Programmaboek Dag Oude Muziek 2012

Dag Oude Muziek

01.07.2012F E S T A D I M U S I C A E M O D A

LandcommanderijAlden Biesen, Bilzen

09

75

PsALLentes ♀ ArteMAnDOLine CAPiLLA FLAMenCA ViVABiAnCALunA BiFFi DOuLCe MeMOire BeL Ayre Le COnCert Brisé LA reVerDie CAPiLLA FLAMenCA & OLtreMOntAnO

11 27 29 36 40 4654 56

66

77

78

8184

sOnAr De PiVA – VenetiAAnse VOLksMuziek sPeC. street CreAtiVe COMMunity – COMMeDiA DeLL’Arte LiA serAFini & ugO nAstruCCi – gOnDeLLieDeren Mik DeBOes

Binnen COnCerten

Buiten COnCerten

85

89

95

111

117

87

87

88

BABeLut – MuzikALe VenetiAAnse DiALOgen (0-3 jAAr) WOrkshOP COMMeDiA DeLL’Arte (6-12 jAAr) WOrkshOP Ciné MArtikO (4-11 jAAr)

kinDerACtiViteiten

MODe & gAstrOnOMie

BiOgrAFieenseMBLes

PrAktisChe inFOrMAtie

MAP

05Beste bezoeker

We heten u van harte welkom op deze 29ste editie van Dag Oude Muziek. De vorige edities werden allemaal georganiseerd met drie partners. Onze partner B-Classics heeft zich teruggetrokken uit de organisatie van Dag Oude Muziek zodat dit de eerste editie is die door twee partners wordt georganiseerd. Maar u zal merken dat deze daardoor niets van de steeds zo geroemde originaliteit en kwaliteit heeft ingeboet!

Voor onze 29ste editie hebben we gekozen voor het dubbelthema Venetië en mode. Venetië als historisch belangrijke muziekstad zal doorheen de dag uitvoerig belicht worden. Een rijke keuze van topconcerten met gerenommeerde internationale uitvoerders wordt afgewisseld met een boeiend en gevarieerd aanbod in openlucht. Bovendien is de site Alden Biesen omgetoverd tot een klein ‘Venetië van het Noorden’. Dat gebeurt niet alleen door op de slotgrachten gondelliederen te laten klinken, maar ook door een aantal accenten rond mode aan te brengen op de site. Het thema mode is ook aanleiding geweest tot het opzetten van een mooie en erg verrassende tentoonstelling die vanaf volgend weekend tot eind augustus te zien zal zijn in de Landcommanderij Alden Biesen. Daarover leest u meer in dit programmaboek dat zoals steeds een handleiding zal zijn om u door deze muzikale dag te begeleiden. We hebben getracht om de bezoeker zoveel mogelijk informatie te geven over de muziek en de uitvoerders en er is ook heel wat aandacht gegaan naar de vertaling van de gezongen teksten, soms zelfs met simultaanprojectie van de vertaling.

We wensen u allemaal een mooie en boeiende dag toe.

Herman Baeten

Directeur Musica, Impulscentrum voor Muziek

Lies Kerkhofs

Directeur Landcommanderij Alden Biesen

06VeneziaFesta di Musica e Moda

Venetië speelde in de geschiedenis van de Westerse wereld een belangrijke rol. De Middellandse Zee was zeker in het eerste millennium, maar ook nog een stuk in het tweede, de belangrijkste regio in Europa. Dat was uiteraard al zo tijdens de Griekse en Romeinse beschaving, maar ook nadien was de Middellandse Zee nog altijd de belangrijkste zee in het Westen. Het is pas vanaf de ontdekking van Amerika dat de andere oceanen een belangrijkere plaats gingen innemen en de centrale rol van Venetië begon af te nemen. We spreken dan van einde 17de eeuw. Tot die periode was de stad een scharnierpunt tussen Oost en West en tussen Noord en Zuid.

Doordat het zo’n belangrijke handelsstad was, heeft de cultuur er ook een grote bloei gekend. Dat was zo voor alle kunsten, dus ook voor de muziek. Er zijn weinig sporen van het muziekleven in het eerste millennium, dat bleef toen beperkt tot religieuze muziek die vooral verbonden was aan kloosters. Nadien begonnen de steden een grotere rol te spelen en kwam ook Venetië steeds meer in beeld.

In heel het verhaal van de stad is er altijd één rode draad: Venetië was een gastvrije stad die belangrijke artiesten uit de hele wereld aantrok. Vanaf het Trecento begon Italië een uitgesproken rol te spelen in de muzikale ontwikkeling van de Westerse muziek. De Ars Nova met als uitloper de Ars Subtilior was ook in Noord-Italië terug te vinden, getuigen daarvan zijn de belangrijke componisten als Jacopo da Bolgna en Francesco Landini. In Venetië zelf duikt in de 14de eeuw de naam van Johannes Ciconia op, in feite Jean Cicogne, afkomstig van Luik. Op dat moment is de San Marco al een belangrijk centrum voor religieuze muziek, maar ook de vele andere kerken beginnen een eigen muziekleven te ontwikkelen. Daarnaast was er ook muziek te beluisteren aan het hof van de Doge die voor de uitstraling een hele ploeg musici in dienst had, vooral instrumentalisten.

In de 15de eeuw passeerden belangrijke polyfonisten de stad: Dufay, Josquin, Isaac, Obrecht en anderen. Vanaf de 16de eeuw wordt Venetië echt de bakermat van het muziekleven. Willaert zal er een lange tijd kapelmeester zijn in San Marco en hij stond aan de wieg van een aantal nieuwe en belangrijke muzikale ontwikkelingen. Vooreerst gaat het om de verdere uitbouw van de meerkorige stijl die leidde tot het concerterende principe dat zo belangrijk was voor de barokperiode. Daarnaast zette hij ook de eerste belangrijke stappen in de uitbouw van de instrumentale muziek die in zijn ricercare terug te vinden zijn. Willaert was ook actief betrokken bij de bloei van het madrigaal en de villanella, wat ons dan weer naar de wereldlijke muziek brengt.

07tOeLiChting

Willaert werd opgevolgd door Andrea Gabrieli en later kwam zijn neef Giovanni Gabrieli het mooie weer maken in Venetië. Hij bouwde de meerkorige stijl nog verder uit, schreef heel wat instrumentale muziek en was een scharnierfiguur in de verspreiding van de concerterende stijl. Giovanni Gabrieli was bijvoorbeeld ook de leermeester van Heinrich Schütz waardoor we weer de link kunnen leggen naar het Duitse muziekleven dat in de 17de en 18de eeuw een grote bloei kende met J.S. Bach als uiteindelijke hoogtepunt.

In Venetië passeerde natuurlijk ook Monteverdi die niet alleen een belangrijke figuur was op gebied van de opera, maar ook de nieuwe stijl, de prima prattica, lanceerde en zo een heel nieuwe periode inluidde voor het Westerse muziekleven. Zijn muziek betekende het einde van de polyfone stijl en van de hegemonie van de Vlaamse polyfonisten.

Venetië was ook een belangrijk centrum van de muziekdruk. De eerste muziekdruk verscheen in Venetië bij Petrucci in 1499. Daarna zouden heel wat andere muziekdrukkers opduiken in de Dogenstad en werd dit het beginpunt van een bloeiende muziekdrukkunst in heel Europa.

Na de bijzonder bloeiende 16de eeuw en een absoluut hoogtepunt begin 17de eeuw begon het muziekleven zich over heel Europa te verspreiden, waardoor Venetië niet meer zo’n uitgesproken voortrekkersrol vervulde. Het muziekleven blijft er boeiend in de 18de eeuw, maar door de minder belangrijke rol van de handel werd Venetië niet meer als centrum beschouwd en verloor het de uitstraling van weleer. Ook in de 19de eeuw blijft Venetië muzikaal leven, maar het is dan niet meer de uitgesproken pioniersrol die ze vervult. Wagner zal er sterven, ook Stravinsky ligt er begraven en Luigi Nono zal als 20ste-eeuwse pionier politiek en muzikaal een rol spelen in de stad. Maar dat is dan eerder indivueel van belang, niet meer als stijl van een stad.

In het programma van Dag Oude Muziek 2012 hebben we geprobeerd om het muzikale pallet van de Dogenstad zo gevarieerd mogelijk aan te bieden: van 14de tot 18de eeuw, van volksmuziek over hofmuziek naar religieuze muziek.

Een bijzondere toets aan de editie van dit jaar is het facet mode. Ook vandaag nog wordt Venetië vereenzelvigd met maskers, mooie kleren, gondeliers, feest, kleurrijke taferelen enz. Daarom wordt in de Landcommanderij Alden Biesen vanaf volgende week een tentoonstelling ingericht met als thema mode. Niet als een soort copy van de vroegere mode, maar als inspiratiebron voor mode en kunst van vandaag. De curatoren van deze tentoonstelling waren in nauw contact met de programmamakers van Dag Oude Muziek waardoor er heel wat invalshoeken tijdens deze dag ook een modieuze toets krijgen. We spreken hier niet alleen van de site die

08op een aantal plaatsen zal ingekleed zijn, maar ook van de podia en van enkele voorstellingen waar de curatoren ook het vestimentaire gedeelte voor hun rekening namen. Wie echter de veelheid van hun creatieve en inspiratierijke invulling wil zien moet de tentoonstelling komen bezoeken die vanaf 7 juli tot eind augustus de Landcommanderij zal innemen.

Daarmee hebben we een mooi geheel kunnen creëren voor de 29ste editie van Dag Oude Muziek. We nodigen u alvast al uit op de 30ste editie die volledig in het teken staat van Hendrik van Veldeke en zijn tijd en waarvoor reeds vier jaar een voorbereidend traject wordt uitgewerkt. Een mooie gelegenheid om deze Dietse dichter ook een plaats te geven in de muziekgeschiedenis.

Herman Baeten

tOeLiChting

BinnenCOnCerten

09

PsALLentes ♀ ArteMAnDOLineCAPiLLA FLAMenCAViVABiAnCALunA BiFFi DOuLCe MeMOireBeL Ayre Le COnCert BriséLA reVerDie CAPiLLA FLAMenCA & OLtreMOntAnO

1127293640465456

66

11BinnenCOnCerten

PrOgrAMMAHymne Veni, Creator SpiritusAntifoon *Veniente sponso Virginis caste (Abélard) Litanie Planctus cygniSequens *Sancti Spiritus assit (Notker Balbulus) Epithalamica (Abélard)Hymne Veni, Creator Spiritus

uitVOerDersHendrik Vanden Abeele – artistieke leidingPieter Coene – kostuumontwerpEls Van Laethem – zang; als Bruid van ChristusMarina Smolders – zang; als Moeder AbdisHendrik Vanden Abeele – zang; als BonaventuraLieselot De Wilde, Kristien Nijs, Rozelien Nys, Amélie Renglet, An Van Laethem en Veerle Van Roosbroeck – zang; als gemeenschap van zusters

Een jonge vrouw wordt als kloosterzuster ingekleed. Eerst was ze nog op proef in het klooster, maar nu is het haar menens – zij legt de geloftes af van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid. Eerst tijdelijk, en dan voor de eeuwigheid. Vandaag is zij de bruid van Christus. Voor ouders en verwanten is het een douloureuse joye hun dochter of vriendin te moeten afgeven. Want de jonge vrouw ‘sterft voor de wereld’ en wordt herboren in een nieuwe wereld, die van het klooster. Zij zal zelfs een nieuwe naam aannemen.

De zangeressen van Psallentes evoceren het overgangsritueel van de inkleding. De bruid wordt plechtig binnengeleid, houdt zich lang naar Moeder Abdis en het oosten gericht, ondergaat vervolgens letterlijk en figuurlijk een transformatie, om uiteindelijk als jonge non aan een nieuw leven te beginnen. Die transformatie gebeurt niet alleen fysiek, door een zich wijzigend voorkomen. Het weerspiegelt ook de laatste innerlijke worsteling voor het definitieve besluit genomen wordt. Dat wordt verklankt in het solistisch uitzingen van de beroemde Planctus cygni, de klaagzang van de

PsALLentes ♀CloisteredKerk — 10.00u Buitenhof — 12.00u (zonder *)

12zwaan. Een zwaan is van het land weggevlogen en vliegt eenzaam over de zee. Vertwijfeling maakt zich van haar meester. Urenlang, dagenlang, blijft ze doelloos en bijna in paniek ronddwalen. Tot ze, ondermeer met de hulp van de sterren, opnieuw het rustgevende land ontwaart, en ‘thuiskomt’. In de loop der eeuwen is dit gezang in verschillende richtingen uitgelegd. Mogelijk is het een oorspronkelijk niet-christelijk of pre-christelijk verhaal, dat door gelovigen geaccapareerd werd, waardoor er zowel een metafoor voor het verhaal van de verloren zoon (hier dochter) in kon gezien worden, als een weerspiegeling van de persoonlijke turmoil waarin je verkeert net voor het nemen van zo’n belangrijke beslissing als het ‘voor eeuwig’ intreden in het klooster.

Moeder Abdis is intussen onzeker over hoe ze haar zusters moet stimuleren op de weg naar de perfectie. Zij zoekt raad in het eeuwenoude adviezenboek van de Franciscaan Bonaventura: ‘De perfectione vitae ad sorores’ (1260). Met haar innerlijke oor beluistert ze zijn instructies – die ze onmiddellijk met haar frêle stem luidop overweegt en aan haar gemeenschap doorgeeft. Bonaventura schrijft acht stappen voor op de weg naar perfectie: de ware zelfkennis, de nederigheid, de armoede, de stilte en het gebed, het overwegen van Christus’ lijden en het uitdragen van de liefde Gods, en de standvastigheid.

Voor het ritueel van de inkleding is relatief weinig specifiek repertoire voorhanden. Een vast onderdeel is, dat de Heilige Geest om hulp gevraagd wordt (Veni, Creator Spiritus, en Sancti Spiritus assit). Ook Maria en de heiligen worden aangeroepen (in de litanie). Daarnaast is, geheel in lijn met het beeld van de Bruid van Christus, ook muziek op teksten uit het Hooglied een toepasselijk en vaak gebruikt onderdeel van het ritueel (Veniente sponso). En ten slotte fungeren twee monastieke liederen van Pierre Abélard als steunberen van dit programma. Voor zijn (net als hemzelf) naar het klooster verbannen geliefde, Héloïse, schreef hij verschillende stichtende liederen, die eveneens het thema van de bruid van Christus bespelen. Zo zien we de transformatie van het gekloosterd worden (‘cloistered’) voor onze ogen voltrekken. Feestelijk, maar misschien ook met een vleugje tristesse.

De muziek voor deze evocatie werd genomen uit verschillende bronnen, waaronder een antiphonale gedrukt in het atelier van Petrus Liechtenstein te Venetië, 1579. Daarnaast werd ook gebruik gemaakt van het zogenaamde Salzinnes antiphonale, afkomstig uit de Abdij van Val Saint-Georges bij Namen, ca. 1550.

Hendrik Vanden Abeele

13LIEDTEKSTENVeni, creator spiritus

Veni, creator spiritusmentes tuorum visita,imple superna gratia,quae tu creasti pectora.Qui diceris Paraclitus,altissimi donum Dei,fons vivus, ignis, caritaset spiritalis unctiotu septiformis munere,digitus paternae dexteraetu rite promissum Patrissermone ditans guttura.Accende lumen sensibus,infunde amorem cordibus,infirma nostri corporis,virtute firmans perpeti.hostem repellas longiuspacemque dones protinus,ductore sic te praevio,vitemus omne noxium.Per te sciamus da Patrem,noscamus atque Filium,te utriusque spiritumcredamus omni tempore.Deo Patri sit gloria,et Filio qui a mortuissurrexit, ac Paraclito,in saeculorum saecula.Amen.

(Bonaventura, De vera sui ipsius cognitione)Ad perfectionis vitae fastigium sponsae Christi cupienti conscendere primum necesse est, ut a se ipsa incipiat, ita ut, omnium exteriorum oblita, ingrediatur in secretum conscientiae suae, ibique omnes defectos suos, omnes consuetudines, omnes affectiones, omnes operationes,

kom schepper, geest, daal tot ons neer,houd gij bij ons uw intocht, heer;vervul het hart dat u verbeidt,met hemelse barmhartigheid.gij zijt de gave gods, gij zijtde grote trooster in de tijd,de bron waaruit het leven springt,het liefdevuur dat ons doordringt.gij schenkt uw gaven zevenvoud,O hand die god ten zegen houdt,O taal waarin wij god verstaan,wij heffen onze lofzang aan.Verlicht ons duistere verstand,geef dat ons hart van liefde brandt,en dat ons zwakke lichaam leeftvanuit de kracht die gij het geeft.Verlos ons als de vijand woedt,geef ons de vrede weer voorgoed,Leid gij ons voort, opdat geen kwaad,geen ongeval ons leven schaadt.Doe ons de Vader en de zoonaanschouwen in de hoge troon,O geest van beiden uitgegaan,wij bidden u gelovig aan.Aan god de Vader zij de eeren aan de opgestane heeren aan de geest die troost en leidtvan eeuwigheid tot eeuwigheid.Amen

(Bonaventura, De la vraie connaissance de soi)A l’épouse du Christ qui désire atteindre le sommet de la perfection de la vie, il est, en premier lieu, nécessaire de commencer par elle-même, de sorte qu’ayant oublié tou ce qui est extérieur, elle entre dans le secret de sa conscience et que là, par une étude attentive, elle repère, examine et scrute tous

We hebben geopteerd om de anderstalige, woordelijke vertalingen van de liedteksten op te nemen zodat u zich een idee van de inhoud kan vormen.We verontschuldigen ons voor het ontbreken van de Nederlandse vertalingen.

14omnia peccata tam praeterita quam praesentia diligenti consideratione discutiat, examinet et inspiciat; et si quid minus rectum apud se invenerit, statim defleat in amaritudine cordis sui.

Veniente sponso

Veniente sponso prudens virgo preparata introivit cum eo ad nuptias.

(Bonaventura, De vera humilitate)Discite igitus, o virgines sacratae, humilem habere spiritum, humilem incessum, humiles sensus, humilem habitem; sola enim humilitas est, quae divinam mitigat iram, quae divinam invenit gratiam. Quanto enim magnus es, humilia te in omnibus, dicitur in ecclesiastico, et coram Deo invenies gratiam. hoc modo Maria invenit gratiam apud Dominum, sicut ipsa testatur dicens: respexit humilitatem ancillae suae. nec mirum quia humilitas caritati locum praeparat, mentem a vanitate evacuat.

Virgines caste

Virgines castevirginis summedecus precinentes

Ceteras quoquecondignas laudepost hanc venerantes

Psalmis et hymniscanticis dignissibi colloquentes

solvant in istisdebite laudishostias sollempnes

ses défauts, toutes ses habitudes, toutes ses affections, toutes ses opérations et tous ses péchés tant passés que présents; et si elle a trouvé, en elle, quelque chose de moins droit, qu’elle pleure aussitôt dans l’amertume de son coeur.

—

(Bonaventura, De la véritable humilité)Apprenez donc, vierges consacrées, à avoir un humble esprit, une humble démarche, d’humbles sentiments, un humble comportement. en effet, seule l’humilité tempère la divine colère et trouve la grâce divine. Plus tu es grand, plus il importe de t’humilier en tout, c’est ainsi que tu trouveras grâce devant Dieu. C’est ainsi que Marie a trouvé grâce devant Dieu comme elle en témoigne: il a regardé l’humilité de sa servante. rien d’étonnant à cela: l’humilité prépare la place de l’amour, elle vide l’esprit de sa vanité.

keusche jungfrauen,die Lieder singen, würdig derallerhöchsten jungfrau!

es singen auch anderehehre Wesen ihr Lob,erweisen ihr angemessene Verehrung

mit Psalmen und hymnenund Lobgesängendie sie ihr singen.

Wie sich gebührt, bringen siein diesen Lobliedernihre feierlichen Dankopfer dar.

15LIEDTEKSTEN

hec est a dextrisassistens regisilla regina

juncto lateresola cum regeprecedit ipsaAurata vestevarietatecircum amicta

tanquam dominamsequitur ipsamqueque beata

Post eam adductevirgines devoteregi sunt oblatechristo consecrate

talis erat teclaAgnes et LuciaAgathes et multavirginum caterva

Filie tirimunera ferenteset in his regisvultum deprecanteshostias habentcunctis purioresCorpore mundecorde sanctiores

holocaustum Dominoofferunt ex integrovirgines carneintegre menteinmortalem sponsumeligentes christum

0 felices nuptiequibus nulle maculenulli dolorespartus sunt gravesnee pelex timendanec nutrix molesta

sie hat ihren Platzals königin an der rechtenseite des königs eingenommen.

Voller Freude ihm zugeselltschreitet sie alleinmit dem könig voranin gold gekleidet,verschleiert in denFarben des regenbogens,

so wie die heilige Magdihrer eigenenherrin folgt.

nachdem man ihr dieheiligen jungfrauen zugeführt hat,werden sie dem könig dargebrachtund Christus geweiht.

solch eine war thekla,zusammen mit Agnes und Luzia,Agathe und eine große scharvon jungfrauen.

töchter aus tyrus,die gaben tragend,und vor diesem königihre Augen niederschlagendbringen sie Opfer,die reiner sind als alles andere,und trotz ihrer irdischen körpersind ihre herzen viel heiliger.

Vereint bringen siedem herrn das Brandopfer dar.jungfrauen im Fleischebeständig im geist,versprechen sie sich Christus,dem unsterblichen Bräutigam.

0 glückliche hochzeit,bei der kein Makel,keine traurigkeitschreckliche Dinge hervorbringtAuch braucht sie keine konkubine,keine lästige schwiegermutter zu fürchten!

16Lectulos harumchristo vacantesangeli vallantcustodientesne quis incestustemeret illosensibus strictisarcent in mundos

Dormit in istischristus cum illisfelix hic sompnusrequies dulcisquo confoveturvirgo fidelisinter amplexussponsi celestis

Dextera sponsisponsa complexacapiti levadormit submissapervigil cordecorpore dormitet sponsi gratosinu quiescit

Aprobans sompnumsponsus beatuminquietariprohibet illumne suscitetisinquit delictamdum ipsa voletita quietam.

hic ecclesiasticiflos est ille gerministam rosis quam liliismultiplex innumerisquorum est fragranciisager sponsi nobilisnaribus et oculiseque delectabilis

Ornate tam bissinaveste quam purpurealeva tenent lilia

schutzengelumstehen ihre Betten,damit nichtgottlose Männersie schänden.Mit gezogenem schwertschützen sie sievor der Welt.

Christus schläftmit ihnen, glücklichim schlummer,in süßer ruhe,und die treue jungfrauwärmtin ihrer umarmungden himmlischen Bräutigam.

Vom Bräutigam umarmt,schläft die Brautan seiner rechten seiteund ergibt sich sanftihrem hirten.obwohl ihr herz wachsam ist,schläft ihr körper und findet ruhein den wunderbaren Armen des Bräutigams.

Froh, sie schlafen zu sehen,verhindert der Bräutigamjegliche störungdieser heiligen ruhe.Weckt sie nicht auf, sagt er,aus diesem schönen schlaf,bis zu der zeit,wo sie es selbst wünscht.

Diese Blume istdie saat der kircheeher wie rosen denn wie Lilienvermehrt sie sich ins unendliche.Von ihnen duftet das Felddes edlen Bräutigams,gleichermaßen köstlichfür nase und Auge.

geschmückt mit feinem Linnenund königlichem Purpur,tragen sie Lilien in ihrer linken hand,

17LIEDTEKSTEN

und in ihrer rechten halten sie rosen.schmückt ihr haupt mit einer mitjuwelen besetzten krone.Lämmer in reinem Weißspielen auf ihrem Pfad.Auch hier schmückenaus den Blumen der heiligengeflochtene, ewig blühendekronen ihre häupter.hier wird ein Lamm auf die Weidegeführt und umsorgt,hier sind die erwähltenBlumen seine Weide.

umgeben von einer solchenschar im tanz,rennt es hierhin und dorthinzu den schönstenstellen des gartens.eins, welches gerade eingefangen wurde,ist ihnen nun entschlüpft undfreut sich fast lüstern auf die bevorstehende hetzjagd.

Das Lamm springt wieder und wieder hoch,läuft zwischen ihnen hin und herund mit ihnen entflieht esder brütenden Mittagshitze.

Auf ihren Busen zieht es sichum die Mittagszeit zurück,zwischen den Brüsten des Mädchenslegt es sich zum schlafen nieder,eine jungfrau fürwahr, denn er selbst wirdvon einer jungfräulichen Mutter geboren werden.er liebt sie mehr als alle jungfräulichen heiligenund sie fehlt ihm, wenn er fort ist.

ruhigen schlaf findet erin der reinen Beuge ihres Arms,wo kein Fleck die reine weißeWolle verschmutzen könnte.

rosas habent dexteraet corona geminaredimite capitaagni sine maculapercurrunt itinerahic quoque floribussemper recentibussanctorum intextacapitum sunt sertahic agnus pascituratque reficiturhi flores electasunt illius esca

hie choro taliumvallatus agminumhortorum amenadiscurrit hac illacQui nunc comprehensusab his nunc elapsusquasi quadam fugapetulans exultat

Crebros saltus dat hic agnusinter illas discurrendoet cum ipsis requiescitfervore meridiano

in earum pectorecubat in meridieinter mammas virginumcollocat cubiculum

Virgo quippe cum sit ipsevirgineque matre natusVirginales super omnesamat et querit recessus

sompnus illi placidusin castis est sinibusne qua forte maculasua redet vellera

18hoc attende canticumdevotarum virginuminsigne collegium

Quo nostra devociomajore se studiotemplum ornet domino

(Bonaventura, De perfecta paupertate)est etiam paupertas virtus ad perfectionis integritatem necessaria in tantum, ut nullus omnino sine ea possit esse perfectus, teste Domino, qui dicit in evangelio: si vis perfectus esse, vade et vende omnia, quae habes, et da pauperibus. Cum enim summa evangelicae perfectionis apicem, qui nondum imitator perfectus factus est evangelicae paupertatis. Ait namque hugo de sancto Victore: Quidquid perfectionis in religiosis reperiri poterit, nec tamen aestimetur perfectionis integritas, nisi diligatur paupertas.

(Bonaventura, De silentio et taciturnitate)Vis audire, o famula Dei, vis scire, quanta mala ex lingua prodeunt blasphemia, murmuratio, peccati defensio, periurium, mendacium, detractio, adulatio, maledictio, convitium, contentio, bonorum derisio, pravum consilium, rumor, iactantia, secreti revelatio, indiscreta comminatio, indiscreta promissio, multiloquium,

hört nun das Liedvon den geweihten jungfrauen,das zeichen ihres schwesternordens,damit könnte unsere hingabean den herrn dessen tempelmit mindestens halb so viel Duft verschönern.(ingeborg neumann)

(Bonaventura, De la pauvreté parfaite)La vertu de pauvreté est même tellement nécessaire à l’intégrité de la perfection que nul ne peut, sans elle, être parfait comme l’atteste le seigneur qui dit dans l’evangile: si tu veux être parfait, va et vends tout ce que tu as et donne-le aux pauvres. Puisque le sommet de la perfection évangélique se trouve dans l’excellence de la pauvreté, qu’il ne croie donc pas avoir atteint la cime de la perfection, celui qui n’est pas encore devenu un parfait imitateur de la perfection évangélique. C’est ce que dit hugues de saint-Victor: Quelque perfection qui se puisse trouver dans les religieux, on ne saurait la prendre pour l’intégrité de la perfection sans l’amour de la pauvreté.

(Bonaventera, Du silence et de la discrétion)servante de Dieu, veux-tu entendre, veux-tu savoir combien de maux proviennent de la langue lorsqu’on ne la garde pas avec soin? ecoute, je vais te le dire. De la langue proviennent les blasphèmes, le murmure, la défense du péché, le parjure, le mensonge, la médisance, la flatterie, les malédictions, les outrages, les disputes, les moqueries, les mauvais conseils, les rumeurs, la jactance,

Hier worden enige fragmenten uit de Litanie van Loreto gezongen, genoemd naar de plaats waar volgens de legende het geboortehuis van Maria staat. Deze litanie was al bekend rond het midden van de zestiende eeuw, somt eigenschappen van Maria op, en aanroept verschillende heiligen – waarvan de lijst volgens de plaatselijke gebruiken erg kon verschillen. Het is in deze evocatie uitzonderlijk dat de bruid van Christus zelf de aanroepingen verricht, waarop de gemeenschap met het ‘Ora pro nobis’ antwoordt.

19LIEDTEKSTEN

scurrilitas. in veritate magna confusio est sexui femineo et magnum dedecus est sacris virginibus non habere oris custodiam, non servare linguae disciplinam, cum tanta mala per linguae inquietudinem committantur. Certe audeo dicere: frustra ille religiosus gloriatur de possessione virtutis in corde, qui dissipat disciplinam silentii per inquietudinem multiloquii.

(Bonaventura, De studio orationis)supra modum sponsae Christi cupienti proficere necesse est, ut assiduis orationum studiis et devotionibus animum suum exerceat, quia re vera religiosus indevotus et tepidus, orationem non frequentans assidue, non solum est miser et inutilis, quinimmo coram Deo mortuam fert animam in vivo corpore. Cum enim tantae efficaciae sit devotionis virtus, ut ipsa sola maligni hostis devincat tentamenta et versutias, qui solus famulam Dei impedit, ne sursum ad caelum ascendat.

Planctus cygni

Clangam, filiiPloratione una

Alitis cygni,Qui transfretavit aequora.O quam amareLamentabatur, arida

se dereliquisseFlorigeraet petisse altaMaria;Ajens: ‘infelix sumAvicula,heu mihi, quid agam

la révélation des secrets, les menaces et les promesses inconsidérées, les bavardages et les bouffonneries déplacées. Puisque l’agitation de notre langue produit tant de maux, quelle confusion pour les femmes, quel déshonneur pour les vierges consacrées de ne pas mettre de garde à leur bouche, de ne pas discipliner leur langue. Oui, j’ose le dire: c’est en vain que tel religieux tire gloire de posséder la vertu en son coeur alors que l’agitation de son bavardage ruine la règle du silence.

(Bonaventura, De l’application à la prière)A l’épouse du Christ, qui veut faire des progrès, il est plus que tout nécessaire de s’exercer avec assiduité à la pratique de la prière, car un religieux tiède, sans dévotion et qui ne s’adonne pas assiduement à la prière, n’est pas seulement miséreux et inutil ; il l’est d’autant plus qu’il porte devant Dieu une âme morte dans un corps en vie. La puissance de la vertu de dévotion est si efficace qu’elle seule triomphe des assauts et des ruses du malin, notre ennemi, qui seul empêche la servante de Dieu de s’élever vers le ciel.

O children, i shall sing a lamentation

of a winged swanwhich crossed the great waters.O how bitterlyit lamented,

having relinquishedthe dry flowery landand sought the highseas;crying: ‘unhappysmall bird that i am,alas, what may i do

20Misera?Pennis solutainnitiLucida non poterohic in stilla.undis quatior,Procellishinc inde nunc allidorexulata.

Angor inter artagurgitum cacumina.gemens alatizointuens mortifera,non conscendens supera.Cernens copiosaPiscium legumina,non queo in densogurgitum assumereAlimenta optima.

Ortus, occasus,Plagae poli,AdministrateLucida sidera.sufflagitateOriona,effugitantesnubes occiduas.’

Dum haec cogitarem tacita,Venit rutilaadminicula aurora.Oppitulata afflamineCoepit viriumrecuperare fortia.

Ovatizansjam agebaturinter altaet consueta nubiumsidera.hilarataAc jucundata,nimis facta,Penetrabatur mariumFlumina.

in my misery?i cannot nowrest on my wingsall brightness dissolvesin the rain.i am shaken by the waves,stormsbuffet me hither and thitheran exile.

i am narrowly enclosed withinthe canyons of the great waves.Crying, my wings beat,considering death,not mounting above it.i see abundantgood food for the fishes,But i may not, in the deepwhirlpools, gatherthis delicate food.

O east, O West,O the regions of the poles,give to me the brightness of the stars;demand ofOrion,that they flee and be forgotten, these destroying clouds.’

While the bird fell silent, thinking on these things, Came the first blush ofrescuing dawn.A whispering breeze assisted,the bird received strengthand recovered more strongly.

Celebratingnow it was carriedamong the highfamiliar crowd of stars.Cheerfuland joyousbeyond measure,it passed through the streams of the seas.

21LIEDTEKSTEN

Dulcimode cantitansVolitavit ad amoenaArida.Concurrite omniaAlitum et conclamateAgmina:

regi magnosit gloria.

(Bonaventura, De passionis Christi memoria)Accede ergo tu, o famula, pedibus affectionum tuarum ad iesum vulneratum, ad iesum spinis coronatum, ad iesum patibulo crucis affixum, et cum beato thoma Apostolo non solum intuere in manibus eius fixuram clavorum, non solum mitte digitum tuum in locum clavorum, non solum mitte manum tuam in latus eius, sed totaliter per ostium lateris ingredere usque ad cor ipsius iesu, ibique ardentissimo Crucifixi amore in Christum transformata, clavis divini timoris confixa, lancea praecordialis dilectionis transfixa, gladio intimae compassionis transverberata, nihil aliud quaeras, nihil aliud desideres, in nullo alio velis consolari, quam ut cum Christo possis in cruce mori.

sancti spiritus assit

sancti spiritus assit nobis gratia,Quae corda nostra sibi faciat habitaculum,expulsis inde cunctis vitiis spiritalibus.spiritus alme, illustrator omnium,horridas nostrae

singing very sweetlyit flew to to the pleasantdry land.join together, allwinged creatures, and sing togetherall of you:

to the mighty kingbe glory.

(Bonaventura, Du souvenir de la passion du Christ)toi, la servante, accède donc, grâce aux pieds de tes affections, à jésus blessé, à jésus couronné d’épines, à jésus fixé au gibet de la croix et avec saint thomas, ne te contente pas de regarder “dans ses mains la trace des clous, de mettre ton doigt dans i’emplacement des clous “, de mettre “la main dans son côté “. entre tout entière par la porte du côté, va jusqu’au coeur de jésus lui- même et là, transformée en Christ par un très ardent amour du Crucifié, attachée par les clous de la crainte de Dieu, transpercée par la lance d’une dilection venant du fond du coeur, transpercée par le glaive d’une intime compassion, ne cherche rien d’autre, ne désire rien d’autre, ne veuille aucune autre consolation que de pouvoir mourir en croix avec le Christ.

Let the mercy of the spirit be on our sideWho may make our hearts his shelter And expulse every sin of the spirit. Life-giving spirit illumination of people. Purify our spirit of horrible darkness. saint

22mentis purga tenebras.Amator sancte sensatorum semper cogitatuum,infunde unctionem tuam clemens nostris sensibus.tu purificatorOmnium flagitiorum spiritus,Purifica nostri oculum interioris hominis,ut videri supremus genitor possit a nobis,Mundi cordis quem soli cernere possunt oculi.Prophetas tu inspirasti, ut praeconia Christi praecinuissent inclita.Apostolos confortasti, ut tropaeum Christi per totum mundum veherent.Quando machinam per Verbum suum fecit Deus caeli, terrae, marium,tu super aquas foturus eas numen tuum expandisti, spiritus.tu animabus vivificandis aquas fecundas.tu aspirando das spiritales esse homines..tu divisum per linguas mundum et ritus adunasti, Domine.idolatras ad cultum Dei revocas, magistrorum optime.ergo nos

who likes deep toughts. Pour with mercy your balm into our understanding. you, purifier of all sins, spirit, Purify our inner being’s eyes, so that we can see the supreme creator Who can be seen only by those with clean hearts. you inspired prophets to predicts Christ’s famous works ; you gave strength to apostles, to carry Christ’s sign of victory all over the world. When god began making by his word, the sky, the earth, the sea you expanded your power over the waters, to give life them, o spirit.you made fruitful the waters, to give life to the spirits you fill in people,to become beings with spirit.Lord, you unify the world divided by languages and customs. you called back idolaters to serve god, best of all masters. thus, listen with mercy to us, your applicants, holy spirit Without who,

23LIEDTEKSTEN

supplicantes tibi exaudi propitius, sancte spiritus.sine quo preces omnes cassae creduntur et indignae Dei auribus.tu, qui omnium saeculorum sanctos tui numinis docuisti instinctu amplectendo, spiritus,ipse, hodie apostolos Christi donans munere insolito et cunctis inaudito saeculis.hunc diem gloriosum fecisti.

(Bonaventura, De perfecta Dei caritate)superius te, famulam Dei, prout inspiravit Dominus, docui, qualiter animum tuum exercere debeas, ut quasi gradatim ascendere possis et de virtute in virtutem proficere. nunc septimo loco restat dicendum de forma virtutum scilicet caritate, quae sola ducit hominem ad perfectionem. Ad mortificandum enim vitia, ad proficiendum in gratia, ad consequendum omnium virtutum perfectionem summam nihil dici melius, nihil excogitari potest utilius caritate.

(Bonaventura, De finali perseverentia)si igitur, Christi virgo dilectissima, aliquas bonorum operum habes virtutes, immo quia multas habes virtutes; in his perservera, in his profice, in his usque ad mortem viriliter age Christi militiam, ut cum extrema dies finisque vitae tuae advenerit, pro stipendio et mercede

we believe, all our prayers are meaningless and undworthy to god’s ears. you, the one who teached at all times your saints, when they have grasped the influences of your suggestions spirit. you presented today Christ’s apostles with inconceivable and all the times unprecendented gift.

you have obtained glory on this day.

(Bonaventura, Aimer Dieu à la perfection)servante de Dieu, je t’ai enseigné jusqu’ici et autant que le seigneur me l’a inspiré, comment tu devais exercer ton esprit pour que tu puisses pour ainsi dire monter marche après marche et progresser “de vertu en vertu”. en ce septième chapitre, il me reste maintenant à parler de la forme des vertus, c’est-à-dire de la charité qui seule conduit la personne humaine à la perfection. en effet pour mettre à mort les vices, progresser en grâce et atteindre la suprême perfection de toutes les vertus rien de mieux ne peut être avancé, rien de plus utile ne peut être inventé que la charité.

(Bonaventura, tenir jusqu’au bout)si donc, vierge très aimée du Christ, tu as quelques vertus productrice] de bonnes oeuvres, mieux, puisque tu as de nombreuses vertus, persévère en elles, progresse en elles, mène en elles, virilement, le combat du Christ et cela jusqu’à ta mort, pour que, lorsque arrivera ton dernier jour et la fin de ta vie, tu

24laboris detur tibi corona gloriae et honoris. unde iesus Christus, unice tibi dilectus, alloquitur te in Apocalypsi, dicens: esto fidelis usque ad mortem et dabo tibi coronam vitae.

epithalamica

epithalamica, dic sponsa cantica intus quae conspicis dic foris gaudia et nos laetificans

De sponso nuntia

Cuius te refovet semper praesentiaAduluscentulae vos chorum ducite Cum haec praecinerit et succinite Amici sponsi vos vocarunt nuptiae et novae modulosOptamus Dominaein montibus his ecce saliens ecce venit colles transilens Per fenestras ad me respicens Per cancellos dicit prospiciensAmica surge propera Columba nitens advolahorrens enim hiems iam transit gravis imber recedens abiit Ver amoenum terras aperuit Parent flores et turtur cecinitAmica surge propera Columba nitens advolarex in accumbitum iam se contulerat et mea redolens nardus spiraveratin hortum veneram in quem descenderat At ille transiens iam declinaveratPer noctem igitur hunc quaerens exeo huc illuc anxia quaerendo cursito Occurrunt vigiles ardenti studio

Quos cum transierimsponsum invenioiam video quod optaveram iam teneo quod amaveram

reçoives la couronne de gloire et d’honneur comme salaire et récompense de ton travail. jésus- Christ, ton seul amour, s’adresse donc à toi dans l’Apocalypse en disan : “sois fidèle jusqu’à la mort et je te donnerai la couronne de vie”

sing, O bride, your bridal canticle

sing outwardly the joys you gaze upon withinAnd gladdening us give tidings of the bridegroom

Whose presence renews you forevermoreO young maidens form your choir

When she [the bride] begins singing, join in

the bridegrooms’s friends have call you to the nuptialsLet us welcome the songs sung by the ladyBehold he comes leaping upon the mountains

Behold he comes skipping over the hills gazing upon me through the windows Peering through the lattices he saysArise, my love, make haste My beautiful dove come to meFor the bristly winter is now pastthe heavy rains have receded and gone Lovely springtime has opened earth Flowers are appearing, the turtle-dove has begun singingArise, my love, make haste My beautiful dove come to methe king had already betaken himself to his chamberAnd my redolent ointment has breathed forth i had come into the garden into which he had descended-But he passing through had already gone awayAnd so by night i go forth from here seeking him

25LIEDTEKSTEN

iam redo quae sic fleveram Plus gaudio quam dolueramrisi mane flevi nocte Mane risi nocte flevinoctem insomnem dolor duxerat Quem vehementem amor fecerat Dilatione votum creverat

Donec amantem aman vistatPlausus die planctus nocte Die palusus nocte planctuseia nunc comites et sion filiae

Ad sponsae contica psalmum adnectite Quo oestis reddita sponsi praesentia Convertit elegos nostros in canticaQuam fecit Dominus haec est dies!

Quam expectavimus haec est dies!

Qua vere risimus haec est dies!

Quae nos eripuit haec est dies!

hostes quae subruit haec est dies!

Quam psalmus praecinit haec est dies!Quae sponsum suscitat haec est dies!

Quae sponsam suscitat haec est dies!

Quae cuncta reparat haec est dies!

Veris amoenitas haec est dies!

Mundi iucunditas haec est dies!

Vitaeque novitas haec est dies!

Quam fecit Dominus!

Amen.

Anxious hither and thither i runin my seekingthe watchmen come upon me in my burning zeal

When i pass them i find my bridegroomnow i see what i had hoped for

now i clasp what i had loved

now i laugh at what i had so wept for i rejoice more than ever i had grievedi laughed at morn, i wept at night At morn i laughed, at night i weptgrief made the night sleepless, which my love made overpowering

Desire intensified through delay until lover visited his belovedjoy comes by day, lamentations by night By day rejoicing, by night lamentationso come now companions and daughters of zion

to the canticles of the bride add your psalmWherein the presence of the Bridegroom restored to those in grief

turns our mournful elegies into canticles.Der herr hat ihn geschaffen! Dies ist der tag!

ihn haben wir erwartet! Dies ist der tag!

An ihm haben wir aufrichtig gelacht! Dies ist der tag!

er hat uns entrissen! Dies ist der tag!

Die Feinde hat er umgestürzt! Dies ist der tag!

ihn hat der Psalm verkündet! Dies ist der tag!

er hat den Brautgemahl auferweckt! Dies ist der tag!

26

Veni creator spiritus

er hat die Braut auferweckt! Dies ist der tag!

er schafft alles neu! Dies ist der tag!

Liebreiz für die Wahren! Dies ist der tag!

Freude für die Welt! Dies ist der tag!

und ein neues Leben! Dies ist der tag!

ihn hat der herr erschaffen! Amen.

Cfr. supra

27BinnenCOnCerten

PrOgrAMMAA. Vivaldi Concerto ripieno PV27 Allegro - Adagio - CiaconaC. Arrigoni Sonata a mandolino e basso Preludio - Allegro - Adagio - AllegroA. Vivaldi Concerto in re maggiore RV 93 Allegro - Largo - AllegroA. Vivaldi Concerto in sol maggiore RV 532 Allegro - Andante - AllegroE.F. Dall’Abaco Concerto a più Instrumenti op.V. 6 Allegro - Aria cantabile, Ciacona allegro spiccato - Rondeau - Allegro

uitVOerDersJuan Carlos Muñoz – barokmandolineMari Fe Pavón – barokmandolineAlla Tolkacheva – barokmandoline & mandola Manuel Muñoz – barokgitaar & luitJean-Daniel Haro – viola da gamba & violoneJean-Christophe Leclère – klavecimbel

De nobele en prachtige mandoline werd geroemd door mensen uit alle tijden en alle culturen. De 18de eeuw was daar geen uitzondering op. Het is bijgevolg vanzelfsprekend om de zeer miskende componisten van deze Grote Eeuw te verenigen met de zeer gekende.

De 18de eeuw was een complexe en veelzijdige periode die de nieuwe expressiemiddelen onderzocht en niet in het minst de nieuwe klankkleuren. De nieuwsgierigheid van de barokmusicus voor de meest geraffineerde klanken, waaronder die van de mandoline, leidt tot een uiterst esthetische zoektocht.

Wie Antonio Vivaldi (1678 -1741) zegt, denkt onmiddellijk aan Venetië. Een stad op de lagune, belaagd door onstuimige golven, over haar palen gedrapeerd. De stad heeft, met haar rustige steegjes, haar pleintjes en bruggen, het uitzicht behouden dat ze had in de tijd van Vivaldi. La Serenissima praalt, zacht en schijnbaar ingeslapen, gewiegd door de golven, aangetast door vocht. Sereniteit en gemoedsrust zijn er voelbaar. De uitbundigheid

ArteMAnDOLineVivaldi en mandolines in VenetiëRijschool — 11.00u & 14.30u

28van Vivaldi ritmeert die kalmte met haar oorverdovende razernij, haar scherpe mandolines en haar geduchte arpeggio’s. Helemaal het tegengestelde van de rustgevende sfeer van Venetië waarmee de “Rode Priester” geassocieerd wordt. Allegro-Andante-Allegro: dit ritme heeft iets weg van een klein concerto.

Het is op het gebied van het concerto dat Vivaldi zich tot een echte schepper ontpopt door de drieledige vorm (snel/langzaam/snel) te bevestigen, evenals de tegenstelling tussen de tutti en de soli. Hij werd verleid door de bekoorlijke klank van de mandoline en gebruikte het instrument in verschillende werken. Men meldt dat sommige van de meisjes van de Seminario musicale dell’ospetale della Pietà opmerkelijke virtuozen op de mandoline waren. Ook de briefwisseling tussen Vivaldi en zijn weldoener, de markies Bentivoglio, getuigt van zijn liefde voor de mandoline. In een brief van 26 december 1736 vraagt hij: “Zou Zijne Excellentie mij kunnen laten weten of Hij nog plezier heeft in de mandoline?”

De muziek van Vivaldi weerspiegelt goed het eigen karakter van de Italiaanse barok met zijn overvloed aan feesten,vuurwerken, maskers, pracht en praal. Geen enkele muziek is zo energievol geweest als die van de barok, een loflied op het leven, de gevoelens, de emoties, het zoeken naar details, esthetiek en eeuwige schoonheid.

Het is dus een groot fresco van het leven dat Artemandoline u aanbiedt. U treedt dan in de magische wereld van de tokkelinstrumenten, een plejade van beelden, klanken en kleuren, van licht en schaduw.

29BinnenCOnCerten

PrOgrAMMA 1. MadrigaliA. Willaert Qual dolcezza giamiaA. Willaert Quando i begli occhiA. Willaert Ricercar 1 - à 4

2. CanzonesA. Willaert Occhio non fu giamai A. Willaert Ricercar 1 - à 3A. Willaert Sospiri mieiA. Willaert Zoia zentil (la canzon di Ruzante)

3. Chansons rustiquesA. Willaert La rousée du mois de mayA. Willaert / P. Attaigant/ O. Lassus Dessus le marché d’Arras A. Willaert A la fontaine du prez

4. Villanesche alla napolitana 1542/5 of dansliederenA. Willaert Cingari sima venit’a giocareA. Willaert A quand’a quand’ haveva una vicinaF. Dentice Volta de Spagna A. Willaert O bene mio famm’ uno favoreA. Willaert Madonna mia famme bon ‘ offerta

CAPiLLA FLAMenCAVenus in Venice Adriaan Willaert en zijn Musica Nova: madrigali, villanesche, chansons en ricercares. Wat voorafging aan J.S. Bach.Cuvelier — 12.00u

30uitVOerDers

Marnix De Cat – contratenorTore Denys – tenorLieven Termont – baritonHarry van der Kamp – basJan Van Outryve – luitFreek Borstlap – viola da gambaIvanka Neelenman – viola da gambaPiet Stryckers – viola da gambaPatrick Denecker – blokfluit, doedelzakDirk Snellings – concept en samenstelling programma

Elke getalenteerde componist hoopt met zijn vakkennis en originaliteit iets nieuws te kunnen bedenken dat mogelijk de tijd zal doorstaan. Deze hedendaagse visie op het componeren lijkt ook van toepassing op de oude meesters: hun prestige verwerven ze niet alleen met hun onbetwistbaar vakmanschap maar ook met hun originele kijk op de muziek van hun tijd. Het is in dat opzicht bijna een statement dat Adriaan Willaert (ca 1490 – Venetië, 1562) op het einde van zijn leven in 1559 een bundel madrigalen laat drukken met als titel Musica nova: ‘nieuwe muziek’. Dat hij hiermee een tabula rasa wil houden met zijn verleden is zeker niet het opzet; deze muziek is nieuw omdat ze allerlei verworvenheden aanbiedt binnen het genre van het madrigaal dat met zijn vaak filosofische teksten van Petrarca diepzinnig, zwaarmoedig en erg expressief klinkt.

Willaerts vernieuwingen zitten vaak in kleine compositorische details, die putten uit een haast oneindig vat aan ideeën en technieken. Zelfs de zeer eenvoudige volkse villanella krijgen zo in de speelse, volkse verklankingen van tijdgenoten een artistiek gehalte dat hen vreemd is.

In zijn Franse chansons zoekt Willaert duidelijk naar de brug tussen de rijke imitatie-traditie uit de Nederlanden en de syllabische homofonie van het chanson rustique. Het is net deze veelzijdigheid die zijn chansons tot unieke pareltjes maakt.

Geheel ‘nieuw’ is zijn bijdrage tot de ontwikkeling van de instrumentale muziek. Hij is namelijk een van de eersten die in zijn Musica nova van 1540 instrumentale ricercars opneemt. Hier worden de mogelijkheden van het door-imiteren in een niet tekstgebonden context ten volle benut. In dit nieuwe genre zullen gedurende eeuwen de inventiviteit en contrapuntische vaardigheid van vele componisten schitteren, met het Wohltemperierte clavier van J.S. Bach als ultieme bekroning ...

31LIEDTEKSTEN

Qual dolcezza gia mia

Qual dolcezza gia mia di canto di sirena involo i sens’, et l’alm’, a chi l’udiro Che di quella non sia minor assai Che con la voc’angelica, e divina Desta nei cor la bella Pecorina.

et la dolc’armonia si fa serena l’aria, s’acqueta il mar, taccion’ i venti, et si rallegra’l ciel di gir’in giro i santi angeli intenti, Chinand’ in questa part’ il vago viso s’oblian’ ogni piacer del paradiso et ella in tanto honore Dice con lieto suon: Qui regna Amore.

Occhio non fu giamai

Occhio non fu giamaiCon ‘si ragione di doia da morire. O car’ amore, o bell’ amore, o dolce amore O fin’ amore che tien’ il mondo inamora. hai, hai, corona di quant’ amor fu mai.

sospiri miei

sospiri mieiDeh partitevi da me cangiate loco. Do che ti giova (do ri don) esser si bella son’ (fa ru ra ru rella) vuoi ben’a me. sappi chi non ha bene in gioventù d’inamar oime

stent’in vecchiezza (to riron) amaritudine. son (fa ru ra ru rella) vuoi ben’a me.

Welke zoetheid van sirenenzang heeft ooit de zinnen en de zielbekoord van hen die het hoorden,een zoetheid die niet minder is dan die in onze harten gewektDoor de engelachtige en goddelijke stem van de mooie Pecorina.

Bij de zoete harmonie wordt de lucht sereen, kalmeert de zee en zwijgen de winden en de hemel verheugt zich. alom,De heilige engelen buigen aandachtig hun mooie gelaat naar haar toe,en vergeten elk paradijselijk behagen, als zij, bij zo veel eer,blijmoedig zingt: hier heerst de Liefde.

nooit was er een oog dat weende met zo’n smart om te sterven.O geliefde Liefde, o mooie Liefde, o zoete Liefde,O fijne Liefde die de wereld in haar greep houdt.Oh, oh hoogtepunt van al de liefde die ooit bestond.

O wee, mijn verzuchtingen,ga weg van mij, verander van plaats.Wat heeft het voor zin dat je (do ri don) zo mooi bent Als je niet (fa ru ra rurella) van me houdt. Denk eraan dat wie niet verliefd wordt in zijn jeugd, diens ouderdommet bitterheid overstelpt zal worden (toriron).hou van mij (fa ru ra rurella).

32zoia zentil (la canzon di ruzante)

zoia zentil che per secreta viaten vai di cuor in cuorePortando la legrezza de 1’amore.Col’ to venir celatotanto ben m’hai portatoChe per legrezza tantael m’è forza che canta:Fa li le li lon.

Beato colui sonCh’a lo so amor in don.L’amor n’è ben n’è caroChe s’ha col so danaro.Pi ch’el se paga manco e da stimare:L’amor donato non si po pagare.

La rousée du mois de may

La rousée du mois de mayM’a gasté, ma verte cotte.Par un matin m’y levayen un jardin m’en entrayDites-vous que je suis sotte ?

Dessus le marché d’Arras

Dessus le marché d’ArrasMireli, mirela bon basj’ai trouvay ung espaignart,sentin, senta sur la bon basMireli, mirela bon bille,Mireli, mirela bon basil m’a dit: fille escoutaDe l’argent on vous donrasentin, senta sur la bon basMireli, mirela bon bille,]1Mireli, mirela, bon bas.

Milde vreugde, jij gaat langs geheime wegenVan hart tot hartDe vreugde van de liefde brengendjij hebt me zo’n geluk gebrachttoen je in het geheim kwamDat ik door de vreugde moet zingen:Fa li le li lon!

gelukkig is diegenedie de liefde cadeau krijgt.gekochte liefdeis noch fatsoenlijk noch dierbaar.hoe meer je betaalt, hoe minder het waard is:geschonken liefde is onbetaalbaar.

De ochtenddauw van de meimaandheeft mijn groene mantel aangetast.Vroeg in de morgen stond ik open liep een tuin in;zeg u nu dat ik dwaas ben?

Op de markt van ArrasMireli, mirela, lekker ding,Ontmoette ik een spanjool,sentin, senta, op zoek naar een lekker ding, Mireli, mirela, lekker dinghij zei tegen mij: meisje, luisterik zal je geldstukken geven.sentin, senta, op zoek naar een lekker ding,Mireli mirela, goed geld,Mireli, mirela, lekker ding!

33LIEDTEKSTEN

in het watertje bij het veld, nam Margo, Margrietje een bad.haar vriend kwam erlangs, bekeek haar, en hop!”schoonheid, wat doe je daar, Margo, Margrietje?”“ik geef water aan mijn peterselie en aan mijn muisje, en hop!”

Wij zijn zigeuners die komen speleneen spel genoemd de hartenkoningin.Deze zit erin, die is uit.Het is lekkerder als hij erin zit.

kom naar hier en heb wat plezierterwijl wij dobbelen om jouw liefde.Deze zit erin, die is uit.Het is lekkerder als hij erin zit.

Als wij verliezen, betalen we een carlino,en als jij verliest, betaal jij de wijn.Deze zit erin, die is uit.Het is lekkerder als hij erin zit.

O eens had ik een buurvrouwdie op de ochtendster Diana leek.Je hebt haar gezienJe hebt haar gesproken.Je hebt geluk als je haar hebt gekust.

zij leek waarlijk op een koningin.en kon iedereen van haar doen houden.Je hebt haar gezienJe hebt haar gesproken.Je hebt geluk als je haar hebt gekust.

A la fontaine du prez

A la fontaine du prés, Margot, Marguerite s’est baignée.son ami passait par là, qui la regarde, et hip!“Belle, que faites-vous là, Margot, Marguerite?”“j’arrose mon persinet (= persil) et ma souriette (= petite souris), et hip!”

Cingari sima venit’a giocare

Cingari sima venit’a giocareDonn’alla coriolla de boh core.Ch ‘el e dentro ch ‘el e fuoreS’el è dentr’ha più sapore.

Calateiuso per vesolazareCa iocarimo un po per vostr’amore.Ch ‘el è dentroch ‘el e fuoreS’el è dentr’ha più sapore.

se noi perdiamo pagamo un carlinoe se perdete voi pagate il vino.Ch ‘el è dentroch ‘el e fuoreS’el è dentr’ha più sapore.

A quand’a quand’ haveva una vicina

A quand’a quand’haveva una vicinaCh’era a vedere la stella Diana.Tu la vedeviTu li parlaviBeato te se la basciavi tu.

Che veramente pare una reginaOgn’uno ne faria inamorare.Tu la vedeviTu li parlaviBeato te se la basciavi tu.

34Che quando se levava la matinaPhebo per scorno se ne ritornava.Tu la vedeviTu li parlaviBeato te se la basciavi tu.

Mo mi credeva starne contentoet trovomi le mani pien di vento.Tu la vedeviTu li parlaviBeato te se la basciavi tu.

O bene mio famm’ uno favore

O bene moi fam’uno favoreChe questa sera ti possa parlare.

E s’alcuno ti ci trovaE tu grida : chi vend’ova.

Vieni senza paura e non bussareButta la porta che porai entrare.


Alia finestra insino alle due horeFarò la spia che porai entrare.


Madonna mia fame bon‘offerta

Madonna mia fame bon’offertaCh’io porto per presente sto galuccio.

Che sempre cant a quand’è di alle gallineE dice: chi chir chiE tanto calca forte la galinaChe li fa nascer l’ov’ogni matina.

Want als zij ’s morgens opstondtrok de zon, te schande gemaakt, zich terug.Je hebt haar gezienJe hebt haar gesproken.Je hebt geluk als je haar hebt gekust.

net wanneer ik dacht in het paradijs te zijn,trof ik mezelf aan met lege handen.Je hebt haar gezienJe hebt haar gesproken.Je hebt geluk als je haar hebt gekust.

O mijn geliefde, doe mij een gunstzodat wij vannacht samen kunnen zijn

En als iemand je zou zien terwijl je hier bent roep dan “wie verkoopt er eieren?”

kom onbevreesd en klop niet aanDuw de deur open en kom dadelijk binnen.


ik sta op wacht aan het raam tot 2 uurOm zeker te zijn dat je binnen kunt.


Mijn vrouwe, doe mij een goed boden in ruil bied ik je deze haan.

Hij kraait altijd om de hennen te vertellen dat het dag is“Kukelekuu” zegt hij dan.Hij drukt de kip zo stevig aanDat ze elke ochtend een ei legt.

35LIEDTEKSTEN

Quisto moi galo sempre sta al’alertaQuando il dì dorme sotto la coperta.

Che sempre cant a quand’è di alle gallineE dice: chi chir chiE tanto calca forte la galina

Che li fa nascer l’ov’ogni matina.

Presto madonna se lo voi vedereCa te lo faciomo quisto piacere.

Che sempre cant a quand’è di alle gallineE dice: chi chir chiE tanto calca forte la galinaChe li fa nascer l’ov’ogni matina.

Mijn haan is altijd waakzaamAls hij overdag onder de deken slaapt


Wees snel mijn vrouwe als je hem wilt zienOmdat ik je het nu dit aanbod doe


36BinnenCOnCerten

PrOgrAMMA Proloog Tempus Fugit Waar we spreken van de vluchtige tijd en de sterfelijke mens

Vui che passate qui, fermate il passo * (Sonnet, tekst: S. Aquilano)P. Scotti O tempo, o ciel volubil che fuggendo (Sonnet, tekst: F. Petrarca)

Eerste actl’amore e lo sguardo: il Tramonto

liefde en aanblik: de zonsondergang

Se a mi che t’amo tanto doni morte (Strambotto)M. Cara S’io sedo all’ombra Amor giù pone’l strale e l’arco (Sonetto) P. de Luprano Se m’è grato il tuo tornare, io’l so ben che giaccio in foco Se per colpa del vostro altiero sdegno * (Madrigaal, tekst : J. Sannazzaro) F. Varoter Nasce l’aspro mio tormento, donna mia sol per mirarte Haimé, perché m’hai privo del tuo divino aspetto (Oda)

Tweede actl’amore e lo sdegno: la Notte

liefde en woede: de nacht

ViVABiAnCALunA BiFFiFermate il PassoDe oorsprong van het recitatief tussen poëzie en muziek aan het begin van de 16de eeuw in ItaliëBocholtz — 12.30u & 15.00u

37

Hor che’l ciel e la terra e’l ventotace * (Sonnet, tekst: F. Petrarca) B. Tromboncino Non val acqua al mio gran foco Dissimulare etiam sperasti, perfide * (“Eneide”, Virgiiio) Scopri, lingua , el mio martire, non tenir più el mal occulto lo spero, e lo sperar cresce il tormento ** (Strambotto, tekst: N. Machiavelli)N. Broco Per servirte perdo i passi, donna, e’l tempo e la faticaM. Cara Se de fede vengo a meno, prima tu de fe’ mancasti

Derde act la resa amorosa: l’Alba

Liefdevolle overgave : de zonsopgang

0 numquam pro re satis indignande Cupido ** (“Amores”, Ovidio)M. Cara Deh non più, deh non più mo’, non temer ch’io me sdegnasse *A. Patavus, Stringari Son più matti a questo mondo (instrumentale versie) Fammi quanto dispetto far mi sai * (Rispetto, tekst: A. Poliziano)M. Cara Nasce la speme mia da un dolce riso (C. Ternario)B. Tromboncino Ostinato vo’ seguire la magnanimamia impresa

EpiloogCarpe DiemPluk de dag

Dove si parla della speranza vana Waar men spreekt van verloren hoop

Tu ne quaesieris, scire nefas *** (Carmen XI, Orazio) M. Cara lo non compro più speranza ché gli è falsa mercanziaF. Varoter Voi che passate qui, firmate il passo (Strambotto, tekst: L. Puici)

38* Uitwerking en arrangement: VivaBiancaLuna Biffi** Uitwerking Gloria Moretti, arrangement VivaBiancaLuna Biffi*** Latijnse declamatie zonder melodie

uitVOerDerVivaBiancaLuna Biffi – zang en viola d’arco

Fermate il PassoEén startpunt is de immense nalatenschap van Octaviano Petrucci (1466 - 1539) en zijn 11 boeken met frottole, gepubliceerd in de vroege 16de eeuw, die voor vier stemmen zijn opgesteld, met opeenvolgende versies die voor stem en luit werden gearrangeerd door Franciscus Bossinensis.

Het is redelijk om aan te nemen dat er ook andere snaarinstrumenten gebruikt werden en dat het gebruikelijk was om de frottole op viola’s uit te voeren, of op andere gelijkaardige instrumenten. Het bestaan van de lira da braccio en de lirone, waarvan de bijna platte kammen lang aangehouden akkoorden mogelijk maakten om de zanglijn te begeleiden, zou deze hypothese kunnen staven. Instrumenten met een gebogen kam, zoals de vila d’arco, de viella of de violetta bastarda, kunnen ook gebruikt worden om de speler een wijder bereik van technische keuzes te geven: contrapuntische passages, akkoorden, enkelvoudige melodische lijnen, of pizzicato in de stijl van een luit of viola da mano.

Terwijl de zanglijnen in frottole vrij eenvoudig zijn, zowel in de constructie van hun frasen als in het melodische materiaal, is deze schijnbare eenvoud het resultaat van een zorgvuldige compositie die niets aan het toeval overlaat. Vele frottole beginnen met een eenvoudige syllabische herhaling op de eerste noot - de tekst lijkt bijna ‘tot rust te komen’ en z’n eigen ruimte te vinden, maar dan volgen ze hun eigen melodische ontwikkeling, vaak eindigend in cadansen met formulematige ritmische en melodische vormen. Op die manier kunnen componisten de declamatorische kracht van de tekst uitdrukken, ondanks de helder georganiseerde melodie en een efficiënte harmonische structuur.

Een andere wijdverspreide praktijk was, volgens Petrucci, het gebruik van ‘airs’ voor het zingen van sonnetten, odes, strambotti (korte satires of liefdesgedichten) of aere de capituli waarop poëtische teksten gezet konden worden. In dit programma zijn enkele echte declamazione (declamaties) opgenomen, gebaseerd op melodieën aangepast aan de frottole zelf, of aan eenvoudige melodische vormen toegepast door zangers in de oude traditie van de Toscaanse ottava rime.

39In zijn Boek van de Hoveling (Venetië, 1528) definieert Baldassare Castiglione (1478 – 1529) de praktijk van het zingen met begeleiding van de viola als een van de meest verfijnde tradities van de renaissancecultuur: ‘boven alles lijkt het zingen begeleid door de viola mij de meest aangename wijze van uitvoeren, het voegt zulke schoonheid en kracht toe aan de woorden dat het een groot wonder is.’ De uitvoerder is tegelijkertijd het dramatisch personage, de begeleider, solist, ‘declamator’ en commentator. Zo bekeken is het essentieel om uit het hoofd uit te voeren, in een aanhoudende reis om een overtuigende balans te vinden tussen stem en instrument.

De uitvoering van vandaag wordt gepresenteerd in de vorm van een proloog, 3 aktes en een epiloog. De drie aktes (zonsondergang, nacht en zonsopgang) zijn metaforen in een verhaal over perfecte, geïdealiseerde liefde; een ingebeelde reis doorheen de tijd, vanaf de schemering (het moment van het eerste oogcontact tussen de geliefden) doorheen de nacht (de kwellingen van de liefde) tot het aanbreken van een nieuwe dag (de overgave). In contrast daarmee drukken de proloog en epiloog een cynische ontnuchtering uit en presenteren ze de moraal van deze gedeclameerde ‘fabel’:

het is beter in het heden te leven dan z’n vertrouwen in de liefde te leggen en z’n hoop vast te pinnen op een onzekere toekomst.

Naarmate het verhaal zich ontvouwt, krijgen we gedichten aangeboden door Francesco Petrarca, Jacopo Sannazarro, Luigi Pulci, Niccolò Machiavelli, Angelo Poliziano en Serafino Aquilano, ofwel op muziek gezet door de grote exponenten van de frottola, onder wie Bartolomeo Tromboncino (ca 1470 – 1535), Marchetto Cara (ca 1470 – mogelijk 1527) en Francesco d’Ana of Fracsesco Varoter (ca 1460 – 1502), ofwel in een gedeclameerde versie.

Frottole en declamazioni - die de poëtische vormen gebruiken die het populairst waren in de vroege jaren 1500 - wisselen af met korte fragmenten uit klassieke Latijnse teksten, die ook opnieuw in een declamatorische vorm gegoten werden: Vergilius (Dido’s bittere smart bij de verlating door Aeneas, uit de Aeneas), Ovidius (de onvermijdelijke overwinning van Cupido over de geliefden uit de Amores) en Horatius (de ijdelheid van de hoop, uit de Odes).

Deze voorbeelden van klassieke filosofie en mythe drukken de kwelling, de ellende en de rijkdom uit van de menselijke ervaring, in elke historische periode.

De liedteksten worden tijdens de voorstelling als boventitel vertaald geprojecteerd. Met dank aan Simen Van Mechelen

40

PrOgrAMMA 13.00u M. Praetorius Pavane d’Espagne M. Praetorius Branles doubles J. Mangeant (uitgever) Mon amy s’en est allé M. Praetorius Branle gay Anoniem Trop Penser P. Attaingnant (uitgever) Tourdion M. Praetorius Courante P. Guédron A la fin ce berger M. Praetorius Courante-Sarabande P. Guédron Belle je maudirois le jour M. Praetorius Courantes P. Guédron C’est une damoiselle A. Le Roy Quand le gril chante M. Praetorius Courantes

PrOgrAMMA 16.10uAnoniem Pavane El bison - Gaillarde La Traditora B.Tromboncino Quasi sempre avanti di Anoniem Spagnoletta B. Marini Novel CupidoF. Caroso Laura Soave O. Vecchi Saltarello detto il VecchiG. Allegri Canarie P.P. Borrono La Torgia A. Willaert Sempre mi ride sta G.A. Casteliono ( ?) Il Mazzolo G.G. Gastoldi L’innamorato

BinnenCOnCerten

DOuLCe MeMOireEen Venetiaans bal volgens Henri iii Rijschool — 13.00u & 16.10u

41uitVOerDers

Véronique Bourin – sopraanJohanne Maître – cornamuse, schalmei, blokfluit Elsa Frank – cornamuse, schalmei, blokfluitDenis Raisin Dadre – cornamuse, schalmei, blokfluit & artistieke leidingJérémie Papasergio – cornamuse, schalmei, blokfluit Pascale Boquet – Renaissance luit en gitaarBruno Caillat – percussie

In samenwerking met de dansers van Il Ballarino de Florence Bruna Gondoni – danserMarco Bendoni – danser

Doulce Mémoire is supported by the regional Council of the Centre region, the Indre-et-Loire general Council, the Ministry of Culture - DRAC Centre, the City of Tours and the Institut Français - Ministry of Foreign Affairs for its foreign tours. Doulce Mémoire is a member of Fevis and Profedim.

Bals waren in Europa een belangrijk onderdeel van het leven aan het hof. Dans – lees: elegantie, verfijning en zelfcontrole – maakte deel uit van de opvoeding van de adel. Als een vorm van stille retoriek, bood het een mogelijkheid om te charmeren en amoureuze gevoelens te uiten. Maar het werd eveneens gebruikt om politieke boodschappen over te brengen, zoals in de allegorische ballets de cour.

In 1600 kwam Marie de Médicis uit Firenze aan om te trouwen met Koning Hendrik IV van Frankrijk. Ze bracht Commedia dell’arte artiesten, dansmeesters, zangers en muzikanten mee en al gauw was de Italiaanse invloed merkbaar in het hofleven, vooral op de talrijke feesten en in het entertainmentgebeuren.

Het doel van deze uitvoering is om de sfeer van de feesten te laten herleven zoals die waarschijnlijk was aan het hof van Hendrik IV, met dansmuziek gespeeld door de muzikanten van de koning, choreografieën van de Italiaanse dansmeesters, begeleiding door een groep hauts-instrumenten, d.w.z. “luide” instrumenten, zoals de cornetto, trombone, schalmei en percussie-instrumenten.

Een feest voor oor en oog!

42A la fin ce berger

A la fin ce bergerMontre un esprit légerA tromper mon attention :Mais j’auray désormaisPour ne l’aymer jamais,L’âme constante.

Mais non, ce ne sont pasDes yeux, ny des apparastsQui font ceste conqueste :Car un esprit mouvant,Qui n’a rien que du vent,La luy a faicte.

je le tiens mieux acquisAvant l’avoir conquis,Que quand je le possède :il revient en allant,et son mal violantest son remède.

il a beau revenirsi j’ay mon souveniret luy son inconstance :j’appreste à son retourAu lieu de mon amour,La resistance.

trop penser me fait amour

trop penser me fait amour dormir ne puissi je ne vois mes amours toutes les nuits

Comment parlerais à vous fin franc cœur doulxVous y parlerez assez mon ami doulx

Vous viendrez à la fenestre à la minuitQuand mon père dormira j’ouvriray l’uys

uiteindelijk toont deze herderDat hij een lichtzinnige geest heeftDoor misbruik te maken van mijn tedere zorg voor hem :Maar vanaf nu zal ik altijdeen standvastig hart hebbenDat hem nooit lief zal hebben.

Ach nee, het zijn niet de ogenen ook niet de sieradenDie voor deze verovering zorgen:het is immers een onstandvastige geest,Die niets dan wind bevatDie hem deze overwinning bezorgde.

ik houd hem steviger vastVoordat ik hem heb veroverdDan wanneer hij mijn bezit is:Door weg te gaan komt hij terugen zijn heftige pijnis zijn geneesmiddel.

hij kan dan wel terugkomen,Maar als mijn geheugen nog werkten hij nog steeds onstandvastig isDan zet ik bij zijn terugkomsttegenstand klaar in plaats vanLiefde.

De liefde doet mij veel peinzen; ik kan niet slapenAls ik mijn lief niet iedere nacht zie.

Wat zou ik u allemaal zeggen vanuit een liefhebbend eerlijke hart..en u, mijn lieve vriend, zou ook heel wat te zeggen hebben.

u moet naar mijn venster komen, om middernachten als mijn vader dan slaapt, open ik de deur.

43LIEDTEKSTEN

Le gallant n’oublia pas ce qu’on luy dist,De venir à la fenestre à la minuit

La fille ne dormoist pas tatost l’oysttoute nue en sa chemise et luy ouvrit

Baisons, acollons nous mon amy gentComme font vrays amoureux secrétement

Belle je maudirois le jour

Belle je maudirois le jour, Que poussé d’une frenaisieQui vint troubler ma fantasie,je vous veis partir de la Cour:Mais pensés que la jalousie est toujours compagne d’amour.

un amant qui n’est point jalouxAyme tiedement ce qu’il ayme,Mais mon amour n’est pas de mesmeCar je meurs et brusle pour vous:Mourir pour vous est-ce un blasphème

Digne de vous mettre en courroux?Puissay-je mourir si depuis,tant ma fortune fut changée,Mon âme de deüil outragée,n’a passé les jours & les nuis

sans cesser de se voir plongée Dedans une abisme d’ennuis.si donc n’adorer que vos yeuxQui m’ont la liberté ravie: si vous chérir plus que ma vie,ni que la lumiere des Cieux,A m’aymer encor’ vous convie,Belle revenés en ces lieux.

De minnaar vergat niet wat hem gezegd was;Dat hij om middernacht naar het raam moest komen.

het meisje sliep niet en hoorde hem meteenze droeg niets dan een onderhemd en deed open voor hem.

Laten we elkaar kussen en omhelzen, mijn lieve vriend,zoals echte geliefden dat heimelijk doen.

schoon meisje, ik vervloek de dag Waarop ik, gedreven door een waanzinDie mijn geest vertroebelde,u zag vertrekken van het hof:Maar bedenk wel dat jaloersheidAltijd de metgezel is van de liefde.

een minaar die niet jaloers ishoudt maar slapjes van wat hij mint,Maar zó is mijn liefde niet:ik sta in vuur en vlam en sterf van liefde voor u:is sterven omwille van u een blasfemie

Die uw woede kan oproepen?Dat ik dan moge sterven;Mijn geluk is immers geheel omgeslagen,Mijn hart dat gebukt gaat onder diepe smartkent dag en nacht

niets anders dan een eindeloze, Diepe afgrond van verdriet.Dus wil ik, om alleen uw ogen te aanbidden,Die mij van mijn vrijheid beroofden,Om u lief te hebben, méér dan mijn eigen leven,Méér dan het licht van de hemel,u uitnodigen mij steeds lief te hebben;schoonheid, kom toch terug naar dit oord.

44Mon amy s’en est allé

Mon amy s’en est allésans de moy congé prendre,Avant qu’il soit demain nuit,j’en auray la revencheBaise moy si m’en iray car ma mère m’y mande.je m’en iray au bois d’Amour,Ou personne n’y entre,Que le doux rosinolet,Qui en ce vert bois chanteBaise moy…rossignol beau rossignol,Qui en ce vert bois chanteVa t’en dire à mon amyQue par toy je luy mandeBaise moy…Va t’en dire à mon amyQue par toy je luy mandesi je me dois marierOu si je dois attendreBaise moy…Belle attendez belle attendezVous êtes bien plaisanteil viendra quelque seigneur,en ce bon pais de FranceBaise moy…

C’est une damoiselle

C’est une damoiselleQui ne se nomme pas la la:estant dessus sa porte,regardant ça et la.Que n’estoy-je icy,Que n’estoy-je la,La la que n’estoy-je la.

estant dessus la porte,regardant ça & la, la la:un gentilhomme passe,D’amour la salua.Que n’estoy-je…

Mijn vriend is vertrokkenzonder afscheid van mij te nemen;Vóór het morgenavond iszal ik wraak nemen op hem.Omhels me, en dan ga ik weg, want mijn moeder stuurt mij erop uit.ik ga naar het bos van de liefde,Waar niemand anders toegang heeftDan de lieflijke nachtegaalDie zingt in dit groene struweelOmhels me….nachegaal, schone nachtegaalDie zingt in dit groene struweel,ga heen om aan mijn vriend te zeggenDat ik hem via jou iets laat vragenOmhels me…ga heen om tegen mijn vriend te zeggenDat ik hem via jou vraagOf ik moet trouwenOf dat ik nog moet wachtenOmhels me…schoon meisje, wacht, schoon meisje, wacht,je bent immers zeer bevallig;er komst vast een of andere edele heernaar dit mooie Franse landOmhels me…

ze is een jongedameDie haar naam niet geeft, la la:ze staat boven haar deuren kijkt naar alle kanten.Waarom was ik er niet?Waarom was ik niet aanwezig?Waarom was ik er niet bij?

ze staat boven haar deuren kijkt naar alle kanten, la,la la:een edelman komt voorbijen groet haar vriendelijk.Waarom was ik er niet...

45LIEDTEKSTEN

un gentilhomme passe, D’amour la salua, la la:Le mena dans sa chambre,sur le Lit la jetta.Que n’estoy-je…

Le mena dans sa chambre,sur le lit la jetta, la la:Luy leva la chemise,et puis la laissa la.Que n’estoy-je…Luy leva sa chemise,et puis la laissa la, la la:C’est un sot a l’espreuveil le montra bien la.Que n’estoy-je…

C’est un sot à l’espreuveil le montra bien la, la la:il faut passer plus outre,Où ne s’en mesler pas.Que n’estoy-je…

een edelman komt voorbijen groet haar vriendelijk, la la:ze nam hem mee naar haar kamerWaar hij haar op het bed wierp.Waarom was ik er niet ...

ze nam hem mee naar haar kamerWaar hij haar op het bed wierp, la la:hij trok haar hemd omhoogen liet haar toen zo liggen.Waarom was ik er niet...hij trok haar hemd omhoogen liet haar toen zo liggen, la, la la:hij was dus echt een dwaasDat liet hij toen wel zien.Waarom was ik er niet...

hij was dus echt een dwaasDat liet hij toen wel zien, la, la la:je moet of verder gaanOf er helemaal niet aan beginnen.Waarom was ik er niet…

46

PrOgrAMMAC. Monteverdi Quel sguardo sdegnosetto B. Ferrari Amor io mi ribelloB. Ferrari Torni al lido F. Sances Usurpator tiranno C. Monteverdi Ohimè, ch’io cadoB. Ferrari Deggio amarvi B. Ferrari Amanti io vi so dire B. Ferrari Io v’amo e v’ameroA. Willaert Vecchie letrose

uitVOerDersLieselot De Wilde – sopraanPieter Theuns – theorbe, luit, barokgitaarPieter Vandeveire – gamba

Op uitnodiging van het prestigieuze Venetian Centre for Baroque Music stelde Bel Ayre een programma samen dat exclusief uit Venetiaanse muziek bestaat. In dit programma schept Bel Ayre een bruisend beeld van de stad, van het dagelijkse leven, het haast onophoudelijke carnaval, van het alomtegenwoordige water, oude wijven langs de kade, van rijke edellieden en geruïneerde handelaars, van vurige romances en gebroken harten...

De titel ‘Chi vol vedar Venezia’ komt uit een oud Venetiaans spreekwoord dat luidt: “Wie Venetië echt wil zien, gaat best ‘s zomers in de ochtend en ‘s winters in de avond” (chi vol vedar Venexia vera, de ista a la matina, de inverno a la sera).

In de letterlijke zin zijn zowel opgewekte odes aan de dageraad als nachtelijke serenades te horen. In figuurlijke zin komt in dit programma het einde van een grote bloeiperiode en het ontluiken van alweer een nieuwe aan bod: de overgang van renaissance naar barok, met muziek van boegbeelden Adriaan Willaert (ca 1480 – 1562) en Monteverdi (1567 – 1643).

Maar zomer of winter, ‘s ochtends of ‘s avonds, het echte Venetië krijgt u hoe dan ook te horen!

BinnenCOnCerten

BeL AyreChi vol vedar Venezia (Wie Venetië echt wil zien)Grote gewelfde kelder — 13.00u & 15.30u

47LIEDTEKSTEN

Quel sguardo sdegnosetto

Quel sguardo sdegnosettoLucente e minaccioso,Quel dardo velenosoVola a ferirmi il petto,Bellezze ond’io tutt’ardoe son da me diviso,Piagatemi col sguardosanatemi col riso.

Armatevi pupilleD’asprissimo rigore,Versatemi su’l coreun nembo di faville,Ma’l labro non sia tardoA ravvivarmi ucciso,Feriscami quel sguardoMa sanami quel riso.

Begl’occhi a l’armi a l’armiio vi preparo il seno,gioite di piagarmiin fin ch’io venga meno,e se da vostri dardiio resterò conquiso,Ferischino quei sguardiMa sanami quel riso.

Amor io mi rebello

Amor io mi rebelloDal tuo spietato impero Dal tuo registro oferoil nome mio cancelloe quella fèc’hò dedicato al sempre di seguir bella si ma ria fanciullaà lui ritolgo ed’hor consacro al nullanon temo, il tuo valoreragion schermo mi facem’assicura la pacedal grave tuo furore sdegno mi guarda, e mi difende invittomi dichiaro (in tuo scorno o forte rea)inimico d’un Dio, e d’una Dea.Maledirti vorrei

Die trotse blikVol vuur en dreiging,Die giftige pijlVliegt om mijn hart te verwonden,O schoonheden waarvan ik in brand sta,en geheel buiten mijzelf ben,Verwond mij met uw blik,en genees mij met uw glimlach.

Wapen u, ogen,Met allerhevigste kou,stort in mijn harteen wolk van vonken.Maar, lippen, wees niet te laatMet mij weer tot leven te wekken.Laat die blik mij maar blijven verwonden,Maar, o glimlach, genees mij weer.

schone ogen, te wapen,ik maak mijn boezem voor u gereed,Verheug u mij te mogen verwonden,Dat ik ten slotte flauw val,en als ik door uw pijlengeveld blijf,Laten die blikken mij verpletteren,Maar, o glimlach, genees mij weer.

Amor, ik verzet metegen je harteloze bewinduit je wrede registerwis ik mijn naamen die trouwwaarmee ik me gewijd hebaan het immer volgen van zo’n mooi maar wreed meisjeneem ik hem weer af en wijd ik aan het niets.ik vrees je macht nietDe rede dient me tot schermverzekert de vredetegen je felle woedeverdedigt me tegen de toorn, en beschermt me; onoverwinnelijkverklaar ik me

48nume, che l’alme infestima non vuò, ne sapreimaledir i celestipur desio maledir chi m’hà piagato dirò, frenando il mio rubel pensieromaledetto sia l’arco, e non l’arciero

torni al lido

torni al lido il nocchieroChe l’amoroso arcierod’una nave provede à cui l’onda obedisce e il vento cedenon paventa de turbin ne procelle e i naviganti suoi guida a le steleO felice il tirennoChe regger nel bel senosi gentil nave suole c’ha Palinuro il cielo e tifi il solevorrei per riverire ogni suo girodisfarmi in pianto? struggermi in sospironave si bella e puraammira la naturaper portar il bel pondotra i diluvi tornar vorrebbe il mondose tal nave varcasse l’Acherontefora un ciel stige e un angelo Caronte

usurpator tiranno

usurpator tirannoDella tua libertà sia Lilla altruiChe da gl’imperi suinon riceve il mio amor, perdita o danno.

(tot jouw misnoegen oh wrede)Vijand van een god, en van een godin.ik zou je willen vervloekengod, die de zielen besmetmaar ik wil niet, en zou niet weten hoe,de hemelse goden vervloekenen toch wil ik wie me verwond heeft vervloekendus zeg ik, mijn rebelse ziel beteugelend,moge de boog vervloekt zijn, en niet de schutter.

Moge hij naar de kust terugkeren, de voermanDie de liefdevolle boogschuttervan een boot voorzietwaaraan de golf gehoorzaamt en waarvoor de wind zwicht.hij vreest geen windhozen noch stormenen zijn opvarenden begeleidt hij naar de sterren.Oh hoe gelukkig de thyreense zeedie in zijn schoot zo’n lieflijk schipaan de oppervlakte houdtterwijl stuurman Palinurus de hemel en de zon tot steun heeft.Om elke wending hiervan te vererenwil ik in geween losbarsten, en zwelgen in zuchten.De natuur bewondert zo’n mooi en puur schip.Om dit schone gewicht te dragenwil de wereld naar de zondvloed terugkeren.Als zo’n schip de Acheron zou doorklievenDan was de hemel de styx en Charon een engel.

tirannieke overweldigerVan jouw vrijheid; nu ben je van een anderLilla, die door zijn machtVan mij geen liefde ontvangt, verlies of grieve.

49LIEDTEKSTEN

Faccia’l geloso amanteChe non t’oda ben mio che non ti miri.saranno i miei sospiriA suo dispetto d’amator costante. Procuri pur ch’io sia esule dal tuo affetto e dal tuo core,Che non farà d’amore Abandoni già mai l’anima mia.Di sdegno in frà gl’ardori Armi la voce a strazii miei rivolto;non potrà far il stolto, Che se ben tù non m’ami io non t’adori.Ma che val ch’il rivalenon mi possa impedir ch’io non ti brami,se per far ch’io non ami L’adorar giova poco amar non vale.

Meta de tuoi dilettiFatto è novo amator vago e felice A cui concede e lice il tuo voler del cor gl’ultimi acetti.seguane ciò che vuole;Adorerò com’adorai ‘l tuo nome,Le luci tue, le chiomesaranno del mio cor catena e sole.sii pur Lilla crudele,tenti per tormentarmi angosce e affanni;non mi daranno gl’anni Altro titolo mai che di fedele.

Ohimè ch’io cado

Ohimè ch’io cado, ohimèCh’inciampo ancora il pièPur come pria.e la sfiorita miaCaduta spenePur di novo rigarCon fresco lagrimarhor mi conviene.

Lasso, del vecchio ardorConosco l’orme ancorDentro nel petto,Ch’ha rotto il vago aspettoe i guardi amati

Laat de afgunstige minnaarMaken dat ik je niet zie of hoor, mijn lief:Mijn zuchten zullen blijvenOndanks de galant met zijn doen en laten.Ook al verban je mijuit jouw genegenheid en uit jouw hart,Dat niet liefhebben zalAch, mijn ziel verlaat jij nooit of te nimmer.Bewapen maar je stemBij alle gloed, met minachting voor mijn stand;De gek krijgt niet gedaan,Dat als jij mij niet mint, ik jou niet aanbid.Wat geeft het of de rivaalMij niet beletten kan jou te begeren,Want opdat ik niet liefhebben zouBaat zijn dwepen niet en zijn minnen ook niet.Voorwerp van jouw genoegens,Werd hij de nieuwe gretige en gelukkigeMinnaar aan wie jouw wilDe hoogste hartekreet verleende en toestond.kome wat kome mag;jouw naam zal ik liefhebben zoals ik liefhad,en jouw ogen, jouw harenzullen zon en keten zijn van mijn hart.Wees dan maar wrede Lilla,Beproef om mij te kwellen angst en vreze;nooit geven mij de jareneen andere naam dan die van getrouwe.

Ach wee, ik val, ach wee,ik blijf weer steken met mijn voet,zoals daarnet.zo moet mijn hoop,gevallen en ontmoedigd,door mij weermet wat verse tranenbegoten worden.

Ach, van die oude hartstocht voel ik nu nogduidelijk de sporenhierbinnen in mijn borst,nu een schoon gelaaten zoetgeliefde blikken

50Lo smalto adamantinOnd’armaro il meschinPensier gelati.

Folle, credev’io purD’aver schermo sicurDa un nudo arciero.e pur io sì guerrierohor son codardo,nè voglio sosteneril colpo lusinghierD’un solo sguardo.

O campion immortal,sdegno come sì fralhor fugg’indietro;A sott’armi di vetro,incanto errante,M’hai condotto, infedel,Contro spada cruelD’aspro diamante.

Come sa punirtiranno Amor l’ardirD’alma rubella!una dolce favella,un seren volto,un vezzoso mirar,sogliono rilegarun cor disciolto.

Occhi, occhi belli ah se fusempre bella virtù,giusta pietate,Deh, voi non mi negateil guardo e’l riso.Che mi sia la prigionPer sì bella cagion,il Paradiso.

het bikkelharde schildvan mijn bevroren en verstijfde geest,waarachter ik steeds schuil ging,hebben gebroken.

ik was dan ook zo zot te denken,dat ik zo geheel veilig wasvoor pijlen van die naakte schutter.ik lijk zo strijdbaar, echter:ik ben eerder lafomdat ik zelfs niets meer wil wetenvan de vleiende strelingvan één blik.

Onsterfelijke meester,ik ben zo woedend dat je nuzo zwak op de vlucht slaat;met wapenen van glas,als denkbeeldige bescherming,stuurde je mij, verrader,ten strijde tegendiamanten wapens.

hoe weet de liefde, die tiran, zo goedde overmoed van zielen, die opstandig zijnte straffen!een zoete stem,een mooi gelaat,een zwoele blik,kunnen zo makkelijkeen hart dat vrij is opnieuw binden.

Ach ogen, mooie ogen,indien deugd iets schoons isen genade een groot goedonthoudt mij dan toch nieteen blik en lach,zodat hier mijn gevangenschapdoor al dat mooiseen paradijs zal lijken.

51LIEDTEKSTEN

Deggio amarvi

Deggio amarvi occhi bellino ò si, no ò si,nò ch’al lume farfalla incenerisarei folle à bramarvi ò luci belleche non lice à un mortal goder le steleDeggio amarvi occhi cari,si ò no, si ò nòsi, se dolce pallore in voi vedroabbagliar, e avvampar assai men suolequando si mostra pallidetto il sole.

Amanti io vi sò dire

Amanti io vi sò dire,ch’è meglio assai fuggire bella donna vezzosaò sia cruda ò pietosa ad ogni modo e viail morir per amor è una pazzia

non accade pensare di gioir in amareamoroso contentodedicato è al momentoe bella donna al fine rose non dona mai sensa le spine

La speme del gioirefondata è sul martire bellezza e cortesia non stann’in compagniasò ben dir con mio dannoche la morte ed’ amor insieme vanno

Vi vuol pianti à diluvi per spegner i vesuvid’un cor innamoratod’un spirito infiammatoPria che si giunga in portoquante volte si diceoime! son morto!

Moet ik jullie liefhebben, mooie ogenja of nee, ja of nee?nee want bij de vlam vergaat de vlinderik zou dwaas zijn om jullie te aanbidden oh schone ogenwant het past een sterveling niet de sterren te beminnenMoet ik jullie liefhebben lieve ogenja of nee, ja of nee?ja als ik in jullie een zoete bleekheid zieschijnen, en veel minder fel is de vlamWanneer de zon zich bleekjes vertoont.

geliefden ik weet jullie te zeggenDat het veel beter is om een mooiebevallige vrouw te ontvluchtenof ze nu wreed is of barmhartigOp elke wijze en alleszins.sterven voor de liefde is waanzin

je moet niet denkendat liefhebben plezier geeftDe voldoening van het minnenis toegewijd aan het heden en een mooie vrouw schenkt uiteindelijknooit rozen zonder doornen

De hoop op vreugdeis gebaseerd op kwellingschoonheid en hoflijkheidgaan niet samenik kan tot mijn eigen schade zeggendat dood en liefde samengaan

er zijn stormvloeden aan tranen nodigom de Vesuviusvan een verliefd hart te blussenen van een ontvlamde ziel.Voordat men de haven bereikthoe vaak hoort men niet zeggen:Wee mij, ik sterf !

52Credetel à costuiche per prova può dir’ “io vidi, io fui”se creder no’l volete lasciate starche poco importa à me, seguitate ad amarad’ogni modo chi de’ rompersi il collonon accade che schivi od‘ erta ò fondoche per proverbio sentii sempre dire “dal destinato non si può fuggire”

Donna, sò chi tu seiAmor sò i fatti mieinon tresco più con voi alla larga ambi dois’ogn’un fosse com’iosaria un balordo amor e non...un Dio

io v’amo e v’amerò

io v’amo e v’amerò fin ch’amante è pietosa vi vedronon mi dare cagion di penne ò piantiassai belle ci son e pochi Amanti teneremi ben stretto che fuggito augellettoben che tràgbagi ritenuto fùad’ antica prigion non torna piùCostanza, e pura fèsò ch’in sen feminil poca ce n’èChe voi foste dignelle non vorreiChe bramano gli Amanti à cinque e seiben stretto mi teneteche spezzata la reteil muro e freddo habitator del martra i più fidi sentier corre à guizzar.

hecht geloof aan hemdie uit eigen ervaring zeggen kan: “ik zag, ik was”Als jullie hem niet geloven willen laat dan maar zittenmij gaat het niet aan, ga maar door met liefhebbenhoe dan ook, wie zijn nek moet brekenhoeft geen obstakel of kuil te mijdenWant ik heb altijd dit spreekwoord gehoord:“Voor het lot kun je niet vluchten”

Vrouw, ik weet wie je bentAmor, ik ken mijn zaakjesik span niet meer met jullie samen, uit mijn buurt jullie allebeiAls iedereen was zoals ikDan was amore en dwaas en geen ... god.

ik houd van je en zal van je houdenzolang ik je verliefd en barmachtig zie geef me geen reden tot leed of tranener zijn schoonheden genoeg en weinig minnaars.houd me maar stevig vastwant als het vogeltje gevlogen isOok al leek hij zo goed gekooiddan keert hij niet weer naar het oude gevang.standvastigheid en pure trouw,zijn zeldzaam in een vrouwenhartik zou niet willen dat je tot degene behoortDie vijf of zes minnaars tegelijk willen hebben houd me stevig vastWant als het net kapot gaatdan zal de stomme en koude bewoner van de zeeWegglippen naar betrouwbaardere paden.

53LIEDTEKSTEN

Vecchie letrose

Vecchie letrose, non valete nientese non a far l’aguaito per la chiazza.tira tira tir’alla mazza,Vecchie letrose, scannaro s’e pazze.

Oude kletswijven, jullie kunnen niksdan loeren op het dorpsplein.trek, trek, trek aan de stok,oude kletswijven, lelijk en zot.

54

PrOgrAMMAG. Gabrieli IntonatioG. Gabrieli Sonata IV à seiG.B. Fontana Sonata decimaterza (due cornetti e trombone)G.B. Fontana Sonata decimaottava (due violini e fagotto)G.B. Fontana Buonamente Sonata prima a quattro canti C. Merulo ToccataG. Legrenzi Sonata La Buscha a sei (tutti)

uitVOerDersChristine Moran – vioolFanny Paccoud – vioolJudith Pacquier – cornettoWilliam Dongois – cornetto & artistieke leidingStefan Legée – tromboneMoni Fischalek – dulciaanHadrien Jourdan– klavecimbel/orgelMatthias Spaeter – theorbe

Venetië, de stad van de Dogen, roept vandaag nog bij de melomanen het beeld op van één van de meest prestigieuze muziekcentra. Economisch wordt deze metropool minder belangrijk, maar ze is nog steeds het centrum van de uitgave en de verspreiding van de “nieuwe muziek”. Venetië trekt heel Europa aan om naar de muziek van de grootste componisten te luisteren, evenals om van de vertolkingen van de grootste zangers en instrumentalisten te genieten.

Het is de periode wanneer de viool beetje bij beetje de overhand krijgt op de cornetto als bevoorrecht instrument van de virtuoze renaissancemuziek. De jaren dertig van de 17de eeuw zijn de gouden jaren van een ontmoeting tussen die instrumenten in een repertoire waar ze nog vaak omwisselbaar zijn. In de Germaanse landen duurt dit nog enkele jaren langer.

BinnenCOnCerten

Le COnCert BriséSplendeurs de la musique Vénitienne Rond de sonates van Giovanni Battista FontanaKerk — 13.30u & 15.00u

55In de 17de eeuw, periode van muzikale emancipatie, verschijnt de instrumentalist ook in de rol van componist. Vrijwel alle componisten van instrumentale muziek zijn violisten, met uitzondering van enkele organisten. De vereisten van de “stil nuovo”, een nieuwe, geraffineerde, inventieve en theatrale muziek die wil ontroeren, verleiden en overtuigen, sporen de instrumentalisten aan om te schrijven en de neerslag van hun kunst te laten publiceren. Tot dan toe werden ze slechts in didactische werken opgetekend. Zo ontstaat de baroksonate, instrumentale transcriptie van de stijl van de nieuwe motetten, madrigalen en opera-aria’s.

De violist Giovanni Battista Fontana (ca 1571 – ca 1630) is één van die componisten. Men kent hem alleen maar door het voorwoord voor zijn verzamelde sonates die na zijn dood gepubliceerd werden. Hij is in Brescia geboren rond 1571, heeft in Rome en Venetië gewerkt en is rond 1630 in Padua overleden, waarschijnlijk door de pest. Zijn sonates werden na zijn dood uitgegeven, wat hun belang voor zijn tijdgenoten aantoont. Waarschijnlijk heeft hij veel contacten gehad met Dario Castello (ca 1590 – ca 1658), Biaggio Marini (1594 – 1663), Marco Uccellini (ca 1610 – 1680) en Salomone Rossi (ca 1570 – 1630). Allen hebben ze in San Marco gespeeld, onder de leiding van Giovanni Gabrieli (ca 1555 – 1612) en Claudio Monteverdi. (1567 – 1643) Wat Giovanni Buonamente (ca 1595 – 1642) betreft, hij heeft hoogstwaarschijnlijk Rossi en Monteverdi in zijn Mantuaanse periode gekend. De verfijnde fantasierijke muziek van Fontana draagt de stempel van de grote meesters van de vocale muziek, terwijl ze getuigt van een virtuoze en expressieve praktijk, levend bewijs van de vitaliteit van de prille barokmuziek.

56

PrOgrAMMAS. Paolino d’Aquileia Versus de Herico duce Anoniem (Aquileia) O lilium convalium Anoniem (Friula) Quar nueg et jorn trist soi et esbahit Anoniem (Veneto) Amor mi fa cantar alla Françesca Or qua compagni, qua cum gran piacere Anoniem (Veneto) La nobil scala J. da Bologna Nel bel giardin che l’Adige cinge J. da Bologna I’ sentì za come l’arco d’amore E. de Mircovich Pianze la bella Yguana Anoniem (Veneto) Marce Marcum imitaris A. da Cividale Strenua quem duxit/Gaudeat et tanti J. Ciconia Venecie mundi splendor

uitVOerDersClaudia Caffagni – zang, luitLivia Caffagni – zang, blokfluit, vedelElisabetta de Mircovich – zang, ribeca, symphoniaSara Mancuso – harp, portatieforgel

Veneto is altijd een plaats geweest van culturele en muzikale vitaliteit sinds de tijd van Paolo Diacono (Cividale del Friuli, 720 – Montecassino, 799), uit wiens Historia de titel van dit programma werd genomen. Het Veneto van vandaag is slechts een klein deel van het enorme geografische gebied dat ooit beschouwd werd als een aparte kosmopolitische streek die cultureel en linguïstisch één was. Het Veneto van de 8ste eeuw strekte zich uit van de noordoostelijke heuvelvoeten van het Italiaanse schiereiland tot aan de Illyrische kust en tot aan de streek van Trentino, van Marca Trevigiano tot Fuili en Aquileia, en zelfs verder tot aan de grens van het Oostenrijkse hertogdom. De grote dichter Dante Alighieri schrijft in zijn De Vulgari Eloquentia “Trivisani cum Venetis, hi cum Aquilegiensibus & isti cum Ystrianis’’ waarbij hij de ondubbelzinnige tendens aantoont om de verschillende landschappen samen te voegen.

Wat een modern publiek zou kunnen verrassen is dat Venetië niet het middelpunt was van het Veneto van de achtste eeuw, maar wel Cividale (Civitas Austriae) in Friuli.

BinnenCOnCerten

LA reVerDieVenetiarum CardinesVeneto als kruispunt van middeleeuwse muziekCuvelier — 14.00u & 15.40u

57Karel De Grotes triomfantelijke intocht in 776 en de daaropvolgende heerschappij van de Frankische adel vertoonde echo’s van een verfijnde keizerlijke cultuur en creëerde een artistieke wederopbloei die eeuwenlang zou duren, vooral op het vlak van de gewijde muziek.

Eén voorbeeld daarvan is het voortreffelijke Plantus van Patriarca Paolino, geschreven naar aanleiding van de dood van Erico, Margravio van Friuli in 779. Dit stuk roept vooral bepaalde rivieren, steden en heuvels uit de regio op om dit verlies te bewenen en betreuren.

Het scriptorium van Cividale werd eeuwenlang hoog geacht. Het repertoire was ver van provincialistisch, het was meer een complexe samenvloeiing van diverse zangtradities.

Het verfijnde cantus planus binatim “O Lilium Convalium” werd bvb. in Sankt Gallen gekopieerd.

Met het einde van de patriarchale staten, kwam Cividale onder het gezag van Venetië te staan, een gebeurtenis die toen een concrete verbinding betekende van z’n toekomstige geschiedenis evenals z’n artistieke productie met de rest van Veneto.

Antonious de Civitate (1392 – 1421), geboren in Cividale, was actief in Venetië en Rome. Zijn werken waren beïnvloed door de internationale Frans-Vlaamse stijl van de polyfonie die wijd verspreid was in de streek van Veneto, de stijl die overheersend werd in de polyfonie in de vroege jaren van de 15de eeuw.

In de 13de eeuw vonden vele troubadours een veilige haven in Veneto via de hoven van Monferrato, Malaspina, della Scala, evenals het verfijnde signoria van da Romano (of het nu kwam doordat de troubadours getekend waren door de tragische gebeurtenissen van de Albigenzer Kruistocht of doordat ze verbitterd waren om de geleidelijke afname van de interesse voor de Provençaalse poëzie in hun eigen land). De twee meest beroemde troubadours, Sordello en Uc de Saint, werden opgenomen aan het hof van Alberico da Romano, de heer van Treviso, wiens passie voor hofmuziek hem ertoe aanzette zelf Provençaalse lyriek te schrijven. De retromode van troubadourpoëzie was zelfs verspreid tussen de inwoners van Friuli, zoals wordt aangetoond met het prachtige planh geschreven naar aanleiding van de dood van Joan de Cucanh.

Gedurende de volgende eeuw, toen de invloed van Venetië binnen de regio versterkt werd, trokken de generaties van de grote Venetiaanse signoria della Scala de meest getalenteerde componisten en muzikanten aan. De Scala familie wordt geroemd in de madrigalen Nel bel giardino che l’Adice cinge en La nobil scala. De grootstedelijke gebieden van Verona en Padua waren ook van een groot artistiek belang. In de omgeving van Padua, vond het kopiëren van de Codice Vaticano Rossi, de eerste belangrijke

58en bekende bron van de Italiaanse Ars Nova plaats. Het was ook de residentie van de voornaamste componist en theoreticus Marchetto da Padova. Verona was de woonplaats van enkele van de belangrijkste dichters zoals Dante Alighieri en Francesco Petrarca, en muzikanten zoals Giocanni da Cascia en Jacopo da Bologna (ca 1335-1360).

La Serenissima begon haar bloeiperiode in de 14de eeuw. Het motet Marce Marcum imitaris, gecomponeerd bij de verkiezing van Doge Marco Corner in 1365, vormt het voorspel tot het muzikale aetas aurea dat bestond onder het milde beschermheerschap van de dogen zoals weerspiegeld wordt in de pracht van de hertogelijke Kapel uit de Renaissance.

Dit motet heeft alle kenmerken van een Italiaans motet, een genre dat duidelijk te onderscheiden valt van de Franse stijl en dat een invloed uitoefende op de motetstijl van Johannes Ciconia (ca 1370 – 1412). De uitgebreide overeenkomsten tussen de motetten van Ciconia en het Marce Marcum imitaris zijn zo aanzienlijk dat men zich afvraagt of dit in plaats van één van de mogelijke modellen niet “het” model is dat zijn motetproductie inspireerde.

Vanaf 1405, bezette Venetië de signorie van Verona en Padua. De muzikanten en dichters werden daardoor gedwongen nieuwe beschermheren te roemen die vroeger als vijanden beschouwd werden; dit was het geval voor Johannes Ciconia, die het motet Venecie mundi splendor speciaal voor deze gelegenheid componeerde. Tot dan toe waren zijn composities en zijn trouw gericht geweest op de kerk en de signoria van Padua en Cararesi.

Veneto is niet alleen een oord geweest van een bloeiende muzikale traditie, maar er wordt ook gezegd dat het de schuilplaats was van de mysterieuze nimf Yguane, die z’n wateren bewoond zou hebben…

59LIEDTEKSTEN

Planctus gecomponeerd door de bisschop en patriarch van Aquileia, San Paolino II, bij de dood van Erico, Margravio del Friuli, in 799.

Versus de herico duce

Mecum timavi saxa novem fluminaflete per novem fontes redundantiaquae salsa gluttit unda Ponti ionici histris sausque tissa Colpa Maruanatissa Corca gurgites isoncii.

hericum mihi dulce nomen plangitesyrmium Pola tellus Aquilegieiulii Forum Cormonis ruraliarupes Osopi iuga CetenensiumAttensis humus plorat et Albenganus.

Matres mariti pueri iuvenculedomini servi sexus omnis teneraetas pervalde sacerdotum inclitacaterva pugnis sauciata pectoracrinibus vulsis ululabant pariter.

Deus eterne limi qui de pulvereplasmasti tuam primos ad imaginemparentes nostros per quos omnes morimurmisisti tuum sed dilectum Filiumvivimus omnes per quem mirabiliter

sanguine cuius redempti purpureosumus sacrata cuius carne pascimurherico tuo servulo mellifluaconcede queso Paradisi gaudiaet nunc et ultra per inmensa secula.

Ween met mij, O jullie negen zijrivieren van de timavus, vloei opnieuw over jullie bedden van steen, laat jullie negen bronnen wenen, O jullie die overspoeld werden door de zoute wateren van de ionische zee, en jullie, sava van istria, tisza, kupa Maros, natison, gurk en het woelige isoncus.

Ween om henicus, die mij lief was, ween O symium, Pola, het land van Aquileia, Frejus, het platteland van Friuli, de Bergen van Osopus, het plateau van Cenada, O ween, land van Adige en van Alba.

Moeders, echtgenoten en echtgenotes, kinderen, meisjes, meesters en slaven, jonge en oude mannen en vrouwen, de edele broederschap van de priesters slaan zich allemaal op de borst met hun vuisten, rukken hun haar uit en weeklagen samen

O eeuwige god, u die vanuit het stof en slijk onze eerste ouders vormde naar uw evenbeeld, die ons de dood leerde kennen, u stuurde ons uw geliefde zoon, door wie wij, wonderlijk genoeg, allemaal leven;

door zijn rode bloed worden wij verlost, met zijn heilige vlees worden wij gevoed; gun, ik smeek u, uw nederige dienaar hericus de vreugde van het Paradijs, nu en tot in de eeuwigheid.

60O lylium convallium

O lylium convalliumflos virginumstirps regiaspes omniumfideliumlux luminumo filiaeve matri contrariaave mater de gracianos redimens per filiumave ave remediumnos eximens miseria.

Quar nueg et jorn trist soi et esbahit

Quar nueg et jorn trist soi et esbahitno sap chantar com se degra daversde mieu senher lo pretz que mais falhitMort brisara com l’estat lhi vergerper sieu valor li mieu chants es trop nutzcilh de Cucanh plus non auran la lutzquar saup totz temps al mielhs aconselharper lor plorantz no val lo mieus chantar.

O lelie van de vallei, bloem der maagden, van koninklijken bloede, de hoop van alle gelovigen, het licht der lichten, O dochter van eva, toch het tegendeel van onze moeder: gezegend, moeder van genade, u die ons verlost door uw zoon, gezegend, gezegend, remedie die ons bevrijdt van alle ellende.

Al mag ik dan dag en nacht diepbedroefd zijn; ik weet dat ik niet waardig ben om de moed van mijn heer te bezingen die nog nooit verslagen werd, maar die door de Dood verwelkt werd als een boomgaard in de zomer. het prachtigste lied betekent niets. De mensen van Cucanh zijn beroofd van hun licht, want hij gaf altijd de beste raad; zelfs het zoetste lied kan hen niet troosten bij hun smart.

Dit is één van de 24 resterende discanti uit het Patriarcato van Aquileia. Z’n gebrek aan overeenstemming met een andere bron suggereert dat het een lokale traditie is.

Een klaagzang bij de dood van de feodale heer Joan de Cucanh, ook Giovanni di Cuccagna in 1272. Een broer van Guarniero, bisschop van Trieste, was een van de belangrijkste politieke en historische figuren van Friuli in de 13de eeuw. Hij word ook vermeld in het testament van de patriarch Gregorio wegens de talrijke trouwe diensten die hij bewees aan de kerk van Aquileia. De compositie waarvan de tekst in het Lenga d’òc is opgesteld, werd gekopieerd op een stuk perkament, gevonden in de omslag van een liturgieboek bewaard in de nell’Archivio Capitolare di Cividale van Friuli.

61LIEDTEKSTEN

Or qua compagni, qua cum gran piacere

- Or qua, conpagni, qua, cum gran piacere: chiamat’i can qua tosto! - Bocanegra, tòi, tòi! - Bianchopelo, sta qui, sta!Ch’una camoza a mi me par vedere! – Di’, dunde va? - De qua! - De qua? Per qual via va? - Per quel boschaio, guata, guata ascosa. - Molton, Molton! - Chi se’? Chi se’? – i’ son guardapasso - Que vòi, que vòi? – Va’ de qua! - non vidi che son molte? Piglia l’una! - Quala vòi? - Quella de drieto biancha, perch’io la vego stancha-.nui tuti la seguimo cum effetto, cridando l’un a l’altro: - Piia, piia! sai, sai! - Curi forte là, via làche ‘n vèr la tana va quasi a deletto! – non pò fuzir - non pò? - non pò ché ‘l can la tien; né movre non si sa perch’è smarita! - zafon, zafon securi lì! Ve’ cum se rebufa! – Va’ là s’tu vòy - zàfala! – i’ temo che non morda, perch’è fera, - non fa, no! -. Chosì fo lì destesa, per questo modo presa.

nel bel giardin che l’Adige

nel bel giardin che l’Adige cinçevive la biscia fera e velenosache già fu donna bella et amorosa.

“kom dichterbij, vrienden, hier, laten we ons amuseren, roep meteen de honden.” “zwartmuil, hier, hier.” “Witvacht, zit hier, zit; het lijkt of ik een gems zie.” “Vertel me, waar komt die vandaan?” “Van daar!” “Van daar? Welke kant gaat hij uit?” “Door dat bosje. kijk, kijk, hij verstopt zich.” “Molton, Molton.” “Wie ben jij? Wie ben jij?” “ik ben de uitkijkpost.” “Wat wil je? Wat wil je?” “ga langs daar: zie je niet dat ze met veel zijn?” “neem jij deze.” “Welke wil jij?” “Die met de witte achterkant, omdat ik zie dat die moe is.”We volgden hem allen met succes, de een roepend naar de ander: “Vang hem, vang hem!” “hier! hier!” “ren snel naar daar, die kant uit, omdat hij recht naar het hol loopt.” “kan hij ontsnappen?” “nee, dat kan niet. Dat kan niet: de hond houdt hem op een afstand en hij kan niet bewegen omdat hij in de war is.” “zafon, zafon, ren naar daar, zie hoe hij zich verweert.” “ga jij naar daar als je wil.” “hij is verzwakt.” “ik ben bang dat hij zou kunnen bijten, omdat hij wild is.” “neen, dat doet hij niet.” terwijl hij daar lag werd hij zo gevangen.

in de prachtige tuin omgeven door de Adige leeft een wrede en giftige adder die ooit een mooie, liefdevolle vrouw was.

Dit is waarschijnlijk de eerste caccia vastgelegd in een ars nova manuscript dat gebonden is aan de Veneto traditie. De klankkleur en geluiden van het dialect zijn duidelijk waar te nemen.

62Donan dame fedel ottima lucesprezzò la fede e tenne via divisasì che di donna in serpe fu conversa.

Com’più la fuggo più me dà di morso/né rimedio le trovo né socorso.

i’ sentì çà

i’ sentì çà como l’archo d’amoreCun gran vigore ‘l so strale diseraChe non se sfera mai dal çentil core.

Dal tempo novo en fin dov’ el declinan’è sta’ la spina en l’amorosa menteesente dal bel viso pelegrina.

Or sun tornato e ‘l mio segnor m’afidipur che retorni a la sua dolçe guida.

Marce, Marcum imitaris

Marce, Marcum imitarisprobitatis radio,nec ab ipso disgregarisequitatis madio.

Miles dignus approbarisvirtutum efficacia,princeps iustus sublimariskarismatum gracia.

tu ducatus generosimundi pariferiamcircumducis virtuosiad prolem Corneriam.tu michi benignitatis

gelovige vrouwen brengen het helderste licht. Deze vrouw verachtte het geloof en ging een andere richting uit, waarna ze van een vrouw in een slang veranderd werd. hoe meer ik haar ontvlucht, hoe meer ze me bijt; ik kan remedie noch hulp vinden.

ik heb reeds gevoeld hoe de boog van de Liefde z’n pijl schiet met grote kracht, zodat hij nooit uit een edel hart getrokken kan worden.

Van de lente tot de winter, is de steek in mijn verliefde geest gebleven, uitgesloten en wegdwalend van dat mooie gelaat.

nu ben ik teruggekomen, en mijn dame schenkt me haar vertrouwen, als ik mij weer onder haar zachte hoede plaats.

Marcus, jij imiteert de heilige Marcus met een staf van rechtschapenheid, evenmin ben jij van hem gescheiden, gedompeld in rechtvaardigheid.

Waardige ridder, jij wordt aangenomen om de heilzaamheid van je deugden; rechtvaardige prins, jij wordt in vervoering gebracht door de genade van je goddelijke giften.

jij, afstammend van een edelmoedige doge, schenkt de wereld een feestmaal, jij overtuigt de deugdzame ten gunste van het nageslacht van de Cornerfamilie. je schonk me de hand

Een madrigaal gecomponeerd tijdens het verblijf van Jacopo da Bologna aan het hof van Scala in Verona.

63LIEDTEKSTEN

manum porrexisti,tu Venecie dignitatisgradum addidisti.

sic celestis claritatis,cui te commisisti,Deus augeat largitatisliliumque majestatis,quod pie meruisti.Amen.

strenua quem duxit/gaudeat et tanti

strenua quem duxit ad lumina sanguinis arborOrdelafi salve faciatque valere georgite manus omnipotens cunctosque ex arbore natosgaudeat et populus tanto ductore minatusForlivi ductor populo jubiletque minatoAlterni dum vis sic pectora iungit amorisquo sine nulla diu dominatio firma refulsit.Quem fortem natura dedit nullique secundumbelligero strepitu largumque in munere magnoparem animo quidquid concludit orbem putantemquem si virtutum circumdedit undique sertumrara tamen domini clementia scripsit eundem.gaudeat et tanti subiens connubia sponsiclara trahens ortum Ludovici germine sponsadigna viro mulier Lucretia prompta subirequem faveat sceleri potius velut altera mortem

der vrijgevigheid; jij droeg bij tot de stand van de waardigheid van Venetië.

zo mengde jij je onder de hemelse roem; laat god de lelie der grootheid en majesteit vermeerderen, wat jij met je vroomheid verdiende. Amen.

Laat hij zich haasten naar ons, hij die glorie bracht aan zijn nakomelingen, de boom van Ordelaffi. heil!, en moge de almachtige hand van joris jullie kracht geven, zonen van de boom. Laat de bedreigde mensen van Forli zich verheugen zo’n leider te hebben, en laat de leider zich verheugen in zijn volk, want enkel de kracht der liefde (zonder dewelke geen enkele vorst, wat ook zijn autoriteit moge zijn, lang tijd geregeerd heeft) kan een blijvende harmonie creëren. De natuur gaf hem de moed die niemand anders had in het heetst van de strijd, een prachtige gave waardig aan zo’n ziel, en de wereld afgereisd te hebben met de kroon der deugd, heeft een zeldzame genadigheid in zijn hart gegrift.

en laat de bruid zich verheugen die op het punt staat te huwen met zo’n waardig man, een afstammeling van de tak van Ludovicus. zij is de waardige bruid van een held: zij draagt dezelfde nam als Lucrezia, die verkoos haar leven te beëindigen liever dan het met schande te bevlekken. zij toont zichzelf op elk vlak een waardige afstammeling van thaddeus; aldus zullen de nakomelingen van edele ouders zelf afstammelingen verwekken die het voorbeeld

Een motet gecomponeerd bij de verkiezing van Doge Marco Corner in 1365. Onze opvoering is gebaseerd op een nieuwe reconstructie (op twee fragmentarische bronnen) uitgegeven door Claudia Caffagni.

Een motet gecomponeerd bij de verkiezing van Doge Marco Corner in 1365. Onze opvoering is gebaseerd op een nieuwe reconstructie (op twee fragmentarische bronnen) uitgegeven door Claudia Caffagni.

64in cunctis bene se thadee matris alumpnasignificans. sic stirpe parens stirps ipsa parenteinclita dat similem semper secuturaque prolem.gaudeat et sancto plebs hec munita patronoquem supplex venerando colit jacobumque precaturquem si non genuit terra celo dedit illumcuius in abscessum quanto Deus ornet honoreest experta suos in grandi munere amicos.gaudeat obtectam geminoque colore catervamacceptasse suis letanter laribus indeacceptura quidem non dona minora per evum.

Venecie mundi splendor

i. Venecie, mundi splendor,italie cum sis decor, in te viget omnis livor regulis mundicie.gaude, mater maris, salus,qua purgatur quisque malus. terre ponti tu es palusmiserorum baiula.

gaude late, virgo digna, principatus portas signa tibi soli sunt condignaducalis dominii.

gaude, victrix exterorum,nam potestas Venetorumnulli cedit perversorum,domans, terram, maria.

volgen van hun voorvaders. Laat het volk zich ook verheugen in de bescherming van hun heilige beschermheer, en zijn gebeden verheffen naar de heilige jacobus, want hoewel de aarde niet de vruchten van de hemel voortbrengt, bracht hij toch hem voort; en hoewel hij niet langer op aarde vertoeft, brengt de aarde een getuigenis van de grootheid van de giften en de eer die god schenkt aan hen die hem lief zijn. Laat zij zich verheugen, zij die aanvaard heeft om hier haar huis in te richten, en haar goederen en tweekleurige kledij meebrengt, hierbij de vreugde verzekerend van de giften die niet minder groot zullen zijn in de toekomst.

i. Venetië, gij wonder van de wereld en trots van italië! in u bloeit alle streven naar de canon van elegantie! Verheug u, moeder van de zee, met uw reddende kracht die elke boosdoener reinigt. u bent een steunpilaar voor land en zee, een ondersteuning voor de nederige.

Verheug u ten zeerste, edelachtbare maagd. u draagt de emblemen van een hertogelijk vorstendom, en alleen aan u zijn ze toegekend.

Verheug u, overwinnares van de heidenen, want de kracht van Venetië, die het land en de zeeën temt, wijkt voor geen van de verdorvenen;

Een motet gecomponeerd bij het huwelijk van Giorgio degli Ordelaffi van Forlì met Lucrezia Alidosi, dat plaatsvond op 3 juli 1412.

65LIEDTEKSTEN

[nam] tu vincis manus fortis, pacem reddis tuis portis,et disrumpis fauces mortis,tuorum fidelium.

Pro te canit voce piatui statum in hac viael conservet et Mariajohannes Ciconia. [Amen].ii. [O] Michael, qui stena domustu ducatus portas onus,honor tibi, quia bonusvitam duces celibem.

Phebo compar, princeps alme,tibi mundus promit “salve”;spargis tuis fructum palme,victor semper [nobilis].

Clemens, justus approbaris,decus morum appellaris,tu defensor estimarisfidei catholice.

Bonis pandis munus dignum,malis fundis pene signumleges suas ad condignumgladio justitie.

sagax, prudens, mitis pater,lex divina, cum sis matermentis virtus tibi frater,zelator rei publice.

sedem precor tibi dari,Deo celi famulari,ejus throno copulariper eterna secula. Amen.

Want gij verovert de kracht van de machtigen, gij herstelt aan uw poorten de vrede van uw gelovigen, en gij breekt de kaken der Dood.

Want gij, bezingt (laat god en Maria u bewaren zoals gij zijt) johannes Ciconia met een vrome stem.

ii. Michaël, die de last draagt van het hertogdom stena, ere aan u , want gij, een goed man, leidt een kuis leven.

Weldadige prins, de wereld groet u zoals Phoebus, en gij, de eeuwig edele overwinnaar, verdeelt de vruchten van de overwinning onder uw volk.

gij staat bekend als genadig en eerlijk; gij zijt een toonbeeld van deugd, gij staat in hoge achting als verdediger van het katholieke geloof.

Beloon het goede dat gij doet, terwijl gij als het ware kwaad doet door uw wetten op te leggen met het zwaard der gerechtigheid als passend teken.

gij zijt een hartstochtelijke, voorzichtige, nederige vader (terwijl gij, goddelijke wet, de moeder zijt), een vaardige geest is uw broeder, o bewaker van het algemeen welzijn.

ik bid dat u een plaats wordt toegewezen en dat u god in de hemel mag dienen, dat u verbonden blijft met zijn troon tot in de eeuwigheid. Amen

Een motet ter ere van Venetië en opgedragen aan Doge Michele Steno. Het werd waarschijnlijk gecomponeerd om de annexatie van Padua aan de Republiek van Venetië te vieren op 3 januari 1406.

66

PrOgrAMMAGregoriaans Introitus: Deus in adiutorium meum intende G. Gabrieli Canzona I, La spiritata à 4 J. de Wert - A. Willaert Dixit Dominus (Psalm 109) A. Willaert Laudate pueri (Psalm 112) G. Gabrieli Regina caeli à 12 J. de Wert - A. Willaert Laetatus sum (Psalm 121) G. Gabrieli Canzona II à 4 J. de Wert - A. Willaert Nisi Dominus (Psalm 126)A. Willaert Lauda Jerusalem (Psalm 147) G. Gabrieli Ricercare primo tono à 4 A. Willaert Inviolata et casta Gregoriaans - A. Willaert Ave maris stella G. Gabrieli Magnificat à 12

uitVOerDers

Capilla FlamencaRob Cuppens – contratenorMarnix De Cat – contratenorJan Caals – tenorTore Denys – tenorGovaart Haché – tenorLaurens-Alexander Wyns – tenorLieven Termont – baritonHarry van der Kamp – bas Dirk Snellings – concept en samenstelling programma

OltremontanoAdrien Mabire – cornettoBenoit Tainturier – cornettoWim Becu – trombone & artistieke leidingHarry Ries – trombone

BinnenCOnCerten

CAPiLLA FLAMenCA & OLtreMOntAnOVesperae Beata Maria Virgine anno 1600Adriaan Willaert + 1562 &Giovanni Gabrieli + 1612Kerk — 17.00u

67Zonder enige twijfel zullen de Vespers van Claudio Monteverdi (1567 - 1643) alle voorgaande Vesperae overtreffen al was het maar dat de oude en nieuwe stijl (prima e seconda pratica) voor het eerst in onze Westerse kerkmuziek een wonderbaarlijke symbiose aangaan waarin zowel de meest intieme als de meest overweldigende muziek elkaar in perfecte balans aanvullen. Dat de aanzet van deze meerkorige polyfonie haar wortels vindt bij de Vlaming Adriaen Willaert (ca 1490 – 1562) omstreeks 1550 schijnt haast iedereen nu te zijn vergeten. Als hij in 1527 wordt aangesteld als kapelmeester van de San Marco had niemand durven vermoeden dat deze basiliek en tevens haar stad Venetië op muzikaal vlak zulk een hoog prestige zou verwerven in de volgende 35 jaar in heel Europa.

Na een gedegen muzikale opleiding in Vlaanderen reist Willaert al vroeg doorheen Europa en komt in contact met zowel Franse als Italiaanse muziek. Als geen ander weet hij deze stijlen te assimileren en te integreren in de genres van zijn tijd. Dit veelzijdig polyfoon vakmanschap en zijn gevoeligheid om de emotie en de inhoud van de tekst treffend te verklanken bezorgen hem grote faam bij alle muziekliefhebbers van zijn tijd.

Enkel de 8 knapen, de 15 volwassen zangers en 2 orgels vulden deze indrukwekkende ruimte met gregoriaans, polyfone missen, motetten en orgelspel gedurende zowat 200 liturgische vieringen doorheen het hele jaar. Als ‘maestro di capella’ keek Willaert streng toe op hun vocale vaardigheden en op hun kennis van het contrapunt. Vanuit hun niveau verdeelde hij hen in 2 groepen wat voor heel wat irritatie en rivaliteit zou zorgen tussen de zangers. Toch is er onder Willaert relatief weinig verloop van zangers.

Willaerts bundel met meerstemmige psalmen van 1550 is zo samengesteld dat ze de behoefte aan meerstemmige psalmen voor één of twee koren voor alle feestelijke Vespers doorheen heel het jaar in Venetië kunnen invullen: i Salmi appertinenti alla vesperi per tutte le feste dell’ anno, parte a versi, et parte spezzadi accomodati da cantare a uno et a duo chori. Als een trotse stad met een eigen rijk verleden mocht de San Marco basiliek, als privé kapel van de Doge, er eigen gezangen en rituelen op na houden die beduidend afweken van de Romeinse ritus. Zo had de San Marco haar eigen gregoriaanse boeken die zowel inhoudelijk als vormelijk afweken van de graduale en vesperale Romanum.

Pas na de dood van Willaert, tijdens de aanstelling van Zarlino als kapelmeester, krijgen de trombones en cornetti toegang tot de kerkmuziek. De meerkorige werken van Giovanni Gabrieli (+1612), die in dit programma model mogen staan voor de overweldigende muziek van de Venetiaanse school, zullen o.a. via Heinrich Schütz over heel Europa verspreid worden. Ze liggen eveneens aan de basis van de monumentale Maria Vespers van Claudio Monteverdi.

Dirk Snellings

68Deus in adjutorium meum intende

Deus in adjutorium meum intende.Domine ad adjuvandum me festina.gloria Patri, et Filio, et spiritui sancto.sicut erat in principio, et nunc, et semperet in saecula, saeculorum, Amen.Alleluia.

Dixit Dominus

Assumpta est Maria in coelum, gaudent Angeli, laudentes benedicunt Dominum.

Dixit Dominus Domino meo: sede a dextris meis:Donec ponam inimicos tuos, scabellum pedum tuorum.Virgam virtutis tuae emittet Dominus ex sion:dominare in medio inimicorum tuorum.tecum principium in die virtutis tuae in splendoribus sanctorum,ex utero ante luciferum genui te.iuravit Dominus, et non poenitebit eum:tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech.Dominus a dextris tuis, confregit in die irae suae reges.iudicabit in nationibus, implebit ruinas,conquassabit capita in terra multorum.De torrente in via bibet:propterea exaltabit caput.semper, et in saecula saeculorum.Amen.

god kom mij ter hulp!heer, haast u mij te helpen.eer aan de Vader en de zoon en de heilige geest.zoals het was in het begin, nu en altijden in de eeuwen der eeuwen, Amen. Alleluia.

Maria wordt opgenomen ten hemel, de engelen verheugen zichen zij prijzen en zegenen god.

De heer sprak tot mijn heer: zit aan mijn rechterhand,totdat ik uw vijanden tot een rustbank voor uw voeten maak.De scepter van uw kracht zal de heer uit sion zenden:heers in het midden van uw vijanden.Bij u ligt de heerschappij ten dage van uw macht,in de glans van ’t leger van uw getrouwen:uit mijn schoot heb ik u vóór de morgenster verwekt.gezworen heeft de heer en het zal hem niet berouwen:gij zijt de priester in eeuwigheid naar de wijze van Melchisedech.De heer aan uw rechterhand verplettert koningen ten dage van zijn gramschap.rechten zal hij onder de volken, voltooien denederlaag, hoofden verpletteren in het land alom.uit een beek zal hij drinken op de weg;en weerom zal hij het hoofd verheffen.Altijd en in de eeuwen der eeuwen.Amen.

69LIEDTEKSTEN

Laudata pueri

Laudate pueri Dominum,

Laudate nomen Domini.sit nomen Domini benedictum ex hocnunc et usque in saeculum.A solis ortu usque ad occasumlaudabile nomen Domini.excelsus super omnes gentes Dominuset super coelos gloria ejus.Quis sicut Dominus Deus noster,qui in altis habitat,et humilia respicit in coelo et in terra?suscitans a terra inopem,et de stercore erigens pauperem;ut collocet eum cum principibus,cum principibus populi sui.Qui habitare fecit sterilem in domo,matrem filiorum laetantem.gloria Patri et Filioet spiritui sancto.sicut erat in principio et nunc et semperet in saecula saeculorum.Amen.

regina caeli a 12

regina caeli, laetare, alleluiaQuia quem meruisiti portare, alleluiaresurrexit, sicut dixit, alleluiaOra pro nobis Deum, alleluia

Lautatus sum

Laetatus sum in his, quae dicta sunt mihi:

in domum Domini ibimus.stantes erant pedes nostri,in atriis tuis jerusalem.jerusalem, quae aedificatur ut civitas:cuius participatio eius in idipsum.illuc enim ascenderunt tribus,tribus Domini:

Looft, dienaren, de heer,

Looft de naam van de heer.De naam van de heer zij gezegend,van nu af tot in eeuwigheid.Van de opgang der zon tot aan de ondergang,zij de naam van de heer gezegend.Verheven boven alle volken is de heer,en boven de hemelen gaat zijn heerlijkheid.Wie is als de heer, onze god,die woont in de hoogte, en neerziet op hetkleine in de hemel en op aarde?Die uit het stof de behoeftige oprichten uit de drek de arme omhoog heft:Om hem te plaatsen bijde edelen van zijn volk.Die de kinderloze vrouw huisvest, alsblijde moeder temidden van haar kinderen.eer aan de Vader en de zoonen de heilige geest,zoals het was in het begin,nu en altijd en in de eeuwen der eeuwen.Amen.

koningin des hemels verheug je, allelujawant hij die jij hebt mogen dragen, allellujais verrezen, zoals hij voorzegd had, allelujabid voor ons bij god, alleluja

ik was blij, daar men mij zei:

naar het huis van de heer trekken wij op.reeds staan onze voetenin uw poorten, jeruzalem!jeruzalem, dat gebouwd is als een stad,waarin alles aaneengesloten staat.Derwaarts immers gaan de stammen op,de stammen van de heer

70testimonium israelad confitendum nomini Domini.Quia illic sederunt sedes in iudicio,sedes super domum David.rogate quae ad pacem sunt jerusalem:et abundantia in diligentibus te:Fiat pax in virtute tua:et abundantia in turribus tuis.Propter fratres meos et proximos meos,Propter domum Domini Dei nostri,loquebar pacem de te:quaesivi bona tibi.gloria Patri et Filioet spiritui sancto.sicut erat in principio et nunc et semper,et in saecula saeculorum.Amen.

nisi Dominus

nisi Dominus aedificaverit domum,

in vanum laboraverunt qui aedificant eam.nisi Dominus custodierit civitatem,frustra vigilat qui custodit eam.Vanum est vobis ante lucem surgere:surgite postquam sederitis,qui manducatis panem doloris.Cum dederit dilectis suis somnum:ecce hereditas Domini filii:merces, fructus ventris.sicut sagittae in manu potentis,ita filii excussorum.Beatus vir qui implevitdesiderium suum ex ipsis:non confundeturcum loquetur inimicis suis in porta.gloria Patri et Filioet spiritui sancto.sicut erat in principio et nunc et semper,et in saecula saeculorum.Amen.

het is een voorschrift voor israëlom de naam van de heer te loven.Want daar staan de zetels, voor het gerecht,de zetels van het huis van David.Vraagt wat tot vrede strekt voor jeruzalem:geluk zij hun, die u liefhebben.Vrede heerse in uw vestenen overvloed in uw torens.Om wille van mijn broeders en al mijnnaastbestaanden zeg ik: Vrede over u!Wegens het huis van de heer, onze god,vraag ik voor u heil.eer aan de Vader en de zoonen de heilige geest,zoals het was in het begin, nu en altijden in de eeuwen der eeuwen.Amen.

Als de heer het huis niet bouwt,

dan werken die het bouwen tevergeefs.Als de heer de stad niet bewaart,dan waakt de schildwacht tevergeefs.Vruchteloos is opstaan vóór het daglicht:sta op na de rust,gij die in zorgen uw brood eet.hij geeft het zijn beminden in de slaap:zie, zonen zijn een geschenk van de heer:zijn beloning is vruchtbaarheid.Als pijlen in de hand van de held,zo zijn de zonen van de beste jaren.gelukkig de man die veel zulke pijlenmag hebben, hij hoeft niet te vrezen,als hij met zijn vijanden spreekt in depoort (voor het gerecht).eer aan de Vader en de zoonen de heilige geest,zoals het was in het begin, nu en altijden in de eeuwen der eeuwen.Amen.

71LIEDTEKSTEN

Lauda jerusalem

Lauda, jerusalem, Dominum:lauda Deum tuum, sion.Quoniam confortavit servasportarum tuarum:benedixit fillis tuis in te.Qui posuit fines tuos pacem:et adipe frumenti satiat te.Qui emittit eloquium suum terrae:velociter currit sermo eius.Qui dat nivem sicut lanam:nebulam sicut cinerem spargit.Mittit cristallum suam sicut buccellas:ante faciem frigoris eius quis sustinebit?emittet verbum suum, et liquefaciet ea:flabit spiritus eius, et fluent aquae.Qui annuntiat verbum suum jacob:iustitias et iudicia sua israel.non fecit taliter omni nationi:et iudicia sua non manifestavit eis.gloria Patri et Filioet spiritui sancto.sicut erat in principio et nunc et semper,et in saecula saeculorum.Amen.

inviolata et casta

inviolata integra et casta es Mariaquae es effecta fulgida caeli porta.O mater alma Christi carissimasuscipe pia laudum praeconia.

nostra ut pura pectora sint et corpora.quae nunc flagitant devota corda et ora.tua per precata dulcisonanobis perpetua frui vita.O benigna, O regina, O Maria!Quae sola inviolata permansisti

Loof, jeruzalem, de heer:loof uw god, o sion.Want versterkt heeft hij de grendelsvan uw poorten,gezegend heeft hij uw kinderen binnen u.hij maakte het aan uw grenzen vredigen hij verzadigt u met het vet der tarwe.hij zendt zijn bevel uit naar de aarde,snel loopt zijn woord.hij werpt sneeuwvlokken als wol,hij strooit de rijm als as uit.hij werpt zijn ijs uit als brokjes:wie zal bestaan voor zijn koude?hij zendt zijn woord uit en alles smelt weer;zijn wind waait en daar vloeien de wateren.Deze god maakt zijn woord bekend aan jacob,zijn recht en wet aan israël.Dat heeft hij voor geen ander volk gedaanzijn wet heeft hij aan geen ander verkondigd.eer aan de Vader en de zoonen de heilige geest,zoals het was in het begin, nu en altijden in de eeuwen der eeuwen.Amen.

Ongeschonden, onbevlekt en puur zijt gij Mariagij die de stralende hemelpoort zijtO heilige en dierbare moeder van Christus,aanvaardt onze vrome hymnes van lof.

tot u roepen onze harten en monden:moge onze zielen en lichamen zuiver zijn.Door de zoete klank van uw gebeden,schenk ons voor eeuwig het genot van het leven.O genadige, o koningin, o Maria!gij alleen blijft ongeschonden.

72Ave maris stella

Ave maris stella,Dei mater alma,atque semper Virgo,felix coeli porta.sumens illud Avegabrielis ore,funda nos in pace,mutans evae nomen.solve vincla reis,profer lumen caecis,mala nostra pelle,bona cuncta posce.Monstra te esse matrem,sumat per te precem,qui pro nobis natustulit esse tuus.Virgo singularisinter omnes mitis,nos culpis solutosmites fac et castos.Vitam praesta puram,iter para tutum,ut videntes jesumsemper collaetemur.sit laus Deo Patri,summo Christus decus,spiritui sanctotribus honor unus. Amen.

Magnificat à 12

Magnificat anima mea Dominumet exultavit spiritus meus in Deo salutari meo.Quia respexit humilitatem ancillæ suæ:ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes.Quia fecit mihi magna qui potens est,et sanctum nomen eius.et misericordia eius a progeniein progenies timentibus eum.Fecit potentiam in brachio suo,dispersit superbos mente cordis sui.

Wees gegroet, sterre der zee,voedende Moeder gods,en altijd Maagd,zalige poort des hemels.gij die dit Ave uit de mondvan gabriel mocht vernemen,grondvest ons in de vrededoor de naam van eva om te keren.slaak de boeien van de zondaars,schenk het licht aan de blinden,verdrijf onze kwalenen verwerf ons alle goeds.toon dat gij moeder zijt;moge hij, die voor ons geboren is,en zich verwaardigd heeft uw (zoon) te zijn,door u onze gebeden aanvaarden.Maagd zonder weerga,boven allen zachtmoedig,verlos ons van onze schulden maak ons zachtmoedig en kuis.geef ons een rein leven,bereid ons een veilige weg,opdat wij jezus aanschouwendons eeuwig samen mogen verblijden.Lof zij aan god de Vader,roem aan Christus de Allerhoogste,en aan de heilige geest;aan alle drie gelijke eer. Amen.

Mijn ziel prijst en looft de heer,en mijn geest jubelt om god, mijn redder.hij heeft oog gehad voor mij, zijn minste dienares:Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen.Want grote dingen heeft hij gedaan voor mij,de Machtige, en heilig is zijn naam.Barmhartig is hij, van geslacht op geslacht,voor al wie hem vereert.hij toont zijn macht en de kracht van zijn arm

73LIEDTEKSTEN

Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles.esurientes implevit boniset divites dimisit inanes,suscepit israel puerum suum recordatus misericordiæ suæ,sicut locutus est ad patres nostros,Abraham et semini eius in sæcula.gloria Patri, et Filio, et spiritui sancto:sicut erat in principio, et nunc, etsemper, et in sæcula sæculorum.Amen.

en drijft uiteen wie zich verheven waant.heersers stoot hij van hun troon en hij verheft de nederigen.hongerigen overlaadt hij met gaven,en rijken stuurt hij weg met lege handen.hij trekt zich het lot aan van israël, zijn dienaar.zoals hij gesproken heeft tot onze Vaderen,Abraham en zijn nageslacht tot in de eeuwigheid.glorie zij de Vader, de zoon en de heilige geest.zoals het was in het begin, nu en altijd,en in de eeuwen der eeuwen.Amen.

BuitenCOnCerten

75

77

78

8184

sOnAr De PiVA – VenetiAAnse VOLksMuzieksPeC. street CreAtiVe COMMunity – COMMeDiA DeLL’ArteLiA serAFini & ugO nAstruCCi – gOnDeLLieDerenMik DeBOes

77BuitenCOnCerten

uitVOerDersGoffredo degli Esposti – piva (de traditionele doedelzak uit Noord-Italië), cialamello (schalmei), tamburino con flauto (fluit & handtrommel)Daniele Bernardini – piffero (schalmei), ceccola (historische doedelzak met dubbele melodiepijpen), cialamello (schalmei)

Muziek voor blaasinstrumenten uit de streek van Venetië van de Renaissanceperiode en de mondelinge traditie. Voornamelijk gebaseerd op het geluid van de piva (de traditionele doedelzak uit Noord-Italië) en de piffero (de sopranino schalmei), speelt dit duo in de traditionele stijl van tweedelige muziek (cantus en tenor) de muzikale deuntjes verwant aan de dans.

De muziek komt van Giorgio Mainerio’s collectie uit 1535 ca.-1582 (Schiarazula Marazula, Putta nera ballo furlano, La Zanetta Padoana, La Saporita Padoana, L’Arboscello ballo furlano, Pass’èmezzo antico e moderno, Lavandera gagliarda), nog wat andere speciale muziek verwant aan de piva, zoals frottole van Rossino Mantovano (fl.1505-1511) “Un sonar de piva in facchinesco” (O. Petrucci, Frottole libro ii, Venezia 1505), en van Loyset Compère (ca.1450-1518) “Scaramella” (O. Petrucci, Frottole libro iV, Venezia 1505).

Uit de Venetiaanse regio (inclusief het grote deel van Friuli-Venezia Giulia) hebben we meer traditionele muziek die prima klinkt op de piva zoals Bal dei 3 gobi, Manfrina, Scotis, Furlana, Vilota, Resina, Veneziana e Tresca, Pairis.

sOnAr De PiVAVenetiaanse volksmuziek Buitenhof — 9.40u & 13.10uErekoer — 11.00u & 14.30u & 16.10u

78

uitVOerDersSimó Krisztián – Fülöp, de oude koning / Márton, de prins van Niemandsland Lívia Csúz – Tante Klára, de heks Domonkos Ágnes – Prinses Helga / Wilhelmina Cezaress Eszter Kovács – Prinses Rozi, dochter van Wilhelmina / de moeder koningin / een basiliskvogelBalázs Simon – Nonkel Frigyes, gouverneur, broer van Fülöp / Répy een slavenkonijn Lipka Péter – Ede, een schurk / de GolemGergely Tas – Ödi, een schurk / Pongrác, een Turkse slaaf / de tartaarGeret Gergely Kis – de reus / de elf Atom Tamás Bernáth – Arabische Harp

Een geluksvogel, gelukkig vanaf het prille begin en zelfs daarvoor. Zijn verwekking werd vergezeld van mirakels. Hij kon altijd terugvallen op bescherming, hij heeft nooit geleden, hij werd nooit of te nimmer opgejaagd door het leven - en toch is hij voortdurend ontevreden over zijn lot...

De “auteur” van dit stuk vormt het mysterie van de Commedia dell‘ Arte: de personages, het thema en het verhaal zijn allemaal samengesmolten vanuit verscheidene improvisaties. De dialogen worden nog steeds geïmproviseerd in interactie met de tijd, het publiek en de sfeer.

Het verhaal bestaat uit drie afzonderlijke delen: de Pasgeboren Prins, de Verbaasde Prins en de Pluim van de Tartaarse Vogel.

De scènes van de grote reis van Prins Márton worden opgevoerd door 7 acteurs die samen 20 rollen spelen. Dit realiseren ze door middel van hun steeds veranderende lichamen en de Commediamaskers van de grote Venetiaanse meester

Stefano Perocco Di Meduna, zachtjes ondersteund door het betoverende citerspel van de muzikant, Atom.

BuitenCOnCerten

sPeC. street CreAtiVe COMMunityDe prins van niemandsland Erekoer — 12.10uBuitenhof — 10.40u & 15.40u & 16.30u

79De opvoering is warm en direct, de spelers en toehoorders beleven samen de vertelling in een permanente interactie, in een gemeenschappelijke ruimte en tijd.

Dat is het mirakel van deze bewerkte Commedia dell’ Arte: het publiek wordt uitgenodigd om de scènes te vervolledigen door de beelden van hun eigen fantasie te projecteren op de expressieve maskers en op de sprekende lichamen van de acteurs.

Het verhaal biedt relevante thema’s aan zoals verant-woordelijkheid, geluk en ongeluk en de mogelijkheid tot verandering en samenwerking. De voorstelling bedient zich niet van stereotiepen – ondanks het sterke, soms overdreven benadrukte ontwerp van de personages. De toehoorders kunnen zich identificeren met de personages, en zichzelf ook misschien herkennen in de koppige, afgunstige of boze kenmerken van Prinses Rosalinda of Prins Márton.

80Bruiloftslied van de Prins (een bewerkt zigeunerlied)

Madár szállt az ágtetőreMost megyünk az esküvőre!A menyasszony szép virág,koszorúja gyöngyvirágAz a boldog vőlegény, ki azt mondja az enyémaj, na na na...

ne sírj menyasszon lég víg,mer’ ez nem lesz mindíg így!Ültetünk egy sor violát, ád az isten bolog órát.Ültetünk egy sor virágot,ád az isten boldogságotaj, na na na...

Vogeltje landde op het dakWij vertrekken naar de bruiloft!De verloofde is als een bloem.een gelukkige bruid, die kan zeggen ‘hij is van mij’getrippel...

huil niet verloofde, en wees vrolijk,Omdat het niet altijd zo zal zijn!Als wij een rij viooltjes planten,zal god ons enkele gelukkige uren gunnenAls wij een rij bloemen planten,zal god ons zegenen met gelukgetrippel

81BuitenCOnCerten

PrOgrAMMALa lirica amorosa fra dolcezze veneziane e salotti dell’Ottocento

Een keuze uit: Anonimo Col bel chiaro de sta luna Co Checca, Betta e Cate Si la gondola averéAnonimo Cara la mia Ninetta La biondina in gondolettaGiovanni Zamboni Romano Sonata NonaAnonimo L’occasion de le mie pene Sopra il toppé In fin che’l tempo è beloBartolomeo Bortolazzi Cara Lisa, amato bene Nina no dir de noMauro Giuliani dall’op. 111: Grazioso Sei Ariette su testi di Metastasio op.95: Ombre amene amiche piante Fra tutte le pene v’è pena maggiore? Quando sarà quel dì Le dimore amor non ama Ad altro laccio Di due bell’anime, che amor piagòJohann Simon Mayr Uit 15 Venetiaanse Liederen (Transcriptie Ugo Nastrucci) Sì, xe verissimo El consegio La domanda Donne, l’amore Sentì, mie care donne Mi co te vedo sento

uitVOerDersLia Serafini – sopraanUgo Nastrucci – theorbe, luit

LiA serAFini & ugO nAstruCCi Gondelliederen: La biondina in gondolettaVoorhof (in gondel) — 11.40u & 13.30u & 14.10u & 15.00u & 15.50u

82De Canzoni da batello (Venetiaanse bootliederen), ook gekend als Gondoliere, vormen een erfgoed aan melodieën die niet enkel werden gezongen in de gondola, de typische Venetiaanse boot zoals de naam zou kunnen suggereren maar ook in de calli (straten), campi (pleinen) en waarschijnlijk ook in huizen en rijke Venetiaanse paleizen. Deze mooie, kleine meesterwerken zijn inderdaad melodieën voor de stem en basso continuo afkomstig uit verschillende bronnen: aria’s uit opera’s, aria’s uit cantates, of speciaal gecomponeerde melodieën, die een heel bijzondere stijl aanduiden genaamd “half populair”; gebaseerd op bedrieglijk eenvoudige akkoordenreeksen, en die bij nader inzien wezen op “ontwikkelde” compositorische handen. Het is geen toeval dat vele ervan verzameld werden en, zoals aan te nemen valt, zorgvuldig “gecontroleerd” door zo’n goede componist als de Saks Johann Adolf Hasse. De situaties die zulke meesterwerken van geestigheid beschrijven zijn typische scènes uit de Venetiaanse samenleving van die tijd: tochtjes van minnaars in een gondel (Col bel chiaro, La biondina), gemoedelijke verrassingsbezoekjes aan het Lido in goed gezelschap (Co Chetta Betta e Cate), serenades (Si la gondola averé), schaamteloze liefdesbeloftes (Cara la mia Ninetta), vurige smeekbedes om vergeving na ontrouw in de liefde (L’occasion de le mie pene), vrolijke bespotting van de edele mode van het dragen van een pruik (Sopra il toppé) en tenslotte de liederlijke ode aan de vriendschap (In fin che’l tempo è belo). In allemaal vind je de klankkleur van het onmiskenbaar Venetiaanse dialect, een onuitputtelijke bron van allerlei soorten uitdrukkingen, van melancholie tot humor.

Als “culturele” tegenhanger presenteren we een sonate voor luit van de Romein Giovanni Zamboni (late 17de - vroege 18de eeuw), een zeldzaam voorbeeld van een achttiende-eeuwse Italiaanse compositie voor dit instrument.

De liefdespoëzie vormt de achtergrond van het tweede deel van het programma, ideaal geplaatst in de negentiende eeuw. Bartolomeo Bortolazzi (1772 – ca 1820) was een Italiaanse componist, mandoline- en gitaarspeler, die verschillende liederen schreef, zowel in het Italiaans als het Venetiaanse dialect. Hij kende veel succes in Wenen, net zoals die andere Italiaanse componist die wij vanavond voorstellen, Mauro Giuliani. De migratie van Italiaanse componisten naar de Oostenrijkse hoofdstad was geen uitzonderlijke situatie: Vivaldi, de Venetiaanse componist par excellence stierf er in mysterieuze omstandigheden in 1741, en vermits Venetië Weens eigendom werd na 1797, verschoof het centrum van het muzikale leven geleidelijk naar Oostenrijk. Daarnaast is de geboorte en groei van de klassieke Weense stijl ondenkbaar zonder de bijdrage van de Venetiaanse klavecimbelspelers van het midden van de achttiende eeuw. De

83zes Ariettas van Mauro Giuliani (1781 - 1829), op een tekst van Pietro Metastasio, zitten misschien bij de beste werken van een componist-gitarist, voor een keer bevrijd van de clichés van de zuivere virtuositeit, die soms zijn exquise melodisch en harmonisch opvallende wijsheid overschaduwden. In deze kleine composities hoor je de weergalm van een cultuur van zang en een diepte van expressie die mag staan naast grote namen van operacomponisten zoals Rossini, Verdi, Donizetti, Bellini.

We dragen dit concert op aan de nagedachtenis van de grote Venetiaanse dichter Andrea Zanzotto.

84

Oude Venetiaanse en Italiaanse volksliederen, ze bestaan en leven nog steeds verder. Van “E mi son chi in barchetta”, over “O pescator dell’ onde” tot het bekende “Ma Bella Bimba”. Mik Deboes, artistiek leider van De Zingende Brug, zocht enkele bijzondere liederen uit en brengt samen met jullie Alden Biesen in echte Venetiaanse sferen.

BuitenCOnCerten

Mik DeBOes Canta una canzoneVoorhof — 12.40u | Erekoer — 14.00uBuitenhof — 14.30u | Voorhof — 15.20u

kinDerACtiViteiten

85

87

87

88

BABeLut – MuzikALe VenetiAAnse DiALOgen (0-3 jAAr)WOrkshOP COMMeDiA DeLL’Arte (6-12 jAAr) WOrkshOP Ciné MArtikO (4-11 jAAr)

87kinDerACtiViteiten

Volgens muziekpedagoog Gordon leren kinderen muziek zoals ze een taal verwerven, door hen er eenvoudigweg in onder te dompelen. En dat is precies wat we doen tijdens deze workshop. Kinderen van 0 tot 3 jaar worden helemaal ingewijd in de Venetiaanse muziek. Luister, brabbel mee en beweeg op de tonen van muziek uit het oude Venetië.

Max. 2 volwassenen per kind

Venetië is onlosmakelijk verbonden met maskers, dansen, circus, … Tijdens deze workshop improviseren kinderen met Commedia dell’Arte. Wat is leuker dan je eigen Venetiaanse masker maken? En hoe ga je best aan de slag? Verf je eigen ontwerp en wees de ‘harlekino’ van de dag! Plezier verzekerd!

BABeLutMuzikale Venetiaanse dialogenVoor kinderen van 0 tot 3 jaarGrote gewelfde kelder — 10.00u & 11.30u

WOrkshOP sPeC. street CreAtiVe COMMunityWorkshop Commedia dell’ ArteVoor kinderen van 6 tot 12 jaarSteinen — 14.00u

88kinDerACtiViteiten

‘La Cantina’ is één van de prachtige wagens van Ciné Martiko. Deze wagen is omgetoverd tot een inspirerend kinderatelier voorzien van allerlei knutselmateriaal om verrassende kunstwerkjes te creëren.

Specifiek voor ‘Dag Oude Muziek’ en met het oog op de tentoonstelling ‘Contrapposizione’ kunnen de kinderen een eigen kledinglijn ontwerpen op de voorgesneden houten silhouettes van Vecellio. Al deze prachtige werkjes zullen ook opgenomen worden in de tentoonstelling die vanaf 7 juli te bezichtigen is in het kasteel van Alden Biesen. Ga mee aan de slag in ‘La Cantina’, maak je eerste ‘historische’ kostuum en bewonder je werk een weekje later in een echte grote tentoonstelling!

WOrkshOP Ciné MArtikOKinderworkshop rond modeVoor kinderen van 4 tot 11 jaarVoorhof — Doorlopend

MODe &gAstrOnOMie

89

91MODe

MODetentOOnsteLLing COntrAPPOsiziOne7 juli t.e.m. 2 september

‘Contrapposizione’ betekent ‘tegenstelling, contrast’.

Venetië, stad van contrasten. Verblindend licht tegenover geheimzinnig donker, verlaten stilte tegenover rumoerige drukte, eb en vloed - steeds terugkerend, nooit gelijk, felgekleurd tegenover een symfonie van grijs, ritme van het water en van het land, historisch verleden van rijkdom en macht tegenover een heden dat probeert te overleven, wat we zien en wat we enkel kunnen vermoeden, pure schoonheid maar ook goedkope commercie...

Veel van die contrasten vinden we terug in mode. Mode wordt boeiend als we tegenstellingen ervaren: strak tegenover vloeiend, licht en donker, zwaar en luchtig, vrolijk kleurig en ingetogen neutraal, rijkelijk en understated, individuele visie of algemene deler. Mode vindt zijn inspiratie dikwijls in het verleden, maar wordt gedragen door mensen van vandaag.

Kunst heeft te maken met mensen. Mode heeft te maken met mensen. Beide drukken een persoonlijkheid uit, verbergen of veranderen die. Beide kunnen geest of lichaam transformeren.

‘Contrapposizione’ gaat niet over het echte, anekdotische Venetië, maar over een interpretatie ervan, een sfeer, een indruk. Geen clichés, maar de vertalingen ervan.

En of we nu een kledingstuk, een foto, een juweel bekijken, het gaat in de eerste plaats over emotie en minder over logica, feiten of kennis. Deze tentoonstelling wil een ontdekkingsreis zijn. Een reis die de gevoelens wil aanspreken en waarbij je nu eens verrast, dan weer verwonderd bent, waarbij je bewondert of vragen stelt, ontroerd bent of geamuseerd, waar de nieuwsgierigheid gewekt wordt.

De kijker krijgt een scala van kunstwerken en installaties te zien, gaande van uitgesproken, kleurrijk, groots naar poëtisch, breekbaar en ingetogen. Net zoals we Venetië, net zoals we mode ervaren. Ieder op zijn eigen manier, met zijn eigen herinneringen.

92‘Contrapposizione’ plaatst kunstwerken, kunstvormen en kunstenaars uit binnen- en buitenland tegenover elkaar, naast elkaar, in dialoog met elkaar. En dan merken we dat het verschil niet altijd zo enorm is, dat er soms toch een gemeenschappelijke bodem is, een gemeenschappelijke herinnering, een even sterke ervaring en gevoel. Een grafische optekening van de kledingstijl van de 16e eeuw krijgt een tegenhanger uit de 21ste eeuw. Textuur van muren vinden we terug op zijden jurken. Elementen uit een rijk verleden (o.a. Venetiaanse kant) krijgen een nieuwe toepassing. Geen Venetiaanse maskers, wel ‘maskers’ van vandaag. Een geest uit een vestimentair verleden die ronddwaalt door de zalen. Juwelen die hun rijkdom moeilijk laten ontdekken...

Vandaag zijn er al enkele voorproefjes te bekijken.De tentoonstelling opent volgende week.

Datavan 7 juli t.e.m. 2 september, dagelijks van 10.00u tot 17.00u. Gesloten op maandag.

93gAstrOnOMie

gAstrOnOMie

Geheel in het thema van Dag Oude Muziek wordt een heerlijk Italiaans buffet geserveerd in het exclusieve kader van de Oranjerie in de Franse tuin onder begeleiding van een aangepast streepje muziek.

Geen nood als je niet gereserveerd hebt voor het buffet. In restaurant Buitenhof en Tiendschuur kan je de hele dag terecht voor een kleine hap.

BiOgrAFieenseMBLes

95

97PsALLentes ♀

De gregoriaanse groep Psallentes (‘de zingenden’) werd in 2000 opgericht door Hendrik Vanden Abeele. Het ensemble gaat met professionele stemmen op zoek naar het wezen van het gregoriaans in verschillende historische stadia. Bijzondere aandacht gaat uit naar het gregoriaans van de late middeleeuwen en de Renaissance. Inzichten daarin worden gevoed door praktijk-gebaseerd onderzoek, zoals Hendrik dat voert in het kader van zijn doctoraatsproject rond uitvoeringspraktijk van laat-middeleeuws gregoriaans aan de Universiteit Leiden.

Psallentes concerteerde op vele grote en kleine podia doorheen Europa – van het kleinschalige Musica Sacra-festival te Bever over Laus Polyphoniae Antwerpen, Oude Muziek Utrecht en de REMA-showcase te Valencia tot in het Konzerthaus te Wenen toe.

Waar Psallentes oorspronkelijk alleen in mannengedaante verscheen, is sinds 2007 ook een vrouwenversie van Psallentes actief. Het is frappant te merken hoe de initieel gelijkaardige intenties inzake uitvoering van laatmiddeleeuws gregoriaans in de twee gedaantes van het ensemble toch in een totaal verschillende (doch compatibele) esthetiek resulteren. Zo dragen beide ensembles op hun manier bij aan het uitdiepen van onze omgang met gregoriaans en aanverwante polyfonie.

www.psallentes.com

98ArteMAnDOLine

Bekroond door de recensenten en bejubeld door het publiek genereren de prestaties van Artemandoline altijd nieuwe impulsen, zowel wat de ontwikkeling van de perceptie, als wat de vertolking van de werken uit de 17de en 18de eeuwen betreft.

De leden van Artemandoline zijn zowel concertmusici als pedagogen die hun talenten en hun tijd wijden aan de opleving van de mandoline in de muzikale wereld. Zo verlenen ze hun medewerking aan stages, concerten en publicaties, aan de nieuwe bloei van de mandolinemuziek overal in de wereld. Het barokensemble Artemandoline is inderdaad één van de pioniers in zijn vakgebied. Zijn reputatie is in de hele wereld erkend.

Op korte tijd heeft het ensemble zijn stijl gevonden, zijn instrumentale kwaliteit bewezen en zo een echte naam gekregen. Vanaf zijn stichting heeft Artemandoline zich op de eerste rij gezet van de meest vermaarde ensembles op het gebied van de historische praktijk op tokkelinstrumenten. Hun zeer muzikale en dynamische stijl wordt zowel bij recensenten als bij het publiek onmiddellijk met enthousiasme onthaald.

www.artemandoline.com

99CAPiLLA FLAMenCA

Het vocaal-instrumentaal ensemble Capilla Flamenca ontleent zijn naam aan de voormalige hofkapel van keizer Karel V. Toen de vorst in 1517 de Lage Landen verliet, nam hij zijn beste musici mee om hem als “levende polyfonie” naar Spanje te vergezellen.

Het huidige Capilla Flamenca rekruteert zijn gespecialiseerde musici hoofdzakelijk uit de Lage Landen om het unieke timbre van deze schitterende muziek uit 1350-1600 in haar volle “authenticiteit” te laten weerklinken. Vandaag wordt de vocale kern van 4 mannenstemmen (contratenor-tenor-bariton-bas) naargelang het programma of genre, met een alta capella (blaasinstrumenten), een bassa capella (snaarinstrumenten), een orgel of met meerdere zangers aangevuld.

Capilla Flamenca wil de polyfonie als deel van ons gezamenlijk muzikaal erfgoed over de hele wereld uitdragen en is aanwezig op de vele grote podia van Europa en gaf concerten van Canada tot Nieuw-Zeeland. Via educatieve projecten (zoals o.a. workshops voor volwassenen en kinderen, coaching van amateur- en semi-professionele ensembles) geeft het ensemble zijn rijke ervaring met de polyfonie ook door aan volgende generaties muzikanten.

Voor zijn artistieke, musicologische en historische diepgang mocht Capilla Flamenca een aantal prestigieuze prijzen in ontvangst nemen (Premio Internazionale Il Filharmonico, Cultuurprijs Vlaanderen 2005, Grote Prijs Hertog van Arenberg 2006). Verschillende cd-opnames werden eveneens met belangrijke nationale en internationale onderscheidingen bekroond (Prix Choc van Le Monde de la Musique, Diapason d’Or, Répertoire10, Caeciliaprijzen van de Belgische muziekpers), 1 van de 3 hoogst genoteerden op de shortlist voor een Gramophone Award Early Music 2011.

Dirk Snellings, artistiek leider van het ensemble, is tijdelijk teruggetreden als uitvoerder maar blijft de artistieke leiding van het ensemble waarnemen.

www.capilla.be

100ViVABiAnCALunA BiFFi

VivaBiancaLuna Biffi begon haar muzikale opleiding als celliste in Bergamo, Italië. Daarna ging ze naar de Scola Cantorum Basiliensis om middeleeuwse viool en renaissance gamba te studeren bij Randall Cook. Ondertussen zong ze ook met Richard Levitt en Dominique Vellard. Als zangeres en instrumentalist werkte ze samen met enkele van de belangrijkste early music ensembles. Ze heeft opgetreden in Europa, het Midden-Oosten, en Noord- en Zuid-Amerika en wordt regelmatig gevraagd om masterclasses te geven.

101DOuLCe MéMOire

Doulce Mémoire is in de eerste plaats synoniem voor energie en teamspirit en hun samenkomsten hebben maar één gezamenlijk doel voor ogen: een nieuwe kijk werpen op de sacrale en seculiere Renaissancemuziek.

Doulce Mémoire is een hechte groep zangers en instrumentalisten die regelmatig op belangrijke internationale festivals opduikt. Met een positieve aversie tegen saaiheid creëert Doulce Mémoire steeds originele voorstellingen en gaan de muzikanten allerlei interessante uitdagingen aan, zoals een optreden op een door paarden getrokken karavaan op tournee in 2000, een gezamenlijk concert met de grote Oezbeekse zanger Munnajat Yulchieva of workshops met amateurkoren of jonge indianen in Bolivia.

Doulce Mémoire staat open voor elke kunstvorm en heeft samengewerkt met muzikanten en dansers van het internationaal vermaarde Han Tang Yuefu Company uit Taiwan, de Italiaanse dansers van Il Ballarino, de Britse zangers van The Cardinall’s Music en met Spaanse dansers tijdens een vurige show van Renaissancemuziek in combinatie met flamenco.

Eentonigheid wordt vakkundig gemeden door Doulce Mémoire, dat in één vloeiende beweging overgaat van Renaissance-cabaret (La Dive Bouteille) naar de mystieke dialoog tussen Italiaanse lauden en Sufi-liederen (Lauds – The East and the West Confraternities) en van het Requiem for the Kings of France naar Monteverdi on trial.

De opnames van Doulce Mémoire hebben reeds vele prijzen in de wacht gesleept, zoals Diapason Record of the Year en maximum waarderingscijfers van Le Monde de la Musique en Télérama.

www.doulcememoire.com

102BeL Ayre

Bel Ayre ontstond in de zomer van 2010 en was met hun eerste programma In Splendid Isolation reeds te gast op onder andere Festival Zeeuws-Vlaanderen, Fabulous Fringe van Festival Oude Muziek Utrecht en Festival on Tour van het Klarafestival. In augustus 2011 kreeg Bel Ayre van een internationale vakjury de titel “Selected promising ensemble” toegekend tijdens IYAP (International Young Artist’s Presentation) te Antwerpen.

www.belayre.be

103Le COnCert Brisé

De naam is de letterlijke vertaling van “Broken Consort”, wat in de brede zin van het woord een ensemble betekent dat samengesteld is uit instrumenten van verschillende families. Dit kamermuziekensemble werd in het begin van de jaren 1990 gesticht.

De verschillende programma’s die voorgesteld worden hebben de zink als centraal instrument en omvatten zo goed als het hele repertoire voor dit instrument. Het ensemble gebruikt de muziekgeschiedenis om een beter begrip te hebben van de geest en de uitvoeringspraktijken van die muziek. Op die manier creëert men een zo natuurlijk mogelijk kader dat gunstig is voor een levendige uitvoering.

De bezetting van Le Concert Brisé varieert van twee tot tien personen en groepeert musici met een gemeenschappelijke visie in hun algemene benadering van de muziek en in hun omgang met historische bronnen. Die verbondenheid vormt een van de steunpilaren van hun vertolkingen, de andere is het gebruik van improvisatietechnieken geleerd uit het jazzrepertoire en de traditionele muziek.

De musici van Le Concert Brisé wensen met het publiek het plezier te delen dat ze ervaren bij het spelen van hun repertoire, hoewel ze risico’s nemen door improvisaties in te lassen telkens als dit geschikt is. Zo bevorderen ze de muzikaliteit en dringen ze de bezorgdheid om de partituren formeel te respecteren naar de achtergrond.

www.concert-brise.eu

104LA reVerDie

In 1986 richtten twee Italiaanse zusterparen (Claudia en Livia Caffagni en Elisabetta en Ella de Mircovich) het middeleeuwse ensemble La Reverdie op. De naam is afgeleid van een poëtisch genre dat de terugkeer van de lente viert en de groep houdt al 25 jaar publiek en critici in de ban van hun gevarieerde en gefundeerde aanpak van muziek uit de Middeleeuwen en de Vroeg-Renaissance.

Sinds 1993 is de beroemde cornetto-speler Doron David Sherwin lid van de groep, zowel als speler en zanger.

Ella de Mircovich, die een belangrijk aandeel had in de antropologische en literaire aanpak van de projecten, verliet door vele artistieke meningsverschillen in 2008 de groep.

Momenteel speelt het ensemble in een bezetting die in aantal varieert van drie tot veertien musici afhankelijk repertoire.

Het diepgaande onderzoek, samen met de jarenlange ervaring, hebben van la Reverdie een absoluut uniek ensemble gemaakt, zowel voor hun buitengewoon enthousiasme dat ze delen en communiceren met hun publiek, maar ook door hun zelfverzekerde en natuurlijke virtuositeit in het spelen en zingen.

www.lareverdie.com

105OLtreMOntAnO

Wim Becu is de stuwende kracht en het hart van het ensemble Oltremontano. Na een jarenlange en voortdurende samenwerking met het Huelgas Ensemble en Paul Van Nevel, Philippe Herreweghe, Jos van Immerseel, René Jacobs, Konrad Junghänel, Ton Koopman, Sigiswald Kuijken, Gustav Leonhardt, Andrew Parrot, Philippe Pierlot, Jordi Savall, Masaaki Suzuki en Bruce Dickey kreeg zijn drang naar een eigen platform voor historische koperblazers in 1993 gestalte in het ensemble Oltremontano. De concrete aanleiding voor de oprichting was een opname van Andreas Pevernage’s motetten. Al snel daarna was Oltremontano te gast bij de oude muziek festivals in Brugge en Antwerpen, en sindsdien heeft het ensemble zich de reputatie van toonaangevend ensemble voor historische blaasinstrumenten verworven ver buiten de Vlaamse grenzen, met een repertoire van muziek uit de renaissance en de vroegbarok.

De naam ‘Oltremontano’ refereert aan de Vlaamse componisten die in de 15de en 16de eeuw de Europese muziek domineerden en definieerden. In Italië waren ze bekend als de ‘oltre montani, die van over de bergen’. De kern van Oltremontano bestaat uit bazuinen, houtblazers en zinken, een samenstelling die heel nauw verwant is met de bezetting van de ‘alta capella’.

Het ensemble verricht intensief onderzoek naar muziek van de 16de en 17de eeuw, en voert die opnieuw uit. In 2007 werd een cd met muziek van Lambert de Sayve (1548-1614) uitgebracht. Het notenmateriaal uit de Nationalbibliothek in Wenen werd gereconstrueerd en in een kritische nieuwe notatie toegankelijk gemaakt voor de muziekwereld.

www.oltremontano.com

106gOFFreDO DegLi esPOsti

Goffredo Degli Esposti (1963) is een muzikant uit Umbrië gespecialiseerd in onderzoek naar en de uitvoering van oude en traditionele muziek met blaasinstrumenten. Nadat hij zijn diploma in de dwarsfluit, de Barokfluit en de blokfluit behaalde, heeft hij cursussen gevolgd bij Susan Milan, Andras Adorjan, Gustav Sheck, Mario Ancillotti, Bartold Kuijken, René Clemencic en de Cursussen in Middeleeuwse Muziek aan het Centro Studi dell’Ars Nova Italiana van Certaldo (Italië). Hij begon zijn concertactiviteit in 1980; in 1984 richtte hij het Ensemble Micrologus op, waarmee hij speelde op de belangrijkste festivals van Oude Muziek in Europa en Amerika.

Hij heeft ook cd’s en radio-opnames gemaakt en meegewerkt aan muziek voor theater en film, waaronder de soundtrack voor de film “Mediterraneo”. Zijn enthousiasme en talent om verscheidene blaasinstrumenten te bespelen in de Mediterrane traditie hebben hem verscheidene muzikale ervaringen bezorgd, waarbij hij samenwerkte met de gebroeders Mancuso, Ambrogio Sparagna, Giovanna Marini, Sonidumbra, het Tamburi del Vesuvio, Tetraktis Percussioni, Daniele Sepe. Tegenwoordig werkt hij aan muzikale improvisaties voor blaasinstrumenten met de nieuwe groepen Lirum Li Tronc (Renaissancemuziek) en Bandance (folk-jazz).

www.micrologus.it

107 DAnieLe BernArDini

Daniele Bernardini bestudeerde - nadat hij afstudeerde in fluit- historische blaasinstrumenten (doedelzak, dubbele fluit, bombarde, taborpijp, traverso) , waarover hij cursussen volgde in Italië, Zwitserland en Spanje. Hij is de auteur van verscheidene projecten over muziek en iconografie in de schilderijen van grote kunstenaars uit de Umbrische Renaissance, zoals Pietro Vannucci, bijgenaamd “Il Perugino” en Bernardino di Betto, bijgenaamd “de Pintoricchio” . Hij geeft concertlezingen over het gebruik van instrumenten in de muziek van de 15de eeuw, is verantwoordelijk voor de opstelling van talloze educatieve tentoonstellingen en vanaf 2012 vertegenwoordigt hij het

Nationaal Museum van Umbrië wat betreft muzikale initiatieven met originele instrumenten.

Hij werkt samen met ensemble als Micrologus, Fiffaro Consort, Ensemble Altera Aquila, Ensemble “Lucidarium”, Ensemble “Bella Gerit”, Ensemble Mozaique, Compendium Musicum, Bandantica Pifarescha, Ensemble Dramsam, Grifonetto Alta Perusina, Salon de Musiques en Anonymous Frottolisti. In 2011 studeerde hij af in Instrumentaal Onderwijs aan het Conservatorium “Morlacchi” van Perugia en vanaf dit jaar studeert hij Traversiere en Barokensemble aan het Conservatorium “Briccialdi” van Terni.

cse.lab.imtlucca.it/~bernardini

108LiA serAFini

Lia Serafina is geboren in Vicenza en studeerde er piano aan het conservatorium “A. Pedrollo”. Sinds 1986 studeerde zij zang bij Malcolm King en Marie Therese Boiton Rivoli en dankzij de welluidende glans van haar stem en haar grote expressiviteit werd zij al snel een leidende figuur voor kamer- en barokmuziek in Europa .

Zij heeft vele concerten gegeven op de meest prestigieuze muziekfestivals in heel Europa, de Verenigde Staten en Canada .

Haar repertoire reikt van kamermuziek tot het 17de- en 18de-eeuwse theater. Hoogtepunten van haar carrière omvatten opvoeringen in: Citè de la Musique en Salle Pleyel in Parijs, Festival Oude Muziek Utrecht, Festival d’Ambronay, Chaise Dieu, Wiener Konzerthaus, Rose Theater van het Lincoln Center New York.

Ze is eveneens een zeer ervaren vertolkster van het klassieke en barokke oratorium.

109ugO nAstruCCi

Geboren in 1953 te Milaan, is afgestudeerd in compositie bij Irlando Danieli en Giacomo Manzoni aan het Conservatorium “Giuseppe Verdi” van Milaan. Tegenwoordig studeert hij klassieke gitaar bij Massimo Lonardi, en wijdt hij zich aan de praktijk van de historische opvoering op oude snaarinstrumenten. Hij heeft de cursus luit bijgewoond van Paul Cherici aan het Conservatorium van Milaan en zich gespecialiseerd in de seminars van Hopkinson Smith. Hij heeft zijn dirigentcursus verdiept aan het orkest bij Simone Fontanelli, zich wijdend aan de leiding van belangrijke werken van het preromantische repertoire. Als luit- en theorbospeler houdt hij soloconcerten en blijft intensief bezig als continuospeler met verscheidene ensembles van oude muziek waaronder “Het Conserto Vago”, “Europa Galante”, “Ensemble Arte-Musica”, het “Capella Leopoldina” en “Domchor van Graz, Alessandro Stradella Consort”, het Ensemble “Zefiro”, “I Barocchisti” en de “Accademia del Ricercare”.

Hij heeft meegewerkt aan talloze cd-opnames, radio- en televisie-uitzendingen (RAI, ZDF, ORF, Radio France). Hij heeft concerten gegeven op de belangrijkste Italiaanse festivals en in Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland, Nederland, België, de Tsjechische Republiek, Spanje, Kroatië en De Verenigde Staten. Hij is de auteur van de podiummuziek van verscheidene theaterstukken en orkestrale, koor- en kamercomposities. Hij doceert Harmonie en Compositie aan het Civico Istituto Musicale “Vittadini”, het Conservatorium van Pavia, waarvan hij directeur is geweest van 1996 tot 2000.

110Mik DeBOes

Bent u op zoek naar een originele manier om in groep te zingen? Mik Deboes is animator van De Zingende Brug, een organisatie die al zingend een brug wil slaan tussen culturen, talen en volkeren. Ze organiseren regelmatig dagateliers, zangweekends en buitenlandse reizen. Je kan daarvoor ook terecht in Brussel of Antwerpen en je hoeft hiervoor helemaal geen noten te kunnen lezen of een geoefende stem hebben. In een gezellige sfeer worden per workshop een vijftal prachtige liederen uit een verzameling van meer dan 3000 aangeleerd. Er wordt altijd gezongen in de originele taal, dan eens éénstemmig, dan eens meerstemmig. Bovendien wordt ook culturele en historische uitleg gegeven bij het lied en bij de herkomst ervan.

Mik Deboes is al jarenlang een bezieler van deze organisatie en hij geeft regelmatig ateliers in het buitenland. De Zingende Brug wil letterlijk een brug slaan tussen de vele culturen die ons omringen en ons al zingend deze culturen leren ontdekken. Op Dag Oude Muziek van dit jaar zal Mik zich richten op Italiaanse liederen waarvan enkele uit de regio van Venetië komen. Iedereen wordt uitgenodigd om uit volle borst mee te zingen!

www.dezingendebrug.be

PrAk-tisChe

inFOrMAtie

111

113eet- en DrinkgeLegenheiD

— Restaurant Buitenhof: drankgelegenheid vanaf 9.30u en een zelfbedieningsrestaurant vanaf 11.30u.— Tiendschuur: zelfbedieningsrestaurant en drankgelegenheid vanaf 11.00u — Oranjerie: Italiaans buffet vanaf 12.00u tot 14.30u. Vooraf reserveren verplicht!

BABy- en kinDerOPVAng

Voor kinderen van 0 tot 6 jaar is er gratis opvang, verzorgd door de Gezinsbond.Zuidelijke Voorburcht gelijkvloers, 10.00u – 18.00u.

PenDeLDienst

Met de toeristische shuttle kan je gratis rijden van station Bilzen naar Alden Biesen en terug. De lijst met de vertrekuren ligt bij de inkombalie.

114BinnenCOnCerten BuitenCOnCerten

CuVeLier kerk rijsChOOL BOChOLtz grOte geWeLFDe keLDer

erekOer BuitenhOF VOOrhOF/gOnDeL steinen

09:40 sOnAr De PiVA 09:40

09:50 09:50

PsALLentes♀ WOrkshOPVenetiAAnseDiALOgen

10:00 10:00

10:10 10:10

10:20 10:20

10:30 10:30

10:40 street CreAtiVe COMMunity

10:40

10:50 10:50

ArteMAnDOLine 11:00 sOnAr De PiVA 11:00

11:10 11:10

11:20 11:20

WOrkshOPVenetiAAnseDiALOgen

11:30 11:30

11:40 gOnDeLLieDeren 11:40

11:50 11:50

CAPiLLA FLAMenCA

12:00 PsALLentes♀ 12:00


12:10

12:20 12:20

ViVABiAnCALunABiFFi

12:30 12:30

12:40 Mik DeBOes 12:40

12:50 12:50

DOuLCe MéMOire BeL Ayre 13:00 13:00

13:10 sOnAr De PiVA (OrAnjerie)

13:10

13:20 13:20

Le COnCertBrisé


13:40 13:40

13:50 13:50

LA reVerDie 14:00 Mik DeBOes WOrkshOPCOMMeDiADeLL’Arte

14:00


14:20 14:20

ArteMAnDOLine 14:30 sOnAr De PiVA Mik DeBOes 14:30

14:40 14:40

14:50 14:50

Le COnCertBrisé

ViVABiAnCALunABiFFi


15:10 15:10


BeL Ayre 15:30 15:30

LA reVerDie 15:40 street CreAtiVe COMMunity

15:40


16:00 16:00

DOuLCe MéMOire 16:10 sOnAr De PiVA 16:10

16:20 16:20


16:30

16:40 16:40

16:50 16:50

CAPiLLAFLAMenCA&OLtreMOntAnO

17:00 17:00

17:10 17:10

17:20 17:20

17:30 17:30

17:40 17:40

17:50 17:50

115BinnenCOnCerten BuitenCOnCerten

CuVeLier kerk rijsChOOL BOChOLtz grOte geWeLFDe keLDer

erekOer BuitenhOF VOOrhOF/gOnDeL steinen

09:40 sOnAr De PiVA 09:40

09:50 09:50

PsALLentes♀ WOrkshOPVenetiAAnseDiALOgen

10:00 10:00

10:10 10:10

10:20 10:20

10:30 10:30


10:40

10:50 10:50

ArteMAnDOLine 11:00 sOnAr De PiVA 11:00

11:10 11:10

11:20 11:20

WOrkshOPVenetiAAnseDiALOgen

11:30 11:30


11:50 11:50

CAPiLLA FLAMenCA

12:00 PsALLentes♀ 12:00


12:10

12:20 12:20

ViVABiAnCALunABiFFi

12:30 12:30


12:50 12:50

DOuLCe MéMOire BeL Ayre 13:00 13:00

13:10 sOnAr De PiVA (OrAnjerie)

13:10

13:20 13:20

Le COnCertBrisé


13:40 13:40

13:50 13:50

LA reVerDie 14:00 Mik DeBOes WOrkshOPCOMMeDiADeLL’Arte

14:00


14:20 14:20

ArteMAnDOLine 14:30 sOnAr De PiVA Mik DeBOes 14:30

14:40 14:40

14:50 14:50

Le COnCertBrisé

ViVABiAnCALunABiFFi


15:10 15:10


BeL Ayre 15:30 15:30

LA reVerDie 15:40 street CreAtiVe COMMunity

15:40


16:00 16:00

DOuLCe MéMOire 16:10 sOnAr De PiVA 16:10

16:20 16:20


16:30

16:40 16:40

16:50 16:50

CAPiLLAFLAMenCA&OLtreMOntAnO

17:00 17:00

17:10 17:10

17:20 17:20

17:30 17:30

17:40 17:40

17:50 17:50

Hooglied · Riten · Requiem · Lijden · De

schoonste onder de vrouwen · Schepping ·

Zieners & Profeten · Heiligen & Idolen ·

Apocalyps · Psalmen · Mysteries & Mira-

kels · Job · Van God en goden · Pelgrima-

ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·

Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen

van Eeuwigheid · Getuigen: Belijders en

Martelaren · Man & Vrouw schiep Hij hen ·

Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen ·




Apocalyps · Psalmen · Mysteries & Mira-

kels · Job · Van God en goden · Pelgrima-








Musica Sacra Maastricht

Riten & Rituelen

muziek, dans, theater, film en lezingen op historische locaties in Maastricht, met o.a. de Mannheimer Hofkapelle, The Orlando Consort, Sirin Koor uit Rusland, Menno van Delft (clavichord), Ana Cali (flamenco), rituele ceremonies uit het Japanse Shingon-boeddhisme en een Fiesta Criolla door Ensemble Elyma

UITbalie +31 (0)43 3505555 · www.musicasacramaastricht.nl

6 t/m 9 september

2012

1983-201230 jaar festival




schoonste onder de vrouwen · Schepping · schoonste onder de vrouwen · Schepping ·

op historische locaties in Maastricht, Martelaren · Man & Vrouw schiep Hij hen · op historische locaties in Maastricht, Martelaren · Man & Vrouw schiep Hij hen ·

Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · op historische locaties in Maastricht,

Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · met o.a. de Mannheimer Hofkapelle, The Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen ·

Orlando Consort, Sirin Koor uit Rusland,Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · Orlando Consort, Sirin Koor uit Rusland,Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen ·

Hooglied · Riten · Requiem · Lijden · De Orlando Consort, Sirin Koor uit Rusland,

Hooglied · Riten · Requiem · Lijden · De Hooglied · Riten · Requiem · Lijden · De

Menno van Delft (clavichord), Ana Cali Hooglied · Riten · Requiem · Lijden · De (flamenco), rituele ceremonies uit het Hooglied · Riten · Requiem · Lijden · De (flamenco), rituele ceremonies uit het Hooglied · Riten · Requiem · Lijden · De

schoonste onder de vrouwen · Schepping · (flamenco), rituele ceremonies uit het


Japanse Shingon-boeddhisme en een schoonste onder de vrouwen · Schepping · Fiesta Criolla door Ensemble Elyma


Martelaren · Man & Vrouw schiep Hij hen · Martelaren · Man & Vrouw schiep Hij hen ·

Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · van Eeuwigheid · Getuigen: Belijders en Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen

van Eeuwigheid · Getuigen: Belijders en van Eeuwigheid · Getuigen: Belijders en



Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen september Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·

Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen




ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · t/m ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · 9ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·

Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen september Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·





ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · t/m ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · 9ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·

september Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen september Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen kels · Job · Van God en goden · Pelgrima

ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·

Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen




ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · t/m ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · 9kels · Job · Van God en goden · Pelgrima

9kels · Job · Van God en goden · Pelgrima

september Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen september Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen



Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · van Eeuwigheid · Getuigen: Belijders en

kels · Job · Van God en goden · Pelgrima

ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · 6ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · t/m ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · kels · Job · Van God en goden · Pelgrima


september Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen



Apocalyps · Psalmen · Mysteries & Mira


ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · 6ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · t/m ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·



Apocalyps · Psalmen · Mysteries & MiraApocalyps · Psalmen · Mysteries & Mira



Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen 6kels · Job · Van God en goden · Pelgrima6kels · Job · Van God en goden · Pelgrima

ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen · 6ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·




kels · Job · Van God en goden · Pelgrimakels · Job · Van God en goden · Pelgrima


Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen kels · Job · Van God en goden · Pelgrima












Kluizenaars & Kloosterlingen · Visioenen ge · Heilige Oorlog · Engelen & Demonen ·

























kels · Job · Van God en goden · Pelgrimakels · Job · Van God en goden · PelgrimaApocalyps · Psalmen · Mysteries & Mira

kels · Job · Van God en goden · PelgrimaApocalyps · Psalmen · Mysteries & MiraZieners & Profeten · Heiligen & Idolen · Zieners & Profeten · Heiligen & Idolen ·




Japanse Shingon-boeddhisme en een schoonste onder de vrouwen · Schepping · schoonste onder de vrouwen · Schepping ·

Zieners & Profeten · Heiligen & Idolen · Zieners & Profeten · Heiligen & Idolen · Fiesta Criolla door Ensemble ElymaZieners & Profeten · Heiligen & Idolen · Fiesta Criolla door Ensemble ElymaZieners & Profeten · Heiligen & Idolen ·


Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · met o.a. de Mannheimer Hofkapelle, The Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · Martelaren · Man & Vrouw schiep Hij hen ·






Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · op historische locaties in Maastricht,

Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · met o.a. de Mannheimer Hofkapelle, The Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen ·







Japanse Shingon-boeddhisme en een schoonste onder de vrouwen · Schepping · Fiesta Criolla door Ensemble Elyma

Zieners & Profeten · Heiligen & Idolen · Fiesta Criolla door Ensemble ElymaZieners & Profeten · Heiligen & Idolen ·




Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen · met o.a. de Mannheimer Hofkapelle, The Devotie · De Vreugde der Wet · Rituelen ·







Cultuurweekend in het buitenhuis van Nederland

MSM2012 adv DOM 148x210mm.indd 1 04-06-12 14:50

PolyPhoniaelaus2012Mare adriatico

Laus Polyphoniae is een jaarlijks zomerfestival rond oude muziek en polyfonie. De 19de editie van het evenement staat in het teken van de Adriatische Zee. Reis mee van Venetië naar Dubrovnik en van Bari naar Trieste. Leg je oor te luisteren bij de eeuwenoude klanken van het Adriatische Zeegebied!

Van 24 augustus t.e.m. 2 september 2012 op diverse historische locaties in Antwerpen

concerten I Literaire avonden I Zomercursussen voor volwassenen I muziekvakantie voor kinderen (6-12 jaar) I concerten voor de allerkleinsten (0-5 jaar) I heerlijke festi-valmenu’s uit de Adriatische keuken

Bekijk het volledige programma op www.amuz.be

Info & tickets: Kammenstraat 81, 2000 Antwerpen | +32 (0)3 292 36 80 (mA-VR 12.00-18.00 uur) | [email protected] | www.amuz.be

advertentie laus_FINAL.indd 1 9/05/12 13:49

Programma en kaartverkoop:

24 aug | 02 sep 2012

FOM_advertentie_juni_148x210_DEF.indd 1 01-06-12 17:42

124Colofon

redactie Herman Baeten, Bart De Vos, Ingrid Willems, Carmen van den Akkervormgeving Geoffrey Brusattovertalingen Vanuit Engels: Carmen van den Akker en Johan Simons Vanuit Italiaans: Monica Jansen, Erik P. Löffler en Evianne de Kup, Vanuit Frans: Marianne Lambrechts Vanuit Latijn: Erik de Bom Vanuit Duits: Kathleen Toonen

noteer nu alvast in je agenda! dag oude Muziek op zondag 30 juni 2013 staat in het teken van hendrik van veldeke.

Dag Oude Muziek is een organisatie van Musica, Impulscentrum voor Muziek en Landcommanderij Alden Biesen.

Mediapartner

Met de steun van

Programmaboek Dag Oude Muziek 2012

Documents

Transcript of Programmaboek Dag Oude Muziek 2012