Introductie | uit “What the Hell is Documentary?”door Michiel van Opstal

De reflexievisten onderzoeken met hun fotografie en film niet alleen de werkelijkheid maar ook de manier waarop deze in verschillende media ‘onderhandeld’ wordt. Ze gaan ervan uit dat datgene wat wij werkelijkheid noemen pas in een botsing tussen buitenwereld en medium tot stand komt. Ze zeggen niet dat de werkelijkheid niet bestaat of dat deze alleen in ons hoofd ‘plaatsvindt’. Ze stellen dat de werkelijkheid betekenisloos is zolang deze niet door een medium wordt geactiveerd (onze ogen, een fotocamera, een satelliet, etc). Vergelijk het met een helikopter die met een grote schijnwerper door een pikzwarte nacht vliegt: de werkelijkheid licht pas op op het moment dat de bundel uit de schijnwerper contact maakt met datgene wat in de nacht verscholen ligt. Zo gaat het er volgens de reflexievisten ook in de echte wereld aan toe. Pas in een gefocuste blik op de werkelijkheid ontstaat paradoxaal genoeg realiteit. Dit ingewikkelde proces van betekenisproductie is het werkterrein van de reflexievisten: zij onderzoeken met fotografische en filmische strategieën hoe in fotografie en film verschillende werkelijkheidseffecten- en ervaringen worden geconstrueerd. Hun foto’s en films doen niet alleen een uitspraak over de realiteit maar bestuderen ook de betekenis en de werking van fotografie en film.

De gebeurtenis die ik nam voor dit project, was de Arabische lente. Vanwege het familie archief van Gaddafi wat in de krant stond op de dag dat we deze opdracht kregen,kwam ik tot parallen gedurende het jaar tussen de revolutie in Libie en mijn grootmoeder. Er onstonden overeenkomsten in tijd, maar ook in het verlaten en achterlaten van herinneringen.

De parallellen die ik maakte tussen de Arabische Lente en de gebeurtenissen rondom mijn grootmoeder.

Ik besloot mijn eigen familie album erbij te pakken, en terug te gaan naar het huis wat mijn groot moeder achter heeft gelaten. Het huis, nooit veranderd in de tussentijd, zou het middelpunt worden van het hele project.

Via Gaddafi´s album, de herinneringen in Libie die achterbelven tussen al het geweld en verdriet in. Ze dreven mijn project via de parallelen die ik maakte tussen belangrijke data voorzowel de Arabische lente en mijn grootmoeder, naar mijn eigen album. Terug naar het huis, terug naar mijn eigen herinneringen.

Onderzoek deed ik naar, wat er over blijft van herinneringen, of ik deze kon vangen in beeld. Of alleen de leegte kon fotograferen die achter is gebleven. Wat doet eigenlijk een gebeurtenis met een herinnering.

Mijn onderzoeksvraag luidt dan ook: Kun je een herinnering vangen in beeld. Of alleen de leegte die door de herinnering op een foto is gecreeerd?

Daarop volgde de vragen: In hoeverre is een herinnering die je hebt van een moment op jonge leeftijd, een herinnering. Of is het iets wat je in je hoofd hebt geprend (na het zien van foto’s of na het te hebben gehoord)en aanneemt als een herinnering?

Ik besloot het huis van mijn grootmoeder te herfotograferen en zo dichterbij de leegte die onstaan is en mijn eigen herinneringen te komen. Werkende met een Mamiya fotografeerde ik enigzins precies, de plekken die op de door mijn acht geselecteerde archief foto’s stonden afgebeeld. Eerst zwart wit, insgescanned 120 mm negatief, maar dit maakte het juist té nogstalgisch ten opzichte van de arichief foto’s. Opnieuw fotograferen dus, alleen dan nu op kleuren dia. Tevens 120 mm negatief.

Tevens maakte ik foto’s binnen een bepaald tijdsbestek, echter hiermee heb ik niets meer gedaan, omdat ik ze niet meer in de context kon toevoegen.

Op de volgende pagina staan de zelfde opnamens, echter nu op kleurendia.

Ik wilde de foto’s niet presenteren als “toen - nu”. Ik wilde het nog een laag geven, en geluid ging me daar bij helpen. Ik had al een tekst geschreven om de con-text van het project duidelijk te maken. Deze heb ik ingesproken, en besloot deze al herhalend aftespelen bij een beamerpresentatie.

De tekst die al herhalende wordt afgespeeld tijdens de beamerpresentatie.

De foto’s worden in twee delen gebeamed: aan de linkerkant de archief foto’s, twee keer zo klein al het rechterbeeld met de hergefotografeerde beelden. De archief foto’s gaan tevens twee keer zo snel, als herinneringen die snel voorbij komen. Deze presentatie haalt op den duur de rechter presentatie in wat er voor zorgt dat de beelden soms wél bij elkaar horen, en de andere tijd niet. Als toeschouwer weet je dus eerst niet precies wat er aan de hand is, maar omdat de beelden op een begeven moment bijeen komen, valt het kwartje. Het geluid zal door en door blijven gaan, evenals de presentaties.

Na de eerste vertoning van het beeld, is er besloten om ook oud video beeld te tonen, op twee tv’s links en rechts van de gebeamde beelden. Op de tv’s zullen twee stukken video te zien zijn, die de tijd beslaan van twee momenten die ook op de foto’s te zien zijn. De momenten voor en na komen zo deels aan de oppervlakte.

Op de volgende pagina is de presentatie schets uitvergroot en heb ik twee beelden geplaatst, een schets hoe het komende dinsdag, 18 oktober 2011 in het lokaal bij tel aviv uit gaat zien.

Vervolgens een aantal beelden van de presentatie hoe hij afgelopen week was. Deze is gefilmed, op een niet zo’n bijster goede kwaliteit, maar het idee is zichtbaar. Met de beoordeling zullen er dus ook nog twee tv’s met bewegend beel aanwezig zijn.

op de tv’s zijn dus oude vide-obeelden te zien

op de tv’s zijn dus oude vide-obeelden te zien

De beelden links draaien per dia 5 seconden. De beelden rechts 10 seconden. De beelden links halen de beelden rechts op een begeven moment in. De presentaties beginnen niet tegelijk. De toeschouwer wordt dus eerst inspanning gehouden, totdat de beelden die bijeen horen ook daadwerkelijk bijeen komen.

Via het nieuws, ben ik uitgekomen op iets persoonlijks, doch universeels. Het vermelden van de gebeurtenis waar ik dit onderzoek mee gestart ben, vond ik niet nodig. Ik heb zoveel stappen gemaakt, naar iets nieuws, dat de gebeurtenis en het familie album van Gadaffi puur een aanleiding zijn geweest van dit project.Daarvoor ben ik ze dankbaar, want deze gegevens die ik heb onderzocht en gemaakt heb tijdens deze periode geven me stof tot verder nadenken, en wellicht nog een vervolg.

Vera Mennens FO-3, 2011