkele voorbeelden

Enkele voorbeelden

Enkele voorbeelden

Enkele voorbeelden

Gewicht van taal in de totale evaluatie

Aandacht voor taal en taalgebruik tijdens stages is er, maar:

• Taalgebruik weegt echter gemiddeld slechts 1/10 door.• Wordt vermeld als 1 van de 10 te bespreken facetten

(doelstellingen of attitudes) van het lesgeven• Is nergens (ex- of impliciet) een breekpunt• Er kan beslist worden student met zwakke

taalvaardigheid nooit méér dan 14/20 op stage te geven (mentoren hiervan op de hoogte).

Taal in beoordeling

Tijdens stage, microteaching, klaspresentaties, ...

• Hoeveel belang er aan taalvaardigheid gehecht wordt tijdens klassikale oefeningen doorheen het jaar tijdens lessen ‘Taal’ is niet gemeten

• Hoeveel belang er aan (rijk) taalgebruik gehecht wordt tijdens lessen (vak-)didactiek is niet gemeten.

Objectieve verwachting en beoordeling?

• Wordt taalvaardigheid geëvalueerd als ‘abstracte’ vaardigheid (‘heeft oog voor gepaste expressie’) ...

• ... of als concrete deel-vaardigheden, gezien EN geoefend in de lessen Taal of (vak-) didactiek?

• Wordt er rekening gehouden met de vakken waar de student onderwijsbevoegdheid in verwerft?

Wie beoordeelt er de student (op taal)?

• Docent Taal?Vakdocent – vakmentor?

!! Leggen lat even hoog? Letten op zelfde elementen?? Hebben inzage in Taalportfolio van de student?

Belang differentiatie studenten/docenten

(LO, Technische vakken, Nederlands, ...)

Extra aandacht taalgericht vakonderwijs?!

Wie beoordeelt er de student (op taal)?

• Opmerking: grote taalvaardigheid gaat vaak samen met didactische vaardigheden.

• Wie slecht scoort op taal en communicatie, schoort veelal ook op andere gebieden slecht...

• Is taalvaardigheid grotendeels een attitude??

Aanbevelingen en uit te werken doelstellingen

Dertien doelen in een dozijn als gids voor een nieuw curriculum vak ‘Taal’:

• Moet echo krijgen in stagebeoordelingsformulieren:

– Waaraan wordt er gewerkt doorheen het jaar?– Welke norm wordt er gehanteerd?– Weet de student op tijd waar hij aan moet werken

en hoe?

Aanbevelingen en uit te werken doelstellingen

Rijk taalgebruik hanteren is een vaardigheid die niet enkel in het vak ‘Taal’ nagestreefd mag worden:

Rol vakdocenten!• Rol pedagogen!• Zo ook vakdocenten en pedagogen op zelfde

lijn krijgen wat beoordeling betreft.