Programmabegroting 2009 en Meerjarenbegroting 2010-2012F...Begroting 2009 na intensivering 2.193 289...

Programmabegroting 2009

en

Meerjarenbegroting 2010-2012

Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 1.1 Samenvatting van de begroting 5 1.2 Samenstelling van het bestuur 9 1.3 Kerngegevens van de stad 11 2. Begrotingsprogramma’s 12 2.1 Veiligheid 14 2.2 Sociale en Culturele Infrastructuur 24 2.3 Wonen en Leefbaarheid 42 2.4 Werk en Scholing 56 2.5 Ondernemerschap en Bereikbaarheid 66 2.6 Bestuur, Participatie en Dienstverlening 80 2.7 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 86 3. Paragrafen 91 3.1 Lokale heffingen 92 3.2 Risicomanagement en weerstandsvermogen 97 3.3 Onderhoud kapitaalgoederen 105 3.4 Financiering en treasury 112 3.5 Bedrijfsvoering 119 3.6 Verbonden partijen 126 3.7 Grondbeleid 130 3.8 Grote Steden Beleid 135 4. Financiële begroting 136 4.1 Overzicht van baten en lasten (exploitatie) 136 4.2 Financiële positie en toelichting 141 4.3 Investeringen 146 BIJLAGEN

1 Grote Projecten 148 2 Overzicht Strategische Investeringen 195 3 Overzicht GSB afspraken 197 3a GSB Fysiek: Investeringsfonds Stedelijke Vernieuwing (ISV) 209 3b GSB – Sociaal, Integratie en Veiligheid 211 3c GSB – Economie 213 4 Autorisatie overzicht programmabegroting 2009 214

en meerjarenbegroting 2010-2012 5 Autorisatie overzicht routine investeringen 220 6 Overzicht subsidies 222 7 Outcomedoelstellingen 227

1. Inleiding

1.1. Samenvatting van de begroting 1.1.1 Dordrecht werkt door! Voor u ligt de Programmabegroting 2009 en de Meerjarenbegroting 2010-2012. Deze begroting vormt de inhoudelijke en budgettaire uitwerking van de Kadernota 2009 en is een voortzetting van het beleid zoals wij dit bij ons aantreden hebben neergelegd in het Meerjarenbeleidsprogramma Dordrecht 2006-2010 (MJP), dat de raad heeft vastgesteld. In 2008 was het moment, dat wij halverwege de raadsperiode de balans hebben opgemaakt. Op de zogeheten Balansdag hebben wij onderzocht of en hoe wij de gestelde doelen, vastgelegd in de vorm van meetbare concrete streefcijfers (indicatoren), hebben bereikt. Zoals ook beschreven in het jaarverslag 2007 heeft het beleid op verschillende terreinen de gewenste uitwerking. Op die terreinen waar dat niet het geval is, hebben wij geanalyseerd of dit aanleiding moet zijn voor acties (b.v. beleidswijziging of intensivering) of voor bijstelling van de gestelde doelen. Dit was een belangrijke leidraad bij het opstellen van de Kadernota 2009, die het kader vormt voor de voorliggende begroting. In deze begroting vindt u de meest actuele stand van zaken wat betreft de beleidsvoornemens per begrotingsprogramma en de daarin opgenomen thema’s. In deze inleiding gaan wij nog in op de drie hoofddoelstellingen uit ons MJP en de belangrijkste ontwikkelingen, die wij voor 2009 op ons af zien komen. Aantrekkelijke (centrum)stad De uiteenlopende activiteiten om Dordrecht als centrumstad en als aantrekkelijke bezoekersstad te positioneren gaan onverminderd door. Op sommige terreinen zullen wij dit intensiveren. Hoewel we op veel plekken vooruitgang boeken, bereiken we onvoldoende de gewenste effecten op het terrein van de bezoekcijfers van de binnenstad en het toeristisch bezoek aan de stad als geheel. Deze cijfers dalen, terwijl we ons op deze indicatoren ten doel hadden gesteld een forse stijging te bewerkstelligen. Wij hebben om die reden in een eerdere fase reeds de doelstelling bijgesteld en het beleid geïntensiveerd. Tegelijk realiseren we ons, dat de concurrentie toeneemt en de stad tijdelijk een aantal trekpleisters mist door grootscheepse projecten, die zich in de uitvoerende fase bevinden (b.v. het Dordrechts museum en Achterom/Bagijnhof). Naast eerder besloten intensiveringen op het gebied van b.v. bereikbaarheid en ruimtelijke kwaliteit, hebben we in de Kadernota een aantal intensiveringen vastgesteld om dit doel te bereiken: - Verbouwing Dordrechts Museum; - Storting Gemeentelijk Restauratiefonds Dordrecht; - Cultuur en cultuurparticipatie; - Doorgroei Evenementenbeleid; - Multifunctionele Stadsboerderij; - De bouw van een extra sporthal in Dordrecht; - Lichtplan Binnenstad. Voor de lange termijn is het in het licht van de bezoekersaantallen van belang de grote projecten te realiseren. Niet alleen die zich in de binnenstad bevinden (bijvoorbeeld Hofkwartier en Achterom/Bagijnhof), maar ook elders in de stad, zoals b.v. Sportboulevard, Energiehuis en Nieuwe Dordtse Biesbosch, die een aantrekkende werking op potentiële bezoekers hebben. Tot slot verwachten we in 2009 te komen tot een voorstel voor citymarketing, die moet bijdragen aan het sterker positioneren van het merk ‘Dordrecht’. Ondersteunen kwetsbare groepen Ons uitgangspunt is dat iedereen in Dordrecht meedoet aan de maatschappij. Dat is beter voor ieder individu en voor het collectief. De meeste mensen zijn zelf heel goed in staat daar vorm aan te geven. Dat kan zijn via werk, scholing, vrijwilligerswerk, sport, cultuur etc. Er zijn echter ook kwetsbare groepen, die wij willen ondersteunen om in de maatschappij succesvol mee te draaien. Dit beleid krijgt over de hele linie vorm en werpt zijn vruchten af. Vooral op het gebied van werk en scholing zien wij gunstige ontwikkelingen. Daarbij speelt uiteraard de economische situatie een belangrijke rol. Toch doen we het beter dan de andere grote steden en daarin zien we een bevestiging van ons beleid. De streefwaarden op het gebied van niet werkende werkzoekenden en bijstandsgerechtigden hebben we eerder reeds

Begroting 2009 versie Raad Pagina 5 van 237

naar boven bijgesteld ten opzichte van ons MJP. Onze ambitie is om eventuele achterstand ten opzichte van de andere grote steden (G27) in te lopen en voorsprong vast te houden. Op het gebied van maatschappelijke participatie bleek het tijdens de Balansdag niet mogelijk om de stand van zaken te bepalen, omdat er tussentijds geen metingen op de indicatoren plaatsvindt. Positieve ontwikkelingen zien we op het gebied van het aantal jongeren met schulden en het aantal jongeren dat aan sport doet. Minder positief zijn de gezondheidssituatie van jongeren, het aantal jeugdige zware drinkers en de culturele participatie. Gezien de algemene maatschappelijke ontwikkelingen vinden wij dat we op dit punt onverminderd ons beleid moeten voortzetten. Dat komt onder andere tot uiting in de vastgestelde fysieke en sociale programma’s voor Dordt-West (het convenant met de minister van WWI is in 2008 ondertekend), in het beleid rond de Wet maatschappelijke ondersteuning, schuldhulpverlening en het beleid op het gebied van gezondheid en welzijn. In de Kadernota 2009 hebben we besloten tot de volgende intensiveringen, die bijdragen aan het ondersteunen van kwetsbare groepen: - Formatie-uitbreiding Algemeen Maatschappelijk Werk; - Empowerment Migrantenzelforganisaties; - Maatschappelijke stages in het voortgezet onderwijs; - Stichting VIOZ; - Uitvoeringsprogramma Sport - Cultuurparticipatie. Belangrijke ontwikkeling in 2009 is de vorming van het Participatiefonds, waardoor we het beleid rond werk, scholing, inburgering beter kunnen vormgeven. Daarnaast zal de verdere uitwerking van de Wet maatschappelijke ondersteuning ons beleid effectiever kunnen maken. Op het gebied van voortijdig schoolverlaters komt er landelijk een (mede in Dordrecht ontwikkeld) nieuw registratiesysteem. Een aantal grote projecten en programma’s zal op termijn ook leiden tot betere voorwaarden om onze doelstellingen op deze ambitie te bewerkstelligen, denk aan Dordt West, Onderwijshuisvesting, Leerpark, Sportboulevard. Tot slot willen we in 2009 een integraal (regionaal) arbeidsmarktbeleid opstellen, dat bijdraagt aan het blijvend halen van onze doelstellingen op het gebied van werk en scholing. Veilige en leefbare leefomgeving Ook op deze ambitie verwezenlijken we veel van onze doelen. Uit de monitor leefbaarheid en veiligheid blijkt dat de ontwikkeling van zowel de subjectieve als de objectieve indicatoren over het algemeen de goede kant uitgaat. Dit is mede veroorzaakt door een consistent opgesteld en consequent uitgevoerd beleid op het gebied van veiligheid en leefbaarheid. In Dordrecht West blijkt het beeld minder positief te zijn. Met name de leefbaarheidscijfers in Crabbehof wijken negatief af. Ook blijft de verkeersveiligheid een kwetsbaar punt. Als het gaat om onze output zetten wij voort wat we reeds gestart hebben, zoals de integrale aanpak in Dordrecht West, het actieprogramma ‘Gewoon Doen!’, het Integraal Veiligheidsprogramma 2, het binden/aantrekken van hoge en midden inkomens en het milieubeleid. In de Kadernota hebben we op deze ambitie reeds tot de volgende intensiveringen besloten: - Areaaluitbreiding; - Doortrekken Coperinicusweg; - Campagne ‘Gewoon Doen!’; - Energie op Maat en Drecht-warmtenet; - Bronmaatregelen geluid Zeehaven; - Verbreden Mijlweg en knooppunt A16-N3; - Parkeerterrein Smitsweg. Verschillende grote projecten en programma’s dragen bij aan deze ambitie. De projecten op het gebied van woningbouw (b.v. Maasterras en Stadswerven) en voorzieningenniveau (b.v. Sportboulevard en Nieuwe Dordtse Biesbosch) dragen bij aan een diverse samenstelling van de bevolking en een leefbare omgeving. Andere meer actiegerichte programma’s, zoals het veiligheidsprogramma en ‘Gewoon Doen!’, zorgen ervoor dat ook het doen en laten van de stad en de bewoners bijdraagt aan de leefbaarheid.


1.1.2 Financiële hoofdlijnen voor 2009 en verder

Het financiële perspectief voor de exploitatie voor 2009-2012 De Kadernota 2009 vormde de start van de bestuurlijke planning en controlcyclus 2009. In de kadernota zijn de uitgangspunten geformuleerd voor het opstellen van de begroting 2009 en de meerjarenraming 2010-2012. In de Kadernota is de invloed van loon- en prijsontwikkelingen, ontwikkelingen in de bedrijfsvoering en ontwikkelingen in de inkomsten in beeld gebracht. Daarnaast heeft besluitvorming plaatsgevonden over in- en extensiveringen en is de beschikbare vrije investeringsruimte geactualiseerd. Het financiële perspectief van de Kadernota was een overschot van € 1.047.000 in 2009, in 2010 een tekort van € 259.000, in 2011 een tekort van € 232.000 en in 2012 een tekort van € 62.000. Na vaststelling van de Kadernota 2009 hebben diverse (autonome) ontwikkelingen invloed gehad op de begroting staand beleid, waaronder de Meicirculaire. Deze en andere ontwikkelingen worden hieronder genoemd en zijn in het geactualiseerde perspectief meegenomen.

bedragen x € 1.000

Perspectief Kadernota 2009 2009 2010 2011 2012

Perspectief 2009-2012 na uitwerkingen 3.456 929 570- 674-

Totaal exploitatie claims 3.159- 3.438- 2.862- 2.388-

Totaal dekkingsvoorstellen 750 2.250 3.200 3.000 Kadernota 2009 1.047 259- 232- 62-

Autonome ontwikkelingen begroting staand beleid

Algemene uitkering (Meicirculaire 2008) 1.970 1.073 265- 223

Verschil AU WOZ en specifieke bijdrage WOZ 74- 74- 74- 74-

Begroting 2009 geactualiseerd staand beleid 2.943 740 571- 87

Bijstellingen begroting staand beleid

Technische correctie vorming kabinet -254 -254 -254 -254

Correctie indexatie Stichting To Be -22 -22 -22 -22Correctie vrijval kapitaallasten oud stafdiensttaken 0 0 -488 -422Begroting 2009 na bijstelling staand beleid 2.667 464 1.335- 611-

Intensiveringen

Professionalisering Monumentenzorg & Archeologie -47

Schuldhulpverlening -227 -175

Ecologische structuur -200Begroting 2009 na intensivering 2.193 289 1.335- 611-

Dekkingsvoorstellen

Overschot 2009 voor jaren 2011 en 2012 -1.946 1.335 611

Begroting 2009 247 289 0 0

In financiële zin biedt de begroting een solide basis voor de komende jaren. De begroting is structureel sluitend. Voor een verdere toelichting op de financiële begroting wordt verwezen naar het raadsvoorstel behorende bij de begrotingsstukken en de Begrotingsprogramma’s (hoofdstuk 2) en de Financiële begroting (hoofdstuk 4).


Lokale lasten Op het terrein van de lokale lasten voert Dordrecht een terughoudend tarievenbeleid. De lokale lastendruk wordt grotendeels gevormd door de woonlasten. Tot de woonlasten worden gerekend de tarieven van de OZB, rioolrechten en afvalstoffenheffing, welke zich ten opzichte van 2006 als volgt hebben ontwikkeld (X €1):

2007 2008 2009 %

OZB-eigenaar 172,56 175,11 180,37 3,00

Rioolrecht-eigenaar 65,90 68,54 71,28 4,00

Rioolrecht-gebruiker 84,96 88,32 91,85 4,00

Afvalstoffenheffing 234,96 234,96 234,96 0,00

Ontwikkeling lokale lastendruk 558,38 566,93 578,46

% stijging/afname tov vorig jaar 2,3% 1,5% 2,0%

Uit bovenstaande tabel volgt dat de totale woonlasten in Dordrecht in 2008 met 1,5% zijn gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. Voor 2009 wordt een totale verhoging van de woonlasten van 2% geraamd. Grafisch is de ontwikkeling van de tot de woonlasten gerekende tarieven als volgt:

% stijging woonlasten t.o.v. vorig jaar

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

9,0%

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

OZB Rioolrecht Afvalstoffen

Kortheidshalve wordt voor meer informatie en relevante uitgangspunten over de diverse lokale heffingen verwezen naar de paragraaf Lokale heffingen (3.1).


1.2. Samenstelling van het bestuur

Gemeenteraad en raadscommissies De gemeenteraad van de gemeente Dordrecht telt 39 raadsleden. De zetelverdeling is als volgt.

11

2

43 3

1

6

2 1

6

0

2

4

6

8

10

12P

vdA

VV

D

ECO

-DO

RD

T

CD

A

Gro

enlin

ks

Chr

iste

nUni

e/S

GP

D'6

6

Bet

er v

oor D

ordt

VS

P

Frac

tie K

arap

inar

Aan

tal z

etel

s

College van Burgemeester en Wethouders

R.J.G. Bandell, burgemeester Portefeuille: Algemene en kabinetszaken, Brandweer, Politie, Integrale veiligheid,

Communicatie en Stadspromotie, Bestuurlijke betrekkingen, Internationale samenwerking, Publiekszaken.

Verbonden partijen: GR Drechtsteden, GR Zuid Holland Zuid J.W. Spigt (PvdA), wethouder Portefeuille: Sociale zaken, Arbeidsmarktbeleid en Werkgelegenheid, Ruimtelijke

Ontwikkeling en Binnenstad, Media en Integratie, Inburgering en asielzoekers.

Projecten: Stadswerven, Maasterras, Achterom/Bagijnhof. Verbonden partijen: Drechtwerk, Dordtmij, Sociale Dienst Drechtsteden. F.J. van den Oever (VVD), wethouder Portefeuille: Economische zaken en Toerisme, Grondbedrijf, Havenbedrijf, Stadsmarkten, Stadsbeheer (openbare ruimte), Verkeer en vervoer, Projecten: Zeehavengebied, Ondertunneling Laan der Verenigde Naties. Verbonden partijen: GEM de Hoven C.V, Stichting Breedband, Waterbus BV., Regionale

ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden. D.A. van Steensel (CDA), wethouder Portefeuille: Financiën, Grote Steden Beleid, Essenhof, Weizigt NMC, Onderwijs en

Educatie (incl. peuterwerk, voor- en vroegschoolse educatie, taaltrajecten en alfabetisering), Milieu (incl. water en riolering, afval, externe veiligheid),

Projecten: Leerpark en De Nieuwe Dordtse Biesbosch. Verbonden partijen: Gevudo, Wegschap tunnel Dordtse Kil, Eneco Holding NV, Evides,


NV Netwerk, Coöperatie Ontwikkeling Leerpark U.A ,Stichting de Biesbosch, BST, HVC, GR Drechtsteden, GR Zuid Holland Zuid, Vereniging Gemeenten voor duurzame ontwikkeling, BV Kennisbedrijven, GEM De Hoven CV, Dordtmij, Sybold Horeca BV.

A.T. Kamsteeg (ChristenUnie/SGP), wethouder Portefeuille: Volkshuisvesting en Stedelijke Vernieuwing, Bouwen en Wonen, Monumentenzorg en Archeologie, WMO en zorg (w.o. ouderen- en

gehandicaptenbeleid,volksgezondheid,vrouwenopvang, verslavingszorg en maatschappelijke opvang), Welzijn (w.o. buurtwerk,vrijwilligerswerk en bibliotheek), Regionale samenwerking. Project: Herstructurering Dordt West. Verbonden partijen: Woonwagencentra Drechtsteden, GR Drechtsteden J.H. Lagendijk (PvdA), wethouder Portefeuille: Jeugd en jongeren (w.o. kinderopvang, Jeugdgezondheidszorg en jongerenwerk), Sport en Recreatie, Cultuur, Wijkgericht Werken, Personeel en Organisatie, Huisvesting en ICT, Bestuurlijke vernieuwing, Vastgoedbedrijf. Projecten: Gezondheidspark, Sportboulevard, Hofkwartier, Energiehuis, Belthurepark. Verbonden partij: Natuur- en recreatieschap De Hollandse Biesbosch, Sybold. H.W.M. Wesseling, gemeentesecretaris Algemeen directeur en 1e adviseur van het college.


1.3 Kerngegevens van de stad

Deze paragraaf –die informatief van aard is- geeft de ontwikkeling weer van een aantal kerngegevens van de gemeente Dordrecht per 1 januari van het jaar 2008. Meer statistische gegevens over Dordt op www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl

2006 2007 2008

Sociale structuur Aantal inwoners

Waarvan: - Inwoners < 20 jaar - Inwoners van 20 tot en met 64 jaar - Inwoners > 64 jaar Aantal bijstandsgerechtigden Waarvan: - WWB (<65 jaar) - IOAW / IOAZ

118.821 29.096 72.733 16.992 4.007 3.880 127

118.541 28.686 72.681 17.174 3.675 3.603 72

118.187 28.157 72.644 17.386 3.247 3.200 47

Fysieke structuur Aantal woonruimten waarvan: - woningen - recreatiewoningen - wooneenheden - bijzondere woongebouwen Aantal koopwoningen Aantal huurwoningen Aantal ééngezinswoningen Aantal meergezinswoningen

56.460 52.752 16 3.050 642 27.068 25.684 28.812 23.940

56.418 52.713 16 3.050

56.485 52.664 16 3.166

639 639 27.827 27.597 24.849 25.141 29.128 30.825 23.548 21.913

Aantal woonruimten per 1 januari

55.9

96

56.2

64

56.1

68

56.4

60

56.4

18

56.4

85

2003 2004 2005 2006 2007 2008

A a nt a l inwo ne rs pe r 1 ja nua ri

10.000-10.00030.00050.00070.00090.000

110.000130.000150.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008

< 20 jaar 20-64 jaar > 64 jaar


http://www.sociaalgeografischbureau.nl/

2. Begrotingsprogramma’s De programmabegroting 2009 bestaat uit de volgende programma’s: 1. Veiligheid; 2. Sociale en Culturele Infrastructuur; 3. Werk en Scholing; 4. Wonen en Leefbaarheid; 5. Ondernemerschap en Bereikbaarheid; 6. Bestuur, Participatie en Dienstverlening; 7. Algemene dekkingsmiddelen. Aan de hand van deze programma’s informeren wij u in dit hoofdstuk over de activiteiten die in 2009 worden ondernomen. Elke programma kent een zelfde indeling. Eerst wordt op basis van de cijfers uit de ‘outcometabel’ de Staat van de stad beschreven. Vervolgens wordt aan geven welke maatschappelijke effecten (outcome) we binnen het desbetreffende programma willen realiseren en via welke activiteiten (output) we dat willen realiseren. Per thema wordt tevens de vraag ‘wat mag het kosten’ gesteld en beantwoord. Voor zover van toepassing wordt daarbij tevens aangegeven welke investeringen er voor 2009 gepland staan. Zoals aangegeven treft u per begrotingsprogramma een outcometabel met daarin heldere en vaak gekwantificeerde maatschappelijke ambities. Om misverstanden over de betekenis van deze tabel te voorkomen zijn de volgende opmerkingen op hun plaats: • Het is van belang de relatieve betekenis van deze cijfers te benadrukken vanwege de

vele factoren die op de indicatoren van invloed zijn. De gemeente stelt zich ten doel te leren van de ontwikkeling op deze indicatoren. De gemeente is niet als enige aan zet maar wil daarmee wel duidelijk aangeven wat zijn ambitie is.

• In de tabellen vindt u in de eerste kolom het effect dat we nastreven, vervolgens de indicatoren waarmee we meten of we dat effect ook daadwerkelijk halen. In de kolom nulwaarde staat de beginwaarde van de indicator. Deze beginwaarde is bepaald bij de start van deze collegeperiode. In de laatste kolom is opgenomen welke mate van ambitie bestaat op de betreffende indicator. Daarbij zijn drie categorieën: namelijk gelijk, licht en zwaar. Deze mate van ambitie is vervolgens vertaald in streefwaarden waarbij statistische significantie een belangrijke rol heeft gespeeld. Tevens is een kolom meest actuele meting opgenomen. Hierin vindt u de meest recente cijfers van de vastgestelde indicatoren.

• In de tabellen is op verschillende plaatsen geen streefwaarde ingevuld omdat in dat jaar ofwel geen meting van de betreffende waarde plaatsvindt ofwel het niet mogelijk was een statistisch significante waarde te definiëren;

• In de bijlage hebben we de legenda van de outcometabel opgenomen. In dit overzicht treft u achtergrondinformatie over de outcometabel. U kunt daar onder meer lezen welke onderzoeksdefinities zijn gebruikt en wanneer nieuwe onderzoeksgegevens beschikbaar komen.

Wat mag het kosten?

2010 2011 2012

Lasten Baten Saldo

1 Veiligheid 16.643 272 -16.371 -16.332 -16.158 -16.043

2 Sociale en Cultruele Infrastructuur 145.463 54.811 -90.652 -88.387 -87.962 -88.008

3 Wonen en Leefbaarheid 134.501 93.438 -41.063 -38.277 -30.910 -31.028

4 Werk en Scholing 81.167 48.815 -32.352 -34.124 -36.374 -35.577

5 Ondernemerschap en Bereikbaarheid 18.394 11.090 -7.304 -5.708 -5.921 -5.791

6 Bestuur, Participatie en Dienstverlenin 20.835 5.770 -15.065 -15.212 -14.464 -14.181

7 Algemene Dekkingsmiddelen 9.759 224.448 214.689 209.285 197.337 197.845

426.762 438.644 11.882 11.245 5.548 7.217

33.264 24.049 -9.215 -10.781 -6.883 -7.828

460.026 462.693 2.667 464 -1.335 -611

Saldo's

Begroting voor bestemming

Mutatie reserves

Begroting na bestemming

Programma'sBegroting 2009


Investeringen

Investeringen naar programma's Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

Veiligheid 15.534 10.134 8.369 5.400

Sociale en culturele infrastructuur 109.318 70.052 12.435 39.266

Wonen en leefbaarheid 46.569 20.410 19.889 26.160

Werk en scholing 41.876 32.709 33.825 9.168

Ondernemerschap en bereikbaarheid 90.275 68.848 31.236 21.427

Algemene dekkingsmiddelen 3.724 40 0 3.684

307.297 202.193 105.754 105.104Bedragen * € 1.000

Toelichting bij de staatjes investering: De reserveringen zijn inclusief de screening SI die plaats heeft gevonden bij de begroting (zie hoofdstuk 4.3). De kredietverstrekkingen zijn bijgewerkt t/m augustus 2008 en de uitgaven zijn conform jaarverslag 2007; onttrekkingen uit de reserve vinden eenmaal per jaar plaats (bij jaarrekening) op basis van de daadwerkelijke realisatie. Deze toelichting geldt ook voor alle investeringsstaatjes die zijn opgenomen in de hoofdstukken 2.1 t/m 2.7.


2.1 Veiligheid Staat van de stad Het in het jaarverslag 2007 beschreven beeld van veiligheid in en van de stad is op hoofdlijnen nog actueel. 82% van de Dordtenaren gaf in 2007 aan zich over het algemeen veilig te voelen in de stad. Het aantal inwoners dat zich soms onveilig voelt in de stad daalde van 32% in 2005 tot 27% in 2007 en het rapportcijfer dat Dordtenaren geven aan de veiligheid in hun buurt steeg van 6,7 in 2005 tot 6,9 in 2007. Het aantal door de politie geregistreerde delicten lag in 2007 op 7.700 en ligt daarmee 36% lager dan in het referentiejaar 2003. Gedurende 2009 worden diverse onderzoeken gedaan om het beeld weer te actualiseren. Het beeld dat Dordrecht veiliger wordt is met het verschijnen van de Misdaadmeter van het Algemeen Dagblad in mei 2008, gebaseerd op officiële politiecijfers van 2007, bevestigd. Met een 25ste plaats kwam Dordrecht beter uit de bus dan het jaar daarvoor, toen nog een 19e plaats werd bezet. Van de 24 gemeenten die slechter scoorden behoorden er 18 tot de steden die deel uit maken van het Grotestedenbeleid. Dordrecht was een van de elf G31-gemeenten die zich positief ontwikkelden. Veel delicten worden gepleegd door een relatief kleine groep veelplegers. Veelplegers maken zich vooral schuldig aan 'kleine' criminaliteit, zoals diefstallen. Medio 2008 stonden 19 jeugdige- en 89 volwassen veelplegers uit Dordrecht geregistreerd. Zoals in het jaarverslag 2007 is beschreven is het aantal jongeren tussen de 12 en 24 jaar die verdacht zijn van een delict gestegen. In 2006 staan 1.216 jeugdige verdachten geregistreerd. In 2005 lag dit aantal nog op 1.157. Hoewel de groei een landelijk gegeven is, ligt het aantal in onze stad toch vrij hoog. Uit de laatste Jongerenmonitor van 2007 blijkt een verbetering van het veiligheidsgevoel, zowel overdag als in de nacht. Ten opzichte van 2003 is het gevoel van onveiligheid respectievelijk 10% (overdag) en 7% (nacht) afgenomen. Nieuwe cijfers over het aantal verkeersslachtoffers per jaar zijn beschikbaar. Inclusief de rijkswegen A16, N3 en N217 (dit zijn wegen die buiten het beheer van de Gemeente Dordrecht vallen) is het totale aantal verkeersslachtoffers afgenomen van 189 naar 170 . Voor de wegen onder het beheer van de gemeente Dordrecht nam het aantal slachtoffers af van 161 naar 144. Het aantal jeugdige verkeersslachtoffers (4 t/m 15 jaar) is toegenomen van 39 naar 46. In 2009 zullen wij voor de eerste keer meedoen aan de nieuwe landelijke veiligheidsmonitor. De eerste gegevens daarvan komen daardoor in 2010 beschikbaar. Inzet is, om jaarlijks op stedelijk niveau de gegevens beschikbaar te krijgen en om het jaar ook op wijkniveau. De gegevens uit de monitor maken een betere vergelijking tussen de verschillende gemeenten mogelijk. Wat willen we bereiken? De zorg voor veiligheid is een kerntaak van de overheid. Veiligheid is een voorwaarde voor de kwaliteit van het (samen-)leven van inwoners en voor de aantrekkelijkheid van de stad. De overheid heeft een bijzondere, maar geen exclusieve verantwoordelijkheid voor veiligheid. Ook van maatschappelijke organisaties, inwoners en bedrijfsleven wordt een bijdrage verwacht in het vergroten van veiligheid. Het werken aan veiligheid rekenen we tot de kerntaken van de gemeente en van de organisaties waarmee wij samenwerken. Sinds de vaststelling van het Integraal Veiligheids Programma 2 (IVP2) in 2007 wordt met de kernpartners jaarlijks een jaarplan integrale veiligheid opgesteld. Verbeteren van de subjectieve veiligheid Een veilige stad en buurt blijven de komende jaren inzet van beleid. De subjectieve veiligheid heeft daarbij betrekking op “het gevoel van veiligheid” dat mensen hebben. Gevoelens van onveiligheid worden niet alleen veroorzaakt door objectieve inbreuken op de veiligheid, maar ook door andere zaken op het gebied van leefbaarheid. Denk daarbij aan de sociale samenhang en de staat van onderhoud en gebruik van de openbare ruimte. Met de gebiedsaanpak, de plannen in het kader van de zogenaamde kanswijken, het ontwikkelde actieplan ‘gewoon doen’ en het sociaal beleid zetten wij ook in 2009 in op een positieve veiligheidsbeleving. Naar verwachting kan de gemeente daarbij in 2009 bovendien gebruik maken van het handhavingsinstrumentarium gericht op kleine ergernissen in de openbare ruimte. Verbeteren van de objectieve veiligheid De objectieve veiligheid betreft de “feitelijke veiligheid”. Zoals onder meer blijkt uit het aantal aangiften bij de politie en het ophelderingspercentage van delicten, is de objectieve veiligheid afgelopen jaren toegenomen. Wij willen de bereikte resultaten vasthouden en zetten daarbij in op het bestrijden van delicten als inbraak en diefstal en vernieling van fietsen en auto’s. Ook het terug dringen van geweldsdelicten heeft onze prioriteit.


Een punt van zorg is de stijging in het aantal jeugdige verdachten. Door een preventieve aanpak binnen het jeugdbeleid te combineren met een repressieve aanpak met aandacht voor gedragsverandering en nazorg, zetten we in op een positieve ontwikkeling ten aanzien van het aantal jeugdige verdachten. Dordrecht behoort met betrekking tot fysieke veiligheid tot de vijftien meest risicovolle gemeenten in Nederland. Dit komt door de ligging van de stad aan een druk knooppunt van weg-, spoor en waterverbindingen, met gevaarlijke stoffen en industriële risico’s vlak bij woonwijken en de oude Binnenstad. Gelukkig is Dordrecht tot nu toe nog nauwelijks geconfronteerd met (zware) ongevallen. Desondanks is het van groot belang dat de gemeente via gerichte stappen zware incidenten zoveel mogelijk helpt voorkomen en dat, mocht een ramp of zwaar ongeval zich voordien, deze adequaat kan worden bestreden. De komende jaren zullen wij – onder meer door lobby bij mede overheden - actief blijven inzetten op een verbetering van de fysieke veiligheid op dit punt. Zoals in het MJP beschreven, streven we ook naar een verhoging van de objectieve en subjectieve verkeersveiligheid. Het streven is een kleiner aantal verkeersdoden en gewonden (van 208 in 2005 naar 188 in 2010). In het afgelopen jaar heeft het Ministerie van Verkeer en Waterstaat de doelstellingen uit de Nota Mobiliteit aangescherpt. Verbeteren van de veiligheid op scholen Sinds het afsluiten van het Convenant Veilig in en om School in 1999 tussen de Dordtse scholen, politie, openbaar ministerie en de gemeente Dordrecht zijn allerlei activiteiten opgezet die moeten leiden tot vermindering van de jeugdcriminaliteit en tot versterking van het gevoel van veiligheid onder de jongeren. Belangrijk hierbij is het gevoel van veiligheid op en om de school. Uit de laatste meting in 2006 komt duidelijk naar voren dat het merendeel van de leerlingen op de Dordtse scholen zich (bijna) nooit onveilig voelt. Het is onze ambitie om dit (hoge) niveau ook in de komende jaren vast te houden. Extra aandacht zal daarbij worden gegeven aan de veiligheid op en rond het Leerpark, waarvoor in samenwerking met de scholen een pakket maatregelen en activiteiten is en wordt ontwikkeld. Rol gemeente De veiligheidsaanpak is nog steeds sterk gericht op gemeentelijke partners, politie en justitie. Het is belangrijk de inwoner uit te dagen om zelf ook een bijdrage te leveren aan het creëren van een veiliger stad. Op dit punt is de ambitie van het IVP2 aangescherpt. De gemeente speelt een faciliterende rol bij het stimuleren van burgerparticipatie. Daarnaast wordt geïnvesteerd in het verwachtingspatroon dat inwoners van de overheid op het gebied van veiligheid mogen hebben. De gemeente dient duidelijk te communiceren welke beleidsafwegingen worden gemaakt en wat de inwoner wel en niet kan verwachten. Intensivering van de samenwerking met ketenpartners wordt onder meer vorm en inhoud gegeven met de ontwikkeling van een Veiligheidshuis. Daarbinnen krijgt onder meer de gezamenlijke aanpak van veelplegers, jeugd en huiselijk geweld inhoud door afstemming van de verschillende werkprocessen. Met ingang van 2009 zal de regierol van de gemeente wettelijk worden verankerd. Met ons Integraal Veiligheids Programma 2 en de totstandkoming van een gemeenschappelijk jaarprogramma integrale veiligheid voldoen wij al in hoge mate aan de eis die gesteld zal worden in de wet.


Wat willen we bereiken?

Out co med o elst ell ing en ind icat o ren

Verbeteren subjectieve veiligheid 0-waarde

Jaar-verslag 2007

actuele nieuwe met ing 2008 2009 2010 Ambit ie

onveiligheidsgevoel algemeen (% wel eens onveilig) 32% 27% 25% Zwaar

rapportcijfer veiligheid in de buurt 6,7 6,9 7,0 Licht

onveiligheidsgevoel buurt (% wel eens onveilig) 23% 22% 20% Licht

indicatorscore vermogensdelicten in de buurt 4,3 3,7 3,7 Licht

indicatorscore dreiging in de buurt 1,2 1,2 1,0 Licht

veiligheidsgevoel algemeen (% in het algemeen veilig) Nieuw 82% PM Nieuw

veiligheidsgevoel buurt (% algemeen veilig in buurt) Nieuw 83% PM Nieuw

onveiligheidsgevoel jongeren

- overdag 35% 25% 30% Licht

- nacht 62% 55% 55% Zwaar

indicatorscore verkeersveiligheid 3,9 4,0 3,6 Licht

Verbeteren objectieve veiligheid 0-waarde

Jaar-verslag 2007


aantal aangif tes 8.080 8.077 7.705 8.000 8.000 8.000 Gelijk

- % ophelderingen 24% 27% 24% 28% 30% 30% Zwaar

slachtof ferschap

- vermogensdelicten 42% 34% 34% Licht

- geweldsdelicten 7% 5% 5% Gelijk

aantal jeugdige verdachten 1.157 1.216 900 Zwaar

aantal jeugdige veelplegers 38 29 19 36 34 Licht

aantal volwassen veelplegers 91 91 89 86 81 Licht

meldingen huiselijk geweld

- aantal eerste meldingen 450 728 525 550 600 Licht

- aantal herhaalde meldingen 300 228 270 260 250 Licht

aantal verkeersslachtoffers totaal pj 208 189 170 198 188 Licht

- aantal jeugdige slachtoffers 36 39 46 34 32 Licht

mate overschrijding groepsrisico t ransp.routes per kmvak

- spoor 4 4 6 4 4 3 Licht

- weg 3 0 0 3 3 3 Gelijk

Verbeteren veiligheid op scholen 0-waarde

Jaar-verslag 2007


rapportcijfer veiligheid schoolplein 7,9 8,1 7,9 7,9 Gelijk

rapportcijfer veiligheid in school 8,3 8,3 8,3 8,3 Gelijk

Veiligheid

Streefwaarde

Streefwaarde

Streefwaarde

Wat mag dat kosten? Programma Veiligheid 2.010 2.011 2.012

Thema Lasten Baten Saldo

Sociale veiligheid 3.730 272 -3.458 -3.436 -3.437 -3.436

Fysieke veiligheid 12.369 0 -12.369 -12.352 -12.208 -12.093

Verkeersveiligheid 231 0 -231 -231 -201 -201

Integrale veiligheid 313 0 -313 -313 -313 -313

Begroting voor bestemming 16.643 272 -16.371 -16.332 -16.159 -16.043

Mutatie reserves 0 0 0 0 0

Begroting na bestemming 16.643 272 -16.371 -16.332 -16.159 -16.043Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's

0


Thema Sociale veiligheid Wat gaan we daarvoor doen? Onder sociale veiligheid wordt verstaan “de veiligheid voor zover deze afhankelijk is van intermenselijke verhoudingen”. De doelstellingen, activiteiten en maatregelen met betrekking tot sociale veiligheid zijn beschreven in het Integraal Veiligheids Programma 2 en het jaarprogramma. Voor sociale veiligheid zijn als thema’s/accenten in het beleid verwoord: Geweld, diefstal, overlast, jeugd en verkeer. Verkeer wordt als apart thema in deze begroting behandeld. Veiligheidshuis Een belangrijke ontwikkeling die in 2008 in gang is gezet, is de uitbouw van de bestaande ketensamenwerking in de richting van een Veiligheidshuis. Daarbinnen vinden werkers van diverse organisaties een werkplek en werken gezamenlijk aan de aanpak van jeugdcriminaliteit, huiselijk geweld en veelplegers. Naar verwachting zal het veiligheidshuis in maart 2009 door de minister van Justitie worden geopend. Gemeente en Openbaar Ministerie trekken gezamenlijk de ontwikkeling en dragen zorg voor de financiering. Bedoeling is, dat het een regionale/arrondissementsbrede voorziening is die vanaf 2010 door alle betrokken partners en gemeenten wordt gedragen en gefinancierd. Binnen het veiligheidshuis vindt onder meer de persoonsgebonden aanpak van veelplegers plaats. Een aanpak die tot heden vruchten afwerpt. Medio 2008 staan 19 Dordtse jongeren en 89 volwassenen uit Dordrecht op de lijst veelplegers. Om recidive met succes aan te kunnen pakken zal de onder gemeentelijke regie te organiseren nazorg nadrukkelijker geborgd moeten worden en oplossingen moeten worden gevonden voor de knelpunten met betrekking tot huisvesting van deze doelgroep. De gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de nazorg wordt de komende jaren verder uitgebouwd, maar stuit op grenzen ten aanzien van de beschikbaarheid van adequate huisvesting en capaciteit van maatschappelijke instellingen. In het bestuursakkoord tussen VNG en rijk is afgesproken dat de nazorg voor ex-gedetineerden versterkt moet worden. Onder voorwaarde van een onderzoek naar de verwachte taken en benodigde middelen – en afhankelijk van de uitkomsten van dat onderzoek – kan de gemeente de nazorg voor ex-gedetineerden verstevigen. Jeugd De jeugd blijft ook de komende jaren een belangrijk aandachtsveld van het college. Het Jeugd Preventie Team (JPT) is een belangrijke voorziening op het snijvlak van justitie en jeugdhulpverlening waar jongeren met verhoogd risicogedrag voor een beperkte termijn kunnen worden begeleid. De financiering van het JPT is sinds 2007 ondergebracht bij de regio Zuid-Holland Zuid en wordt met een bedrag per inwoner doorbelast aan de gemeenten. De inhoudelijke aansturing vindt plaats door een commissie van de regio, ondersteund door de ambtenaren jeugdzaken. Binnen de jeugdketen is bureau Halt een belangrijke schakel om jongeren die door kleine vergrijpen met de politie in aanraking komen met een werken of leerstraf te corrigeren en te behoeden voor het afglijden naar de criminaliteit. Daarnaast verzorgt Halt lessen en voorlichtingen en is betrokken bij projecten in diverse gemeenten. Halt werkt sinds 2007 voor de gehele regio Zuid Holland Zuid. De samen met politie en maatschappelijke organisaties ontwikkelde Beke-aanpak, gericht op hinderlijk en overlastgevend gedrag van jongeren wordt structureel ingezet op de plaatsen waar dit het meest nodig is. In samenwerking met politie en stadsbeheer blijven we intensief werk maken van het bestrijden van vernielingen in de wijken. Speciale aandacht zal worden besteed aan de vernieling van Abri’s. Daarnaast blijven we stevig inzetten op de aanpak van schoolverzuim. Inmiddels zijn voor alle zeven scholen veiligheidsscans gemaakt. Op basis hiervan hebben de scholen zich verplicht uiterlijk in 2010 over een actueel veiligheidsplan te beschikken (GSB). Extra aandacht zal worden besteed aan de veiligheid op en rond het Leerpark. In 2009 moet het parkmanagement uitvoering geven aan de diverse maatregelen om de veiligheid in het Leerpark te borgen. Op basis van de uitkomsten van de vorig jaar uitgevoerde pilot signalering radicalisering, krijgt de signaleringsfunctie in 2009 voorlopig onderdak bij het Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten. Betrokken professionals worden ook in 2009 getraind om signalen van radicalisering te kunnen herkennen en te duiden. Mocht er sprake zijn van radicalisering, dan worden passende maatregelen in het kader van (bestaand) integratiebeleid genomen. Geweld Geweld en dreiging met geweld, gericht tegen personen, hebben een belangrijke impact op slachtoffers en hun omgeving. Politie en justitie stellen een hoge prioriteit bij geweldsdelicten, de opheldering daarvan en het straffen van daders. In vergelijking met andere delicten is het ophelderingspercentage hoog (rond 70 á 80 %). Het aantal geweldsdelicten gepleegd door jongeren


laat een stijgende lijn zien en baart zorg. De daling van aangiften doet zich in mindere mate voor bij geweldsdelicten. Zoals aangekondigd in het IVP2 zullen we bezien welke maatregelen in het verlengde van het landelijke Actieplan tegen Geweld in Dordrecht kunnen worden ingezet in relatie tot op dat gebied onderkende problematiek in de stad. We verwachten daarover eind 2008, begin 2009 een rapportage aan de raad aan te kunnen bieden. De inzet van slachtofferhulp aan slachtoffers van geweldsmisdrijven en gebruik van het landelijke schadefonds geweldsmisdrijven zal daarbij worden betrokken. De door de gemeente gefaciliteerde proef met agressiemicrofoons door de politie bij een horecagelegenheid in de Binnenstad heeft vertraging opgelopen en zal in 2009 worden geëvalueerd. Dan zal worden bekeken of het zinvol is deze proef voort te zetten en of uit te breiden. De aanpak huiselijk geweld is onderdeel van de WMO en krijgt in 2009 met de invoering van het preventief huisverbod een extra impuls. De werkwijze waarop het huisverbod wordt uitgevoerd zal voor de gehele regio Zuid-Holland Zuid dezelfde zijn. De burgemeestersbevoegdheid tot het opleggen van een huisverbod zal gepaard gaan met een 24-uurs inzetbaarheid van hulpverlening aan zowel slachtoffer(s) als dader. Diefstal Fietsdiefstal wordt door het Nederlandse publiek genoemd als een van de grootste maatschappelijke ergernissen. In het IVP2 worden maatregelen genoemd tegen fietsendiefstal. Fietsdiefstal is ook opgenomen in het beleidsprogramma 2007-2011 van kabinet Balkenende IV. Het ministerie van BZK heeft in samenwerking met verschillende publieke en private partijen het Plan van Aanpak Fietsdiefstal 2008-2010 geschreven waarin alle activiteiten voor de betrokken partijen worden omschreven. Wij sluiten hier op aan met lokale acties om fietsdiefstal te voorkomen o.a. door een jaarlijkse campagne en de controle op gestolen fietsen door politie en afdeling Toezicht. Risicogebieden en wijkveiligheid Bijzondere aandacht geven we aan de zogenaamde risicogebieden en veiligheid in de wijken. Er is een convenant opgesteld met onder andere de NS over het verbeteren van de objectieve en subjectieve veiligheid op en rond de drie NS-stationsgebieden (GSB). In het convenant zijn afspraken neergelegd om een pakket aan maatregelen uit te voeren ter verbetering van de objectieve en subjectieve veiligheid in de stationsgebieden, zoals onder meer extra toezicht, waaronder het cameratoezicht op Dordrecht Centraal. Tevens wordt geparticipeerd in het veiligheidsarrangement Merwede-Lingelijn. Dordrecht geeft daarmee uitvoering aan het landelijke ‘Aanvalsplan Sociale Veiligheid Openbaar Vervoer’. Voor elke wijk wordt jaarlijks een wijkveiligheidsanalyse opgesteld met daarin een top-3 van (veiligheids)aandachtspunten die met voorrang zouden moeten worden opgepakt. De concrete uitwerking van deze punten vindt plaats, zowel binnen het stedelijk beleid als in de uitvoeringsplannen van de wijken. Binnen de gebiedsgerichte aanpak krijgt wijkveiligheid in samenwerking met de partners in de wijken onder meer aandacht in het kader van het actieplan Krachtwijken. We blijven zichtbaar in de wijken door de inzet van onze stadswachten die sinds 2006 in alle Dordtse wijken worden ingezet (GSB). Hierbij wordt een gebiedsgerichte aanpak ontwikkeld. Dit houdt in dat multidisciplinaire teams (combinatie van stadswacht, parkeer- en milieucontrole) ingezet zullen worden, die het gehele takenpakket van Toezicht kunnen uitvoeren en waar nodig kunnen handhaven. Zo worden onder andere ‘biketeams’ ingezet in het kader van het programma “Gewoon Doen!” . Reguliere activiteiten zoals controle hondenbelasting, uitschrijven van preventieberichten (niets-erin, niets eruit) en controle op gestolen fietsen zullen worden gecontinueerd. Nieuwe handhavingsinstrumenten, zoals de bestuurlijke boete of strafbeschikking, zullen waar mogelijk benut worden op basis van het nog op te stellen beleid. De bestuurlijke boete kan worden ingezet voor de handhaving van kleinere delicten (zoals vuil op straat, graffiti, wildplassen en hondenpoep). De wet die de bestuurlijke boete mogelijk maakt is in december 2007 door de Eerste Kamer aangenomen. Momenteel wordt echter landelijk een andere beweging gesignaleerd. Het alternatief van de bestuurlijke boete is strafrechtelijke afdoening via het OM. Alvorens tot invoering over te gaan vindt er in Dordrecht eerst een onderzoek plaats naar de mogelijkheden en consequenties van beide instrumenten. Eén van de meest succesvolle middelen die we ook in 2009 blijven inzetten is Buurtbemiddeling bij huis-, tuin- en keukenconflicten tussen buren. Deze manier van werken wordt door zowel bewoners als professionele organisaties zoals politie en woningcorporaties als zeer positief ervaren. Daarnaast blijven we burgerinitiatieven voor veiligheid stimuleren. Dit gebeurt o.a. door het faciliteren van Buurtpreventie netwerken en het Netwerk Dordt Veilig. We blijven doorgaan met het inzetten van het Keurmerk Veilig Wonen voor zowel nieuwbouw woningen als de bestaande bouw. Voor de nieuwbouw sluit Dordrecht aan bij de landelijke


afspraken. Volgens deze afspraken moet 100% van de nieuwbouwwoningen worden opgeleverd onder het Keurmerk. In Dordrecht gaat het tot 2009 om totaal 2000 woningen. Voor de bestaande bouw streeft Dordrecht er naar eind 2009 10% (= 5200) te hebben voorzien van het Keurmerk Veilig Wonen (GSB). Van de ruim 52.000 bestaande woningen in Dordrecht zijn sinds 2005, 1055 woningen voorzien van het Keurmerk Veilig Wonen. We stimuleren het Keurmerk door het nemen van (stimulerings)maatregelen en we zoeken aansluiting bij de landelijke aanpak van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid dat landelijk het beheer heeft van het Keurmerk. Overlast Door de politie is vastgesteld dat het aantal geregistreerde overlastgevenden in 2004 256 was. Nieuwe meetgegevens zijn niet voorhanden. Het gaat hierbij om personen die vaker dan eenmaal in dat jaar als overlastgevend zijn geregistreerd. Voor deze groep is er in de maatschappelijke opvang de laagdrempelige opvang (slaaphuis) en dagopvang. Op dit moment kan zo’n 20% (=50) van de overlastgevenden dagelijks gebruik maken van de dagopvang en circa 10% (=25) kan gebruik maken van het slaaphuis. Het is de ambitie van de gemeente Dordrecht om voor 2010 dit aantal te verhogen tot respectievelijk 25% voor de dagopvang en 14% voor de nachtopvang (GSB). Daartoe zullen wij de opnamecapaciteit met 3 extra plaatsen verhogen en zal de totstandkoming van een hostelvoorziening bijdragen aan het verminderen van overlast in de openbare ruimte. Tevens proberen we een afname van het aantal overlastgevenden te bewerkstelligen door in te zetten op preventie en signalering. De gemeente heeft de regie op de aanpak van overlastgevende panden. Met de primair betrokken partners zijn afspraken gemaakt over de wijze waarop deze regie wordt vormgegeven. Uitgangspunt van de aanpak is primair interventie door betrokken partijen op wijkniveau. Als de interventiemogelijkheden in de wijk zijn uitgeput, wordt er vanuit de gemeente een handhavingsscenario op maat ontwikkeld. Om tot een goede informatie-uitwisseling te komen heeft de gemeente in 2006 een convenant gesloten met de politie, de GGD en de woningcorporaties. Op dit moment zijn er ongeveer 5 panden in beeld als (potentieel) “overlastpand”. Wat mag het kosten? Thema Sociale Veilgheid 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoVeelplegers 822 0 -822 -822 -822 -822Risicogebieden 2.489 272 -2.217 -2.196 -2.196 -2.195Openbare orde 419 0 -419 -418 -418 -418Jeugdpreventie 0 0 0 0 0Overlastbeperking 0 0 0 0 0Huiselijk geweld 0 0 0 0 0




Begroting 2009

Saldo's

0

0

0

0


Thema Fysieke veiligheid Wat gaan we daarvoor doen? Fysieke veiligheid kan worden omschreven als “de veiligheid voor zover deze afhankelijk is van fysieke factoren die aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van branden, ongevallen en rampen. In het kader van fysieke/externe veiligheid is in de afgelopen jaren de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid (waarin de Brandweer, Milieudienst, GGD/GHOR en de politie samenwerken) verder uitgebouwd en is een deel van de gemeentelijke taken overgenomen. De brandweerzorg voor de gemeente Dordrecht worden verzorgd door de regionale brandweer Zuid-Holland Zuid. Uitwerking van de taken vindt plaats door middel van een dienstverleningsovereenkomst. Een goed samenspel tussen lokale overheid en regionale (uitvoerings)organisaties zal moeten worden gewaarborgd om de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor fysieke veiligheidsvraagstukken waar te kunnen blijven maken. Externe veiligheid De aanpak van de externe veiligheid zetten we door. Onze inzet bestaat uit het (laten) invoeren van maatregelen rond het spoor, het uitvoeren van het regionale programma externe veiligheid en maatregelen op/rond het basisnet transport gevaarlijke stoffen. Met betrekking tot de maatregelen voor het spoor hebben de ministeries van VROM en V&W vijf miljoen Euro toegezegd voor veiligheids verbeteringen op de Brabantroute (Kijfhoek-Venlo). In 2009 zal het Rijk de 7 gevaarlijkste wissels in Dordrecht voorzien van ATB (automatische treinbeïnvloeding). Door deze seinen te installeren is het straks op de belangrijkste punten niet langer mogelijk om een rood sein te negeren. Door een toename van het transport van gevaarlijke stoffen over het spoor is in het afgelopen jaar bij twee nieuwe kilometervakken de factor van het Groepsrisico overschreden. Het totaal komt daarmee op 6 vakken. Het gaat om een kleine toename, waar het eerst onder de norm zat zit het er nu net boven. In dat kader worden de volgende activiteiten ontplooid. Dordrecht is samen met de Brabantse steden in overleg met het Rijk over de Brabantroute. Maatregelen daar zijn van grote invloed op het spoor in Dordrecht. Dordrecht is ook actief in het basisnettraject. Doel is te komen tot afspraken over risicoplafonds. De inzet van het Rijk is vooralsnog wel dat onbeperkt verkeer van goederen moet kunnen plaatsvinden. De uitkomsten van het basisnettraject worden verwacht in de loop van 2009. Bij ruimtelijke ontwikkelingen rondom het spoor trachten we de risico's zoveel als mogelijk te beperken of om (met name bij herstructurering) de situatie te verbeteren. De regionale brandweer werkt in het project Spoorzone aan het verbeteren van de beheersbaarheid rondom het spoor. Voor het wegverkeer wordt in 2009 begonnen met het voorbereiden van het verbeteren van o.a. de aansluiting N3/A16. Het ontwerp voor een aangepaste aansluiting moet in dat jaar gereed zijn zodat de nieuwe aansluiting in 2012 in gebruik kan worden genomen. Het zuidelijk deel van de N3 krijgt daarmee vanaf 2012 het risicoprofiel van een autosnelweg wat betekent dat er vanaf dat moment sprake is van een verbetering van de veiligheidssituatie van 50% op het deel van de N3 tussen de Wantijbrug en de A16. Lokale brandweerzorg De lokale brandweerzorg Dordrecht wordt op basis van een dienstverleningsovereenkomst uitgevoerd door de regionale brandweer Zuid-Holland Zuid. De verlening van en toezicht op gebruiksvergunningen vindt plaats door de Milieudienst Zuid-Holland Zuid. Verantwoording vindt plaats conform de gemeentelijke P&C-cyclus. Nog in 2008 of in de loop van 2009 zal een belangrijk deel van de vergunningsplicht vervallen en worden ondergebracht in het Gebruiksbesluit. De consequenties daarvan voor toezicht en handhaving zullen in kaart worden gebracht en neergelegd in een vernieuwd handhavingsbeleid. Om het aantal loze brandmeldingen gerelateerd aan automatische brandmeldingen terug te dringen hebben wij recent ingestemd met een voorstel om bij wijze van proef daarvoor een gewijzigde procedure van opvolging te hanteren. De resultaten daarvan zullen in 2009 worden geëvalueerd. De Brandweer is in 2008 gestart met het project Community Safety (Veiligheid voor de samenleving) omdat uit onderzoek blijkt dat bij brand de meeste dodelijke slachtoffers vallen in woningen. Bekend is dat televisietoestellen, wasdrogers en wasmachines een woningbrand kunnen veroorzaken. De meeste branden ontstaan echter door menselijk handelen. Door zich meer op straat te laten zien, de inwoners voor te lichten en te adviseren, wil de brandweer woningbranden terugdringen. Onder het project Community Safety wordt eind 2008 al gestart met een deelproject Maatschappelijke Brandweerzorg Krispijn. Daarbinnen worden diverse activiteiten ontplooid, zo wordt er voorlichting gegeven aan kinderen op basisscholen. Senioren die zelfstandig in een seniorencomplex wonen, krijgen niet alleen brandveiligheidadviezen, er worden ook rookmelders geplaatst. Diezelfde actie is ook gepland voor de bewoners van de portiekwoningen aan Patersweg en de Zuidendijk. Verder wordt voor de jeugd (12 – 18 jaar) samen met o.a. politie en gemeente een evenementendag georganiseerd. Bij de kadernota 2009 is voorzien in de realisatie van een 2e uitrukpost voor de brandweer op het leerpark. Deze post dient twee hoofddoelen, te weten het verbeteren van de aanrijtijden van de brandweer in geval van uitrukken en ten tweede het creëren van leer-werkverbinding met het


leerpark. Van deelname van de Ambulancedienst (RAV) in de totstandkoming van het gebouw is definitief afgezien. Inmiddels is in 2008 vanuit de leerpark-organisatie een stuurgroep gestart en worden de voorbereidingen getroffen om te komen tot een definitief ontwerp, waarna de aanbesteding kan starten. Het komende jaar zullen deze activiteiten tot afronding moeten komen zodat de bouw begin 2010 van start kan gaan. Oplevering en ingebruikname is gepland eind 2010/begin 2011. In 2008 zal een voorbereidingskrediet van ongeveer 4 miljoen euro aan de raad worden gevraagd. Over de besteding van de overige middelen, 11,8 miljoen, zal in een later stadium aan de Raad toestemming worden gevraagd. Explosievenkaart In 2009 zal het gebruik van de risicokaart explosieven worden geïmplementeerd binnen de gemeente. Verder zal overleg plaatsvinden met de afdeling vergunningverlening en handhaving van de Milieudienst Zuid-Holland Zuid om de kennis over explosieven te delen t.b.v. de vergunningverlening. De afdeling OOV vervult een adviesfunctie voor vraagstukken over explosieven. De explosieveninformatie wordt geraadpleegd voordat grondwerkzaamheden op het eiland van Dordrecht worden uitgevoerd. Vervolgacties worden hierop afgestemd. Wat mag het kosten?

Thema Fysieke veilgheid 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoRampenbestrijding 277 0 -277 -276 -276 -276Externe veiligheid 49 0 -49 -49 -49 -49Brandweer 12.043 0 -12.043 -12.027 -11.883 -11.769




Begroting 2009

Saldo's

0

Investeringen

Thema Fysieke veiligheid Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

SV05 2e uitrukpost brandweer 4.000 0 0 4.000

4.000 0 0 4.000Bedragen * 1.000


Thema Verkeersveiligheid Wat gaan we daarvoor doen? De inzet op de verkeersveiligheid blijft van groot belang. In 2008 is gewerkt aan een verkeersveiligheidsplan dat de komende jaren als basis dient voor de activiteiten op het gebied van verkeersveiligheid. Zo blijft er aandacht voor eenduidigheid in de uitvoering van fysieke maatregelen en inrichting van verblijfsgebieden. Maar ook voor veiligheid rondom scholen en op fietsroutes. Gedragsbeïnvloeding blijft een belangrijk aandachtspunt. Niet alleen door verkeerseducatie op scholen aan te bieden, maar ook door cursussen voor senioren. Met betrekking tot de wijkverkeersplannen ligt de nadruk de komende jaren op de verdere uitvoering van de wijkverkeersplannen Binnenstad en de 19e eeuwse schil. In 2008 zijn de laatste maatregelen uit de andere wijkverkeersplannen afgerond. Uit een ongevallenanalyse die in 2008 is uitgevoerd blijkt dat er geen blackspots meer zijn, maar wel een aantal locaties waar meerdere slachtofferongevallen hebben plaatsgevonden de afgelopen jaren. In 2008 is op de kruising Spuiboulevard / J. de Wittstraat een rotonde aangelegd, waardoor een van de belangrijkste knelpunten is aangepakt. Voor de andere locaties geldt dat de komende jaren maatregelen staan gepland om de situatie te verbeteren. De aanpak van de kruising Marisstraat – Israelplein staat voor 2008/2009 op de planning en de aanpak van de Mijlweg een jaar later. Wat mag het kosten?

Thema Verkeersveiligheid 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoWijkverkeersplannen 231 0 -231 -231 -201 -201

Begroting voor bestemming 231 0 -231 -231 -201 -201


Begroting na bestemming 231 0 -231 -231 -201 -201Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's

0

Investeringen

Thema Verkeersveiligheid Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

B16 Verkeersplan binnenstad 5.282 5.282 5.078 0V01 Verkeersmanagement 1.878 1.878 1.077 0

V02 Verkeersveiligheidsplan 339 339 301 0

V09 Wijkverkeersplannen 2.635 2.635 1.913 0V20 Wijkverkeerplan 19e eeuwse schil 1.400 0 0 1.400

11.534 10.134 8.369 1.400

Totaal Programma Veiligheid 15.534 10.134 8.369 5.400Bedragen * 1.000


Thema Integrale veiligheid Wat gaan we daarvoor doen? Samen met de inwoners van onze stad, maatschappelijke organisaties en onze primaire veiligheidspartners willen we de ontwikkeling naar een veiliger stad vasthouden en uitbreiden in de komende jaren. Het IVP2 geeft daarvoor de richting en het kader en zal jaarlijks worden uitgewerkt in een jaarplan Integrale Veiligheid. In het jaarplan Integrale Veiligheid zullen voor 2009 de concrete acties en maatregelen van de partners in samenhang worden aangegeven. Daarbinnen maken we een onderscheid in fysieke en sociale veiligheid. Naast het jaarplan Integrale Veiligheid verschijnt jaarlijks een afzonderlijk handhavingsprogramma. Een verbetering van de gezamenlijke informatiepositie krijgt onder meer inhoud door met partners binnen de justitieketen periodiek informatie uit te wisselen. Een werkgroep met vertegenwoordigers van de gemeente, politie en justitie bekijkt de mogelijkheden om tot een actuele informatievoorziening te komen waarmee het gezamenlijke veiligheidsbeleid nog beter aan te sturen valt. Vanuit het programmabureau Veiligheid/OOV worden jaarlijks gegevens met betrekking tot veiligheid aangeleverd aan de gebiedsmanagers om mede op basis daarvan de gebiedsplannen op te stellen en activiteiten in de wijken op te pakken. Bewonersinitiatieven op het gebied van veiligheid zullen mede mogelijk worden gemaakt binnen de twee door de raad gevraagde experimenten met wijkbudgetten. In 2009 zal voor de eerste maal worden deelgenomen aan de nieuwe landelijke veiligheidsmonitor. De resultaten daarvan worden in 2010 verwacht. Een aantal gegevens uit de monitor zullen niet meer vergelijkbaar zijn met eerdere jaren door gewijzigde definities, vraagstelling en onderzoekspopulatie. In het kader van het bestuursakkoord is afgesproken dat binnen het project veilige gemeenten een benchmark zal worden ontwikkeld. Dordrecht heeft zich in 2008 hiervoor aangemeld en draait mee in de pioniersgroep. Het handhavingsproject zal in de planperiode 2006-2010 als apart project binnen het kader van het IVP2 worden gecontinueerd. Doelstelling is in 2010 de professionalisering van de handhaving volledig afgerond te hebben. In 2008 is onder andere een nauwere verbinding tussen het jaarplan IVP en het integrale jaarplan handhaving gemaakt, met als doel de samenwerking tussen interne en externe handhavingspartners te optimaliseren. In 2009 zal het accent mede gelegd worden op het samen met externe partners oppakken van gezamenlijke handhavingsactiviteiten. Wat mag het kosten? Thema Integrale Veilgheid 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoProgrammabegeleiding en proces Veiligheid 313 0 -313 -313 -313 -313




Saldo's

Begroting 2009

0


2.2. Sociale en Culturele Infrastructuur

De kwaliteit van het leven van mensen wordt in belangrijke mate bepaald door de mate waar-in ze meedoen aan de samenleving. De sociale en culturele infrastructuur van de stad, het geheel van organisaties, diensten, voorzieningen en betrekkingen die het mogelijk maken dat mensen in sociale en culturele verbanden kunnen leven en participeren in de samenleving, is hiervoor een belangrijke voorwaarde. Dat is het onderwerp van dit programma.

Staat van de stad De Dordtse bevolking is over het algemeen tevreden over de voorzieningen in de wijk. Dit geldt vooral voor het aanbod aan winkels voor de dagelijkse boodschappen, het basisonder-wijs en de straatverlichting. De tevredenheid over het openbaar vervoer was hoog (77% in 2005) maar is in 2007 gedaald naar 66%. Dit kan te maken hebben met de negatieve publici-teit over Arriva en, mede gezien het tijdstip van meten, een tijdelijke neergang zijn. Deze me-ting is na die tijd niet meer herhaald dus er kunnen geen cijfers worden gegeven over het huidige beeld. Dordtenaren waren aanvankelijk in 2006 minder tevreden over jongerenvoorzieningen, speel-voorzieningen en voorzieningen voor ouderen, maar dit tij lijkt te keren. De tevredenheid over speelvoorzieningen is gestegen van 41% naar 44% (2007) terwijl het streven voor 2009 45% is. Ook de tevredenheid over ouderenvoorzieningen is gestegen, van 43% naar 45%, terwijl de doelstelling voor 2009 is om het percentage op 43% te houden. Gemiddeld waardeerde de Dordtse wijkbewoner de voorzieningen in 2006 zijn wijk met een 6,7. In 2007 is dit 6,8 ge-worden. We streven ernaar om in 2009 met een 7,0 te worden gewaardeerd. In Dordrecht is sprake van een lichte toename van sociale participatie en sociale netwerken. Dordtenaren zijn iets vaker lid van een organisatie, vrijwilliger of maken gebruik van vrije-tijdsvoorzieningen waarin ontmoeting plaatsvindt. Sport laat als enige een minder positieve ontwikkeling zien. Een opvallend hoog percentage van de Dordtenaren geeft aan nooit te sporten (49%, 2005). In 2009 wordt gemeten hoe de voortgang eruit ziet. Ook ten aanzien van de cultuurparticipatie heeft in 2005 een nulmeting plaatsgevonden en wordt de voortgang in 2009 gemeten. We kunnen daarom nu nog niet over de volle breedte vaststellen welke ontwikkeling daarin te zien is.

Op stedelijk niveau is vooral de aanwezigheid van culturele voorzieningen van belang. Dor-drecht heeft een sterke historische culturele basis met goede culturele instellingen. In 2004 was 55% van de Dordtenaren tevreden over het huidige cultuuraanbod in Dordrecht. Van de inwoners van de overige Drechtsteden was 60% tevreden over het Dordtse aanbod. De vol-gende meting vindt plaats in 2009 en zal laten zien of de stijgende lijn sinds 1999 doorzet. De Dordtse samenleving heeft een pluriform karakter. In Dordrecht is 18% van de totale be-volking van niet westerse afkomst. Van de jeugdigen onder 18 jaar is dat 22%. Wat opvalt, is dat allochtone inwoners gemiddeld lager zijn opgeleid, een lager inkomen hebben en minder vaak betaald werk hebben. De tweede generatie heeft vaak een hogere opleiding dan de eer-ste, hun participatiegraad is hoger en de sociaal-culturele afstand ten opzichte van autochto-nen is geringer. Desondanks blijkt dat de inkomenspositie van de tweede generatie nauwelijks verschilt van de eerste generatie. Verder zijn allochtonen relatief minder vaak lid van (vrijwil-ligers) organisaties, of sportvereniging. Wel onderhouden allochtonen vaker interetnische vriendschappen dan autochtonen (81% tegenover 41%).

Wat willen we bereiken? In deze collegeperiode houden we vast aan de uitgangspunten van het sociaal beleid in onze stad: • De gemeente is niet als enige verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning. We

kiezen voor aanscherping van de grondgedachte dat het Dordtse beleid een gezamenlijke verantwoordelijkheid is van overheid, maatschappelijke instellingen én de mensen zelf.

• Inwoners zijn verantwoordelijk voor hun eigen maatschappelijke participatie. Mensen zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor het vinden van werk en inkomen en hun persoonlijke welbevinden. De gemeente faciliteert haar inwoners in het nemen van hun eigen verantwoordelijkheid.

• Versterking van de civil society. De civil society gaat uit van betrokkenheid bij de publieke zaak en gemeenschapszin van alle inwoners. Versterking van de civil society is een voor-waarde voor het behoud en het versterken van vrijwilligerswerk en mantelzorg en ook voor verbetering van het woon –en leefmilieu.

• Het aanbod van uitvoeringsorganisaties dient aan te sluiten bij door de gemeente gelegi-timeerde vragen en behoeften van bewoners. De activiteiten vallen onder de verantwoor-delijkheid van de uitvoeringsorganisaties voor maatschappelijke ondersteuning. Hierbij staat de kwaliteit van de te leveren diensten en producten voorop en niet de instandhou-ding van de betreffende uitvoeringsorganisatie.


Wij verwachten dat bewoners hun verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven en leefomgeving en zullen als gemeente investeren in het aanbieden van een goede sociale en culturele basisinfrastructuur, het scheppen van kansen en waar nodig het bieden van onder-steuning. Wij werken hieraan met een tweetal doelstellingen: ‘Meer Dordtenaren doen mee in de samenleving’ en ‘Verbeteren van de voorzieningenstructuur’.

Meer Dordtenaren doen mee aan de samenleving Een complete stad vraagt om weerbare en participerende inwoners die stevig in hun schoenen staan en zelfstandig in staat zijn om met respect voor anderen samen te leven. Veel Dordte-naren zijn prima in staat om zonder steun van de overheid hun leven in te richten. Voor de mensen die daarin niet slagen, de kwetsbare groepen, bieden wij ondersteuning: specifieke groepen jongeren, mensen met een beperking, verslaafden, dak- en thuislozen, sociaal geïso-leerden en specifieke groepen allochtonen. Wij vinden in algemene zin dat we onze activitei-ten moeten concentreren op deze kwetsbare groepen. Bijzondere aandacht geven we daarnaast aan jongeren in het algemeen. Wij willen ervoor zorgen dat jongeren via opleiding en activiteiten al vroeg in hun leven klaargestoomd worden voor volwaardige deelname in en aan de (Dordtse) samenleving. Onze ambitie reikt verder dan dat elke Dordtenaar meedoet in de samenleving. Wij streven ernaar dat zoveel mogelijk Dordtenaren een actieve rol spelen. Het leveren van een beteke-nisvolle bijdrage aan de samenleving of het helpen van andere mensen zorgt voor een gevoel van eigenwaarde. Bovendien helpt het mede-inwoners om afglijden naar isolement of crimina-liteit te voorkomen. Daarom willen we dat het percentage mensen dat vrijwilligerswerk doet op gelijk peil kan blijven (42%) en het percentage dat zich actief inzet in de eigen buurt de komende 3 jaren gaat stijgen (van 16% naar 19%). Het bevorderen van deelname aan sport is ook een van de manieren om mensen uit een iso-lement te halen of te voorkomen dat men erin terecht komt. Doelstelling is om in de komende drie jaar de sportdeelname te laten toenemen van 51% naar 54% (2009).

Verbeteren van de voorzieningenstructuur Ons streven naar een aantrekkelijke, sociale en leefbare stad kan alleen worden begrepen in relatie tot onze omgeving, met name de regio Drechtsteden. Als regio streven we naar een hoogwaardig voorzieningenniveau. Wij willen grootschalige en stedelijke voorzieningen op het gebied van cultuur, zorg en onderwijs in Dordrecht om onze functie als centrumstad en onze aantrekkingskracht daarbuiten te vergroten. Een goede sociale en culturele voorzieningenstructuur is een voorwaarde voor deelname van inwoners aan de samenleving. In de stad en in buurten moeten voldoende winkels, dienstver-lenende bedrijven, voldoende mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding (sport, cultuur, horeca), scholen, jeugdvoorzieningen en (kinder)opvangmogelijkheden zijn. Het is onze opgave om maatregelen te treffen die ertoe leiden dat de sociale en culturele infrastructuur optimaal wordt afgestemd op de vraag. Deze vraag wordt onder meer beïnvloed door demografische ontwikkelingen; in Dordrecht zien we het aandeel senioren en kinderen relatief toenemen. Dit stelt extra eisen aan de voorzieningenstructuur. We moeten daarop inspelen. Goede kwaliteit van de buurtvoorzieningen bepaalt in hoge mate de tevredenheid van bewo-ners over de eigen leefomgeving en de aantrekkelijkheid om er te wonen. Ten aanzien van de tevredenheid van de bewoners over speelmogelijkheden voor kinderen, basisonderwijs en buurthuis streven we een lichte stijging na. Voor de tevredenheid op het gebied van sport-voorzieningen beogen we een forse toename. Voor de overige voorzieningen willen we de te-vredenheid minimaal op het huidige peil houden.

Cultuur is een belangrijke indicator geworden voor de aantrekkelijkheid van de stad voor be-woners en bedrijven. Daarnaast gaat cultuur in het algemeen, en cultuurparticipatie in het bij-zonder over het sociale aspect van de stedelijke samenleving: over ontmoeten, samen ont-dekken en samen beleven. Het speelt dus een belangrijke rol in het creëren van sociale sa-menhang. We constateren nog altijd achterstanden, vooral wat de participatie van bewoners, de culturele programmering in de avonduren en (inter)nationale aantrekkingskracht van onze stad betreft. We willen met extra impulsen het cultuuraanbod vergroten en de cultuurpartici-patie laten groeien. Een vergelijkbare stijging beogen we bij de deelname aan culturele en muzikale educatie. De tevredenheid van de Dordtenaren over het cultuuraanbod in Dordrecht moet in deze colle-geperiode toenemen van 55% (2005) naar 70% (2009). De tevredenheid van Drechtstedelin-gen over het Dordtse cultuuraanbod moet toenemen van 60% naar 70%.


Rol gemeente Gemeente, inwoners en instellingen moeten hun verantwoordelijkheid nemen. De overheid moet inwoners in staat stellen om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen situatie en liefst ook voor die van anderen. Eigen verantwoordelijkheid van inwoners is er op gericht dat zij in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien en in staat zijn hun eigen leven te or-ganiseren. Daarnaast verwachten wij betrokkenheid bij de publieke zaak en gemeenschapszin van alle inwoners (civil society). De WMO speelt hierbij een belangrijke rol. De gemeente is verantwoordelijk voor het aanbieden van een basisinfrastructuur waardoor inwoners in staat zijn hun leven te organiseren, het faciliteren van kansen om daaraan deel te nemen en het zorgdragen voor voorzieningen voor opvang en zorg. Partners, zoals Opmaat, GGD, scholen en de welzijnsorganisaties zijn van wezenlijk belang bij het realiseren van deze doelstellingen. In de samenwerking met deze instellingen neemt de gemeente diverse rollen in de ketens, waarbij de meest in het oog springende de regierol is. Deze regierol is echter aan het veranderen. De gemeente stelt zich steeds meer op als partner in de keten en waar toch kaderstelling nodig is, wordt gestuurd op hoofdlijnen en aan instellingen steeds meer ruimte gegeven zich op elkaar en op de inwoners te richten. Er wordt bovendien steeds meer vraag-gericht gewerkt. Wat willen we bereiken?

O ut co med o elst e l l ing en ind icat o r en

Meer Dordtenaren doen mee in de samenleving 0-waarde

Jaar-verslag 2007


% lid van organisat ies 82% 85% Licht

- allochtonen 51% 55% Licht

% sporten in het afgelopen jaar 51% 54% Licht

- allochtonen 35% 45% Zwaar

% dat zelf aangeef t onvo ldoende maatschapp.te part iciperen

7% 5% Licht


% sociaal geïso leerd 5% 4% Licht

% (enigszins) sociaal geïsoleerd 13% 11% Licht

% interetnische vriendschap/kennissen

- autochtonen 41% 50% Zwaar

- allochtonen 81% 81% Gelijk

% jongeren met schulden 18% 12% 15% Licht

% jongeren met goede ervaren gezondheid 77% 77% 81% Licht

% jeugd ige zware drinkers 7% 9% 7% Gelijk

% jongeren met meer dan 1 keer pm sport 68% 72% 72% Licht

% geslaagde schuldhulpverleningst rajecten jongeren 11% 28% 15% 25% Zwaar

aantal deelnemers culturele educat ie 1.867 1.749 2.000 2.050 2.100 Zwaar

aantal deelnemers muzikale educat ie 1.502 1.342 1.600 1.650 1.750 Zwaar

mate van culturele part icipat ie

- geen/weinig interesse 38% 32% Licht

- gemiddelde interesse 27% 27% Gelijk

- veel/heel veel interesse 35% 42% Licht

% vrijwilligerswerk 42% 42% Gelijk

act ieve inzet in de eigen buurt 16% 16% 19% Licht

Sociale en culturele infrastructuur

Streefwaarde


Versterking van de voorzieningenstructuur 0-waarde

Jaar-verslag 2007

actuele nieuwe meting 2008 2009 2010 Ambitie

rapportcijfer voorzieningenniveau in de buurt 6,7 6,8 7,0 Licht

tevredenheid voorzieningen:

- winkels dagelijkse boodschap 84% 85% 84% Gelijk

- speelmogelijkheden kinderen 41% 44% 45% Licht

- openbaar vervoer 77% 66% 77% Gelijk

- basisonderwijs 79% 81% 82% Licht

- buurthuis / wijkcentrum 46% 46% 50% Licht

- voorzieningen ouderen 43% 45% 45% Gelijk

- sportvoorzieningen 54% 56% 60% Zwaar

jongeren die vinden dat er niet genoeg te doen is:

- in de buurt 58% 48% 58% Gelijk

- in Dordrecht 37% 27% 33% Licht

tevredenheid over cultuuraanbod in Dordrecht

- Dordtenaren 55% 70% Zwaar

- Drechtstedelingen 60% 70% Zwaar

bezoekersaantallen culturele instellingen 152.006 149.400 167.206 Zwaar

Streefwaarde

Wat mag het kosten? Programma Sociale en Cult. Infrastructuur 2.010 2.011 2.012


Maatschappelijke voorzieningen 25.691 3.654 -22.037 -21.321 -21.283 -21.212

Integratie en Interculturalisatie 2.289 0 -2.289 -2.077 -1.974 -1.974

Gezondheid 3.710 1.537 -2.173 -2.157 -2.193 -2.193

Zorg 16.444 0 -16.444 -16.424 -16.424 -16.424

Inkomen 63.050 44.347 -18.703 -18.703 -18.703 -18.703

Cultuurvoorzieningen 18.962 1.765 -17.197 -16.420 -16.426 -16.426

Vrijetijdsvoorzieningen 2.076 353 -1.723 -1.691 -1.688 -1.676

Sport 13.239 3.154 -10.085 -9.593 -9.271 -9.399

Begroting voor bestemming 145.461 54.810 -90.651 -88.386 -87.962 -88.007

Mutatie reserves 257 455 198 118 50 -12

Begroting na bestemming 145.718 55.265 -90.453 -88.268 -87.912 -88.019Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's


Thema Maatschappelijke voorzieningen

Wat gaan we daarvoor doen? Samen met onze maatschappelijke partners werken wij aan de activering van mensen, het bevorderen van de zelfredzaamheid en talenten van mensen, het participeren in en bijdragen aan de samenleving en het bevorderen van maatschappelijke verbanden. Hiertoe bieden en faciliteren wij voorzieningen voor welzijnswerk, waaronder de welzijnsaccommodaties en een veelheid aan activiteiten op stedelijk en wijkniveau. Hieronder schetsen we een aantal belang-rijke activiteiten in 2009. Mantelzorg en vrijwilligers Met de invoering van de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) en het beroep op de ci-vil society worden de inzet van vrijwilligers en mantelzorgers en initiatieven van inwoners nog belangrijker dan voorheen. In 2009 zullen wij een nieuwe visie op deze terreinen formuleren. Dit is een uitwerking van het meerjarenplan WMO-beleidsplan 2008-2010. Daarnaast werken wij aan de versterking van de ondersteuningsinfrastructuur voor het vrijwil-ligerswerk in verband met de maatschappelijke stages. Voor de ondersteuning van mantelzorg is voor 2009 en 2010 nieuw beleid ontwikkeld. Uit-gangspunt is dat mantelzorgondersteuning een lokale taak is. Steunpunt Mantelzorg van MEE Zuid-Holland Zuid zal deze in 2009 verzorgen. De dienstverlening omvat het geven van infor-matie en advies en het bieden van respijtzorg. Respijtzorg houdt in: het (tijdelijk) ontlasten van de mantelzorg met inzet van vrijwilligers en/of professionals. Hiertoe wordt samenge-werkt met andere organisaties die ook een ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers heb-ben. Op regionaal niveau zal met de Drechtstedengemeenten op bovenlokale onderwerpen worden samengewerkt. In 2009 wordt extra aandacht besteed aan werkende mantelzorgers. Hiertoe zet MEE een project op voor werkgevers om een mantelzorgvriendelijk beleid te ontwikkelen. In het kader van de WMO gaan wij in 2009 verder met de ontwikkeling van de vijf woonservi-cezones, samen met verschillende partijen in de stad. Het betreft meerjarige projecten. De gemeente vervult hierbij een faciliterende rol. Mede in het kader van de WMO willen we de maatschappelijke ondersteuning dichter bij de mensen in de wijken brengen. Dit doen wij door in de regio te beginnen met twee pilotprojec-ten (Dordrecht en Zwijndrecht). We willen zorgservicepunten in de wijken realiseren waarbij in de directe omgeving van de doelgroep diensten worden aangeboden aan ouderen en men-sen met een beperking. We doen dit in samenwerking met zorginstellingen, woningcorpora-ties, de SDD en Drechtwerk. Ook doen we een beroep op vrijwilligers om ook op deze manier de participatie te vergroten. Kwetsbare groepen Het komende jaar blijft het accent liggen op ondersteuning van kwetsbare groepen. Zo zullen we in de reguliere beleidsvorming en uitvoering als vanzelfsprekend de belangen van mensen met een beperking meenemen. In 2008 is het beleidsplan “Zorg voor Elkaar; plan maatschappelijke zorg Zuid-Holland Zuid” vastgesteld. Dit betreft een uitwerking van de laatste drie prestatievelden van de WMO: maatschappelijke opvang (w.o. vrouwenopvang), openbare geestelijke gezondheidszorg en ambulante verslavingszorg. • Qua intensieve maatschappelijke ondersteuning doen we inspanningen voor opvang van

dak- en thuislozen en/of verslaafden, en opvang van vrouwen die al dan niet slachtoffer zijn van huiselijk geweld. We handhaven de opvangcapaciteit van 284 plaatsen waarvan 237 voor residentiële opvang en 47 voor begeleid wonen. We zullen de gemiddelde ver-blijfsduur in de maatschappelijke opvang terugdringen, zodat het aantal cliënten dat kan worden geholpen, wordt vergroot (GSB). Daarnaast zullen we de opvangcapaciteit voor overlastgevenden voor 2010 verruimen met 3 plaatsen voor laagdrempelige opvang en extra inzetten op preventie en signalering. Jaarlijks worden 1.150 cliënten in de ambulante verslavingszorg behandeld (GSB). In 2009 zal samen met het zorgkantoor en diverse zorgaanbieders gewerkt worden aan de realisatie van een hostelvoorziening voor chronisch verslaafde daklozen. De opvangcapaciteit voor vrouwen van 75 plaatsen blijft gehandhaafd. De gemiddelde verblijfsduur in de opvang wordt teruggebracht, zodat voor 2010 17% meer vrouwen op-gevangen kunnen worden in de geheimadres voorziening en 52% meer in het begeleid wonen (GSB). Vanaf 2008 krijgt Dordrecht structureel extra middelen voor vrouwenopvang en bestrij-ding huiselijk geweld die worden ingezet voor o.a. tienermoeders, crisisopvang en verste-viging van de regie.


Vanuit het Antillianenprogramma is er specifieke aandacht voor Antilliaanse jongeren die dreigen af te glijden naar dakloosheid en/of een justitieel circuit. Dit wordt voortgezet in 2009.

• In 2008 is het plan van aanpak invoering Wet op het tijdelijk huisverbod vastgesteld. In 2009 zal een Regionaal Crisisinterventieteam Huiselijk Geweld worden ingezet om in situ-aties van huiselijk geweld direct hulp te kunnen verlenen aan slachtoffer, pleger en kind.

• In 2009 zal het regiemodel zoals omschreven in het beleidsplan ‘Zorg voor Elkaar’ ont-wikkeld worden. Van belang is dat er gewerkt wordt aan een centraal Aanmeldings- en Diagnoseformulier, een centrale intake, en een centrale registratie van hulpverleningstra-jecten. De GGD levert de projectleider die dit samen met alle betrokken partners gaat ontwikkelen.

Jongeren We zorgen ervoor dat problemen bij jongeren vroegtijdig worden gesignaleerd en dat afglijden wordt voorkomen (GSB). Daarmee leveren we ook een bijdrage aan het doen dalen van het aantal jeugdige verdachten. Er wordt flexibel en vraaggericht gewerkt in de wijken. We gaan door met onze sluitende en ketengerichte aanpak voor 0 tot 23 jarigen. We werken verder aan verbetering van deze aanpak, omdat sommige jongeren nog steeds buiten beeld blijven en afhaken. Het plan Veilig Opgroeien (Communities that care) wordt voortgezet (GSB). In 2009 wordt bekeken of het preventieplan aan herijking toe is. Tien instellingen maken momenteel gebruik van het digitaal signaleringsysteem Zorg voor Jeugd. Dit aantal wordt in 2009 verdubbeld. Het systeem zorgt ervoor dat risicojeugd sneller in beeld komt bij instellingen die zorg bieden. Op basis hiervan kan gecoördineerde hulp wor-den geboden en kan effectiever worden samengewerkt in de keten. In 2008 is gestart met een pilotproject Leer- Werk- Leefaanpak. De 30 maatwerktrajecten die aan jongeren aangeboden worden, gaan gemonitord worden en de resultaten leveren input voor de aanpak in de toekomst. Daarnaast subsidiëren we maatschappelijke organisaties die kinderen jongerenactiviteiten aanbieden, o.a. speeltuinen. Ook op het Leerpark wordt gewerkt aan jongerenvoorzieningen. De gemeente heeft een plaats gereserveerd waar een aantal instellingen gezamenlijk een aanbod voor jongeren gaan realiseren. De CJG (centrum voor jeugd en gezin) ontwikkeling stimuleert gemeenten om taken op het terrein van het preventief jeugdbeleid te versterken. De Dordtse CJG agenda zet in op het versterken van de laagdrempelige opvoedingsondersteuning bijvoorbeeld bij consultatiebu-reaus, digitale opvoedwinkel en praktische hulp aan ouders. We subsidiëren het project Home Start, waarbij vrijwilligers in bepaalde situaties ouders extra ondersteuning bieden in het ge-zin (GSB). Ook worden opvoedcursussen aangeboden en opvoedadviseurs ingezet. De Foyer waarin jongeren woonbegeleiding krijgen blijft voorgezet worden. Verder doet het Thuislozenteam ook in 2009 aan 70-75 zwerfjongeren een hulpverleningsaanbod (GSB). Ook Entree richt zich op het voorkomen dat jongeren dak of thuisloos worden. Voor de kinderopvang ziet de gemeente toe op de kwaliteit. In 2009 wordt er naar gestreefd aan tenminste 75% van de geregistreerde locaties (78) voor kinderopvang het Dordtse Keur-merk Kinderopvang uit te reiken. Ook wordt een aantal locaties voor kinderopvang gefacili-teerd om een VVE programma (voor- en vroegschoolse educatie) te implementeren, zodat ook doelgroeppeuters in de kinderopvang met VVE worden bereikt, overeenkomstig de GSB af-spraak. We gaan door met de jongerenwebsite Cilio (voorheen ‘Dordt Rocks’) samen met de andere Drechtsteden. Jongeren worden gestimuleerd om zelf activiteiten te ontwikkelen. Verder start in 2009 een pilot project waarbij Youth for Christ jongeren zowel individueel en als groep be-geleidt. Jongerenmentoren begeleiden deze jongeren om hen in tweede instantie te verbinden aan een maatjesproject voor verdere ondersteuning. Ook wordt met jongeren besproken hoe zij actiever betrokken kunnen worden bij de politiek. Overige zaken Het in 2008 doorlopen offertetraject welzijnswerk 2009-2012 heeft geresulteerd in een nieuwe aanbieder voor jongerenwerk en bewonersondersteuning in Dordrecht, De Twern. De Twern gaat o.a. kwetsbare jongeren van 12-18 jaar vraaggericht begeleiden en toeleiden naar bij-voorbeeld vrijetijdsbesteding en sport. Het steunpunt vrijwilligerswerk blijven we bij de Dordtse Welzijnsorganisatie inkopen. In 2009 werken we verder aan het versterken van het opdrachtgeverschap en verzakelijking van de subsidierelaties. Goede welzijnsaccommodaties zijn voorwaardelijk voor het uitvoerend buurtwerk. Op basis van besluitvorming in 2008 gaan wij in het Accommodatiebeleid Welzijn herijken met als uit-eindelijk resultaat een beperkt aantal, kwalitatief hoogstaande, multifunctionele en goed be-zochte accommodaties met een beheersstructuur. De Openbare Bibliotheek Dordrecht (OBD) gaat in 2009 verder met de uitvoering van het door de raad vastgestelde innovatietraject dat loopt tot 2010. De opdracht aan de OBD om


extra huurinkomsten te genereren uit het implementatieplan (de zgn. huisvestingstaakstel-ling) is bij de Kadernota 2008 teruggedraaid. De OBD bevindt zich in een fusieproces met de bibliotheken van Ridderkerk, Alblasserdam en Zwijndrecht. Het mediabeleid is gericht op het scheppen van voorwaarden voor een toegankelijke en onaf-hankelijke lokale omroep met een gevarieerd aanbod. Aandachtspunten zijn het daadwerkelijk inkomsten genereren voor een gezonde bedrijfsvoering bij RTV Dordrecht en een betere ver-houding tussen publieke en private middelen. Daarbij ontwikkelen wij beleid dat gericht is op het stimuleren van omroepprogramma’s voor gemeentelijk gebruik en door maatschappelijke organisaties en tevens het bevorderen van samenwerking voor een publieke omroep in de Drechtsteden. Conform het besluit van de raad oefenen wij toezicht uit op RTV Dordrecht. In 2009 wordt de gerestaureerde monumentale Aula op het terrein van de Essenhof naar ver-wachting weer in gebruik genomen. Met het oog op de geplande verbouwing van het cremato-rium en herindeling van het hoofdgebouw komen wij met een Plan van Aanpak. Wat mag het kosten?

Thema Maatschappelijke voorzieningen 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoPlechtigheden 2.259 2.127 -132 -70 -106 -99Welzijnsaccomodaties 459 450 -9 -82 -82 -82Jeugd 0 0 0 0 0Mediazaken 379 220 -159 -159 -157 -154Bibliotheek 3.198 0 -3.198 -3.169 -3.166 -3.162Maatschappelijke Ondersteuning 3.568 0 -3.568 -3.564 -3.564 -3.564Intensieve Maatschappelijke Ondersteuning 8.192 -1 -8.193 -8.130 -8.130 -8.130Buurtwerk 3.255 113 -3.142 -3.268 -3.268 -3.268Vrijwilligerswerk 392 0 -392 -391 -391 -391Sluitende aanpak jeugd 556 0 -556 -356 -356 -356Kindervoorzieningen 615 0 -615 -596 -527 -471Opvoedingsondersteuning 826 744 -82 -82 -82 -82Jongerenvoorzieningen 1.571 0 -1.571 -1.005 -1.005 -1.005Kinderopvang 156 0 -156 -156 -156 -156Ov. Maatsch. Voorz.(ov. Welzijnswerk) 263 0 -263 -292 -292 -292


Mutatie reserves 223 412 189 108 41 -13


Begroting 2009

Saldo's

0


Thema Integratie en interculturalisatie

Wat gaan we daarvoor doen? Integratiebeleid gaat over meer dan het wegwerken van sociaal-economische achterstanden alleen. Integratiebeleid, als onderdeel van het sociaal beleid, is gericht op het ontwikkelen en benutten van talenten van mensen in al hun verscheidenheid, op het creëren van meer kleur-rijke organisaties in de stad en op het verbinden van oude en nieuwe Dordtenaren met elkaar en de stad (sociaal-culturele integratie). Een kernbegrip in het integratiebeleid is participatie: meedoen in de ruimste betekenis van het woord. Door mensen aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid (en waar nodig te ondersteunen) en op hun culturele trots denken wij meer te bereiken dan door ze uitsluitend te wijzen op hun sociaal-economische achterstand en hun plicht daaraan wat te doen. Wij willen ruimte bieden aan initiatieven die voortkomen uit de diverse etnische gemeenschappen zelf, niet om zich van de Dordtse samenleving af te zonderen, maar om participatie van de leden van deze gemeenschappen te bevorderen. Pri-mair zetten wij in op het ontwikkelen van aanbod, door reguliere uitvoeringsorganisaties, dat aansluit bij vragen en behoeften van diverse bewoners(groepen). Verder pakken we die me-chanismen aan die tot uitsluiting leiden. De programmatische uitvoering hiervan gebeurt via een geactualiseerd Actieprogramma Integratie 2009-2010.

Een basisinvestering voor participatie van nieuwe Dordtenaren en voor het versterken van de sociale samenhang in de stad is het ontwikkelen en onderhouden van formele en informele netwerken. In 2009 worden de uitkomsten van een Werkconferentie over Migranten Zelforga-nisaties (MZO) geïmplementeerd. Daartoe wordt het subsidiebeleid voor migrantenzelforgani-saties verder toegespitst op activiteiten die bijdragen tot ‘’bridging’’. De activiteitenplannen van 15 MZO’s worden daarop beoordeeld. Antilliaanse Dordtenaren worden gestimuleerd initi-atieven te nemen om zelforganisaties op te zetten en netwerken te ontwikkelen. De activitei-ten zullen wij via het subsidiebeleid van de MZO’s faciliteren. De knelpunten die de MZO ervaren op het gebied van het accommodatiebeleid worden mid-dels een quick scan geïnventariseerd en als input gebruikt voor het uitvoeringsprogramma van het accommodatiebeleid. Om de participatie te vergroten en deelname aan vrijwilligerswerk te bevorderen zullen subsi-dies verstrekt worden voor het uitvoeren van zeven empowermenttrainingen; voor projecten ontmoeting, dialoog en emancipatie; netwerkbijeenkomsten voor leden van (Antilliaanse) zelforganisaties en professionele uitvoeringsorganisaties; het project Stimuleringsprijs Inte-gratie; het Lokaal Actieplan 1001 kracht waarmee 450 allochtone vrouwen toegeleid worden naar vrijwilligerswerk en voor de uitvoering van de 3e editie van het Ramadanfestival.

De inburgeringagenda van de SDD moet de kwaliteit van de inburgering verbeteren en het rendement van de inburgeringprogramma’s vergroten. In 2009 wordt flankerend beleid zoals beschreven in de notitie Participatie Allochtone Vrouwen ten aanzien van inburgering, educa-tie en emancipatie uitgevoerd. De nadruk zal liggen op doorgeleiding van inburgeraars naar succesvolle vervolgtrajecten en het opzetten van een netwerk in Dordt West (Krachtwijken) om toeleidings- en inburgeringsactiviteiten te verbinden met bestaande initiatieven in de wijk. Verder werken wij samen met uitvoeringsinstellingen w.o. Vioz, DWO/PAD, Gilde, het Da Vinci College aan realisering van 100 taalcoaches ten behoeve van duale trajecten. Een extra be-leidsimpuls betreft de versterking van de informatie en adviesfunctie door Vioz aan vluchte-lingen en migranten (4800 in 2009) en de uitvoering van projecten op het gebied van coach- ing en gezinshereniging. Deze beleidsinstrumenten zijn eveneens gericht op het realiseren van de doelen van de inburgeringsagenda. Om de leefbaarheid en veiligheid te verbeteren wordt in de 2 ‘’Vogelaarwijken’’ in Dordt West een extra inspanning geleverd via de Wijkactieplannen. Dit zal het verschil moeten maken voor participatie van allochtonen in deze krachtwijken. De achterblijvende sportdeelname onder allochtonen wordt primair aangepakt via generiek beleid. De extra impuls op dit terrein betreft voortzetting van uitvoering van het Convenant ‘’Meedoen allochtone jeugd door sport”. Tot en met 2010 krijgen in totaal 24 Dordtse vereni-gingen via het Rijk een bijdrage om allochtone jeugd te stimuleren deel te nemen aan het aanbod bij sportverenigingen.

Een belangrijke randvoorwaarde om tot een meer vraaggericht aanbod door uitvoeringsinstel-lingen te komen is kennis en expertise over diversiteitsmanagement. Naast de eigen verant-woordelijkheid die organisaties zelf hebben, zullen wij hieraan een bijdrage leveren via de Wereldlunchbijeenkomsten, projecten ‘’Bruggenbouwers”, een ontmoetingscentrum voor mul-ticulturele ouderen binnen een reguliere verzorgingsinstelling, het project WMO-ambassadeurs, het deskundigheidsbevorderingsprogramma voor Antilliaanse professionals (Changa). De ervaringen met de pilot Routecoaches voor Antilliaanse jongeren worden in 2009 gebruikt om verder invulling te geven aan dwarsverbanden met regulier beleid (SDD, Jeugd, Sport etc).


Het Antillianenprogramma ‘Antilliaanse Dordtenaren doen mee’ (vervolgprogramma 2007-2008) wordt in 2009 als overgangsjaar gecontinueerd. De inzet op ondersteuning van Antilli-aanse kwetsbare groepen hangt samen met Rijksbeleid en de aanbevelingen van de Taskforce Antillianen. Het advies van de Taskforce wordt in de laatste maanden van 2008 gebruikt om een agenda op te stellen. Naar verwachting stellen wij twee uitdagingen centraal in het over-bruggingsjaar 2009: • Het uitbreiden en verstevigen van de dwarsverbanden tussen het specifieke Antillianen-

programma en algemene beleidinstrumenten waarin geen onderscheid naar specifieke groepen wordt gemaakt, en

• De verdieping van de betrokkenheid van de Antilliaanse Dordtenaren. Continuering van het huidige programma in het overbruggingsjaar betekent dat Antillianen worden ondersteund met (buurt)participatie, gezinsondersteuning, woonvormen, schoolparti-cipatie, arbeidsparticipatie, en overlast- en criminaliteitspreventie en het project Foyer. Conform planning wordt de uitvoering gemonitord. In 2009 wordt de vervolgmeting van de Integratiemonitor uitgevoerd door het OCD en worden 2 factsheets over het Antillianenbeleid gemaakt. Tot slot wordt het onderzoek naar sociale cohesie in de stad (“Verval van buurten en de betekenis van sociale cohesie: op zoek naar omslagpunten, vervalmechanismen en aangrijpingspunten voor beleid”) afgerond. Dit onderzoek wordt in consortiumverband uitge-voerd, samen met Rotterdam, Amsterdam, TU Delft en Nicis. Om de participatie te bevorderen en uitsluiting van individuen en groepen te voorkomen zul-len wij RADAR – bureau voor gelijke behandeling en tegen discriminatie – subsidiëren voor het uitvoeren van het Jaarplan 2009. Daartoe wordt in samenwerking met de regiogemeenten een gezamenlijke opdracht geformuleerd.

Wat mag het kosten?

Thema Integratie en Interculturalisatie 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoIntegratie 1.068 0 -1.068 -857 -753 -753Vormings- en ontwikkelingswerk 0 0 0 0 0 0Antillianenbeleid 741 0 -741 -740 -740 -740Participatie allochtone vrouwen 481 0 -481 -480 -480 -480


Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0


Begroting 2009

Saldo's


Thema Gezondheid

Wat gaan we daarvoor doen?

Goede gezondheid is een groot goed in de samenleving. Mensen kunnen zich optimaal ont-wikkelen en langer zelfstandig meedoen. Wie langer gezond leeft, heeft minder maatschappe-lijke ondersteuning en intensieve zorg nodig. Om de gezondheidssituatie van de Dordtse bevolking te bevorderen en te beschermen worden preventieve activiteiten verricht, gericht op het tegengaan van risicovol gedrag. Een succes-volle aanpak vraagt om een integrale benadering. Voor het lokale preventieve gezondheidsbeleid zijn acht speerpunten geformuleerd. Vier van de acht speerpunten zijn themagericht: alcoholgebruik bij jongeren, psychosociale problema-tiek, overgewicht en binnenmilieu. De overige speerpunten richten zich op preventie in het onderwijs, de eerstelijnszorg, wijkgerichte aanpak van gezondheidsverschillen en de Integrale Jeugdgezondheidszorg. In 2009 vindt er intensivering plaats van een aantal van deze speer-punten en worden nieuwe initiatieven genomen. Er is een regionaal programma ‘Verzuip jij je toekomst’ in voorbereiding dat in 2009 in uitvoe-ring wordt genomen om het alcoholgebruik bij jongeren terug te dringen. De GGD ZHZ ondersteunt vier scholen voor primair onderwijs in Dordrecht bij het invoeren van de Gezonde School Methode. Daarnaast ondersteunt de GGD vijf scholen voor voortgezet onderwijs in de regio Zuid-Holland Zuid bij het invoeren van de methode Gezonde School en Genotmiddelen. Daarnaast intensiveren wij onze inspanningen om de eerstelijnszorg te stimuleren om extra aandacht te besteden aan bepaalde gezondheidsproblemen. Het doel van onze inspanningen is dat de eerstelijnszorg haar signalerings- en verwijsfunctie optimaal inzet als onderdeel van de gezondheidsketen. De achterstand in gezondheid concentreert zich vooral in de armere wijken van de grote ste-den. Bij de uitwerking van het Dordtse beleid heeft het verminderen van gezondheidsverschil-len in deze wijken nadrukkelijk de aandacht, in het bijzonder de jeugd. In 2009 worden in het kader van het sociaal programma voor Crabbehof en Wielwijk initiatieven genomen om de preventie van de gezondheid in deze wijken te verbeteren. Onder andere de projecten ´Doe ff gezond´ en ´Achter de voordeur´ worden hier uitgevoerd. Verder is er een regionaal plan in voorbereiding voor het optimaliseren van het functioneren van de integrale jeugdgezondheidszorg. Naar verwachting wordt in 2009 gestart met de uit-voering van dit plan. De uitvoering van het lokale gezondheidsbeleid is voor een groot deel overgedragen aan de GGD ZHZ. In 2009 worden met de GGD nadere afspraken gemaakt over haar advies- en uit-voeringsfunctie ten behoeve van een integraal gezondheidsbeleid. Het GSB-project “Overgewicht” dat in nauwe samenhang met de BOS-impuls (Buurt, Onder-wijs en Sport) wordt uitgevoerd en het initiatief “Centrum voor Geïntegreerde Zorg” worden voortgezet. Centrum voor Geïntegreerde Zorg betreft een samenwerking tussen huisartsen en overige eerstelijnszorg, specifiek gericht op de zorg voor allochtonen. Voorheen heette dit ‘Al-lochtonen Loket Dordrecht’. Tot slot worden de gezondheidsvoorzieningen in Dordrecht door de komst van het Gezond-heidspark uitgebreid en sterk verbeterd.

Wat mag het kosten?

Thema Gezondheid 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoJeugdgezondheidszorg 0 0 0 0 0 0Lokaal gezondheidsbeleid 3.710 1.537 -2.173 -2.157 -2.193 -2.193




Begroting 2009

Saldo's


Thema Zorg

Wat gaan we daarvoor doen? De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) is ingegaan per 1 januari 2007. De WMO is een uitgebreide wet met 9 prestatievelden. In de beginfase is veel aandacht besteed aan prestatieveld 6: de individuele voorzieningen, waarvoor het beleid werd vastgelegd in het Be-leidskader WMO-Drechtsteden Individuele Voorzieningen. De Wet Voorzieningen voor Gehan-dicapten (WVG) waarvoor gemeenten al vele jaren verantwoordelijk zijn, is in de WMO opge-nomen. Bij de individuele voorzieningen van de WMO gaat het, naast de hulp bij het huishou-den, dus ook om ex-WVG voorzieningen als rolstoelen, scootmobielen en woningaanpassin-gen. De Hulp bij het Huishouden is uit de AWBZ gehaald en in de WMO terecht gekomen. De gemeenteraad van Dordrecht heeft met de vijf andere gemeenten van de Drechtsteden beslo-ten de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de individuele voorzieningen van de WMO over te dragen aan de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden. Hiermee werd de Drecht-raad uiteindelijk de verantwoordelijke instantie. De Sociale Dienst Drechtsteden (SDD) is be-last met de uitvoering. Per 1 juli 2007 is de Hulp bij het Huishouden aanbesteed. Mede om heftige schommelingen te voorkomen, is besloten een mantelovereenkomst te hanteren, waarbij kwaliteitseisen gecombineerd zijn met een door de gemeenten vastgesteld tarief. In 2008 zijn de uitgaven aan de individuele voorzieningen binnen de begroting gebleven. Ook voor 2009 is dit uitdrukkelijk de bedoeling. Dat betekent dat de vinger aan de pols wordt ge-houden als het gaat om de ontwikkeling van de kosten. Dit is nodig omdat de gemeenten van het Rijk een vast budget krijgen en het aannemelijk is dat de kosten door de vergrijzing en de extramuralisering zullen oplopen. Het Rijk heeft een wetswijziging aangekondigd die tot ge-volg heeft dat de thuiszorginstellingen geen alfahulpen meer mogen aanbieden. Dit zal in 2009 een kostenverhogend effect hebben. De staatssecretaris heeft aangekondigd de ge-meenten hiervoor niet financieel te compenseren. Dit heeft tot gevolg dat de Drechtsteden-gemeenten de Hulp bij het Huishouden opnieuw moeten aanbesteden. In het beleidskader WMO is de mogelijkheid geopend ook voor de ex-WVG-voorzieningen een eigen bijdrage te gaan vragen. Indien de kosten uit de hand dreigen te lopen, zal deze moge-lijkheid worden overwogen. Het doel is dat de tevredenheid van de gebruikers over de individuele voorzieningen boven het landelijke gemiddelde ligt. Dit doel is voor Dordrecht in 2007 voor de meeste onderdelen behaald. Het punt van de vervanging bij ziekte (van hulpverleners individuele voorzieningen), bleek iets beneden het landelijke gemiddelde te liggen. We zullen afspraken maken met de aanbieders om ook de tevredenheid over dit punt boven het landelijk gemiddelde te krijgen. Over de keuzemogelijkheden voor de hulp bij het huishouden waren de cliënten erg tevreden. Het gemiddelde “rapportcijfer” voor de voorzieningen ex-WVG was in 2007 boven het landelij-ke gemiddelde. Ook hier wordt gestreefd naar een verdere verhoging van de tevredenheid. In 2008 is het WMO-loket verplaatst van de SDD naar de Stadswinkel. Bij dit loket kan men naast aanvragen voor individuele voorzieningen ook terecht met andere vragen over de WMO of met eventuele klachten. Uitgangspunt blijft dat niet de cliënt, maar de vraag wordt doorge-stuurd. Het WMO-loket is de gehele week geopend en is digitaal, telefonisch en fysiek bereik-baar.

Wat mag het kosten?

Thema Zorg 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoMaatschappelijke opvang 0 0 0 0 0 0Vrouwenopvang 0 0 0 0 0 0WVG 5.422 0 -5.422 -5.422 -5.422 -5.422Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) 11.022 0 -11.022 -11.002 -11.002 -11.002




Saldo's

Begroting 2009


Thema Inkomen

Wat gaan we daarvoor doen? De gezamenlijke Drechtsteden vinden het belangrijk dat mensen met een laag inkomen dus-danig worden gefaciliteerd dat zij zo zelfstandig mogelijk kunnen leven. Alle activiteiten van de Sociale Dienst Drechtsteden (SDD) worden met dat doel ingericht. De mate waarin mensen in staat zijn zelfstandig te leven, bovendien te kunnen deelnemen aan de samenleving en verantwoordelijkheid te dragen, is verschillend. Dat betekent dat ook de mate van facilitering verschillend is. De ene klant kan met een korte sollicitatietraining of een inburgeringscursus aan het werk, de andere klant heeft een leven lang budgetbegeleiding nodig of hulp in de huishouding. Mensen worden gefaciliteerd door de Wet werk en bijstand, Wet Inburgering, Wet Maatschap-pelijke ondersteuning, Wet Kinderopvang en de regionale verordeningen en beleid. Deze moe-ten zo klantgericht mogelijk worden uitgevoerd. Belangrijk voor de taak van de SDD zijn de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de mogelijkheden die er zijn voor participatie. In 2009 zal de dienstverlening van de SDD geïntegreerd zijn met de publieke partners UWV/CWI. Er wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen de klanten die de Locaties voor Werk en Inkomen1 bezoeken; zowel werknemers als werkgevers in de Drechtsteden worden als SDD klant gezien. Ook het faciliteren van het zelfstandig wonen, zich verplaatsen en met geld omgaan, zien de Drechtsteden als hun taak voor mensen met een laag inkomen. Daarnaast vult SDD voor aan-vulling van het inkomen (uitkering of loon) in het kader van het minimabeleid, zodat er geen armoede hoeft te bestaan in de Drechtsteden. De focus in 2009 ligt vooral op het bestrijden van armoede onder kinderen. De ondersteuning die wordt gegeven, moet terechtkomen bij de mensen die het nodig heb-ben. Misbruik wordt opgespoord en aangepakt zodat er een maatschappelijk draagvlak blijft bestaan voor de sociale voorzieningen. De Drechtsteden willen dat in 2009 ondersteuning op maat wordt gegeven, dat de klant te maken heeft met één contactpersoon voor werk en inkomen en dat afspraken worden nako-men. Inkomen De SDD verstrekt in de Drechtsteden jaarlijks 5500 maal bijzondere bijstand, waarvan 1700 verstrekkingen aan niet bijstandsgerechtigden. Veel aandacht zal het komende jaar uitgaan naar het onder de aandacht brengen van de bij-standsregelingen in het algemeen. Daarbij hebben we specifieke aandacht voor de doelgroe-pen ouderen, chronisch zieken en gehandicapten, en gezinnen met kinderen. SDD kijkt naar mensen die reeds in hun klantenbestand staan en mensen die daarin nog niet zijn opgeno-men. Met behulp van communicatietrajecten zal het bereik van de regelingen voor inwoners zonder een WWB uitkering op deze manier verder worden vergroot. SDD zal samenwerking zoeken met partners uit het werkveld en met de gemeenten om invulling te geven aan het minimabeleid. Schuldhulpverlening De SDD is het centrale meldpunt voor alle inwoners van de zes Drechtsteden, die in de schul-den zitten of dreigen te raken; deze inwoners worden ondersteund met het voorkomen en op-lossen van problematische schulden. Naast de reguliere taken zoals schuldregelingen, richt SDD zich op het tijdig signaleren van schulden wanneer dit een belemmering is naar werk. Schuldbemiddeling en budgetadvies worden daarom waar mogelijk en wenselijk gekoppeld aan een reïntegratietraject. In een vroegtijdig stadium in het traject naar werk wordt hieraan aandacht besteed. Wanneer klanten eenmaal aan het werk zijn, leidt dit veelal tot een verbe-tering van het inkomen waardoor de kans op een schuldenvrije toekomst groter wordt. In 2009 en 2010 leveren we extra inzet om een stabilisatietraject te realiseren, voor klanten waarvan de verwachting is dat ze binnen een jaar – al dan niet met behulp van derden – in staat zijn hun inkomsten en uitgaven in evenwicht te brengen en te houden. In 2010 worden de effecten geëvalueerd en wordt bezien of dit inzet van structurele middelen vergt. Om een afname van het aantal inwoners met problematische schulden te realiseren, is het voornemen om meer in te zetten op preventiebeleid. Het geven van voorlichting aan risico-groepen en het aanbieden van lespakketten aan scholen maakt daar onderdeel van uit.

1 Het kabinet is voornemens om het nieuwe werkbedrijf van UWV/CWI in samenwerking met gemeenten te vestigen in Locaties voor werk en Inkomen (LWI).


Algemene bijstandsverlening SDD voert de wettelijke regelingen uit ten aanzien van het vertrekken van algemene bijstand. In 2008 is de mogelijkheid van samenwerking met de Sociale Verzekeringsbank onderzocht om ervoor te zorgen dat (de sterk groeiende groep) ouderen met een onvolledige AOW voor hun maandelijkse inkomen nog maar met één instantie te maken hebben. In 2009 wordt deze werkwijze toegepast. Het handhavingsbeleid van de SDD is gericht op het vergroten van het (spontane) nalevings-gedrag van uitkeringsgerechtigden en het daarmee voorkomen van misbruik van voorzienin-gen en uitkeringen. Dit betekent inzet op preventie: goede voorlichting over rechten en plich-ten en de gevolgen van het niet nakomen van deze verplichtingen; maar ook adequate dienstverlening, zonder overbodige procedures en informatieuitvragen en inspelend op de ei-gen verantwoordelijkheid van de klant. De ambitie voor 2009 is dat 80% van de aanvragen voor algemene bijstand binnen twintig dagen is afgehandeld en dat de uitkeringen op tijd worden uitgekeerd. Aan constatering van fraude worden conclusies verbonden; dit leidt tot wijziging of beëindiging van de uitkering. Verder streeft SDD ernaar dat klanten de dienstverlening waarderen met minimaal een 7. Ook wordt ernaar gestreefd dat de daling van het aantal WWB klanten 3% gunstiger blijft dan het landelijk gemiddelde. Kinderarmoede Afgeleid van de landelijke gegevens van het Ministerie SZW telt onze regio naar schatting cir-ca 5.000 kinderen die opgroeien in gezinnen met een laag inkomen. De Drechtsteden kennen voor kinderen tussen de 4 en 18 jaar nu drie specifieke regelingen: de regeling voor peuterspeelzalen, het SMS fonds, en de vergoedingsregeling voor school-gaande kinderen. Een globale inschatting is dat we nu met deze regelingen circa 2500 kinde-ren uit deze leeftijdsgroep bereiken. De regelingen bieden maatregelen of hulp in natura. Voor Dordrecht komen hierbij de maatregelen in het kader van prachtwijken. In veel situaties kunnen ouders zelf -al dan niet met ondersteuning vanuit gemeenten, reïn-tegratietrajecten e.d. - verbetering in hun leefsituatie brengen. Soms met veel inspanningen, en vaak kost dat ook de nodige tijd. Kinderen daarentegen hebben hierop zelf geen vat. Zij kunnen hun opgroeiomgeving niet of nauwelijks zelf beïnvloeden. Het risico is groot dat deze kinderen vanwege ontbrekende middelen niet of veel minder met schoolactiviteiten kunnen meedoen, hun schoolwerk alleen met kunst en vliegwerk voor elkaar krijgen, niet naar de sportclub kunnen enzovoort. Ze dreigen daardoor met achterstand aan hun maatschappelijke carrière te beginnen. Vervolgens is de cirkel rond, als deze achterstand zorgt dat de maat-schappelijke en financiële situatie van hun ouder(s) aan hen wordt overgeërfd. De Drechtsteden willen dat de maatschappelijke participatie van arme kinderen ook in 2009 wordt vergroot. De daarvoor door het Rijk beschikbaar gestelde middelen worden aangewend. Het accent ligt daarbij om het leveren in natura van een bijdrage voor de vaste kosten van in-ternet aan gezinnen met schoolgaande kinderen en het versterken van de bestaande SMS voorziening. Doel van het project “Kinderen doen mee” is om de maatschappelijke participatie van arme kinderen te vergroten. Uitgaven worden besteed aan bijdragen voor de vaste kosten van internet, voor het versterken van de bestaande en goed lopende SMS kinderfonds (School, Muziek, Sport) en voor ver-dubbeling van de peuterspeelzaaluren voor kinderen in een achterstandssituatie. Door laagdrempelige intermediairs te benaderen, proberen we ook kinderen in sociaal geïso-leerde gezinnen te bereiken. Ondersteunende maatregelen hiervoor worden al vanaf de zomer van 2008 gestart (informeren via laagdrempelige intermediairs en bestandsvergelijking be-staande voorzieningen).

Wat mag het kosten?

Thema Inkomen 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoBijstandsverlening 60.091 44.349 -15.742 -15.746 -15.745 -15.744Armoedebeleid / bijzondere bijstand 2.920 0 -2.920 -2.920 -2.920 -2.920Schuldhulpverlening 38 0 -38 -38 -38 -38Budget Sociale Dienst 0 0 0 0 0 0




Begroting 2009

Saldo's


Thema Cultuurvoorzieningen Wat gaan we daarvoor doen? Het culturele profiel van Dordrecht is van belang om als aantrekkelijke stad te boek te staan en de aanwezigheid van cultuurvoorzieningen is onmisbaar om de functie van centrumstad van de Drechtsteden goed te vervullen. We investeren zowel in gebouwen als in programme-ring. Wat de gebouwen betreft gaat de aandacht in 2009 voornamelijk uit naar de verbouwing van het Dordrechts Museum en planvorming rondom DiEP (Hofkwartier) en het Energiehuis. Qua programmering investeren we extra in de stad door middel van de stimuleringsregeling Brede Programmering. Bestaande culturele voorzieningen en podia worden optimaal benut en die-nen als basis voor initiatieven uit de stad en het culturele veld. Met een veelzijdige en laag-drempelige programmering willen we een breder publiek uit de stad en de regio bereiken en dragen we uit dat er in Dordrecht ‘voor iedereen altijd wat te doen’ is. Aandachtspunt blijft het actief bij kunst en cultuur betrekken van kwetsbare groepen en jon-geren. Daarbij zoeken we naar evenwicht in het aanbod aan actieve en passieve kunst- en cultuurbeleving. Het Programmafonds Cultuur Participatie vervangt in 2009 het Actieplan Cul-tuurbereik. Het Programmafonds is een voortzetting van het Actieplan, met nieuwe accenten op actieve participatie in brede lagen van de bevolking. De aandachtsgebieden zijn Amateur-kunst, Culturele Educatie en Volkscultuur.

Op de achtergrond werkt de cultuurintendant aan het aangaan van verbindingen in de regio, met andere steden en met het Rijk. Hij streeft naar het versterken van de samenhang in het culturele profiel van de stad. In de loop van 2009 verschijnt een notitie waarin hij zijn visie op de culturele toekomst van de stad presenteert (Dordrecht 800+). De gemeentelijke cultuurinstellingen zetten in 2009 een stap op weg naar een meer zelfstan-dige positie binnen de gemeentelijke organisatie. Deze ontwikkeling resulteert per januari 2009 in de vorming van vier interne bedrijven: Musea (Dordrecht Museum/Van Gijn), Schouwburg Kunstmin/Filmhuis Cinode, Erfgoedhuis DiEP en Centrum Beeldende Kunst. Tege-lijkertijd wordt het (strategisch) cultuurbeleid overgedragen aan de sector MO en wordt de zelfstandige sector Cultuur opgeheven. Ook de relatie met de particuliere instellingen ToBe (kunstzinnige en muzikale vorming) en Bibelot staat in het teken van heldere afspraken over bijdragen aan de programmering van de stad en het culturele profiel. Bijzondere opgaven zijn belegd bij het Programma Cultuur en Binnenstad: het Hofkwartier, het Energiehuis en de stimuleringsregeling Brede Programmering/Cultuurintendant.

Wij zetten in 2009 op het volgende. • 217 voorstellingen in Schouwburg Kunstmin. We werken namelijk aan een geleidelijke

groei naar in totaal 225 voorstellingen in 2010, zodat schouwburg Kunstmin optimaal wordt benut en er nieuwe bezoekers worden getrokken. In 2009 organiseert Schouwburg Kunstmin ook de festivals ‘Werk in Uitvoering’ voor amateur theatergezelschappen uit de regio Drechtsteden en ‘Factor’ voor jongeren. Bedoeling is om de kwaliteit van amateur-podiumkunsten te vergroten. Daarnaast organiseert Stichting Bijzondere Producties het Festival BIES dat plaatsvindt in de Biesbosch. In 2009 zetten we in op 570 filmvoorstel-lingen in Cinode.

• Restaureren en conserveren van collecties in cultuur-historisch erfgoed en het tentoon-stellen daarvan is kerntaak van de Musea en het Erfgoedhuis DiEP. In 2009 is het Dor-drechts Museum gesloten vanwege verbouwing en uitbreiding. In tijdelijke huisvesting worden presentaties gegeven. Ook worden activiteiten ontwikkeld om ook tijdens de ver-bouwing zichtbaar te blijven in de stad. Een deel van de collectie wordt gedurende de verbouwing uitgeleend aan (inter)nationale musea.

• Het CBK wordt uitgebouwd tot een publieke ontmoetingsplek voor o.a. actueel debat, le-zingen en voordrachten in combinatie met presentaties van eigentijdse beeldende kunst, design en architectuur. CBK houdt zich ook bezig met kunst in de openbare ruimte.

• We zetten in op het stimuleren, faciliteren en professioneel ondersteunen van particuliere initiatieven, zoals klassieke muziekconcerten, de productie van podiumkunsten, het sti-muleren van samenwerking tussen koren, de (amateuristische) kunstbeoefening, het or-ganiseren van bijzondere tentoonstellingen en literaire activiteiten en het bevorderen van de onderlinge samenwerking.

• Ontwikkeling van de Kunstkerk tot laagdrempelig podium voor klassieke- en (onversterk-te) populaire muziek, met daarbij passende randprogrammering van culturele en sociaal-maatschappelijke activiteiten.

• 1e editie Festival Klassieke Muziek; opmaat voor tweejaarlijks Bach-festival in en rond de Grote Kerk.


• Extra inspanningen op het punt van cultuureducatie door de instellingen en het (VMBO)- onderwijs om de culturele competentie te verhogen en het gebruik van het aanbod van onze culturele instellingen door jong en oud te stimuleren blijft één van de speerpunten.

• In mei 2008 heeft de gemeente het risicodragend lidmaatschap van de vereniging Huis voor de Democratie opgezegd. De ambities van de vereniging om in het Hof een confe-rentieoord met hotelfaciliteiten te ontwikkelen, zijn losgelaten. De vereniging wil, met een nieuw bestuur, zelfstandig doorgaan met programmatische activiteiten en daarbij mogelijk aansluiten bij gemeentelijke initiatieven in het Hofkwartier.

• De mogelijkheden voor vestiging van een nationaal instituut op gebied van cultuur in Dordrecht worden onderzocht. Men bevindt zich in de oriëntatiefase. Momenteel kan nog niet worden aangegeven wat dit betekent voor 2009.

Wat mag het kosten?

Thema Cultuurvoorzieningen 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoAccommodaties (Ingenieursbureau) 0 0 0 0 0 0Culturele educatie 3.054 -1 -3.055 -3.092 -3.095 -3.094Culturele subsidies 1.603 5 -1.598 -1.525 -1.525 -1.524Collectie musea 1.597 11 -1.586 -1.559 -1.550 -1.558Tentoonstellingen musea 2.469 153 -2.316 -2.017 -2.031 -2.032Kunst in de openbare ruimte 177 4 -173 -159 -148 -141Service bureau 311 0 -311 -310 -310 -310Kunstuitleen 408 245 -163 -176 -175 -183Educatie / tentoonstellingen 426 4 -422 -421 -435 -436Collectie archief 2.608 163 -2.445 -2.441 -2.441 -2.443Inspectie Stadsarchief 127 0 -127 -127 -127 -127Professionele voorstellingen Kunstmin 2.424 938 -1.486 -1.517 -1.514 -1.507Sociaal culturele voorstellingen Kunstmin 407 34 -373 -380 -383 -388Filmhuis Cinode 416 99 -317 -318 -321 -322Commerciële verhuringen Kunstmin 361 109 -252 -263 -270 -276Stadsdepot 684 0 -684 -684 -684 -684Hofkwartier 1.308 0 -1.308 -1.105 -1.098 -1.080Intensiveren Culturele Programmering 582 0 -582 -328 -323 -323




Begroting 2009

Saldo's

Investeringen

Thema Cultuurvoorzieningen Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering0 0

B04 Verborgen museum 363 0 0 363

B10 Hofkwartier 40.660 24.517 8.174 16.143

W14 Podiumkunsten 8.260 100 100 8.160W22 Energiehuis 16.600 2.000 108 14.600

65.883 26.617 8.382 39.266

0

bedragen * 1.000


Thema Vrijetijdsvoorzieningen


Jaarlijks worden er kermissen en circussen in Dordrecht georganiseerd. Met een goed aanbod van volksvermaak in onze stad snijdt het mes aan twee kanten: met evenementen, kermissen en dergelijke dragen we bij aan de aantrekkelijkheid van de stad en tegelijkertijd zijn het ge-beurtenissen waar mensen elkaar ontmoeten. Jaarlijks worden veel evenementen en festivals in Dordrecht georganiseerd, zoals Wantij-pop/Rainbowfestival en andere muziekfestivals, Open Monumentendagen, Kerstmarkt, diverse sportevenementen, diverse ruilbeurzen/markten en Koninginnedag. In 2009 gaan we hier on-verminderd mee door. We zorgen voor de bestaande, voldoende en aantrekkelijke mogelijkheden voor openluchtre-creatie in Dordrecht: voldoende en onderhouden groen, recreatiemogelijkheden in het buiten-gebied waaronder ten minste het bestaande aantal recreatieknooppunten (de nieuwe Bies-bosch en het aanbod van het recreatieschap de Hollandse Biesbosch), de bestaande zwem- en kampeergelegenheid en de bestaande wandel- en fietsroutes. We gaan door met het subsidië-ren van de bestaande organisaties die recreatieve mogelijkheden aanbieden. We werken aan een recreatievisie die in 2009 wordt afgerond. Met de uitvoering van het Actieplan Watersport verbeteren we de recreatiemogelijkheden op het water, in het bijzonder de kwaliteit van de havens. Dit draagt bij aan de aantrekkings-kracht van Dordrecht. Vooral de ligplaatsen in de binnenstadshavens dragen bij aan het unie-ke karakter van de stad. Watersportverenigingen kunnen voor de verbetering van de steiger-structuur in aanmerking komen voor subsidie. De meeste verenigingen hebben subsidie aan-gevraagd. Een deel van de watersportverenigingen heeft de geplande werkzaamheden al ge-realiseerd. Het actieplan loopt tot 2011. Wat mag het kosten?

Thema Vrijetijdsvoorzieningen 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoVolksfestiviteiten 194 218 24 24 24 24Recreatie 1.883 136 -1.747 -1.715 -1.711 -1.700




Begroting 2009

Saldo's


Thema Sport

Wat gaan we daarvoor doen? Aan sport hechten we veel waarde. In 2008 is het uitvoeringsprogramma van het beleidskader Dordt Sport vastgesteld. Het uitvoeringsprogramma geeft richting aan wat we de komende ja-ren in en met de sport willen realiseren. Het uitvoeringsprogramma heeft als titel ‘De Demar-rage’, een wielerterm die symboliseert dat wij sprongen vooruit willen maken met de sport in onze stad. Sport is immers niet alleen leuk om te doen, maar kan ook bijdragen aan het be-reiken van maatschappelijke doeleinden. Het is goed voor de gezondheid, voor de sociale sa-menhang, biedt mogelijkheden voor vrije tijdsbesteding en kan de aantrekkelijkheid van de stad vergroten. We bieden daarom een breed, gevarieerd en kwalitatief aanbod aan sportac-commodaties, gaan door met ondersteunen en subsidiëren van sportverenigingen en vereni-gingshallen en organiseren sportstimulerende activiteiten, zoals de BOS-projecten. De centrale doelstelling in het uitvoeringsprogramma is om meer Dordtenaren aan het sporten te krijgen. De gemeente kan dit niet alleen. De gemeente wil dit samen met partners in de stad bereiken. In het uitvoeringsprogramma wordt de term sponsors gebruikt; sponsors zijn de mensen, de organisaties, in de stad die de sport een warm hart toedragen. Dit kan zijn via het inbrengen van financiële middelen, maar dat hoeft niet per se. Het kan ook gaan om het inbrengen van menskracht of het op andere wijze leveren van een bijdrage aan het Dordtse sportbeleid. Het uitvoeringsprogramma van het beleidskader loopt langs vijf programmalijnen: sportieve en gezonde wijken, sterke sportverenigingen, aantrekkelijke sportaccommodaties, ruimte voor talent en topsport en aansprekende evenementen. In het uitvoeringsprogramma staan innovaties en vernieuwingen in de sport opgenomen. Zo willen we sportverenigingen fundamenteler en structureel in de wijken positioneren; de vere-nigingsondersteuning meer gericht inzetten door het soort ondersteuning te verbinden aan ty-pen verenigingen; de sportaccommodaties meer aan laten sluiten op de vraag van de bevol-king (kwaliteit van accommodaties); topsport en talenten meer faciliteren en de inzet hiervan (als rolmodellen) in de wijken en de breedtesport; en het ontwikkelen van een sportevene-mentenkalender waarin Dordtse sportevenementen staan opgenomen. In 2009 zetten we extra in op het realiseren van de volgende resultaten. • De realisering van 4 kunstgrasvelden. • Combinatiefunctionarissen worden ingezet voor de realisering van satellietclubs in de wij-

ken waar de sportparticipatie onder jeugd en jongeren laag is; deze functionarissen wer-ken op scholen en bij verenigingen, met als doel om blijvend deelname van jongeren aan sportclubs te bevorderen.

• Versterking van de sportverenigingen (o.a. clubkoerstrajecten en samenwerking op sportparken)

• Talentontwikkeling bij verenigingen in combinatie met de inzet van talenten als rolmodel-len in de wijken.

• Realisering van een sportevenementenkalender. In 2009 vindt de uitbreiding van de Oranje Withal, de renovatie van de Deetoshal en de inge-bruikname van het sportgebouw op het Leerpark plaats en wordt er een masterplan sportpar-ken opgesteld. Wat betreft de sportaccommodaties maken we een grote kwaliteitsslag met de ontwikkeling van de Sportboulevard, waarin een zwembad, sporthal, turnzaal, ijshal, vereni-gingsruimte en horeca worden ondergebracht.

Wat mag het kosten?

Thema Sport 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoBinnensportaccommodaties 3.097 0 -3.097 -3.041 -2.985 -2.929Buitensportaccommodaties 3.805 1.081 -2.724 -2.768 -2.727 -2.712Sportondersteuning 1.591 182 -1.409 -1.172 -1.076 -1.283Sportstimulering 1.925 738 -1.187 -959 -817 -804Zwemmen 2.705 1.151 -1.554 -1.537 -1.550 -1.555Sportbeleid 117 0 -117 -117 -117 -117




Begroting 2009

Saldo's


Investeringen

Thema Sport Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

SV03 Sportboulevard 42.140 42.140 3.690 0W17 Actieplan Watersport 1.296 1.296 364 0

43.436 43.436 4.054 0 bedragen * 1.000


2.3. Wonen en Leefbaarheid Staat van de stad De staat en het onderhoud van de openbare ruimte wordt door de inwoners van Dordrecht als een belangrijk element van de leefbaarheid in de stad en wijken ervaren. 58% van de Dordtenaren is tevreden over het onderhoud van wegen en fietspaden en 66% is tevreden over het groenonderhoud. Voor de woonomgeving geven en de leefbaarheid in de buurt geven Dordtenaren een ruime voldoende. In de woningvoorraad van de Drechtsteden en vooral van Dordrecht is het hogere segment ondervertegenwoordigd. Dordrecht heeft in vergelijking met de andere Drechtstedengemeenten een laag aandeel koopwoningen, eengezinswoningen en grote woningen in haar woningvoorraad. Hogere inkomens vestigen zich bovengemiddeld buiten Dordrecht. De woningvoorraad in Dordrecht West bevat relatief gezien aanmerkelijk meer sociale huurwoningen en meergezinswoningen dan in de rest van Dordrecht. De woningen zijn veelal klein en van matige kwaliteit, waardoor ze niet meer voldoen aan de huidige eisen. De samenstelling van de woningvoorraad in Dordrecht West vertaalt zich ook in sociaal opzicht, het gemiddelde inkomen ligt er beduidend lager dan in Dordrecht als geheel. Het college zet in op het verbeteren van de leefbaarheid in Dordt West. Bij de bespreking van de uitkomsten van de balansdag (gemeenteraad april 2008) is aangegeven dat de monitor leefbaarheid en veiligheid 2007 een negatieve ontwikkeling laat zien op de leefbaarheidscores van Crabbehof. Deze subscore van Crabbehof is van invloed op het totaalbeeld van de leefbaarheidscores van Dordt West.

Wat willen we bereiken? Handhaven van de kwaliteit van de (leef)omgeving Om onze stad verder te ontwikkelen naar een aantrekkelijke centrumstad, is het essentieel dat de “kleine kwaliteit” op orde is. Dat betekent dat het onderhoud van onder andere groen, straten, stoepen, speelvoorzieningen, gemeentelijke riolering, enzovoort, op een goed niveau moet zijn. Daarom streven we ernaar de tevredenheid over de kwaliteit van de openbare ruimte minimaal op hetzelfde nu goed gewaardeerde niveau te houden. De beleving van de inwoners is daarbij voor ons een belangrijke indicator voor de mate waarin we erin slagen om de tevredenheid vast te houden. Handhaven van het kwaliteitsniveau van de openbare ruimte draagt tevens bij aan een prettige woonomgeving en de beeldvorming van de stad. De waardering is nu goed. Verbeteren van de leefbaarheid en veiligheid in Dordrecht West Een belangrijk deel van de goedkope, kwalitatief matige woningvoorraad is gelegen in Dordrecht West. Dit gebied omvat de wijken Oud Krispijn, Nieuw Krispijn, Wielwijk en Crabbehof. Twee van deze wijken, te weten Wielwijk en Crabbehof vallen onder de definitie ‘Krachtwijk’ van Minister Vogelaar. Het gebied biedt huisvesting aan een kwart van de Dordtse bevolking (30.000 inwoners) in 14.500 woningen, waarvan 75% tot de huursector behoort. Het tegengaan van de selectieve uitstroom van midden en hogere inkomens en instroom van lagere inkomens in Dordrecht is één van de speerpunten van ons beleid. De kwaliteit van de woningvoorraad moet omhoog en er moet een diversiteit aan woningen en woonmilieus ontstaan. Het is daarom noodzakelijk te investeren in vernieuwing van de sociale voorraad om de woningen in Dordrecht West aan de nieuwe eisen te laten voldoen. De fysieke aanpak wordt gecombineerd met een sociaal programma ter verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in het gebied. De herstructureringsopgave in Dordrecht West willen we in 2020 volledig gerealiseerd hebben. Binden en aantrekken van midden en hoge inkomens De woningmarkt is bij uitstek een regionale markt. Woningbouwafspraken maken we dan ook steeds in regionaal verband. Het woningaanbod in de Drechtsteden voldoet op dit moment onvoldoende aan de marktvraag en de voorraad is ongelijkmatig verdeeld. Hogere inkomens vestigen zich bovengemiddeld buiten Dordrecht. Vertrekkers noemen vaak het niet meer voldoen van de woning of woonomgeving als reden. Een gedifferentieerde bevolkingssamenstelling zorgt voor een beter economisch en sociaal-cultureel draagvlak. Daarom werken we aan kwalitatief betere woonmilieus, vooral door variatie aan te brengen. We willen een goede mix van woningen in de verschillende marktsegmenten met specifieke aandacht voor ouderenhuisvesting en rekening houdend met inwoners met een zwakke(re) sociaal-economische positie. We werken aan een gevarieerd woningaanbod met bouwprojecten in het duurdere segment om aan de woningbehoefte nu en


in de toekomst te voldoen. Met dit aanbod wil de regio Drechtsteden de inkomensverhoudingen beter in evenwicht brengen met andere stedelijke regio’s en de regio ook aantrekkelijker maken als vestigingsmilieu voor het bedrijfsleven. Het alom gewaardeerde buitengebied is karakteristiek voor Dordrecht, we houden dan ook vast aan de verstedelijkingsgrens van de voorgaande jaren. Het uiteindelijke resultaat van onze beleidsinzet zal zich pas over een aantal jaren manifesteren in het totale woningaanbod. In de komende periode willen we een goede start maken met deze transitie.

Verbeteren van de milieukwaliteit Op het eiland van Dordrecht zal de druk op de milieukwaliteit door een groeiende vraag naar ruimte voor economische ontwikkelingen en woningbouwlocaties toenemen. Ook de groei van de mobiliteit, vooral in de vorm van het autoverkeer, zal de druk doen opvoeren. De aanslag op luchtkwaliteit, de geluidsoverlast en de risico’s als gevolg van gevaarlijk goederenvervoer, maken dat we keuzes moeten maken om verdere verslechtering van het milieu tegen te gaan en tegelijkertijd de ontwikkeling van de stad mogelijk te maken. De problematiek die wordt veroorzaakt door de A16, de N3 en het spoor is echter nauwelijks door Dordrecht te beïnvloeden. Daarvoor zijn we afhankelijk van andere partijen, zoals het Rijk en de Spoorwegen. Het hoofddoel van ons milieubeleid is een duurzame ontwikkeling van Dordrecht mogelijk te maken met behoud van onze aantrekkelijke leefomgeving. Waar nodig treffen we daarvoor maatregelen en bevorderen we het milieubewust handelen van inwoners en bedrijven. We gaan hierbij uit van een gebiedsgerichte aanpak, “het juiste milieu op de juiste plek”. We passen per gebied een milieutypologie toe die inspeelt op de verschillen in functie en gebruiksintensiteit in relatie tot de daarbij noodzakelijke milieukwaliteit. Samenwerking met inwoners en bedrijven bij de oplossing van milieuvraagstukken staat voorop. Water is een belangrijk onderdeel van een leefbaar milieu. Het heeft een positieve invloed op duurzaam wonen, werken en recreëren. We willen samen met het Waterschap de kwaliteit van het water waar nodig verbeteren zodat het aan de landelijke normen voldoet. In het Stedelijk Waterplan hebben de waterbeheerders (gemeente Dordrecht en waterschap De Hollandse Delta) voor het stedelijk gebied van Dordrecht aangegeven welke maatregelen nodig zijn om wateroverlast te voorkomen.

Rol van de gemeente De gemeente Dordrecht heeft samen met de andere Drechtsteden in regionaal verband afspraken gemaakt met de wooncorporaties over de woningbouwproductie en daarmee samenhangende maatregelen (o.a. herstructurering) voor de periode tot 2010. Over deze regionale woningbouwafspraken is een convenant met de Provincie en het Rijk afgesloten. De gemeente voert de regie op het woonbeleid voor het Dordtse deel en maakt afspraken met wooncorporaties en partijen in de koopsector over de uitvoering daarvan. Onderdeel van deze afspraken is de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de infrastructuur in de woonwijken, het wijkbeheer en het onderhoud van de openbare woonomgeving. De gemeente speelt natuurlijk een belangrijke rol bij het schoon en heel houden van de buurten en straten. Maar een opgeruimde stad is niet alleen de verantwoordelijkheid van de gemeente. De Dordtenaren zelf zijn medeverantwoordelijk, we zullen ze daarop aanspreken. Ook met bedrijven en instellingen maken we afspraken over wie welke bijdrage levert aan onderhoud en verbetering van de leefomgeving.




Handhaven kwaliteit (leef)omgeving 0-waarde

Jaar-verslag 2007


rapportcijfer woonomgeving 7,0 7,1 7,0 Gelijk

rapportcijfer leefbaarheid in de buurt 6,9 7,0 6,9 Gelijk

indicatorscore sociale kwaliteit in de buurt 6,1 6,0 6,1 Gelijk

indicatorscore verloedering in de buurt 4,9 5,2 4,9 Gelijk

indicatorscore overlast in de buurt 3,0 3,1 3,0 Gelijk


leefbaarheidsscore (lbs) stad 6,8 6,9 7,0 Licht

minimale waarde lbs per wijk nvt 6,3 6,4 Gelijk

tevredenheid over openbare ruimte

- straatverlicht ing 79% 81% 79% Gelijk

- groenvoorzieningen 65% 66% 65% Gelijk

- onderhoud f ietspaden/wegen 59% 58% 59% Gelijk

- parkeergelegenheid 45% 46% 45% Gelijk

indicatorscore verkeersoverlast in de buurt 3,4 3,6 3,4 Gelijk

Verbeteren Leefbaarheid Dordrecht West 0-waarde

Jaar-verslag 2007


% huishoudens midden/hoog inkomen 38% 41% 41% Zwaar

rapportcijfer woonomgeving 6,6 6,5 7,0 Licht

rapportcijfer leefbaarheid in de buurt 6,5 6,4 6,9 Licht

indicatorscore sociale kwaliteit in de buurt 5,7 5,6 6,1 Licht

indicatorscore verloedering in de buurt 4,9 4,9 4,4 Licht

indicatorscore overlast in de buurt 3,4 3,5 3,0 Licht


rapportcijfer voorzieningen in de buurt 6,3 6,3 6,7 Licht

rapportcijfer woning 7,2 7,2 7,6 Licht

ervaren gezondheid 20% x 15% Licht

Binden/aantrekken van midden/hoge inkomens 0-waarde

Jaar-verslag 2007


ontwikkeling gemiddelde woningwaarde 147.000 159.000 170.000 Licht

aandeel woningen duurdere categorie v/h totaal 9,2% 8,9% 15,0% 9,5% Licht

kwaliteitsindex woningvoorraad 106,3 108,9 Gelijk

% huishoudens midden/hoog inkomen 55,4% 55,5% 57,0% 57,0% Licht

migrat iesaldi huishoudens naar inkomen

- laag -80 +344 -88 Licht- midden -15 +303 -10 Licht- hoog -240 -443 -220 Licht- onbekend 0 -130 0- totaal -335 +74 -318 Licht

Verbeteren van milieu/milieukwaliteit 0-waarde

Jaar-verslag 2007


aandeel bevolking dat vaak overlast geluid wegverkeer ervaart

16% 16% 16% Gelijk

aantal luchtgehinderden binnenstedelijk

- st ikstofdioxide 4.650 11.068 2.325 0 Zwaar

- f ijn stof 850 0 425 0 Zwaar

aantal luchtgehinderden A16 st ikstofdioxide 2.500 775 0 Zwaar

aandeel best. woningen met energie prestat ie 0 0,5% 16% 24% 30% Zwaar

scheidingsresultaat huishoudelijk afval 39% 42% 47% 47% 53% Zwaar

voorzieningenniveau afvalinzameling 55% x 60% 60% 65% Zwaar

Wonen en Leefbaarheid

Streefwaarde

Streefwaarde

Streefwaarde

Streefwaarde


Wat mag het kosten? Programma Wonen en Leefbaarheid 2.010 2.011 2.012


Beheer van de openbare ruimte 33.971 4.242 -29.729 -29.243 -26.425 -26.340

Afvalinzameling en -verwerking 13.185 13.470 285 341 342 341

Riolen 8.884 9.677 793 794 793 792

Milieu 7.035 622 -6.413 -4.222 -4.220 -4.217

Vergunningverlening 2.374 3.191 817 817 817 817

Handhaving 1.225 125 -1.100 -1.098 -1.098 -1.099

Ontw en herstr woonwijken 67.827 62.111 -5.716 -5.665 -1.117 -1.322


Mutatie reserves 2.895 6.698 3.803 2.481 -2.004 -2.062


Begroting 2009

Saldo's


Thema Beheer van de openbare ruimte


Het onderhoud van de openbare ruimte is een reguliere taak van de gemeente, zoals de jaarlijkse beheers-, vervangings- en onderhoudsmaatregelen groen, wegen en straatmeubilair, openbare verlichting en speelvoorzieningen. In 2009 en de jaren daarna gaan we een aantal aanvullende activiteiten doen om de tevredenheid over de openbare ruimte op hetzelfde niveau te houden.

Groen In 2008 is een gedragscode Flora en Fauna ontwikkeld. In 2009 moeten de beheerwerkzaamheden conform deze richtlijn worden uitgevoerd. Omdat de gemeente de werkzaamheden zoveel mogelijk uitbesteedt betekent dat er bij de regievoering door de gemeente wordt gezorgd dat marktpartijen het uitvoeringsprotocol volgen. Ten aanzien van de bomen zal in 2009 het vervolg van de inventarisatie van de huidige bomenlijst worden vormgegeven en uitgewerkt Tevens zal in 2009 de nota Boomziekten in uitvoering worden genomen. Dit resulteert onder meer in extra investeringen voor het bomenbestand voor het onderhouden en vervangen van oude en zieke bomen. In 2009 zullen ook de werkplannen die zijn ontwikkeld in het kader van de vernieuwde stedelijke ecologische structuur worden uitgevoerd. Uit de evaluatie van “Samen de buurt mooier maken” blijkt dat dit een succes is. Daarom geven we deze aanpak in 2009 een vervolg. Ook het komende jaar zullen we veel kleinschalige initiatieven van inwoners kunnen honoreren waarin wij samen met de Dordtenaren werken aan een opgeruimde, aantrekkelijke en veilige woon- en leefomgeving. Het extra groenbudget dat in het kader van het MJP 2006-2010 beschikbaar is gesteld, zetten we het komende jaar onder meer in voor extra kleur in de binnenstad, het beheer van oude bomen in het Wantijpark en het verbeteren van groeiomstandigheden bomen aan de Assumburg.

Spelen Spelen in de openbare ruimte leeft. Veel partijen zowel binnen als buiten de gemeente zijn bezig met het ontwikkelen van speelvoorzieningen om de leefbaarheid en tevredenheid van inwoners te vergroten. Enige jaren geleden is geconstateerd dat in Dordrecht te weinig speelvoorzieningen waren voor jeugdigen van 12 tot 16 jaar. Daarom is in het MJP 2006-2010 geld vrijgemaakt voor de realisatie van twee terreinen voor balspelen (de zogenaamde Cruijff courts). In 2009 wordt de tweede court op het schoolplein van de Meridiaan in Kinkelenburg aangelegd. Naast het dagelijks onderhoud worden jaarlijks zo’n 15 tot 20 speelplaatsen gerenoveerd. Daarbij geven wij optimaal ruimte voor de inbreng van omwonenden.

Wegen In de jaren 70 van de vorige eeuw is een groot gedeelte van de hoofdstructuur van de wegen aangelegd. Dat waren allemaal asfalt wegen. Sinds de aanleg is de intensiteit van het verkeer en de verkeersbelasting aanzienlijk toegenomen. Uit onderzoek naar de gesteldheid van de fundering van de asfaltwegen uit die periode blijkt dat een groot deel daarvan het einde van hun levensduur nadert. In samenspraak tussen Stadsontwikkeling en –beheer wordt gezocht naar maatschappelijk, technisch en financieel doelmatige oplossingen. Voorstellen zullen worden verwoord in de op te stellen Wegennota.

Naast het reguliere onderhoud van wegen, is in 2007 een start gemaakt met de planmatige aanpak van de verzakte wegen en de bijbehorende vaak ouderwetse inrichting en dit wordt voortgezet in 2009. Op de planning staan onder andere het ophogen en herinrichten van enkele erven in Stadspolders en het aanbrengen van fietsvoorzieningen op de gebiedsontsluitingswegen van Krispijn. Het onderhouden van straatmeubilair en constructies betreffen reguliere werkzaamheden van de gemeente. VRI/parkeren/bereikbaarheid Voor 2009 wordt het niveau van beheer op het gebeid van constructies, verkeersregelinstallaties, parkeren en bereikbaarheid gehandhaafd. Wij gaan door met het uitrollen van het Hoogwaardig Openbaar Vervoer Drechtsteden.


Openbare verlichting De openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij de leefbaarheid en de veiligheidsgevoelens onder bewoners. De gemeente hanteert sinds 1990 de aanbevelingen van de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) en sinds 2003 de Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) als richtlijn voor de toepassing van openbare verlichting. Ons streven is om in 2015 alle openbare verlichting hieraan te laten voldoen. Eind 2009 zal 80% voldoen aan de richtlijn. In 2009 zal verder het lichtplan voor de historische binnenstad verder in uitvoering komen. De sfeerverlichting in de winkelstraten wordt in eigen beheer genomen. De uitvoering ervan zal worden uitbesteed. Om bijdrage te kunnen leveren aan de vermindering van de uitstoot van CO2 wordt een energiescan opgesteld om de mogelijkheden in kaart te brengen.

Nautisch Beheer Het nautische beheer van de havens wordt zo uitgevoerd dat een veilig, vlot en efficiënt scheepvaartverkeer in de havens wordt gewaarborgd. In het kader van havenbeveiliging moeten in 2009 alle bedrijven, waarvoor die verplichting geldt, opnieuw gecertificeerd worden door de gemeente. Ten aanzien van de levering van het drinkwater en het vuilvissen wordt een businesscase opgesteld om te bezien of uitvoering door derden efficiënter is. Wat betreft het onderhoud van de havenvoorzieningen wordt het Meerjaren onderhoudsplan gevolgd. Voor 2009 zijn werkzaamheden voorzien aan/bij onder andere het voormalige Watertorengebied, Schuttevaertkade, Drijvende steigers Wolwevershaven. Wat mag het kosten? Thema Beheer van de openbare ruimte 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoWegen 15.307 225 -15.082 -14.630 -12.116 -12.124Groen 8.813 33 -8.780 -8.740 -8.484 -8.436Openbare verlichting 1.956 29 -1.927 -1.896 -1.892 -1.908Verkeersmeubilair / VRI's / Parkeren 1.458 450 -1.008 -929 -899 -867Constructies 2.019 9 -2.010 -2.023 -2.028 -2.046Peilbeheer 0 0 0 0 0 0Onderhoud speelvoorzieningen 950 0 -950 -969 -968 -967Nautisch beheer 1.423 3.366 1.943 1.949 1.954 1.966Havens civiel 1.783 33 -1.750 -1.845 -1.831 -1.799Havens exploitaties 0 0 0 0 0 0Overige exploitaties Havens 260 98 -162 -161 -161 -1




Saldo's

Begroting 2009

61

Investeringen

Thema Beheer van de openbare ruimte Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

W21 Spuiweg 430 0 0 430430 0 0 430

bedragen * 1.000


Thema Afvalinzameling en –verwerking

Wat gaan we daarvoor doen? In 2009 wordt de aanleg van ondergrondse containers afgerond. Voor 2009 staan de wijken Crabbehof, Wielwijk, Sterrenburg, Dubbeldam , Satdspolders en Schil op de planning. Afhankelijk van de te verlenen geluidsruimte en milieuruimte zal ook de nieuwbouw milieustraat en nieuwbouw Netwerk in 2009 starten. De registratie van de minicontainers vindt plaats in 2009. Wij streven ernaar dat in 2010 53% van het huishoudelijk afval aan de bron wordt gescheiden. De komende jaren zal de nadruk daarom liggen op het verder verbeteren van de inzamelvoorzieningen. In 2009 zal in samenwerking tussen de sectoren Stadsontwikkeling en Stadsbeheer het afvalprogramma 2010-2015 worden vormgegeven. Met het project “Gewoon doen” wordt de verloedering in de stad tegengegaan. Via maatregelen wordt overlast door vuil dat op straat wordt geplaatst verminderd.

Wat mag het kosten? Thema Afvalinzameling en -verwerking 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoAfvalinzameling en -verwerking 13.185 13.470 285 341 342 341

Begroting voor bestemming 13.185 13.470 285 341 342 341


Begroting na bestemming 13.185 13.470 285 341 342 341Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's

0


Thema Riolen


De gemeente is verantwoordelijk voor de aanleg en onderhoud van riolering. Door het toepassen van gescheiden rioleringsystemen wordt (zichtbaar en onzichtbaar) een bijdrage geleverd aan zowel wettelijke voorschriften als aan gemeentelijke doelstellingen van een leefbare stad. De gemeente komt ook in actie bij calamiteiten als gevolg van wateroverlast op straten.

Gemeentelijke taken op het gebied van afval-, hemel- en grondwater zijn vastgelegd in de Wet Gemeentelijke Watertaken. In 2009 zullen voorstellen voor de invoering van deze wet in de gemeente Dordrecht aan de Raad worden voorgelegd. Voorbereiding hiervan vindt in nauw overleg met het waterschap plaats.

In 2009 zullen tevens de eerste voorbereidingen worden getroffen voor actualisatie van het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP), dat eind 2010 gereed moet zijn. In dit ‘verbrede’ GRP zullen de taken die voortvloeien uit de Wet Gemeentelijke Watertaken worden geïntegreerd.

Wat mag het kosten?

Thema Riolen 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoRiolen 8.884 9.677 793 794 793 792




Begroting 2009

Saldo's

0


Thema Milieu


Communicatie en bewustwording We blijven investeren in het vergroten van de milieubewustwording door middel van educatie en projecten, met name gericht op de thema’s energie, natuur, afval en water. Natuur- en milieuorganisaties, zoals De Hollandse Biesbosch, Natuur- en Vogelwacht en NMC Weizigt, vervullen hierin een belangrijke rol.

Klimaat In 2009 starten we met het ‘Uitvoeringsprogramma Energie 2009-2013’. Met dit programma sluiten we aan bij het ‘Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk 2007-2011’ en de Decentrale Uitkering Lokaal Klimaatbeleid (DULK). De doelstellingen daarin zijn een energiebesparing van 2% per jaar, een aandeel van hernieuwbare energiebronnen van 20% in 2020 en 30% reductie van broeikasgassen in 2030.

Het energie-programma (reductie van broeikasgassen die bijdragen aan klimaatverandering) en het water-programma (aanpassen aan klimaatveranderingen) vullen elkaar aan en worden op elkaar afgestemd.

De doelstelling, projecten en benodigde middelen voor het ‘Uitvoeringsprogramma Energie 2009-2013’ zullen ter besluitvorming aan de Raad worden voorgelegd. De beoogde pijlers zijn het verbeteren van de monitoring, het verminderen van het energieverbruik per doelgroep, een duurzame energie-infrastructuur en de communicatie over energie.

Met als doel de effectiviteit van klimaatbeleid te meten wordt het energieverbruik van verschillende doelgroepen en wijken in kaart gebracht. Met behulp van verschillende instrumenten beogen we een vermindering van energieverbruik op diverse fronten:

• Gemeente: Energiebesparing en toepassing van duurzame energie in de eigen gemeentelijke gebouwen, gemeentelijke voorzieningen en inkoop.

• Woningen en utiliteit. • Energiebesparingsadviezen aan huishoudens door opschaling van het project

‘Energie op Maat’ in samenwerking met corporaties, onderwijsinstellingen en de Sociale Dienst Drechtsteden.

• Afspraken met woningcorporaties over energiebesparing. • Energiebesparing bij nieuwbouw. • Energiebesparing bij vergunningverlening aan bedrijven. • Impuls geven aan innovatie en een duurzame lokale economie. • Verkeer en vervoer: Aansluiten bij en versterken van lopende projecten zoals het

regionaal programma Luchtkwaliteit, toepassing van biogas als transportbrandstof en vervoersmanagement bij bedrijven.

In het verlengde van onze doelstelling op het gebied van (het bevorderen van) energiebesparing past een duurzame energie-infrastructuur. Onderzoek naar toepassing van industriële restwarmte heeft ertoe geleid dat HVC in samenwerking met Eneco een aanbieding voor aanleg en exploitatie van een Drecht-warmtenet uitwerkt. De gemeente zal bekijken in hoeverre het mogelijk is de toepassing van duurzame energiebronnen uit te breiden. Daarbij kijken we tevens hoe communicatie bij kan dragen aan het vergroten van het handelingsperspectief voor verschillende doelgroepen, bijvoorbeeld door locale voorbeelden van energiebesparing te geven. Natuur De natuur die Dordrecht rijk is, willen we meer benadrukken door planmatig een duurzame stedelijke ecologische structuur aan te brengen. Het project De Nieuwe Dordtse Biesbosch, voorheen het Strategisch Groen Project, voorziet in een samenhangend netwerk van bron- en leefgebieden voor flora en fauna, aansluitend op de natuur in het buitengebied. De ecologische structuur biedt aan de (toekomstige) stadsbewoners de mogelijkheid voor natuurbeleving dicht bij huis. Daarnaast geven we met het project een aanzienlijke kwaliteitsimpuls aan het woon- en werkmilieu en recreatie op het eiland. De gefaseerde uitvoering van het project is gestart in 2007. In 2013 zijn circa 400 hectare nieuw recreatiegebied en circa 780 hectare nieuw natuurgebied gerealiseerd. Tevens worden in de periode tot 2010 voor totaal 26 hectare grootschalige groenprojecten, zoals het project Dordwijkzone, gerealiseerd (GSB).

In 2009 staat ook de start gepland van de uitvoering van de SES, de stedelijke ecologische groenstructuur. Door de uitvoering van de ecologie projecten wordt de stedelijk ecologische structuur versterkt. Dat geeft de flora en fauna in Dordrecht de mogelijkheid zich te


versterken. Dit verbetert de kwaliteit van de leefomgeving van de bewoners en bezoekers van Dordrecht.

Bodem Bodemsanering wordt uitgevoerd conform het Meerjaren Bodemsaneringsprogramma 2005-2009. In deze periode wordt onderzoek verricht naar bodemverontreiniging op 199 locaties. In 2010 moet 20% (384 woningen) van de werkvoorraad zijn aangepakt (GSB). In 2009 komen de volgende saneringsprojecten aan bod:

• woonwagencentrum Wieldrechtse Zeedijk; • Neurenburgpad 204 • mobiele verontreinigingen M, O en P Maasstraat

Geluid De geluidskwaliteit van woningen met een gevelbelasting van meer dan 65 dBA door rail- en wegverkeerslawaai, willen we verbeteren door alle 236 zogeheten A- en railwoningen te saneren (GSB). In 2009 zal de gemeente, conform het Besluit Omgevingslawaai, het onderzoek naar de akoestische situatie (verkeers- en industrielawaai) van Dordrecht doorzetten en eventuele nieuwe saneringssituaties aanpakken. Door inzicht te krijgen in de mate van geluidshinder en het oplossen en voorkomen van saneringssituaties willen we het akoestische woon- en leefklimaat verbeteren. In 2009 wordt de geluidsproblematiek van de 4 grote gezoneerde industrieterreinen aangepakt. Dit betreft voor Dordrecht de industrieterreinen Dordt-West en De Staart. Voor beide terreinen geldt dat in 2009 de RO-procedures inzake de wijzigingen van de zonegrenzen (procedures die in 2008 zijn gestart), worden afgerond. Daarmee komt voor de Zeehaven de bij de revitalisering beoogde geluidsruimte voor onder meer de PWA-kade en het NS-terrein volledig beschikbaar. Lucht Met betrekking tot de luchtkwaliteit zullen we in 2009 uitvoering geven aan het regionaal plan van aanpak luchtkwaliteit. Concreet staan hiervoor de volgende projecten gepland: er wordt een begin gemaakt met de realisatie van walstroom voorzieningen voor de binnenvaart. Door uitvoering van de herstructureringsplannen Dordt West, met name door de sloop van woningen in een zone langs de A16, zal het aantal luchtgehinderden substantieel afnemen. Door meer generieke maatregelen, op nationaal niveau, zal het aantal gehinderden verder afnemen. De verwachting is dat wij in 2015 geen overschrijdingen van de grenswaarden voor luchtkwaliteit meer in de stad zullen aantreffen.

Wat mag het kosten? Thema Milieu 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoOverige milieumaatregelen 152 0 -152 -151 -150 -149Milieubeheer 3.049 400 -2.649 -2.549 -2.548 -2.549Ecologie 2.184 0 -2.184 -41 -41 -41Natuur- en milieucentrum 1.651 222 -1.429 -1.481 -1.479 -1.478


Mutatie reserves 0 2.143 2.143 0 0 0


Saldo's

Begroting 2009

Investeringen

Thema Milieu Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

W10 Bodemsanering 3.746 527 65 3.219

W11 Strategisch groen plan Eiland Dordrecht 5.782 0 1.143 5.782

W23 Merwedehavens 100 100 0 0

W26 Energie op Maat 840 0 0 840W30 Stadsboerderij 3.310 0 0 3.310

13.777 627 1.208 13.151 bedragen * 1.000


Thema vergunningverlening en handhaving


Door vergunningverlening en handhaving wordt uitvoering gegeven aan het beheer en de inrichting van het bebouwd en onbebouwd gebied, inclusief de openbare ruimte van Dordrecht, en daarmee aan de kwaliteit van de leefomgeving. Voorts draagt dit bij aan het verminderen van overlast. Medio 2007 is de uitvoering van een aantal taken (bouwen, APV, gebruiksbesluit) overgebracht naar de regio ZHZ en gebundeld met de uitvoering van de taken op het gebied van de milieuwetten. Deze organisatie (Milieudienst ZHZ) voert voor Dordrecht de vergunningverlenende, toezichthoudende, controlerende, handhavende en adviserende taken op het brede terrein van fysieke veiligheid, leefbaarheid en milieu uit. Hiermede is een stap gezet om te komen tot een verdergaande samenwerking binnen de uitvoering om de regie op de processen te vergroten en de kwetsbaarheid van de verschillende onderdelen te verkleinen (versterking van informatie-uitwisseling, tegengaan fragmentatie en vergroten van kennis/kunde) In 2009 wordt de verdergaande samenwerking verder uitgebouwd (binnen Drechtsteden en met de MZHZ en provincie Zuid-Holland). Daarmee werkt de gemeente actief mee aan de vorming van omgevingsdiensten en wordt ingegaan op de uitvoering van adviezen t.a.v. herziening binnen het stelsel van de VROM-regelgeving (o.a. commissie Oosting, Dekker, Mans). Aansluitend en gelijkertijd zal met de veranderingen ook de kwaliteit van de processen, dienstverlening (uitbouw KCC) en de herziening van de legesverordening (met het oog op de komst van de Wabo) ter hand worden genomen. Wat mag het kosten? Thema Vergunningverlening 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoVergunningen 2.374 3.191 817 817 817 817


Mutatie reserves 32 0 -32 -32 -32 -32


Thema Handhaving 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoHandhaving ruimtelijke ordening 616 0 -616 -616 -616 -616Handhaving milieu 609 125 -484 -482 -482 -482




Begroting 2009

Saldo's

Begroting 2009

Saldo's

Investeringen

Thema Handhaving Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

B15 Aanpak reclameborden 136 136 46 0

136 136 46 0 bedragen * 1.000


Thema Ontwikkelen en herstructureren woonwijken

Wat gaan we daarvoor doen? Algemeen In Dordrecht moeten voldoende woningen worden gebouwd om in de vraag van de eigen bevolking te kunnen voorzien. De afgelopen jaren neemt het aantal inwoners ondanks een geboorteoverschot licht af. De sloop van woningen loopt namelijk op schema, maar de uitvoering van het woningbouwprogramma verloopt moeizaam. Daarnaast zijn er als gevolg van gezinsverdunning méér woningen nodig om hetzelfde aantal mensen te kunnen huisvesten. Het is daarom belangrijk om de uitvoering van het Woningbouwprogramma Dordrecht/ Drechtsteden 2005-2010 voortvarend te realiseren. Voor Dordrecht ligt er van 2005 tot 2010 een opgave van ongeveer 2100 woningen. Voor 2008-2010 is de opgave nog 1100 woningen. Hiervan worden er ca. 150 in de sociale sector en 950 in de marktsector gerealiseerd. Ongeveer 500 van deze woningen zijn zogenaamde nultredewoningen die ook geschikt zijn voor ouderen. De reële (kansrijke) productie in de periode 2008-2010 bedraagt overigens geen 1.100 maar ca. 800 woningen. De in ontwikkeling zijnde nieuwbouwprojecten in het duurdere segment verlopen voorspoedig (PlanTij en De Hoven). Oplevering van deze projecten staat gepland voor 2009. Oplevering van de projecten Smitsweg en Belthurepark staan gepland voor na 2010. Genoemde projecten zijn hard nodig om de huishoudens met hogere inkomens voor Dordrecht te behouden.

Afspraken corporaties De woningcorporaties zijn belangrijke partijen om de ambities voor het wonen te realiseren. Met hen zijn de Prestatieafspraken lange termijn (PALT) uit 2003 herijkt voor de periode tot en met 2009. In 2009 worden op basis van de herijkte Woonvisie Drechtsteden 2010-2020 nieuwe Prestatieafspraken opgesteld voor de periode 2010-2015.

Particuliere woningvoorraad Eind 2008 lopen de huidige regelingen van het beleid voor de particuliere woningvoorraad af. Het beleid is vastgesteld in de Contourennota Kwaliteitsbeleid Particuliere Woningvoorraad 2001 tot 2005. Dit beleid is vormgegeven in een vijftal uitwerkingen:

• Wonen Boven Winkels • Aanpak van Verenigingen van Eigenaren; • Handhaving; • Monumentenbeleid • Aanpak funderingsherstel

Voor Monumentenzorg & Archeologie staat 2009 in het teken van het implementeren van het ontwikkelplan, onderzoeken van mogelijkheden tot uitbreiding taken en beleid tot regioniveau, uitbreiding gemeentelijke monumentenlijst, borgingsplan opgraven en een Beleidswaardenkaart cultuurhistorie.

Momenteel wordt gewerkt aan nieuw beleid voor de particuliere woningvoorraad. Het beleid wordt uitgebreid tot stimulering van verbetering van de kwaliteit in de bestaande stad. Daarbij wordt aangesloten bij de woonmilieus uit de structuurvisie. De uitbreiding kan betrekking hebben op het stimuleren van “goed bewonersschap”, maar ook op ideeën voor toevoegen van groen, hergebruik van leegkomend bedrijfspand of het toevoegen van een bijzondere voorziening in een bepaalde buurt.

Doelgroepenbeleid In regionaal verband en in overleg met de corporaties wordt in 2009 bezien of de wijze van woonruimteverdeling aanpassing behoeft. In het Platform Ouderenhuisvesting wordt overlegd over vraag en aanbod naar huisvesting en voorzieningen voor ouderen en gehandicapten. Daar waar nodig worden hier voorstellen voor gedaan. Voor de huisvesting van bijzondere doelgroepen zijn regionaal afspraken gemaakt hoe hierin te voorzien. In 2008 is beleid uitgewerkt voor regulering van het aantal kamerverhuurpanden met oog op het tegengaan van overlastsituaties. In 2009 zal worden bezien in hoeverre het beleid effectief is en of maatregelen nodig zijn om op andere wijze in afdoende huisvesting te voorzien.

Om de bereikbaarheid van woningen voor lagere inkomensgroepen te kunnen blijven garanderen, handhaven we tot 2010 de aangepaste grondprijzen bij sociale woningbouw. Voor de periode na 2010 willen we ondermeer concrete afspraken maken met de woningcorporaties over het huurprijzenbeleid in de sociale sector. Daarbij komt bij de nieuw te maken PALT de vraag aan de orde of er na 2010 doelgroepafspraken (huisvesten van de doelgroep) of


voorraadafspraken (omvang van de sociale woningvoorraad) worden gemaakt. In PALT verband wordt hiervoor een voorstel opgesteld.

Planologisch juridisch instrumentarium

De nieuwe coördinator DURP (Digitale Uitwisseling in Ruimtelijke Processen) gaat er mede voor zorgen dat de digitalisering van bestemmingsplannen in 2009 verder ingevoerd wordt. Naast de reguliere productie zal veel aandacht gegeven worden aan het verder implementeren van de nieuwe WRO inclusief de Grondexploitatiewet in zowel Dordrecht als de regio.

Projecten De verdere uitwerking van de woningbouwplannen in het luxe segment in de Zuidpolder is afhankelijk van de besluitvorming over de structuurvisie Dordrecht 2020. Een belangrijk deel van het woningbouwprogramma na 2010 zal worden gerealiseerd op De Stadswerven. De Stadswerven moet een hoogwaardig binnenstedelijk gebied worden, met ruimte voor wonen, bedrijvigheid, voorzieningen en ontspanning. In 2008 is een doorstart gemaakt met het project.

Het Leerpark en Gezondheidspark bestaan uit een mix van functies. Een daarvan is woningbouw. Op beide locaties worden circa 450 woningen gebouwd.

Het plan Belthure Park (voorheen Golf en Wonen) bestaat uit een golfbaan, in combinatie met wonen, groen en recreatieve wandel- en fietsroutes. Het betreft een centraal gelegen gebied in de regio en vormt een versterking van de Dordwijkzone, de groene gordel tussen de bebouwde stad en het buitengebied op het Eiland van Dordrecht. Een gebied dat voor iedereen toegankelijk moet zijn. De planning is om in 2014 het Belthure Park met circa 220 luxe woningen, gerealiseerd te hebben. Deze planning is wel afhankelijk van de voortgang in de verwerving.

In Dordrecht West, bestaande uit de wijken Krispijn, Wielwijk en Crabbehof, is sinds enkele jaren de herstructureringsopgave in gang gezet. Over de herstructurering van Dordrecht West is in het GSB-convenant met het Rijk afgesproken dat eind 2009 390 woningen uit het huurwoningenbestand verkocht zullen zijn en zullen er 1125 woningen zijn gesloopt en 480 nieuwbouwwoningen gerealiseerd zijn (GSB). De aanpak van particuliere woningverbetering in Oud Krispijn maakt onderdeel uit van de herstructurering.

In 2007 zijn nadere afspraken gemaakt met de woningbouw corporaties over uitvoering van de programma’s voor Crabbehof, Wielwijk en Nieuw Krispijn en is de visie en het uitvoeringsprogramma voor het gebied Dordrecht West vastgesteld. De totale herstructureringsopgave in Dordrecht West wordt in 2020 afgerond. Om ervoor te zorgen dat de leefbaarheid in alle wijken op peil is wordt de fysieke aanpak in Dordrecht West gecombineerd met een sociale aanpak. Dordrecht ontvangt twee miljoen euro van het Rijk voor de uitvoering van het sociale programma voor Wielwijk. In Wielwijk werken de gemeente, de woningcorporatie Woondrecht, wijkbewoners en het welzijnswerk intensief samen aan de vernieuwings- en verbeteringsopgave. Het Sociaal Programma Wielwijk is in 2007 vastgesteld door de Gemeenteraad. Ook zijn de speerpunten van het Sociaal Programma Wielwijk vertaald naar plannen van aanpak aan de hand waarvan een aantal speerpunten opgestart kunnen worden. Het programma loopt door tot 2009. Vanuit het Actieplan Krachtwijken van de minister van Wonen, Wijken en Integratie krijgen Wielwijk en Crabbehof een extra impuls van respectievelijk 30 en 10 miljoen. Nadat er al eerder al overeenstemming was over Crabbehof is er door Woonbron en de gemeente medio 2008 tevens overeenstemming bereikt over beider investeringen in Wielwijk. Hierdoor investeert Woonbron niet alleen in stenen maar ook in het sociale programma en de openbare ruimte. Samen met de investeringen van de gemeente kan de wijk hierdoor een kwaliteitssprong maken. De afspraken worden eind 2008 in een Samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente en Woonbron gegoten. In de Vogelbuurt zijn bodemverzakking, funderingsproblemen en achteruitgang van de buurt inclusief de bedreiging een doorstroombuurt te worden aanleiding geweest voor het opstellen van een visie. Deze is eind 2008 vastgesteld. Woonbron is de trekker van de uitwerking tot een plan. Daar zal de gemeente vanuit haar verschillende rollen een actieve bijdrage aan leveren. Eind 2009 is het plan op hoofdlijnen gereed en wordt duidelijk wat er de komende jaren van de gemeente verwacht wordt. De deconcentratie van de woonwagenlocatie aan de Wieldrechtse Zeedijk naar nieuwe kleinere woonwagenlocaties met standplaatsen en woonwagenwoningen wordt conform het programma woonwagens voortgezet (GSB). De volledige verhuisoperatie zal naar verwachting - mede afhankelijk van juridische procedures- in 2009 afgerond zijn.

Het funderingsherstel kent een projectmatige aanpak (stadsbrede aanpak funderingsherstel), waarover 2x per jaar uitgebreid separaat wordt gerapporteerd. Het gemeentebestuur wil de


hieronder opgenomen verruimde leningsmogelijkheid tot 2012 laten voortduren binnen het beschikbaar gestelde krediet.

Wat mag het kosten? Thema Ontwik. en herstr. woonw. 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoWoonwagens 849 382 -467 -605 -565 -558Funderingen 0 0 0 0 0Monumenten 627 0 -627 -612 -613 -555Beheer en ontwikkeling van wijken 5.156 900 -4.256 -3.839 -877 -875Planologisch juridisch instrumentarium 521 0 -521 -471 -447 -447Wonen 5.318 4.304 -1.014 -823 -819 -819Exploitatie bouwgronden wonen 48.367 48.091 -276 -1.526 1 0Exploitatie gemeentelijke eigendommen 899 4.003 3.104 3.104 3.104 3.104Sociaal programma herstructeringswijken 4.609 4.298 -311 -14 -14 -14Woonruimte zaken 223 37 -186 -183 -191 -229Budget Stadsontwikkeling -1.412 0 1.412 1.694 1.694 1.461Leefbare wijken 2.670 96 -2.574 -2.391 -2.390 -2.390


Mutatie reserves 2.863 4.393 1.530 2.350 -2.135 -2.193


Begroting 2009

Saldo's

0

Investeringen

Thema Ontwikkelen en herstr woonwijken Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

W02 Bleijenhoek 3.897 3.897 4.328 0W05 Fund.herstel, part. woningverb., platvorm

betonschade 16.314 15.750 14.307 564

W20 Dordt West 8.200 0 0 8.200

W25 Gemeentelijk restauratiefonds Dordrecht 3.500 0 0 3.500W27 Lichtplan 2006-2015 315 0 0 315

32.226 19.647 18.635 12.579bedragen * 1.000


2.4. Werk en Scholing Het hebben van werk is een belangrijke voorwaarde voor een volwaardig bestaan. Om zoveel mogelijk inwoners aan het werk te krijgen en te houden streven wij er naar om de vraag naar en het aanbod van werknemers met elkaar in evenwicht te brengen. Dit vraagt om een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Het benodigde flankerend economische beleid dat zich bezig houdt met de vraagzijde van de arbeidsmarkt staat beschreven bij het programma ondernemerschap en bereikbaarheid. Sociale zekerheid en Onderwijs zijn beide van invloed op de aanbodzijde van de arbeidsmarkt. Een samenspel van maatregelen op deze terreinen is noodzakelijk om meer mensen aan de slag te krijgen. Staat van de stad In 2007 heeft bijna driekwart (73%) van de Dordtse beroepsbevolking een middelbaar of hoog opleidingsniveau, iets lager dan het landelijke gemiddelde (75%) en het gemiddelde van de G27 (77%). De afgelopen jaren is de landelijke economie flink aangetrokken. In combinatie met de hoge prioriteit die Dordrecht heeft gegeven aan de versterking van de economische structuur is het Dordtse aantal ingeschreven niet-werkende werkzoekende (nww) sindsdien spectaculair gedaald (van 6.557 begin 2005 naar 2.651 begin 2008). Het aantal mensen in Dordrecht met een werkloosheids- of arbeidsongeschiktheidsuitkering daalt en ook het aantal mensen met een uitkering op basis van de Wet Werk en Bijstand (WWB). Op 1 januari 2008 waren dit er 3640. De werkloosheid daalt ook onder kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt: jongeren, ouderen, allochtonen1, langdurig werklozen en laag opgeleiden. Het beleid om mensen actief naar werk te begeleiden en de gezamenlijke aanpak van CWI, UWV en SDD is voor veel mensen succesvol. Het opleidingsniveau en daarmee de kansen van Dordtse leerlingen blijft stijgen. Het percentage vmbo-geslaagden is in Dordrecht duidelijk gestegen van 88% in 2005, naar 91% in 2006 tot 96% in 2007. Meer leerlingen met een VMBO diploma leren door en komen bij vervolgonderwijs terecht, maar het aantal leerlingen dat in Dordrecht een MBO volgt daalt. Het aantal leerlingen dat in Dordrecht HBO volgt stijgt geleidelijk. Het aantal vroegtijdig schoolverlaters (VSV) is dalend, maar blijft achter bij eerder gestelde streefwaarden. Door verbeterde registratiemethoden kennen we meer VSV'ers en kunnen er meer VSV'ers begeleid worden terug naar school. In april 2009 wordt een, opnieuw verder verbeterd, landelijk registratiesysteem (sluitende registratie VSV) ingevoerd. Dit zal leiden tot opnieuw meer meldingen en maakt VSV bestrijding nog beter mogelijk. Daardoor worden vergelijkingen met VSV cijfers in het verleden echter ook lastiger.

Wat willen we bereiken? Versterken kennisinfrastructuur/integraal arbeidsarbeidsmarktbeleid In de huidige kennissamenleving is het hebben van een opleiding een must. Een diploma (of in jargon: een startkwalificatie) is de eerste vereiste voor een succesvolle start op de arbeidsmarkt en daarmee een voorwaarde voor een zelfstandig inkomen. Dat biedt uiteraard weer mogelijkheden voor volwaardige deelname aan de maatschappij. Hoewel in de kenniseconomie de vraag naar hoger opgeleiden toeneemt, blijft er een grote behoefte aan ondersteunende dienstverlening: beveiliging, cateraars en uitvoerend personeel. Voor dergelijke banen is vooral ook vraag naar geschoold personeel. De werkloosheid in de toekomst is voor Dordrecht en de regio voornamelijk een kwalitatief probleem. Dit onderstreept het belang van goed vraaggericht beroepsonderwijs, vermindering van schooluitval en verbetering van doorstroming binnen het beroepsonderwijs naar de arbeidsmarkt. De regio heeft een sterk aanbod aan hoogwaardige (V)MBO opleidingen. Echter, het aanbod HBO kan nog beter en het WO bevindt zich buiten de regio. De in de regio aanwezige bedrijfstakken vragen steeds meer om (technische) HBO’ers en WO’ers. Een sterke inzet op kennisinfrastructuur is onmisbaar om deze ‘discre-pantie’ te verkleinen en op de lange termijn onze regio concurrerend te houden. Ook vanuit het bedrijfsleven wordt dit benadrukt. Dit is een van de essentiële onderdelen van het integraal regionaal arbeidsmarktbeleid, dat we in 2009 willen formuleren. Hierin moet alle inzet vanuit onderwijs, sociale zaken en het economisch beleid met elkaar in verband worden gebracht en tot meerwaarde voor de regio leiden.

1 Precieze gegevens over het aandeel allochtonen onder niet-werkende werkzoekenden zijn niet meer voorhanden, aangezien het CWI geen etniciteit meer registreert.


Terugdringen structurele werkloosheid/vergroten werkgelegenheid De aantrekkende economie is zichtbaar door de forse daling van het aantal niet-werkende werkzoekenden (CWI). De aanvankelijke doelstellingen van het MJP zijn daarmee reeds bereikt. Daarom hebben wij eerder besloten de ambities opnieuw te formuleren. De winst die we de afgelopen jaren hebben geboekt moeten we verder zien uit te bouwen. Wij kiezen hierbij voor een ambitieniveau “beter dan de G27”. Reden genoeg om de komende periode actief te blijven inzetten op het begeleiden van werkzoekenden door hen te koppelen aan een snelle vacaturevervulling via individuele werkgeverscontacten of vraaggerichte reïntegratietrajecten. Met ingang van 1-1-2009 wordt het participatiefonds ingevoerd, waardoor de schotten tussen inburgering, werk en educatie weg vallen. Dit biedt de gemeente nieuwe kansen voor het effectief inzetten van middelen om participatie te bevorderen. Daarbij zoeken wij ook samenwerking met de uitvoerders van de WSW. Vergroten ontwikkelingskansen jeugd/Terugdringen jeugdwerkloosheid Hoewel de jeugdwerkloosheid flink is teruggedrongen komen in de kaartenbakken van de SDD en CWI nog steeds jongeren voor (16-25 jaar). De bestrijding van de jeugdwerkloosheid blijft een belangrijk aandachtspunt voor ons. Wij vinden dit ook een regionale opgave, die samen met onze partners vanuit de maatschappelijke instanties, het bedrijfsleven en het onderwijs aangepakt moet blijven worden. Ongediplomeerd schoolverlaten geeft een grote kans op werkloosheid. Wij streven er in regionaal verband naar in 2009 het aantal VSV'ers in de periode 2008-2011 met 10% jaarlijks te laten dalen. Met het eerder behaald succes in 2007 betekent dit in totaal een afname van 50% VSV in de regio. Voor effectief beleid is een sluitende registratie essentieel. Hiervoor heeft Dordrecht meegewerkt aan een succesvolle landelijke pilot, die in 2009 tot een nieuw systeem voor meldingen van VSV zal leiden. Dit maakt vergelijkingen met eerdere cijfers lastig. Wij doen nog in 2008 een voorstel om te komen tot nieuw en gewijzigd lokaal beleid ten opzichte van VSV.



Versterken onderwijsinfrastructuur 0-waarde

Jaar-verslag 2007

actuele nieuwe meting 2008 2009 2010 Ambit ie

aandeel middelbaar of hoger opleidingsniveau

- bevolking 64% 64% 65% Licht

- beroepsbevolking 72% 73% 73% Licht

aantal leerlingen/studenten in Dordrecht

- M BO 6.614 6.592 6.800 6.900 7.000 Licht

- HBO (a) 1.049 1.132 1.150 1.200 1.250 Zwaar

% laag opgeleiden (max basisonderwijs) 7% 5% Licht

- autochtonen 4% 2% Licht


aantal techniek leerlingen M BO 1.068 1.037 1.175 Licht

aantal techniek leerlingen VM BO 308 308 339 Licht

Terugdringen structurele werkloosheid/ vergroten werkgelegenheid 0-waarde

Jaar-verslag 2007


totaal aantal niet werkende werkzoekenden (NWW) 6.557 2.651 Licht

% lager dan 1 jaar (x) 61% 42% Licht

% laagopgeleiden 53% 61% 50% Licht

% bevolking 15-64 jaar (f ) 8,2% 3,3% Licht

(G27 5,4%) voorsprong op G27

personen met ww-uitkering:(x)

- aantal 2.352 1.581 1.235 Licht

- % bevolking 15-64 jaar 2,9% 2,0% 1,5% Licht

G27: 3,5% G27: 2,0% voorsprong op G27

personen met arbeidsongeschiktheidsuitkering: (x)

- Absoluut (d) 6.108 5.628 5.635 Licht

- % beroepsbevolking 15-64 jaar (d) 7,6% 7,0% 7,0% Licht

G27: 9,2% G27: 8,0% voorsprong op G27

% WWB-uitk. op totaal aantal huishoud. (nulwaarde 2005) 8,4% 7,2% Zwaar

G27: 6,7% G27: 6%

uitstroom WWB naar regulier werk 30% 40% 33% 33% 35% Licht

% betaald werk van niet-schoolgaanden tussen 18-64 jaar 69% 72% Licht

Vergroten ontwikkelingskansen jeugd/ terugdringen jeugdwerkloosheid 0-waarde

Jaar-verslag 2007


totaal aantal voort ijdig schoolverlaters Y (nulwaarde 2006) 1.526 1.329 1.236 1.112 1.001 Zwaar

aantal peuters en kleuters met een (leer)achterstand 396 nb 453 Zwaar

die deelnemen aan een VVE traject (nulwaarde 2004)

- % van doelgroep gewichtenleerlingen 64% nb 80% (b) Zwaar

niet-werkende werkzoekenden onder 23 jaar

- aantal 672 157 (a) 640 Licht- % van totaal mensen <23 (nulmet ing 2006) 5,7% 1,4% Licht

G27: 4,2% G27: 1,4% Cfm G27

aantal bijstandsgerecht igden <25 jaar:

- aantal 400 270 200 310 Licht

- % bevolking 15-24 jaar (g) 2,7% 1,9% 1,4% 2,0%

G27: 2,0% G27: 1,4% G27 : 1,1% (halv G27) Licht

x) omdat de gestelde doelstelling voor 2009 reeds gerealiseerd is, is de streefwaarde relat ief gemaakt t .o.v de gemmiddelde score van de G27

Werk en Scholing

d) met terugwerking tot 2007 en vanaf heden toevoeging van WIA verdisconteerd, hierdoor nieuwe waarde en aanpassing 2007

f) abusievelijk is in het jaarverslag 2007 de verkeerde waarde opgenomen

b) streefwaarde aangepast ivm vernieuwde afspraken met het Rijk (was 70%)

a) in het jaarverslag 2007 is abusievelijk de verkeerde waarde (260) opgenomen

Streefwaarde

Streefwaarde

Streefwaarde


Wat mag het kosten?

Programma Werk en Scholing 2.010 2.011 2.012


Opgroeien en onderwijs 12.531 508 -12.023 -11.681 -11.734 -11.531

Onderwijshuisvesting 18.361 2.891 -15.470 -18.060 -20.420 -19.948

Arbeidsmarkttoeleiding 50.275 45.416 -4.859 -4.383 -4.219 -4.098


Mutatie reserves 2.408 6.308 3.900 5.383 4.440 3.039


Saldo's

Begroting 2009


Thema Opgroeien en onderwijs Wat gaan we daarvoor doen? Ontwikkelingskansen voor kinderen We proberen onderwijsachterstanden zoveel mogelijk te voorkomen en te beperken. Onderzoek heeft aangetoond dat het belangrijk is achterstanden zo vroeg mogelijk op te sporen en aan te pakken. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) heeft bewezen effectief te zijn voor het aanpakken van achterstanden bij jonge kinderen. In het kader van het GSB hebben wij de prestatieafspraak verhoogd van 70% doelgroepbereik naar 80% van de doelgroeppeuters in 2009. Dit zijn peuters bij wie thuis het Nederlands niet als voertaal wordt gebruikt, peuters van ouders met een laag opleidingsniveau en peuters die als zorgkind zijn geïndiceerd. Wij ondersteunen De Stromen Opmaat Groep om het Stap-in-programma om te bouwen naar een felicitatiedienst. Consulenten van deze felicitatiedienst bezoeken ouders van kinderen die 2 jaar worden, met als doel de doelgroeppeuters toe te leiden naar een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf met een VVE-programma. Daarnaast subsidiëren wij in 2009 een aantal kinderdagverblijven met doelgroeppeuters voor het implementeren en uitvoeren van een VVE-programma. We merken namelijk dat een deel van de doelgroeppeuters niet een VVE-programma volgt, maar wel naar kinderopvang gaat, bijvoorbeeld omdat de ouder(s) werken, studeren, inburgeren of reïntegreren. Wij vinden het belangrijk dat ook deze groep peuters een VVE-programma kan volgen. Als gemeente zijn wij verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit van de kinderopvang. De GGD voert hiervoor inspecties uit. In 2009 zal een toezicht- en handhavingsbeleid worden vastgesteld en in uitvoering worden genomen. Andere beleidsprogramma’s waarmee wij onderwijsachterstanden proberen te voorkomen en te beperken zijn School in de Samenleving (SiS) en de schakelklassen. Beide programma’s zijn erop gericht kinderen met een (mogelijke) onderwijsachterstand in hun ontwikkeling te stimuleren. In 2009 wordt ongewijzigd vervolg gegeven aan de uitvoering van deze programma’s. Hiernaast willen wij verkennen of er in Dordrecht pedagogische basisvoorzieningen kunnen worden gerealiseerd van kinderdagverblijf, peuterspeelzaal, basisschool en buitenschoolse opvang. Uitgangspunt hierbij is dat de ontwikkeling van álle kinderen wordt gestimuleerd. Ontwikkelingskansen voor jongeren We stimuleren jongeren om te kiezen voor een opleiding waarmee ze enerzijds meer kans maken op deelname aan de arbeidsmarkt en anderzijds een impuls geven aan de regionale economie. Een verkeerde opleidingskeuze kan leiden tot voortijdig schoolverlaten (VSV) en onvoldoende aansluiting op de arbeidsmarkt met werkloosheid als gevolg. In het najaar van 2008 behandelt de gemeenteraad de nota VSV in Dordrecht; beleid en aanpak 2008-2011. Het hierin voorgestelde nieuwe VSV-beleid wordt in 2009 uitgevoerd. In het kader van dit nieuwe beleid subsidiëren wij niet de individuele scholen voor het uitvoeren van projecten/aanpakken, maar de samenwerkende scholen voor VO en MBO voor het uitvoeren van een gezamenlijk VSV-activiteitenplan. De scholen krijgen hierdoor meer verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het VSV-beleid en meer mogelijkheden voor maatwerk in het bestrijden van VSV. Succesvolle projecten/aanpakken als De overstap, Tijdelijk onderwijs, Stagegroep van het Stedelijk Dalton Lyceum, bestaande reboundvoorzieningen en het arbeidsmarktproject Route 23 worden voortgezet. Naast het gezamenlijke activiteitenplan krijgen de scholen een resultaatverplichting. Zij worden afgerekend op het teruggedrongen aantal VSV’ers. Verder werken wij vanaf april 2009 met een nieuw systeem voor de registratie van spijbelaars en VSV’ers. Het ministerie van OCW heeft dit systeem ontwikkeld in de pilot Sluitende Registratieketen VSV, waaraan wij met twee Dordtse scholen hebben meegewerkt. Het systeem maakt een eenduidige en sluitende registratie mogelijk en krijgt landelijke navolging. In 2009 wordt de bestuurlijke aansturing van Bureau leerplicht en voortijdig schoolverlaten herzien, wegens uitbreiding van het aantal gemeenten dat gebruik maakt van de diensten van het bureau. Ook de aansturing van de Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) wijzigt in 2009. De RMC-regio wordt vergroot naar de voormalige bestuurlijke ZHZ-regio, waardoor ze ook geografisch overeenkomt met het werkgebied van Bureau leerplicht en voortijdig schoolverlaten. Dit biedt praktische en beleidsmatige voordelen. Ook de uitvoering van de kwalificatieplicht (uitgebreide leerplicht tot 18 jaar) door het RMC gebeurt dan door dezelfde uitvoerders en valt onder de verantwoordelijkheid van hetzelfde bestuur. Dordrecht blijft coördinator en contactgemeente voor de RMC-regio. Vanaf 2009 ontvangen wij van het rijk middelen voor het aanjagen en stimuleren van maatschappelijke stages. Hiermee lopen we vooruit op de situatie in 2011. Dan zijn deze


stages verplicht voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Dit betekent dat Dordtse jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 18 jaar de kans krijgen een unieke ervaring op te doen die impact heeft op hun verdere leven. Het is voor het onderwijs een uitdaging om deze unieke ervaring mogelijk te maken. Om dit te realiseren moet de stage inspirerend zijn en de leerling de mogelijkheid bieden zijn/haar talent te ontdekken en/of te ontwikkelen. Het Leerpark en daaraan verbonden samenwerking tussen VO en MBO bij onder andere het ontwikkelen van doorlopende (en verkorte) leerwegen biedt leerlingen meer mogelijkheden om zich optimaal te ontwikkelen. Wij hebben besloten om de samenwerking ook in 2009 en 2010 financieel te ondersteunen. Het gereedkomen van de faciliteiten op het Leerpark maakt het beroepsonderwijs aantrekkelijker en moderner en laat het beter aansluiten op de regionale arbeidsmarkt. Voor goed onderwijs is ook een veilige schoolomgeving van belang. Naast de lopende initiatieven zal in 2009 in dit kader cameratoezicht in de openbare ruimte van het Leerpark worden ingevoerd. Ontwikkelingskansen voor volwassenen Met het educatiebeleid stimuleren we enerzijds de individuele persoonlijke ontwikkeling van volwassenen, en anderzijds de versterking van de sociaal-economische positie van de regio. Door middel van educatie worden volwassenen in staat gesteld passend werk te vinden, een beroepsopleiding te volgen, te participeren in de Nederlandse samenleving en/of sociaal zelfredzaam te zijn. Drechtsteden voert het educatiebeleid op grond van de Wet educatie beroepsonderwijs (WEB) uit. Voor het educatieaanbod sluit de GRD jaarlijks een productcontract met het Regionaal Opleidings Centrum (Da Vinci College). Het budget voor educatie wordt in 2009 opgenomen in het Participatiefonds, waardoor het makkelijker wordt om inburgeraars, analfabeten en laaggeletterden te laten participeren in de samenleving. In 2009 zetten wij het Aanvalsplan laaggeletterdheid voort in het kader van de WEB. Hierbij stimuleren wij werkgevers om laaggeletterde en analfabete werknemers te laten deelnemen aan cursussen. Daarnaast informeren we verwijzers, zoals huisartsen en welzijnswerkers, met als doel laaggeletterden en analfabeten toe te leiden naar het Da Vinci College. Ook het volwassenonderwijs (Vavo, dat bestaat uit VMBO-TL hulpstructuur, Havo en VWO) wordt in 2009 gecontinueerd als onderdeel van de uitvoering WEB. Het Vavo krijgt als ‘tweede kans’-onderwijs een groeiende rol bij het bestrijden van voortijdig schoolverlaten.

Wat mag het kosten? Thema Opgroeien en onderwijs 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoSluitende aanpak voortijdig schoolverlaten 2.752 490 -2.262 -2.166 -2.166 -2.165Schoolmaatschappelijk werk 0 0 0 0 0Voor- en vroegschoolse educaties 5.021 0 -5.021 -4.926 -4.928 -4.928Schakelklassen 0 0 0 0 0SIS programma 1.089 0 -1.089 -1.087 -1.070 -1.070Educatie 1.780 0 -1.780 -1.780 -1.780 -1.780Overige onderwijs aangelegenheden 1.890 18 -1.872 -1.723 -1.792 -1.589




Saldo's

Begroting 2009

0

0

Investeringen

Thema Opgroeien en onderwijs Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

SV01 Leerpark 41.876 32.709 33.825 9.168

41.876 32.709 33.825 9.168


Thema Huisvesting Onderwijs

Wat gaan we daarvoor doen? De gemeentelijke zorgplicht voor huisvesting staat vermeld in de Wet op het primair onderwijs, de Wet op het voortgezet onderwijs en de Wet op de expertisecentra. De huisvestingsvoorzieningen zijn opgenomen in het Integraal Huisvestingsprogramma (IHP) en het Integraal Huisvestingsplan Peuterwerk. Medio 2008 heeft de VNG voorzien in een modelverordening Onderwijshuisvesting. De modelverordening wordt besproken met de schoolbesturen en vervolgens begin 2009 ter vaststelling aan de Raad aangeboden. Vervolgens kunnen de aanvragen voor het Onderwijshuisvestingsprogramma 2010 worden beoordeeld op basis van deze nieuwe verordening. De modelverordening van de VNG wijkt op één punt sterk af van de huidige verordening. Maatstaf voor het aantal vierkante meters is niet langer het aantal groepen in de school, maar het aantal leerlingen. Dit biedt scholen meer mogelijkheden om hun onderwijs flexibeler in te richten. Bij de bepaling van de omvang van de huisvesting wordt rekening gehouden met de leerlingentelling, die ook het ministerie hanteert voor de bekostiging van de scholen. Het aantal leerlingen in Dordrecht neemt af. Daarnaast zijn er twee nieuwe basisscholen in Dordrecht bijgekomen: Ikra (islamitisch) en Eden (evangelisch). Hoewel deze scholen geen specifieke wijkfunctie hebben en ook kinderen van buiten Dordrecht trekken of van betekenis zijn voor kinderen die aanvankelijk buiten Dordrecht naar school gingen, zullen er ook leerlingen van bestaande scholen in Dordrecht naar toe gaan. Dit alles is reden om met de schoolbesturen nauwkeurig te kijken naar de omvang en gebruik van bestaande scholen en naar de omvang van de nieuwe voorzieningen. Eerder heeft de gemeente reeds besloten om in principe aan iedere basisschool een Peuterspeelzaal te voegen. Op het gebied van de Kinderopvang doet zich de laatste jaren ook een aantal ontwikkelingen voor. De scholen werden in 2007 verplicht om de buitenschoolse opvang (BSO) te regelen. De vraag doet zich steeds vaker voor om ook in scholen kinderopvang te huisvesten. Waar dit mogelijk is zal de gemeente haar medewerking verlenen. Voorwaarde is dat dit net als bij de BSO budgettair neutraal gebeurt. Ofschoon de gymzalen in Dordrecht nog volop in gebruik zijn, zijn ze al lang afgeschreven en laat de kwaliteit te wensen over. In de herijking 2009 is in een aantal gevallen besloten om bij nieuwbouw van een school ook de gymzaal direct te vervangen. In de herijking van volgend jaar zullen wij, in nauw overleg met het Vastgoedbedrijf en het Sportbedrijf, een apart hoofdstuk sportaccommodaties opnemen. In de herijking zijn geen nieuwe projecten opgenomen. Komende jaren zullen we wel rekening moeten houden met een aantal nieuwe voorzieningen. In de herijking 2010, die betrokken wordt bij de Kadernota 2010, zullen wij hier nader op ingaan. Om de voortgang van het IHP beter volgens planning te laten verlopen is de projectorganisatie van het IHP versterkt: de gemeente heeft aan de projectorganisatie een programmamanager, een projectleider, een projectcontroller en secretariële ondersteuning toegevoegd. Ook hebben enkele schoolbesturen personele versterking georganiseerd voor de onderwijshuisvesting. Wat mag het kosten? Thema Onderwijshuisvesting 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoHuisvesting onderwijs 18.361 2.891 -15.470 -18.060 -20.420 -19.948


Mutatie reserves 2.407 6.308 3.901 5.383 4.440 3.039


Begroting 2009

Saldo's


Thema Arbeidsmarkttoeleiding Wat gaan we daarvoor doen?

Kennisinfrastructuur Een goede kennisinfrastructuur is één van de belangrijkste pijlers voor een goede en duurzame ontwikkeling van Dordrecht en de Drechtsteden. Op het gebied van de kennisinfrastructuur is een nauwe samenwerking met de overige programma’s een belangrijke schakel. Koppeling met nieuwe beleidsvoornemens van de regering bij de op te richten Taskforce “technologie, onderwijs en arbeidsmarkt”, biedt extra kansen. De vraag vanuit de markt dient leidend te zijn als het gaat om specifieke inzet van de opleidingsinstituten in Dordrecht. Naast het reguliere onderwijsaanbod is het gewenst om projectmatig in te spelen op de vraag vanuit de markt. Kennisinfrastructuur is daarmee een essentieel onderdeel voor het integraal regionaal arbeidsmarktbeleid. Jongeren en onderwijs Jongeren kunnen door voorlichtingscampagnes op scholen gestimuleerd worden te kiezen voor een opleidingsrichting waarbij ze enerzijds meer kans maken op deelname aan de arbeidsmarkt en anderzijds ook daadwerkelijk een impuls geven aan de regionale economie en gebonden blijven aan deze regio. Het project Leonardo Plaza op het Leerpark waarvoor de bouw in 2009 van start gaat is een voorbeeld hiervan. Het wil bij de leerlingen van BO en VO in Dordrecht de belangstelling voor techniek(-onderwijs) bevorderen. Een verkeerde beroepskeuze (met name allochtone jongeren) kan tijdens de schoolloopbaan leiden tot voortijdig schoolverlaten (VSV) en na de schoolloopbaan tot een mismatch op de arbeidsmarkt met werkloosheid als gevolg. In het kader van het Leerpark (Visie in Actie) wordt hier ruimschoots aandacht aan gegeven door het vmbo en mbo (doorlopende leerlijnen) in nauw overleg met het bedrijfsleven. “Naar een Regionaal Actieplan Integraal Arbeidsmarktbeleid in 2009” Een toename van de werkgelegenheid betekent niet automatisch een afname van de werkloosheid. Het aantal werklozen neemt in deze regio af, maar een deel van het arbeidsaanbod in Dordrecht en de regio is onvoldoende gekwalificeerd om de vraag vanuit de arbeidsmarkt te kunnen opvangen. Binnen deze groep bevinden zich relatief veel jongeren, allochtonen en laagopgeleiden. Vanuit de gemeenteraad is daarbij ook aandacht gevraagd voor de reïntegratie van ouderen op de arbeidsmarkt (aangenomen motie tijdens programmabegroting 2007). Dit sluit aan bij de adviezen van de commissie Bakker, die aanbevelingen aan het kabinet heeft gedaan om langer doorwerken te stimuleren. Integraal arbeidsmarktbeleid draagt bij aan het beter afstemmen/functioneren van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, het stimuleren van de werkgelegenheid in randvoorwaardelijke sfeer, de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en de ontwikkeling van specifieke projecten, ook op het gebied van zorg. Het voorkómt hiermee in principe ook dat mensen in werkloosheid of inactiviteit belanden. Vraag en aanbod zijn niet voldoende op elkaar afgestemd. Er is geen goede aansluiting van de werkzoekenden op de arbeidsmarkt en er wordt nog onvoldoende samengewerkt tussen scholen en het regionale bedrijfsleven. Er is een toenemende vraag naar hoger opgeleiden. Kansen om de groei in de regio weer op landelijk niveau te krijgen liggen onder andere in de sectoren horeca, toerisme, zakelijke dienstverlening en zorg. Die sectoren leveren zowel aan de onderkant als aan de bovenkant arbeidsplaatsen op. Kortom, integraal arbeidsmarktbeleid verbindt de inzet vanuit onderwijs, sociale zaken en het economisch perspectief en slaat bruggen tussen de verschillende operationele netwerken. In de afgelopen jaren is al een groot aantal activiteiten, projecten en initiatieven in de stad en regio op het gebied van arbeidsmarktbeleid gestart. Wij willen hier voortvarend mee doorgaan. De opgave ligt erin om deze beter met elkaar te verbinden en aan landelijke ontwikkelingen en Europese initiatieven te koppelen. Dit betekent het nemen van initiatieven tot samenwerking, het behalen van schaalvoordelen, trendsignalering en het voorkomen van dubbelingen. De centrumgemeente neemt hierin een belangrijke schakelfunctie in. Wij willen in regionaal verband in 2009 een integraal arbeidsmarktbeleid vaststellen. Dit betekent, dat op grond van gedegen trendanalyses een heldere visie wordt neergezet op het functioneren van de regionale arbeidsmarkt. Op basis hiervan zullen bestaande en nieuwe initiatieven beter op elkaar kunnen worden afgestemd, kunnen belanghebbende partijen beter bij elkaar worden gebracht en kunnen knelpuntoplossende projecten worden gestart. Een behoorlijk deel van de verantwoordelijkheden op het gebied van de arbeidsmarkt is gedecentraliseerd. Door de invoering van SUWI, WWB en WMO heeft de gemeente een belangrijke partner geworden in het brede veld van werkgelegenheid, arbeidsmarktbeleid en


zorg. Naast de verschillende overheidslagen zijn andere partners op dit terrein actief: werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers, CWI, UWV, Onderwijspartners als het ROC Da Vinci en het Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid. Daarnaast beïnvloeden allerlei adviesorganen als de Raad voor Werk en Inkomen, SER, VNG, brancheorganisaties, O&O fondsen ook het beleid op dit gebied. Al deze partijen zijn op de één of andere manier betrokken bij een zekere mate van beïnvloeding van de arbeidsmarkt. In onze visie is het daarom verstandig inbreng en invloed van zoveel mogelijk betrokken partijen te organiseren en met elkaar te verbinen. Juist vanwege de bredere verantwoordelijkheid van de gemeente ten aanzien van de ontwikkelingen in de stad en regio is dit de rol die ook van de gemeente wordt gevraagd en verwacht: regie op het regionale arbeidsmarktbeleid. Integraal arbeidsmarktbeleid is dus meer dan reïntegratie alleen. Het haakt grondig in op het bestaande onderwijs- en jeugdbeleid (de preventieve kant: voorkomen voortijdig en vroegtijdige schooluitval) en op het bestaande economisch beleid, waarbij de vragen vanuit het ondernemersveld richtinggevend kunnen zijn. Reïntegratie door de Sociale Dienst Drechtsteden (SDD) Wij willen stimuleren, dat zoveel mogelijk mensen deelnemen aan de maatschappij. Het hebben van werk is daarvoor een belangrijke basis. De SDD geeft namens de gemeente uitvoering aan een verminderde instroom in en versnelde uitstroom uit de bijstand. In 2009 streeft de SDD ernaar dat de ontwikkeling van het WWB-bestand 3% gunstiger is dan het landelijke gemiddelde en dat minimaal 35% van het aantal mensen dat deelneemt aan trajecten uitstroomt naar werk en dat 75% van de WWB-klanten met een arbeidsplicht op een traject zit. De arbeidsmarkt kent door de economische groei en de demografische ontwikkelingen nieuwe kansen en vraagstukken. We hebben in 2008 ons reïntegratiebeleid herzien en zullen daar in 2009 uitvoering aan gaan geven. De aanpak via “Work First (Kortste weg naar werk)” blijft centraal staan in 2009. Via de uitvoering van de Wet kinderopvang kunnen doelgroepouders een tegemoetkoming in de kosten voor kinderopvang krijgen. Dit is essentieel voor het slagen van de Workfirst-aanpak, omdat het deelname aan een reïntegratietraject of het aanvaarden van werk mogelijk maakt. Naast de reguliere taak vanuit de Wet kinderopvang willen we in 2009 kinderopvang vaker inzetten in het kader van inburgering in combinatie met “duurzame” participatie/reïintegratie. We zoeken naar een verruiming van mogelijkheden door de Wet kinderopvang te combineren met het participatiefonds. De samenwerking met het CWI en UWV, die zullen fuseren tot één Werkbedrijf, krijgt in 2009 verder vorm. Gestreefd wordt naar een dienstverlening voor alle werkzoekenden en werkgevers in de Drechtsteden. Ook op het gebied van participatie zal 2009 een belangrijk jaar worden. Het streven is om zoveel mogelijk mensen actief te laten zijn, op de arbeidsmarkt of in de samenleving. In 2009 zetten wij Social Return on Investment (SROI) voort. Dit levert baanopeningen op waarvan de helft leer/werkbanen. SROI biedt een betaalde baan aan werklozen zonder startkwalificatie. We blijven zoeken naar meer mogelijkheden hiervoor bijvoorbeeld bij andere aanbestedende diensten zoals woningcorporaties, onderwijsinstellingen. Verder gaan we als gemeente meer en vaker Wsw’ers inzetten. Daarvoor is in 2008 een convenant met Drechtwerk gesloten. Tot slot blijft er specifieke aandacht voor het tegengaan van jeugdwerkloosheid.

Inburgering De uitvoering en het beleid van inburgering is door de zes Drechtsteden gemeenten, middels de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden, neergelegd bij de SDD. Daarmee is deze regionale dienst verantwoordelijk voor het opstellen van de inburgeringagenda. De Wet inburgering (WI) is op 1 januari 2007 van kracht geworden. Deze heeft de Wet Inburgering Nieuwkomers en de oudkomersregeling vervangen. In de WI ligt de focus op meer eigen verantwoordelijkheid van de inburgeraars gekoppeld aan een resultaatsverplichting in de vorm van het behalen van het inburgeringexamen. Wij willen, dat oudkomers en nieuwkomers via een inburgeringsprogramma geleid worden naar integratie in de Nederlandse samenleving d.m.v. participatie op de arbeidsmarkt. Dat impliceert duale trajecten. In 2009 zal de ontwikkeling en uitvoering van het Deltaplan Inburgering worden gerealiseerd. (Doelstelling Deltaplan: “Het verbeteren van de kwaliteit van de inburgering, zodat meer mensen hun inburgering afronden met een hoger niveau en economisch, sociaal en cultureel participeren in de samenleving”). Verwacht mag worden dat het Deltaplan Inburgering voor Dordrecht een meer integrale afstemming tussen inburgering, reïntegratie en scholing mogelijk maakt. Het in 2009 in te voeren Participatiefonds heft hiervoor de financiële belemmeringen op.


Belangrijk uitgangspunt van de in het Deltaplan (invoering Dordrecht per 1-1-09) gewenste kwaliteitsverbetering is het behalen van duurzaam rendement op inburgering. Het kabinet en ook de gemeente Dordrecht zet in op een kwaliteitsimpuls op drie onderdelen: • Meer maatwerk: inburgeringprogramma’s passen beter bij de individuele inburgeraar. • Versterking van de verbinding tussen inburgering en participatie: 80% van de

programma’s moet duaal zijn in 2011. • Verbetering van competenties van de uitvoerders van de inburgeringprogramma’s. Om de kwaliteit van de inburgering te verbeteren, nodigde het kabinet de gemeenten en uitvoeringspartners uit om gezamenlijk aan het werk te gaan om met betere inburgeringprogramma’s de participatiegraad van deze groep verder te verhogen en instrumenten te ontwikkelen die de uitvoering hiervan ondersteunen en stimuleren. De gemeenten is gevraagd om hiervoor een lokale inburgeringagenda op te stellen. Hierin geven gemeenten aan welke doelen zij willen bereiken met hun inburgeringprogramma’s en de manier waarop zij deze doelen denken te bereiken.

In 2009 heeft de SDD voornemens om aan 1700 personen een aanbod voor een inburgeringscusus te doen om de achterstand in te halen van 2007 en 2008. Hiermee wordt geprobeerd in 2009 het totaal van 2100 inburgeraars te halen. Het rijk wordt dit najaar nog gevraagd te accepteren (voor bekostiging) dat deze doelstelling met een jaar wordt verschoven naar 2010. Van de klanten die een inburgeringscusus krijgen aangeboden moet 90% deelnemen aan het examen. Het slagingspercentage voor deze groep moet 80% zijn. In het algemene inburgeringsbeleid is speciale aandacht voor de participatie van allochtone vrouwen (zie programma Sociale infrastructuur, thema integratie en interculturalisatie).

Wat mag het kosten? Thema Arbeidsmarkttoeleiding 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoWerk 47.913 45.415 -2.498 -2.021 -1.857 -1.735Inburgering 2.362 0 -2.362 -2.362 -2.362 -2.362




Begroting 2009

Saldo's


2.5. Ondernemerschap en Bereikbaarheid

Staat van de stad

Dordrecht telde in 2005 49.000 arbeidsplaatsen (≥12 uur). In 2007 was dit aantal gestegen tot 50.058. In de Drechtsteden als totaal zien we in diezelfde periode juist een daling: van 106.000 arbeidsplaatsen in 2005 naar 99.829 in 2007. Het aandeel van arbeidsplaatsen van Dordrecht binnen de Drechtsteden is hiermee toegenomen: van 48% in 2005 naar 50% in 2007. De omvang van de Dordtse beroepsbevolking is vanaf begin 2000 licht toegenomen, maar stabiliseert sinds 2004/2006 op ongeveer 55.000 personen. Dordrecht heeft dus minder banen dan de omvang van de beroepsbevolking, maar het aantal begint wel naar elkaar toe te groeien.

In de economische structuur van Dordrecht valt op dat de stad relatief veel niet-commerciële diensten heeft en weinig zakelijke diensten. Specifieke kenmerken van de structuur zijn de aanwezigheid van – qua werkgelegenheid - relatief grote sectoren industrie, zorg, bestuur en onderwijs en kleine sectoren zakelijke diensten, horeca en landbouw. Het detailhandelsaanbod in Dordrecht en de Drechtsteden ligt ongeveer op het Nederlandse gemiddelde. Het aantal horecavestigingen blijft achter. Vooral in de zorgsector en de zakelijke dienstverlening is groei zichtbaar qua werkgelegenheid. Ook toerisme maakt een positieve ontwikkeling door (valt onder overige dienstverlening). In 2004 telde Dordrecht in totaal ruim 4.300 bedrijfsvestigingen. Per 1 januari 2007 was dit toegenomen tot 4.433 vestigingen. De bedrijfstak Handel, horeca & reparatie neemt het grootste aandeel in (1.441 vestigingen), gevolgd door overige dienstverlening (1.040) en zakelijke dienstverlening (953). Een beperkt aantal grote bedrijven schept veel werkgelegenheid: 1,7% van het aantal vestigingen is in Dordrecht verantwoordelijk voor 42% van de werkgelegenheid.

Dordrecht is gunstig gelegen aan hoofdtransportassen en nabij grote steden. De bereikbaarheid van de stad per auto en openbaar vervoer is goed, hoewel de bereikbaarheid tijdens de spits per auto in de afgelopen jaren is afgenomen. In 2004 waardeerden Dordtse ondernemers de bereikbaarheid van Dordrecht met de auto met een 6,8. In 2007 is dit gestegen tot 7,0. De waardering van Dordtse ondernemers voor de bereikbaarheid van Dordrecht met het openbaar vervoer heeft zich ontwikkeld van 6,3 in 2001 naar 6,6 in 2004, gevolgd door een 6,2 in 2007. Zoals aangegeven in het jaarverslag 2007 viel het meetmoment tegelijk met de opstartperiode van Arriva, waarin veel sprake was van busuitval. Inmiddels zijn deze problemen verholpen. Wat willen we bereiken? Dordrecht is onderdeel van het stedelijk netwerk De Zuidvleugel (van de Randstad). Dordrecht heeft daarbinnen een unieke ligging; ze is voor het zuiden de poort naar de Randstad en andersom voor de Randstad de poort naar Zuid-Nederland en Antwerpen. De Randstad is onderverdeeld in een Noord- en Zuidvleugel. Verschillende onderzoeken tonen aan dat de Zuidvleugel een relatieve achterstand heeft in zijn ontwikkeling ten opzichte van de Noordvleugel. Ten aanzien van de leefbaarheid, de economische structuur en de kwaliteit van het wonen is de Deltapoort - waarin de Drechtsteden liggen - een zwakke schakel in de Zuidvleugel. Dit heeft te maken met een onbalans tussen de kwaliteit van de leefomgeving en de economie/infrastructuur in het gebied. Daarom zullen we moeten investeren in die elementen die deze ”poort”-positie versterken, zoals de mobiliteit en gebiedsontwikkelingen als de Zeehavens, Amstelwijck, Dordtse Kil en Maasterras. In Zuidvleugelverband (o.a. in het Programmadocument Zuidvleugel) worden met name het Maasterras in de Spoorzone, de Zeehaven, het baggercluster en de woningbouw in hogere segmenten genoemd als groeimogelijkheden/ kansen van Dordrecht voor de verdere ontwikkeling van de Zuidvleugel. Stimuleren van de economische concurrentiepositie Voor ondernemers en bedrijven is de bereikbaarheid en beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goede vestigingslocaties een belangrijke reden om zich in Dordrecht of in de Drechtsteden te vestigen. De ligging van Dordrecht/Drechtsteden aan multimodale transportassen over de weg, water en spoor en de bereikbaarheid en beschikbaarheid van bedrijventerreinen maken dat deze regio een goed vestigingsklimaat kan bieden. De ondernemers weten dat te waarderen met een 6,6 voor Dordrecht (meting 2007; in 2005 bedroeg de waardering een 6,5). Wij streven ernaar om de waardering van het ondernemingsklimaat in Dordrecht op het G27 gemiddelde te houden. In 2005 was dat het geval, in 2007 bedroeg het gemiddelde voor G27 een 6,7.


Dordrecht heeft nog voldoende ontwikkelingsmogelijkheden voor economische activiteiten. Zo is er volop ruimte voor nieuwe bedrijvigheid (bedrijventerreinen, kantorenparken), heeft de stad een zeehaven, een gunstige ligging tussen Rotterdam en West-Brabant en kent Dordrecht bovendien een rijke cultuurhistorie (mogelijkheden toerisme en recreatie). Door de keuze van het Kabinet om geen regionaal bedrijventerrein in de Hoekse Waard te ontwikkelen, wordt onderzocht of een deel van de vraag naar bedrijventerreinen binnen de Drechtsteden kan worden opgevangen. Het gaat dan om de uitgifte van nieuwe bedrijventerreinen, maar vooral ook om de herstructurering van bestaande terreinen. Dit biedt kansen voor Dordrecht.

Daarnaast blijft onze binnenstad een belangrijke troef. We streven naar meer bezoekers. Niet alleen van buiten de Drechtsteden, maar ook bezoekers uit de Drechtsteden zelf. Wij willen dat meer Drechtstedelingen hun kleding en andere niet dagelijkse boodschappen in onze stad gaan doen. Daarbij zijn wij ons bewust van de toegenomen groei van het perifere aanbod. Het is daarom onze ambitie om de koopkrachtbinding ten minste gelijk te houden. Dit vraagt de komende jaren een extra inspanning. Ook streven we naar verbetering van het horeca aanbod.

Verbreden economische structuur De aantrekkelijkheid van Dordrecht als stad en de Drechtsteden als regio wordt in belangrijke mate bepaald door de economische structuur. De internationalisering van de economie zal zich ook in de industrie van de Drechtsteden steeds vaker laten gelden. Om de concurrentie aan te gaan, moeten we inzetten op innovatie, creatieve economie en kenniseconomie. Een groot deel van de Dordtse beroepsbevolking werkt niet in Dordrecht, maar in één van de andere Drechtsteden en daarbuiten. Gezien deze kenmerken van onze regio streven wij naar een absolute stijging van het aantal arbeidsplaatsen in de regio. We zetten in op een verbreding van de economische structuur en versterking van de concurrentiepositie door actief nieuwe bedrijvigheid aan te trekken, passend bij het economische en sociaal-culturele profiel van de stad en de toekomstige bevolking. Dit betekent dat we inzetten op het aantrekken van bedrijven uit alle sectoren en in het bijzonder op: horeca, toerisme, zorg en zakelijke dienstverlening. Bij toerisme moet dit leiden tot een stijging van het aantal bezoekers aan de stad. De zorgsector is een groeiende sector waar grote kansen liggen. Onze inzet is erop gericht dat de sectorstructuur in 2010 een zichtbare verandering zal hebben doorgemaakt. We zullen meer bedrijven en arbeidsplaatsen binnen onze grenzen hebben en er zal een groter percentage arbeidsplaatsen zijn.

Verbeteren van het innovatieve vermogen De huidige economische dynamiek heeft de levenscyclus van (nieuwe) producten sterk verkort. (Product)innovatie is een constante noodzaak voor bedrijven om te overleven. Het is ons streven om een innovatief klimaat in de stad tot stand te brengen, waardoor we een aantrekkelijke vestigingsstad voor bedrijven blijven. Een belangrijke indicator hiervoor is het aantal banen in de creatieve bedrijfstakken in Dordrecht, afgezet tegen de 50 grootste steden van Nederland. We zijn gestegen van plaats 39 in 2005 naar plaats 34 in 2008. Hiermee hebben we onze doelstelling voor 2010 (minimaal op de 35ste plaats) al bereikt. Ook het aandeel banen in groeisectoren is een belangrijke indicator. Bij de laatste meting (2005) stond Dordrecht op de 42ste plaats, in 2008 op plaats 37. Ook hier hebben we onze doelstelling voor 2010 (38ste plaats) al gehaald. Een andere indicator die we hanteren is het aantal starters. Het totaal aantal startende ondernemers in Dordrecht bedroeg in 2007 811. In 2005 lag het aantal op 679. Ook hier is dus een groei zichtbaar.

Vergroten van de aantrekkingskracht van de stad Vergroting van de aantrekkingskracht van de stad en regio op het gebied van historie, cultuur en natuur moet resulteren in meer bezoekers. In 2004 bezochten 2,8 miljoen toeristen onze stad. In 2006 werd in het MJP (op basis van de nulmeting van 2,8 mln.) beoogd om het aantal bezoeken aan de binnenstad (niet-Dordtenaren, verblijfsduur minimaal twee uur) te laten toenemen tot 3,4 miljoen in 2010). Uit onderzoek van CVO naar het bezoek aan Dordrecht in 2006 bleek het aantal bezoeken dat jaar op 2 miljoen te liggen en bleek het aantal in 2005 op 2,1 miljoen bezoekers te hebben gelegen. Daarom hebben wij u bij de begroting 2008 voorgesteld om de streefcijfers naar beneden bij te stellen, naar respectievelijk 2,3 miljoen, 2,5 miljoen en 2,8 miljoen in 2008, 2009 en 2010. We denken in 2010 weer het niveau van 2004 te kunnen halen na oplevering van enkele grote projecten. Volgens de meest recente meting van het CVO ligt het aantal bezoeken in Dordrecht op 1,5 miljoen. Dit is een daling ten opzichte van de vorige meting (2 miljoen). CVO berekent het aantal bezoeken van buiten Dordrecht, exclusief vanuit het buitenland. Het CVO werkt echter met een relatief kleine steekproef, wat invloed heeft op de betrouwbaarheid van de uitkomsten.


Het is betrouwbaarder om uit te gaan van de meting van het aantal bezoekers, omdat daarbij met een grotere steekproef wordt gerekend. Ook in dit cijfer is overigens een daling te zien: van 690.000 naar 670.000 bezoekers. Een en ander kan effect hebben op omvang van bestedingen. De oorzaken voor het lage cijfer liggen voornamelijk in het gegeven dat inwoners van de Drechtsteden (excl. Dordrecht) minder frequent in Dordrecht winkelen. Als reden geven zij aan dat er interessant winkelaanbod ontbreekt en dat de vele wegwerkzaamheden een bezoek aan Dordrecht ontmoedigen. Degenen die wel komen winkelen, doen dit wel in toenemende mate in combinatie met horecabezoek. Het verdwijnen van de bioscoop in Dordrecht kan ook een van de verklaringen voor een daling zijn. Naar verwachting trekken deze bezoekcijfers weer aan zodra het Achterom-Bagijnhof gereed zal zijn, Doorgaans vindt na het gereedkomen van dergelijke grote projecten stabilisatie van het bezoekersaantal plaats op een hoger niveau dan voorheen het geval was. We doen ons best om de doelstelling om het aantal bezoekers aan evenementen te laten stijgen tot 1.065.000 in 2010 te halen. In de even jaren zorgt Dordt in Stoom voor ongeveer 250.000 bezoekers, waardoor we de streefwaarde voor 2008 naar verwachting zullen halen. Dordt Monumenteel trok voorheen ongeveer 100.000 bezoekers per jaar, maar dit evenement is komen te vervallen. De Open Monumentendag compenseert dit aantal niet volledig. Big Rivers is een potentiële groeier. Ook wordt vanuit het Urgentieprogramma Binnenstad extra aandacht aan evenementen besteed om het bezoek aan de binnenstad op peil te houden. Ondanks alle inspanningen denken we voor 2009 de doelstelling van 1.065.000 bezoekers niet volledig te halen. Verbeteren van de (economische) bereikbaarheid Een goede bereikbaarheid van de stad is van essentieel belang voor een gezond economisch klimaat. Consumenten, bedrijven en werknemers stellen steeds hogere eisen aan de bereikbaarheid van voorzieningen en bedrijvenlocaties. Bedrijven vestigen zich het liefst daar waar openbaar vervoer en/of wegennet de beste bereikbaarheid te bieden heeft. Goede bereikbaarheid is zo ook essentieel voor een gezond economisch klimaat. Dordrecht heeft zoals gezegd een unieke ligging als poort van de Randstad. Uit de cijfers blijkt dat Dordrecht op dit moment nog goed bereikbaar is per auto en openbaar vervoer. Dat willen we ook graag zo houden. Investeringen in het wegennet en het openbaar vervoer zijn noodzakelijk om nieuwe ontwikkelingen in de stad mogelijk te maken. Door de ontwikkeling van de binnenstad, bedrijventerreinen, kantorenparken, het Leerpark, het Gezondheidspark, de Sportboulevard, de Biesbosch neemt ook de verkeersstroom toe. Dit zullen we vooral gaan merken op de nu al bekende verkeersknooppunten N3/A16 en het Glazenplein/Mijlweg. De investeringen die wij in onze infrastructuur doen moeten ertoe leiden dat de waardering van de bereikbaarheid door ondernemers en inwoners toeneemt. Naast het aanpakken van de grote verkeersknelpunten investeren wij in een aantrekkelijk fietsklimaat. Dit moet leiden tot een hogere waardering van de inwoners.

Verbeteren van de veiligheid op bedrijventerreinen Ten slotte vinden wij het belangrijk dat onze bedrijventerreinen veilig zijn. Voor ondernemers is dit een belangrijke factor om hier te blijven, danwel - indien er veel onveiligheid is - om te vertrekken. Het beveiligen van de eigen onderneming en kavel op de bedrijventerreinen is de verantwoordelijkheid van de ondernemers zelf. Wanneer de ondernemers aangeven hun bedrijventerrein collectief te willen beveiligen, zullen wij dit initiatief ondersteunen door een aanzet te geven voor een deel van de fysieke maatregelen die nodig zijn om een bedrijventerrein te beveiligen. Met het collectief beveiligen van bedrijventerreinen willen we het aantal delicten in 2010 met tenminste 20% verminderen. In de meting wordt een drietal terreinen onderzocht: Zeehaven, Louter Bloemen en Dordtse Kil 3.

Rol van de gemeente De invloed die we als gemeente hebben op de economie is beperkt. Naast gerichte acquisitie willen we met het treffen van faciliterende maatregelen, zoals (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen, oplossen van verkeersknelpunten en het onder de aandacht brengen van het goede vestigingsklimaat van Dordrecht, de aantrekkingskracht van de stad voor (potentiële) vestigers vergroten. Daarom vinden we de betrokkenheid van het bedrijfsleven bij ons economisch beleid ook van essentieel belang, om in te kunnen spelen op de ontwikkelingen die zich voordoen. Met betrekking tot het verbeteren van de bereikbaarheid zijn we deels afhankelijk van hogere overheden, vooral waar het rijkswegen en provinciale wegen betreffen. Voor de binnenstedelijke verkeersproblematiek zijn we wel zelf verantwoordelijk voor de aanpak.




Stimuleren economische concurrentiepositie 0-waarde

Jaar-verslag 2007


rapportcijfer ondernemingsklimaat = G27 6,5 6,6 G27 G27 Gelijk

aantal bezoekers binnenstad per week 280.000 265.000 280.000 310.000 Licht

verdeling bezoekers binnenstad Dordrecht/ regio/rest in % 67/17/16 62/16/22 60/20/20 60/17/23 Zwaar

tevredenheid bezoekers binnenstad

- winkelaanbod 7,2 7,1 7,8 Licht

- openbare ruimte 7,0 6,9 7,3 Licht

- sfeer 6,9 7,1 7,2 Licht

- horeca t ijdens winkelen1 6,9 7,1 7,0 Gelijk

- horeca na winkelen 6,3 6,8 6,6 Licht

koopkrachtbestedings % niet-dagelijks

- Drechtsteden-Drechtsteden 80% 80% Gelijk

- Drechtsteden-Dordrecht 40% 40% Gelijk

- Drechtsteden-Dordt Centrum 24% 24% Gelijk

- Dordrecht-Dordrecht 75% 75% Gelijk

- Dordrecht-Dordrecht Centr. 49% 49% Gelijk

Verbreden economische structuur 0-waarde

Jaar-verslag 2007


aantal werkzame personen totaal en naar alle sectoren

- totaal 49.408 50.058 50.448 50.968 51.488 Licht

- landbouw 161 192 = = = gelijk

- industrie 7.097 7.141 = = = gelijk

- bouwnijverheid 4.219 4.166 = = = gelijk

- reparat ie/handel 7.956 7.891 = = = gelijk

- horeca 1.009 990 + + + Licht

- vervoer/opslag/communicat ie 3.465 3.550 = = = gelijk

- zakelijke dienstverlening 6.460 6.818 ++ ++ ++ zwaar

- openbaar bestuur en onderwijs 7.458 7.322 = = = gelijk

- gezondheidszorg/welzijn 9.368 9.898 ++ ++ ++ zwaar

- overige dienstverlening (o.a. toerisme) 2.215 2.090 + + + licht

Verbeteren van het innovatief vermogen 0-waarde

Jaar-verslag 2007


ranking in at las m.b.t . banen creatieve bedrijfstakken 39 36 34 37 36 35 Licht

ranking in at las m.b.t . banen in groeisectoren 42 38 37 40 39 38 Licht

aantal startende ondernemers (a) 679 811 700 700 700 gelijk

Ondernemerschap en Bereikbaarheid

Streefwaarde

Streefwaarde

Streefwaarde


Vergroten aantrekkingskracht Dordrecht 0-waardeJaar-verslag

2007

meest actuele meting 2008 2009 2010 Ambitie

Aantal toeristische bezoeken 2,8 mln 2 mln (06) 1,5 mln 2,3 mln 2,5 mln 2,8 mln zwaar

aantal toeristische bezoekers (b) 820.000 690.000 670.000 zwaar

aantal bezoekers evenementen 900.000 800.000 1.065.000 1.065.000 1.065.000 licht

aantal overnachtingen in logiesaccommodaties 195.000 200.000 210.000 licht

aantal riviercruiseschepen 205 301 260 280 300 zwaar

toeristische recreatieve bestedingen 244 mln 270 mln zwaar

Verbeteren van de bereikbaarheid 0-waardeJaar-verslag

2007


rapportcijfer ondernemers over

- bereikbaarheid per auto 6,8 7,0 6,9 7,0 Licht

- bereikbaarheid per ov 6,6 6,2 6,6 6,8 Licht

- parkeermogelijkheden 6,2 6,1 6,4 6,4 Licht

rapportcijfer bezoekers niet-dagelijkse sector binnenstad

- bereikbaarheid per auto 6,4 6,6 Licht

- bereikbaarheid per ov 7,4 7,6 Licht

- parkeermogelijkheden 6,4 6,8 Licht

gemiddelde reisduur per auto in spits 21,7 22,4 21,6 21,6 21,5 Licht

gemiddelde reisduur per auto in daluren 20,5 21,3 20,5 20,5 20,5 Gelijk

bezettingsgraad parkeergarages BS op zaterdag1 84% 79% 85% Zwaar

bereikbaarheid per fiets 96 100 96 96 96 Gelijk

rapportcijfer fietsklimaat 5,8 6,0 6,0 6,1 Licht

Verbeteren van de veiligheid op bedrijventerreinen 0-waarde

Jaar-verslag 2007


rapportcijfer veiligheid op bedrijfslocaties 6,6 6,6 7,0 7,0 Licht

aantal aangiftes (Louterbloemen, DK3, Zeehaven) 60 64 48 Zwaar

b) Bron 'continue vakantieonderzoek' meet naast het aantal bezoeken ook het aantal (unieke) bezoekers. Om een evenwichtig beeld te geven wordt het aantal bezoekers aan de tabel toegevoegd.

a) Aanpassing 0-waarde 2005 en 2007. Reden hiervoor is coherent maken tussen meetdefenities Kamer van Koophandel en OCD

Streefwaarde

Streefwaarde

Streefwaarde

Wat mag het kosten? Programma Ondern. en Bereikbaarheid 2.010 2.011 2.012


Ontw, beh en herstr bedrijfsterreinen 3.512 3.409 -103 638 -103 -103

Verbeteren bereikbaarheid 7.031 6.894 -137 106 215 242

Economische structuurversterking 7.851 788 -7.063 -6.452 -6.033 -5.930




Begroting 2009

Saldo's


Thema Ontwikkelen, beheer en herstructurering bedrijventerreinen

Wat gaan we daarvoor doen? Bedrijfsterreinen Om de groei en ontwikkeling van de regionale en Dordtse economie te accommoderen ontwikkelen we nieuwe bedrijventerreinen en worden verouderde bedrijventerreinen geherstructureerd of gerevitaliseerd. De bedrijventerreinenstrategie van de Drechtsteden, genaamd ‘De Drechtse Poort’ is voltooid. Aan de uitwerking hiervan wordt in 2008 en 2009 gewerkt. De Drechtsteden hebben een omvangrijke herstructureringsopgave. Het betreft voor Dordrecht onder meer de herstructurering en/of revitalisering van de Zeehavens en Dordtse Kil I en II. Daarnaast worden de komende jaren nieuwe bedrijventerreinen uitgegeven, zoals Dordtse Kil III en daarna Dordtse Kil IV. De komende jaren blijft Dordrecht haar aandeel in de bedrijventerreinenstrategie waarmaken. Het bedrijventerrein Dordtse Kil III omvat totaal 100 hectare (bruto). Uitgifte van het terrein verloopt via de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (ROM-D). De uitgifte is in 2008 aangetrokken. Dordtse Kil III is het eerste bedrijventerrein met parkmanagement. Dit houdt in dat de daar gevestigde ondernemers collectief verantwoordelijk zijn voor het beheer. Daarnaast zet de Stichting Beveiliging Bedrijventerreinen Dordrecht (SBBD) zich in voor de collectieve beveiliging van bedrijventerreinen in het gebied Dordrecht-West. Het werkterrein van de stichting richt zich met name op de bedrijventerreinen Dordtse Kil I + II/Amstelwijck-West, Krabbepolder en Louter Bloemen. Voor de ondernemers die al enige ervaring hebben met samenwerking (onder meer SBBD, DOV) geldt behoefte aan professionalisering. De SBBD ziet in parkmanagement een middel om de kwaliteit te verbeteren én te borgen. SBBD heeft het initiatief genomen om samen met de gemeente te komen tot een vorm van parkmanagement voor alle bedrijventerreinen in Dordrecht-West. In 2009 wordt de beveiliging op Louter Bloemen verder geprofessionaliseerd (GSB). De bestaande slagboominstallatie wordt aangepast, conform het gemeentelijk Programma van Eisen (GSB). SBDD is opdrachtgever. In 2008 is onder de vlag van het ministerie van Economische Zaken gestart met een businesscase Westelijke Dordtse Oevers. Deze case heeft betrekking op het hele gebied van de Zeehaven tot en met Dordtse Kil IV. De bedoeling van de businesscase is om te onderzoeken of er in deze bedrijfsterreinen een alternatief kan worden gevonden voor het, door het kabinet, geschrapte bovenregionale bedrijfsterrein in de Hoeksche Waard. Versnelde ontwikkeling is hierbij een belangrijk aspect. Het Zeehavengebied en de daar gelegen onbenutte terreinen is hier op uitdrukkelijk verzoek van de gemeente bij betrokken. Eveneens zal worden gekeken of de verbinding tussen de terreinen verbeterd kan worden en of er ruimte kan worden gewonnen door intensief grondgebruik, zowel bij herstructurering als bij nieuwe ontwikkelingen. Er wordt bij deze businesscase ook gekeken naar de consequenties van een grotere bovenregionale vraag voor de lokale en regionale behoefte en beschikbaarheid aan bedrijfsterreinen. Wanneer de businesscase succesvol blijkt, betekent dit een versnelling van de ontwikkeling van Dordtse Kil IV en de zeehaven. Mogelijk biedt het ook een impuls voor de herstructurering van andere bedrijventerreinen in Dordrecht West. Naast de bussinesscase Westelijke Dordtse Oevers wordt momenteel ook gewerkt aan een businesscase voor een containerterminal in de Drechtsteden. Hierbij wordt gekeken naar zowel Alblasserdam (Polder Nieuwland) als Dordrecht (zeehaven). Vanuit de Drechtsteden is voorkeur uitgesproken voor de Zeehaven. Deze containerterminal voor de binnenvaart moet de Rotterdamse haven ontlasten. Dit project maakt onderdeel uit van het Urgentieprogramma Randstad. Een optimale economische benutting van het Zeehavengebied blijft (ook binnen de businesscases) centraal staan. Sinds 2004 heeft de Zeehaven te kampen met forse beperkingen door geluidhinderproblematiek. Om dit probleem aan te pakken heeft de gemeente het programma Revitalisering Zeehavengebied opgesteld. Op basis van het masterplan Zeehavens (2007) is in 2008 de revitalisering van het gebied samen met belanghebbenden gestart. De bedoeling is om in 2009 tenminste 17 hectare zeehavens te herstructureren (GSB) en tijdelijk gebruik van de PWA kade te realiseren. In het gebied Merwedehavens gaan we investeren in de sociaal-economische structuur. In de 1e Merwedehaven moet een goede balans worden gevonden tussen wonen en werken. Voor de Oostpoort wordt een ontwikkeling als funpoort voorgestaan, met daarbij ruimte voor een eventueel nieuw voetbalstadion. De 2e en 3e Merwedehaven moeten worden


gerevitaliseerd. De gemeente geeft richting aan deze gewenste ontwikkelingen. De 3e Merwedehaven zal tot ten minste 2017 in gebruik zijn als stort. Na afronding van de stort kan het gebied een meer recreatieve bestemming krijgen. Kantoren Naast de bedrijventerreinenstrategie hebben de Drechtsteden ook een regionaal kantorenbeleid vastgesteld, genaamd ‘High Five’. Prioritering, profilering en programmering zijn nodig om de aantrekkende markt goed te bedienen. Het Maasterras is een van de te ontwikkelen locaties. Met het project Maasterras worden bijzondere en aantrekkelijke woonwerkmilieus gecreëerd, die ruimte bieden voor werkgelegenheid in de zakelijke dienstverlening. Het Maasterras is een beeldbepalend project dat bijdraagt aan de ontwikkeling van de Deltapoort: de zone tussen Rotterdam en Dordrecht. In dit omvangrijke project werken we samen met onze buurgemeente Zwijndrecht (voor nadere toelichting op Deltapoort zie thema ‘Economische structuurversterking’). De gemeenteraden van Dordrecht en Zwijn- drecht hebben het Masterplan Maasterras in 2005 vastgesteld en in 2007 een ontwikkelingsstrategie vastgesteld. In 2008 is dit visiedocument op het Maasterras opgesteld. In 2008 en 2009 wordt deze visie in concrete producten uitgewerkt: structuurvisie voor het desbetreffende gebied, een realisatiestrategie en grondexploitatie. Een andere kantorenlocatie in Dordrecht is het Businesspark Amstelwijck. Naast kantoren vindt gronduitgifte voor bedrijven plaats. Tot 2023 wordt er 70.000 m2 bvo kantoren en 35.000 m2 bvo bedrijven gronduitgifte gedaan. Hierover zijn specifieke afspraken vastgelegd in een ontwikkelingsovereenkomst met de v.o.f. Amstelwijck. Dit betekent dat er per jaar circa 4.000 m2 bvo kantoren en 2.000 m2 bvo bedrijven wordt uitgegeven. Het Businesspark Amstelwijck kan werkgelegenheid bieden aan totaal 4.200 mensen. Nieuwe vestigingen op het businesspark zijn De Bruyn Intergips, Cegelec, Looije, Delta en een vier sterren hotel (Van der Valk) Acquisitie en Ondernemersloket Acquisitie en het inzetten van stimuleringsmaatregelen voor bedrijfsvestiging moeten leiden tot een toename van het aantal bedrijven dat zich in Dordrecht vestigt, c.q. het behoud van het aantal bedrijven. Dit draagt vervolgens bij aan het behalen van de geformuleerde targets/ambities binnen het MJP. De sectoren zakelijke dienstverlening en gezondheidszorg/welzijn is de ambitie geformuleerd als “zwaar”. De te hanteren en vastgestelde MEB-instrumenten (middelen economisch beleid) zijn: incentives, bedrijfsverplaatsingssubsidies en loonkostensubsidies. Een verdere specifieke bijdrage vanuit het Ondernemersloket wordt geleverd door het faciliteren en stimuleren van startende, creatieve en/of innovatieve bedrijven middels o.a. het mentorenproject. Economische Adviesraad Dordrecht Een andere stimulans voor de Dordtse en regionale economie gaat uit van de Economische Adviesraad Dordrecht. In 2006 heeft de adviesraad een tiental impulsen geformuleerd binnen de thema’s water & maritiem, cultuur & binnenstad, zorg & welzijn en kennis & innovatie, waaronder: hotelboot, floodproof bouwen, vakmanschap, broedplaats Gezondheidspark, reïntegratiebedrijf comfortdiensten, Domoticaproject, innovatieontmoetingsplaats en innovatiefonds. Een aantal van deze impulsen, waaronder de vestiging van het Topinsituut Waterbouw en Ecologie, zijn gerealiseerd. Het trekkerschap van de uitvoering ligt bij het Dordtse en regionale bedrijfsleven. De gemeente vervult een ondersteunende rol. Per impulsplan maken we een inhoudelijke afweging over verdere gemeentelijke participatie. In 2008 is gewerkt aan de afronding van een aantal lopende impulsen. De EAD in z’n huidige vorm loopt tot eind 2008. Er wordt inmiddels nagedacht op welke wijze de EAD een eventueel vervolg kan krijgen. ROM-D Om nieuwe bedrijven te trekken en bestaande bedrijven ruimte te bieden voor groei, is het noodzakelijk bedrijfsterreinen aan te leggen. Tegelijkertijd is het van groot belang de be-staande terreinen te herstructureren en ze zo een tweede leven in te blazen. Deze her-structureringsopgave is complex, kostbaar en vraagt om een sterke regionale uitvoerings-kracht in de Drechtsteden: de ROM-D. Deze is in 1999 opgericht en in 2005 in haar huidige vorm geëvalueerd, in opdracht van de Drechtsteden en de Provincie. Op basis van de eva-luatie heeft het Drechtstedenbestuur ervoor gekozen om een vernieuwde ROM-D op te starten, op basis van de aanbevelingen uit het evaluatierapport.


Vanaf 2007 hebben de gemeenten en provincie gezamenlijk gewerkt aan de ontwikkeling van een bedrijfsplan voor de vernieuwing van de ROM-D. Dit heeft geleid tot de notitie “Bouw-stenen Bedrijfsplan ROM-D“ (takenpakket, aansturing en juridische vormgeving ROM-d) en een groslijst met potentiële projecten die in aanmerking komen voor overdracht aan de ROM-D. De groslijst bestaat uit nieuwe ontwikkelingen en herstructureringsprojecten die vanuit regionaal perspectief prioriteit hebben. Deze groslijst was verbonden aan de regio-nale bedrijventerreinenstrategie en de kantorenvisie. De portefeuille kent in eerste instantie zes terrei-nen (vanuit Dordrecht Maasterras, Dordtse Kil III en Dordtse Kil IV).

Het Drechtstedenbestuur hoopt in 2009 de vervolgstappen te zetten om te komen tot een orderportefeuille van de ROM-D. De ROM-D dan vervolgens een definitieve bedrijfsplan opstellen. Op basis hiervan kan het overleg met de gemeenten over de structuur en de overdracht worden gestart. Wat mag het kosten? Thema Ontwik., beh. en herstr.bedrijfster. 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoDroge / natte bedrijven 103 0 -103 -103 -103 -103Exploitatie economische ontwikkeling 3.408 3.409 1 741 0 0Kantoorlocaties 0 0 0 0 0

Begroting voor bestemming 3.511 3.409 -102 638 -103 -103

Mutatie reserves 0 0 0 -741 0 0

Begroting na bestemming 3.511 3.409 -102 -103 -103 -103Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's

0

Investeringen

Thema Ontwikkelen, beh en herstr bedr terr. Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

E01 Economische structuurversterking alg 2.177 2.177 202 0

E07 Kade Krabbepolder (risicoreservering) 3.403 1.152 1.152 2.251

E09 Ontwikkelingsfonds Drechtsteden 15.800 15.800 10.544 0

E10 Stimulans programma economie 1.500 1.500 1.501 0

E13 Ontwikkelde spoorzone 525 525 308 0

E15 Geluid Zeehaven 955 0 0 95524.360 21.154 13.706 3.207

Bedragen * 1.000


Thema Verbeteren bereikbaarheid


Door de ligging van Dordrecht aan multimodale transportassen over de weg, water en spoor is de bereikbaarheid van de stad een sterk punt. Dat willen we zo houden, want al eerder hebben we opgemerkt dat bereikbaarheid een steeds belangrijker vestigingsfactor wordt. De bereikbaarheid van Dordrecht en in het bijzonder de binnenstad, willen we verbeteren met het uitvoeren van maatregelen ten behoeve van het optimaal benutten van het hoofdwegennet, het bieden van voldoende parkeerruimte, het versterken van het openbaar vervoer (vooral richting Binnenstad), het versterken van de positie van fietser en voetganger en het verbeteren van de verkeersveiligheid. Deze maatregelen staan uiteengezet in het Mobiliteitsplan Dordrecht 2006-2015. In 2009 worden de laatste maatregelen, voortvloeiend uit de evaluatie verkeersplan Binnenstad, uitgevoerd en wordt gestart met de uitvoering van de maatregelen vanuit het verkeersplan Schil. De rotonde Spuiboulevard – Johan de Wittstraat is in 2008 gerealiseerd, vooruitlopend op de aanpassing van het stationsplein en het kruispunt Transvaalstraat - Toulonselaan – Burgemeester De Raadtsingel. In 2008 is tevens gestart met het project Stationsomgeving. In 2009 worden het nieuwe rayonkantoor en nieuwe fietsenstalling opgeleverd. Het tijdelijke busstation wordt ingericht en bovendien wordt gestart met de herontwikkeling van het plein voor het station en met de bouw van het definitieve busstation. In 2010 wordt het totale project opgeleverd. Met de toename van de mobiliteit én de stedelijke ontwikkeling neemt ook de vraag naar parkeren toe. We verwachten in 2010 de parkeergarage aan het Achterom te kunnen opleveren. Vervolgens denken we na de verhuizing van het Da Vinci College in 2011 te kunnen starten met de parkeergarage Steegoversloot. In 2009 willen we concrete voorstellen doen voor het realiseren van een extra garage aan het Kromhout. Het parkeerterrein (P+R functie) aan de Weeskinderendijk zal tevens worden uitgebreid met 210 parkeerplaatsen. Met de realisatie van de fietsenstalling aan het Achterom West zijn 800 overdekte en bewaakte fietsenparkeerplaatsen toegevoegd. Bij het nemen van maatregelen ten behoeve van het fietsverkeer worden de uitgangspunten van de herijkte nota “Dordt Fietst door” gehanteerd. Deze nota wordt in het laatste kwartaal van 2008 aan de Raad aangeboden. Het gebruik van het openbaar vervoer willen we stimuleren. In 2009 worden de contracten voor de Waterbus opgesteld en wordt de nieuwe concessie voor de veerdienst “Kop van het Land” verleend. Ook wordt in 2009 het gratis openbaar vervoer in Dordrecht verder uitgewerkt. De proef met nachttreinen richting Breda loopt in 2009 door. Bij de belangrijke bushaltes worden de reizigers via het Dynamisch Rei(ziger)s Informatiesysteem (DRIS) op de hoogte gesteld van de meest actuele informatie over het openbaar vervoer. Doorstroming Provincialeweg, verbreding Mijlweg en fly-over voor de aansluiting N3/A16 zijn majeure projecten waar in 2009 voorstellen ter besluitvorming zullen worden voorgelegd. Alleen door uitvoering van deze projecten is de bereikbaarheid van de oostelijke stadsdelen en westelijke bedrijfsterreinen inclusief Zeehavens ondanks groeiende mobiliteit en toename van programma te garanderen. Ook verkeersveiligheid blijft in 2009 een belangrijk thema. In 2009 wordt dan ook het nieuwe verkeerveiligheidsplan aangeboden aan de Raad.

Wat mag het kosten? Thema Verbeteren bereikbaarheid 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoHoofdinfrastructuur (auto, fiets, water en OV) 1.508 5 -1.503 -1.306 -1.206 -1.205Parkeren 5.524 6.888 1.364 1.412 1.421 1.447

Begroting voor bestemming 7.032 6.893 -139 106 215 242


Begroting na bestemming 7.492 7.063 -429 -195 -99 -71Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's


Investeringen

Thema Verbeteren bereikbaarheid Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

B06 Stationsomgeving 9.730 9.730 1.020 0

E06 Herstructurering bedrijfsterreinen 731 731 645 0

E11 Upgrading zeehavengebied 1.800 1.500 214 300V03 Fietsbrug A16 2.149 885 51 1.264V05 Verbinding Oostelijke Stadsdelen (VOS) 3.630 3.340 1.816 290

V06b Tunnel Laan Verenigde Naties 4.500 4.500 3.482 0

V07 Doorstroming openbaar vervoer (DRS) 1.094 1.094 717 0

V08 Inframaatregelen auto 2.970 1.325 1.225 1.645

V12 N3/A16 Mijlweg 2.600 0 0 2.600V13 N3/A16 Flyover 300 0 0 300

V14 Doortrekken Copernicusweg 2.115 1.885 69 230

V15 Binnenstad, handhaven autoluwe karakter 1.000 1.000 104 0V16 Merwedestraat - Oranjelaan (VRI) 300 300 0 0

V17 Dokweg A16 Doorstroming aansluiting 100 100 0 0

V19 Deltapoort 200 0 0 200V21 Parkeerterrein Smitsweg 666 0 0 666

33.885 26.391 9.343 7.494 Bedragen * 1.000


Thema Economische structuurversterking Wat gaan we daarvoor doen?

IMPULS Een goede kennisinfrastructuur is één van de belangrijkste pijlers voor een goede en duurzame ontwikkeling van Dordrecht en de Drechtsteden. Wij werken aan het ontwikkelen van kwalitatief meer en beter onderwijs, het verhogen van het gemiddelde opleidingsniveau en het versterken van onderwijsprogramma’s door deze meer te richten op de competenties voor het bedrijfsleven nu en de komende jaren. Kennis en kennisontwikkeling worden steeds belangrijker voor economische ontwikkelingen op alle sectoren in de stad en regio. De beschikbaarheid van (unieke en innovatieve) kennis is een belangrijk competitief voordeel, voor zowel bedrijven als non-profitorganisaties in de stad. De vraag ligt voor hoe Dordrecht als lokale overheid de overdracht van relevante kennis van kennisinstellingen naar het bedrijfsleven zo goed mogelijk kan faciliteren. HBO instellingen zijn – binnen het hoger onderwijs- belangrijke partners omdat deze beroepsopleidingen per definitie bijna een sterke verwantheid met het bedrijfsleven hebben door projecten, stage en praktijkgerichtheid. Door meer het vraaggestuurde karakter te benadrukken vanuit het bedrijfsleven kunnen HBO instellingen meer effectieve partners zijn voor het bedrijfsleven in de regio. Hierbij kan de gemeente een belangrijke (faciliterende) rol spelen. Het leidend motief is steeds de verbinding tussen onderwijs, arbeidsmarkt en bedrijfsleven. Het verzamelgebouw voor hbo-instellingen aan het Achterom biedt momenteel onderdak aan een 1.200 uur hbo-studenten. Het gebouw is een katalysator voor andere opleidingen om in Dordrecht de activiteiten uit te breiden. Het verzamelgebouw en het in 2008 gestarte Transferpunt Drechtsteden (matchpoint voor onderwijs en bedrijfsleven) bieden unieke mogelijkheden om deze contacten te versterken. In 2009 zal deze ontwikkeling met kracht worden doorgezet. Op termijn zal het Transferpunt Drechtsteden worden geïntegreerd met het in ontwikkeling zijnde Ondernemershuis. Op basis van verbindingen met andere programma’s voeren we acquisitiegesprekken met onderwijsinstellingen ten behoeve van de ontwikkeling van duale leertrajecten, en over kopstudies die aansluiten bij de behoeften van de Drechtsteden en Dordrecht. Ter stimulering van de werkgelegenheid en ten behoeve van het vernieuwen van het beroepsonderwijs is aanvulling van een aantal instituten noodzakelijk. Het primaire gebouw voor vestiging blijft het Achterom, maar afhankelijk van inhoud kan Leerpark ook een bestemming vormen. Van belang blijft het focussen op de voor Dordrecht en Drechtsteden sterke sectoren (bijvoorbeeld de maritieme sector en de historische binnenstad), in combinatie met kansrijke nieuwe initiatieven, zoals de creatieve sector. In 2009 zullen we de volgende maatregelen blijven inzetten: we gaan door met de actieve acquisitie van nieuwe bedrijven in de groeisectoren (zakelijke dienstverlening, toerisme en horeca). Daarnaast vervolgen we onze acties die in 2006 zijn gestart om voor 2010 creatieve broedplaatsen, eventueel in verzamelgebouwen, in Dordrecht te creëren. We streven nu naar het realiseren van drie broedplaatsen in deze collegeperiode. In 2007 is al een broedplaats gestart in het pand Voorstraat 123, waar we in het kader van de ontwikkeling van Voorstraat Noord werken aan een creatief en cultureel dwaalmilieu. Verder wordt ingezet om op en in relatie tot het Leerpark een creatieve broedplaats te combineren met het daar geplande Ondernemershuis. Aan het zoeken van een locatie voor een derde broedplaats wordt gewerkt. Om meer werkgelegenheid in Dordrecht te realiseren in de komende jaren en de verdere toekomst richten we ons op de kansen die er liggen met betrekking tot innovatie en creatieve economie. Dordrecht blijkt daarin goede potenties te hebben. Eind 2008 volgt een integrale strategie om de bodem voor creatieve en innovatieve bedrijvigheid te voeden, die vervolgens in 2009 tot uitvoering zal leiden. Belangrijke onderdelen zijn het binden en aantrekken van kansrijke innovatieve sectoren, het verbeteren van het klimaat voor creatieve bevolkingsgroepen en het bevorderen van uitwisseling en samenwerking tussen sectoren. Om de kansen die de creatieve sector de stad biedt beter te kunnen benutten is daarnaast op initiatief van Het Impulsteam Cultuur & Binnenstad de site www.creatievesectordordrecht.nl ontwikkeld in goed overleg met de sector zelf. Tegelijkertijd is er in 2008 gewerkt aan het oprichten van een Platform Creatieve Sector. De doelstelling is het beter voor het voetlicht brengen van de sector en het vergroten van zowel de onderlinge samenhang als de relatie met andere economische sectoren. Met het faciliteren en stimuleren van jonge, startende, creatieve en/of innovatieve ondernemers kunnen we nieuwe economische bronnen aanboren, bijvoorbeeld op het terrein van de kenniseconomie of cultuur.


Wij vinden het belangrijk om startende ondernemers goed te begeleiden. Hiervoor zijn we in 2005 in Dordrecht het mentorproject gestart. Doelstelling van het project is om matches tussen startende ondernemers en ervaren ondernemers tot stand te brengen. Door de inzet van kennis en ervaring van ervaren ondernemers hebben de startende ondernemers een grotere kans van slagen. Het project heeft een vliegende en succesvolle start gekend en op basis van dit succes vervolgen we het mentorproject ook in 2009 (GSB). We zorgen voor economische invulling op het Leerpark door de businesscase voor realisatie van het Ondernemershuis te (laten) realiseren. Dit gebeurt in samenwerking met een projectontwikkelaar. Deze ontmoetingsplek voor ondernemers, onderwijs en overheid wordt gehuisvest in een aantrekkelijk vormgegeven gebouw, dat de “huiskamer voor ondernemend Drechtsteden” moet worden. Start van de bouw vindt plaats in 2010. Binnenstad Onze binnenstad is een belangrijke troef voor de aantrekkelijkheid van de stad. Al jaren werken wij aan de ontwikkeling ervan door het vergroten van het winkelaanbod en horeca-aanbod, versterken van de belevingsfunctie door evenementen en cultuur en het verhogen van de veiligheid en leefbaarheid. De laatste jaren zijn de bezoekaantallen aan de binnenstad en de toeristische bezoeken aan de stad gedaald. Dit is ook landelijk het beeld. Nieuwe ‘attracties’ aan de (binnen)stad toevoegen is nodig om aantrekkelijk te blijven voor bezoekers, zeker gezien de forse inspanningen van concurrenten, zoals Breda en Rotterdam. Het grote aantal investeringsinitiatieven toont aan dat er vertrouwen is in de stad (Drievriendenhof, Sucade, Zest, Zoete Belofte, Villa Augustus, Bellevue, Paradium, Post 120). Veel ingrepen zullen echter pas over enige tijd gerealiseerd worden, in en na 2009. In 2008 is na de vertraging door de fijnstofproblematiek de eerste paal geslagen voor het project Achterom/Bagijnhof. Dit moet leiden tot een aanzienlijke verbetering van het winkelaanbod in de Binnenstad. Uitbreiding van de winkelstrook (met fietsenstalling) aan de westzijde Achterom is eind 2007 gerealiseerd. De oplevering van het nieuwe winkelaanbod bij Achterom/Bagijnhof staat gepland begin 2010. Verder wordt het Dordrechts Museum verbouwd en zijn we bezig met de ontwikkeling van Stadswerven. Juist omdat deze grote verbeteringen tijd kosten, is het van groot belang dat ook andersoortige maatregelen worden genomen, zodat verdere daling van bezoekersaantallen worden voorkomen c.q. meer bezoekers worden getrokken. Daarom wordt in 2008 en 2009 in samenspraak met de partners in de binnenstad het urgentieprogramma uitgevoerd. Dit richt zich op drie onderdelen: verbeteren van de bereikbaarheid (o.a. openbaar vervoer), verbeteren openbare ruimte en vergroten aantrekkingskracht (o.a. door middel van evenementen). Marketing en Toerisme Het toerisme wordt voor het grootste deel bevorderd met onze inspanningen op het gebied van cultuur, historie, natuur en watertoerisme. Een van de kernkwaliteiten van Dordrecht is haar geschiedenis; een kwaliteit waarmee de bekendheid en imago van de stad (op de nationale kaart) kan worden versterkt. Dit vormt een van de doelstellingen van het project ‘Verder met de geschiedenis van de stad’. In 2009 zal Calvijn centraal staan met onder andere een internationale expositie in de Grote Kerk, waarbij de relatie gelegd wordt naar de Dordtse Synode. Om het project ‘1572’ goed te kunnen verbeelden wordt in eerste instantie het Hof verbouwd. In 2010 wordt ook het verbouwde Dordrechts museum weer opgeleverd, een belangrijke publiekstrekker. Een andere manier om de aantrekkelijkheid van onze stad uit te drukken, zijn de bezoekersaantallen van belangrijke evenementen en toeristisch culturele voorzieningen. In het najaar 2008 wordt het nieuwe beleidskader voor evenementen ‘Het blijft feest’ vastgesteld. Het college stelt de raad voor om mogelijk te maken om het bestaande programma uit te voeren, waardoor het aantal evenementen stabiliseert en daarmee ook het bezoekersaantal. De uiteindelijke uitkomst van deze behandeling bepalen de ambities en mogelijkheden voor 2009 en verdere jaren. Een belangrijke rol speelt stichting Dordrecht Marketing, de marketingorganisatie die sinds 2007 operationeel is. Zij voert de regie over de corporate marketing van de stad en de marketing en promotie van wonen, werken, cultuur en bezoek aan de stad. Met het toeristische regionale concept Hollands Glorie werken we aan het verbinden van de iconen Werelderfgoed Kinderdijk, Historische Binnenstad Dordrecht en Nationaal Park De Biesbosch. Het water is hierbij de verbindende factor. Het maritieme icoon (o.a. scheepsbouw) en de relatie met Rotterdam dienen verder ontwikkeld te worden. Om het concept met succes te ontwikkelen, vraagt dit vanuit de regio voldoende exploitatie- en investeringsmiddelen. Het in 2006 ingestelde programma Marketing, Toerisme & Stadspromotie wordt per 1-1-2009 worden afgerond en haar taken overdragen aan de lijn.


Wijkeconomie Begin 2008 zijn de plannen voor wijkeconomie voor Oud-Krispijn, Wielwijk en Crabbehof tot uitvoering gekomen. Op wijkniveau zijn medewerkers aan de slag gegaan om het ondernemerschap te versterken en economische initiatieven verder te helpen. Met inmiddels al een aantal kansrijke initiatieven. Eind 2008 worden circa negen Dordtse Diamanten geselecteerd die een budget ontvangen om hun (ondernemings)plan voor Dordrecht West uit te werken. Op basis van een evaluatie wordt besloten of wijkeconomie een vervolg krijgt. Wanneer de evaluatie positief is, en de signalen wijzen zeker die kant op, dan willen we in 2009 verder gaan met het stimuleren van ondernemerschap op wijkniveau. We willen een stedelijk plan implementeren, voor een continuering van het werk in Dordrecht West en voor een uitbreiding naar de andere Dordtse wijken. We hebben voor ogen het economische potentieel in de wijk beter te benutten, de economische infrastructuur te versterken en de verbinding tussen de economische en sociaal-maatschappelijke infrastructuur te verbeteren. Wij willen ook de andere wijken in aanmerking laten komen voor Dordtse Diamanten. Daarnaast willen we onderzoeken welke andere instrumenten we kunnen inzetten voor de facilitering en stimulering van het ondernemerschap in de wijk. Deltapoort Niet alleen op stedelijk en regionaal niveau wordt gewerkt aan structuurversterking, maar ook op bovenregionaal niveau. In 2007 is gestart met de samenwerking tussen partners binnen het gebied Deltapoort (tussen Rotterdam en Dordrecht). Deltapoort richt zich in 2008 en 2009 in eerste instantie op het verbeteren van de kwaliteit van de (leef)omgeving, op het stimuleren van de economische concurrentiepositie en op het vergroten van de aantrekkingskracht van het gebied. Het gebied tussen Rotterdam en Dordrecht is door de drie rijksadviesraden, in het kader van Randstad 2040, als volgt omschreven: "De herstructureringsopgave is enorm en de noodzakelijke basiskwaliteit, in termen van de Nota Ruimte worden niet gehaald. Met name het gebrek aan natuur, landschap en recreatiemogelijkheden, de slechte luchtkwaliteit en stedenbouwkundige kwaliteit maken het gebied onaantrekkelijk. Voorkomen moet worden dat dit gebied in een neerwaartse spiraal raakt en daarmee het imago en de concurrentiekracht van de Zuidvleugel negatief beïnvloedt." Een kwaliteitsslag is van groot belang. Alle partners delen dit besef en willen hier belangrijke bijdragen aan leveren. Om de genoemde problemen binnen het Deltapoort-gebied te verbeteren, is een intensieve samenwerking tussen de verschillende regio’s en gemeenten noodzakelijk. De problemen in het Deltapoort-gebied zijn door de afzonderlijke regio’s niet op te lossen. De Deltapoortpartners willen deze samenwerking ook aangaan, omdat zij de noodzaak om het gebied te versterken zien. Het programmateam vormt de kern van Deltapoort en voert het Plan van Aanpak uit. Dit houdt ondermeer in: • Opstarten van twee Deltapoortprogramma’s; 1. Ontwikkelen bovenregionaal

bedrijventerreinenstrategie en 2. het ontwikkelen van een groen-blauw masterplan voor heel Deltapoort;

• In beeld brengen van de relevante projecten, die onder de twee programma’s vallen, inclusief Externe Veiligheid, en de samenhang vergroten en benutten tussen deze projecten;

• Organiseren en ondersteunen van de Eo Wijers-prijsvraag; • Herijken van het programma Deltapoort eind 2008, begin 2009. Inbreng van Deltapoort is bij hogere overheden ingebracht. Het is daarbij gelukt om elementen van Deltapoort in relevante visies terecht te laten komen, zoals Randstad 2040. De twee Deltapoortprogramma’s vormen de sleutel om de economische positie en de leefkwaliteit te verbeteren en te versterken. Om de basiskwaliteit te verhogen moet er een langdurige en intensieve herstructurering plaatsvinden. Deze moet gekoppeld zijn aan de herstructurering van bedrijventerreinen en extra ruimte voor werken, wonen en natuur. In 2008/2009 zijn de primaire opgaven: • Het sturen op voortgang en samenhang tussen de projecten van Deltapoort; • Vanuit bestaande visies een uitvoeringsstrategie ontwikkelen: vertrekkend vanuit de

twee genoemde programma’s. Onderdelen hiervan zijn ondermeer: Eo Weijers prijsvraag en het eventuele vervolg, de alternatieven voor Hoeksche waard (Dordtse Kil IV en herstructurering van bestaande terreinen) en aanleg van een Containerterminal.


Wat mag het kosten? Thema Econ. structuurversterking 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoWerkgelegenheid segmenten Toerisme, Zorg 892 429 -463 -463 -463 -463Economische innovatie 764 0 -764 -707 -703 -604Programma binnenstad 531 0 -531 -531 -531 -531Toerisme 1.883 10 -1.873 -1.873 -1.873 -1.873Marketing 2.471 78 -2.393 -1.891 -1.886 -1.880Leerpark 150 0 -150 -150 0 0Ondersteuning ondernemerschap 669 0 -669 -669 -408 -408Ambulante handel 295 271 -24 -24 -24 -23Basisregistratie Vastgoed 0 0 0 0 0Grondbeleid en ontwikkeling 197 0 -197 -147 -147 -147




Begroting 2009

Saldo's

0

Investeringen

Thema Economische structuurversterking Reservering Krediet UitgavenRestant

reservering

B02 Achterom/Bagijnhof 30.000 19.617 7.709 10.383B13 Stadshotel 454 381 316 73B17 Horeca/onrendabele toppen 454 235 135 219E02 Startersbeleid 72 22 22 50E12 Voorstraat Noord - ontwikkelingsprogr 750 750 5 0E14 Wijkeconomie 300 300 0 0

32.030 21.304 8.187 10.726 Bedragen * 1.000


2.6. Bestuur, Participatie en Dienstverlening

Staat van de stad Het vertrouwen van inwoners in het bestuur is de afgelopen jaren toegenomen. Zo steeg het aandeel van bewoners met een redelijk tot volledig vertrouwen in het bestuur van 67% in 2005 tot 71% in 2007. Ook was de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 hoger dan in 2002: 55% tegen 48,5% in 2002. Het rapportcijfer voor het Dordtse gemeentebestuur steeg naar een 6,4 in 2007 (was 6,2 in 2005). 81% van de Dordtenaren was in 2007 voldoende tevreden over het gemeentebestuur. In 2006 heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de effecten en tevredenheid van over inspraak en burgerparticipatie. Daaruit bleek dat 20% van de inwoners die hebben geparticipeerd, tevreden is over het besluitvormingsproces en 31% zich serieus genomen voelt door de gemeente. In 2009 zal een vervolgonderzoek plaatsvinden waarbij de tevredenheid over burgerparticipatie opnieuw onderzocht wordt.

In 2008 hebben de bewoners de gemeentelijke dienstverlening in het algemeen een rapportcijfer 7,7 gegeven.

Wat willen we bereiken? Wij blijven inzetten op het vergroten van het vertrouwen van de inwoner en het behoud van de tevredenheid van de inwoners over de dienstverlening. De kwaliteit van de dienstverlening en het verder verbeteren daarvan, is een belangrijke factor bij het vergroten van het vertrouwen.

Vergroten vertrouwen van de inwoner De afgelopen jaren zijn forse stappen gezet waar het gaat om de relatie tussen gemeente en inwoner. Het gaat dan niet alleen om de directe transacties in bijvoorbeeld de stadswinkel, maar ook om de wijze waarop we communiceren en samenwerken met de bevolking. Ook in deze relaties brengen we tot uitdrukking hoe we als gemeente om willen gaan met inwoners, bedrijven en instellingen: open, zichtbaar, resultaatgericht en klantgericht. Daarbij willen we aansluiten bij de belevingswereld van de inwoner en stellen we ons ten doel als gemeente met één gezicht naar buiten te treden.

De inwoner beoordeelt ons vooral op het bereiken van concrete resultaten en wij leggen daarvoor een stevige agenda neer. Over de voortgang van de uitvoering gaan we meer, vaker en beter communiceren. Dit is ook een uitwerking van onze wens om zichtbaar te zijn in de stad.

De gemeente is slechts één van de partijen in allerlei processen die in de stad op gang komen en die de samenleving vormgeven en daarom is betrokkenheid van inwoners, bedrijven en instellingen aan de voorkant van een beleidsproces noodzakelijk om naast draagvlak ook tot verrijking te komen. De belangrijkste conclusie uit het eerder genoemde onderzoek naar participatie in Dordrecht is dat inwoners tevreden zijn over de mogelijkheden voor participatie, maar van hun inbreng te weinig terug zien in het beleid van de gemeente. Om de tevredenheid van inwoners op dit punt te vergroten, hebben we het leertraject Dordtse aanpak gestart. Dit traject, dat zich richt op het vergroten van het vertrouwen van inwoners in de Dordtse overheid, zetten we de komende jaren door. Via de Dordtse aanpak willen we een meer open en vraaggerichte aanpak van het beleidsproces bevorderen. We willen thema’s die zich daarvoor lenen, inzetten op meer interactie met de stad en samenwerking tussen de overheid en mensen en organisaties in de stad. Bijvoorbeeld door met wijkbewoners te praten over wat zij zelf kunnen doen om bij te dragen aan verhoging van de veiligheid in hun buurt, maar ook via wijkbudgetten. Bij de uitvoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning die inmiddels van kracht is, willen we zoveel mogelijk inspelen op behoeften bij inwoners en daarvoor is cliëntenparticipatie met betrekking tot de organisatie en de wijze van dienstverlening vanuit de WMO onontbeerlijk.

Vergroten tevredenheid over dienstverlening van de gemeente Inwoners zijn vooral tevreden over de overheid als de gewone dingen goed geregeld zijn. Het ophalen van een rijbewijs, het verlenen van een uitkering, het aanvragen van een scootmobiel en het aanvragen van een vergunning. Voor ondernemers is de manier waarop en snelheid waarmee vergunningen worden verleend, belangrijk. Wij blijven de tevredenheid van inwoners en ondernemers, en daarmee de kwaliteit van onze diensten meten en waar nodig verbeteren. Daar waar we eerst streefden naar het rapportcijfer 7.5 voor de tevredenheid van bewoners over onze dienstverlening zetten we nu in op behoud van ons laatste rapportcijfer 7,7. Tot gewone dingen rekenen wij in Dordrecht ook de elektronische dienstverlening, die overigens altijd gecombineerd moet blijven met mogelijkheden voor direct menselijk contact. Omdat er op het gebied van de elektronische dienstverlening steeds nieuwe mogelijkheden


ontstaan en de behoeftes van de inwoners zich daaraan ook aanpassen, zullen wij onze elektronische dienstverlening blijven verbeteren. De ambitie is om in de top van de landelijke ranglijst van @overheid.nl te blijven. En we willen de tevredenheid van de Dordtse inwoners over onze elektronische dienstverlening minimaal op het huidige, goed gewaardeerde, niveau houden. Wat willen we bereiken? Bestuur en participatieOut co med o elst ell ing en ind icat o ren

Vergroten vertrouwen van de burger Nul waarde

Jaar-verslag 2007


aandeel bewoners met redelijk tot volledig vert rouwen in de gemeente

67% 71% 72% licht

% geen stemintent ie 13% 11% Licht

rapportcijfer tevredenheid stadsbestuur

- rapportcijfer 6 of hoger 77% 81% 82% Licht- rapportcijfer 6.2 6,4 6,5 Licht

Vergroten tevredenheid over de dienstverlening van de gemeente Nul waarde

Jaar-verslag 2007


rapportcijfers tevredenheid bewoners over dienstverlening 7,3 7,7 7,7 7,7 7,7 licht

rapportcijfer ondernemers over kwaliteit gem. dienstverlening 5,8 6,0 6,0 6,2 Licht

rapportcijfer klant tevredenheid gemeentelijke sociale dienst 7,1 7,5 Licht

Toename tevredenheid over burgerparticipatie Nul waarde

Jaar-verslag 2007


aandeel part icipanten dat tevreden is over beleidprocessen

- tevreden over besluitvorming 20% 25% Licht- voelt zich serieus genomen 31% 35% Licht

Streefwaarde

Streefwaarde

Streefwaarde

Wat mag het kosten? Programma Bestuur, Partc en Dienstverl. 2.010 2.011 2.012


Algemeen bestuur 3.300 62 -3.238 -3.227 -3.216 -3.205

Dagelijks bestuur 12.282 3.358 -8.924 -9.107 -8.656 -8.350

Dienstverlening 4.754 2.350 -2.404 -2.379 -2.093 -2.127

Communicatie en voorlichting 499 0 -499 -499 -499 -499




Begroting 2009

Saldo's


Thema Algemeen bestuur

Wat gaan we daarvoor doen? In 2009 wordt het raadswerk verder doorontwikkeld. Naast de reguliere taken van de raad, zal extra ingezet worden op het organiseren van de werkbezoeken, expertmeetings en het vergaderen op locatie. In de ondersteunende sfeer wordt het verbeterde RaadsInformatieSysteem (RIS) in 2009 geïmplementeerd worden. De verbouwing van de vergadervleugel in het Stadskantoor zal in het tweede kwartaal gereed zijn. Deze acties zullen de raadpleegbaarheid van vergaderstukken en de toegankelijkheid van raads- en commissievergaderingen vergroten en daarmee kunnen leiden tot een grotere betrokkenheid van de inwoner. De rekenkamer verricht in opdracht van de raad, mede om de betrouwbaarheid van het gemeentelijk handelen te bevorderen, nieuwe onderzoeken naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van de gemeentelijke inzet.

Wat mag het kosten? Thema Algemeen bestuur 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoGriffie 2.939 0 -2.939 -2.929 -2.918 -2.907Rekenkamer 360 62 -298 -299 -299 -299




Begroting 2009

Saldo's


Thema Dagelijks bestuur

Wat gaan we daarvoor doen? Het onderzoek naar burgerparticipatie krijgt een vervolg in 2009. Het onderzoek moet een tussenmeting opleveren van de tevredenheid van inwoners over het gemeentelijk beleid en de uitvoering van beleid. Daarnaast krijgt het lopende leertraject binnen de Dordtse organisatie, de ‘Dordtse aanpak’ in 2009 een specifiek vervolg onder de naam ‘Burgers aan Zet’. Inzet van dit traject is te komen tot een open, zorgvuldig en transparant proces, sturen op actief burgerschap en experimenten met wijkbudgetten.

In 2008 is gestart met de voorbereidingen van het toekomstdebat. Op basis van een trendanalyse worden de stedelijke vraagstukken waarmee Dordrecht in de toekomst wordt geconfronteerd in kaart gebracht. Belangrijke vragen daarbij zijn hoe in de toekomst met deze trends om te gaan en hoe hierop trendbestendig beleid te ontwikkelen. Onder de noemer ‘Dordtse Dialogen’ gaan we in 2009 in debat met de stad over de toekomst van Dordrecht. Reeds jaren zoeken we voor tal van dossiers samenwerking met het Rijk, met de provincie, binnen Zuid-Holland-Zuid-verband en vooral met de Drechtsteden gemeenten. Samen werken we aan complexe bovenlokale vraagstukken. Deze vraagstukken vragen om bestuurskrachtige gemeenten en een bestuurskrachtige regio. In Drechstedenverband willen wij onze verantwoordelijkheid als centrumgemeente blijven nemen vanuit het leidende principe: sterke stad door sterke regio en andersom. In 2009 staat de evaluatie van de samenwerking binnen Drechtsteden en de Gemeenschappelijke Regeling op de rol. In het komend jaar zal, mede op basis van de resultaten uit de evaluatie, de samenwerking binnen Drechtsteden zowel op het niveau van netwerkbestuur als netwerkorganisatie zich verder doorontwikkelen. De verwachting is daarnaast dat het vervolg op Manden maken (piekenbenadering) in de uitvoeringsfase raakt. De regionale samenwerking blijft niet beperkt tot Drechtsteden. Ook de samenwerking binnen andere stedelijke netwerken neemt toe. Dordrecht zal zich vooral in Zuidvleugel- en Deltapoortverband meer gaan manifesteren. Daarnaast zal meer geïnvesteerd worden in andere netwerken zowel buiten als binnen Dordrecht. Waar we samen met maatschappelijke instellingen werken aan doelstellingen, richten we ons verder op verbetering van het functioneren van de ketens als geheel en de rol van de gemeente zelf daarin. Het vervolg op Manden maken kan daarbij een belangrijke rol vervullen. Tot slot is er in 2009 aandacht voor een meer efficiënt en effectief bestuur door een vervolg op het GSB-experiment Drechtsteden te organiseren. Samen met het ministerie van BZK en VROM/WWI worden proeftuinen gevormd met als doel te komen tot meer beleidsvrijheid en bestedingsvrijheid, en minder verantwoordingslasten. Daarnaast wordt met de provincie ook gesproken over de kwaliteit van het lokaal bestuur in het licht van de veranderende verhoudingen tussen bestuurslagen als gevolg van onder meer Commissie D’Hondt en Provincie Nieuwe Stijl.

Wat mag het kosten? Thema Dagelijks bestuur 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoBestuur 9.093 65 -9.028 -9.227 -8.775 -8.470Bestuurlijke samenwerking 1.515 70 -1.445 -1.445 -1.445 -1.445Projectmanagement 0 199 199 214 214 214Ingenieursbureau Dordrecht 0 350 350 350 350 350Budget stafdiensten 0 0 0 0 0 0Budget Vastgoedbedrijf 1.674 2.674 1.000 1.000 1.000 1.000




Begroting 2009

Saldo's


Thema Dienstverlening

Wat gaan we daarvoor doen? Het thema dienstverlening is er op gericht om de dienstverlening aan inwoners, bedrijven en instellingen goed uit te voeren en op een hoger plan te brengen. In dat kader heeft Dordrecht de ambitie uitgesproken om tot een van de beste dienstverleners van Nederland te behoren. Onder meer de vorming van Klant Contact Centrum (KCC) en de inzet van complexe ondersteunende automatiseringsoplossingen (Mozaiek, MidOffice en Backoffice applicaties) moeten daarvoor zorgen. Dit levert voor de klant één ingang op via het kanaal van zijn keuze, waarbij ongeacht het gekozen kanaal altijd hetzelfde antwoord wordt gegeven.

Om de doelstelling van het programma KCC te realiseren, een compleet ingericht en werkend KCC in 2010, zal in 2009 de organisatie worden ingevuld. De contouren voor deze organisatie zijn in 2008 reeds uitgetekend als doorontwikkeling van de huidige Stadswinkel. Onderdeel van dit proces is ook het herinrichten van processen en samenwerking tussen sectoren in het dienstverleningsnetwerk. Door de processen goed te ondersteunen met gerichte automatiseringsoplossingen zijn we in staat de beloften aan onze klanten waar te maken. Dit leidt tot verdere verbetering van de toch al hoog gewaardeerde kwaliteit van de dienstverlening. Hierover wordt door middel van de Servicenormen en Klanttevredenheidsonderzoek (KTO) verantwoording afgelegd.

In regionaal verband is uitgesproken dat het wenselijk is om de telefonische dienstverlening gezamenlijk te organiseren achter het uniforme telefoonnummer 14078. Er is een regionale stuurgroep dienstverlening opgericht om dit te realiseren. Vanuit deze stuurgroep zal in 2009 een regionale visie op dienstverlening worden ontwikkeld.

In 2008 is de loketfunctie van de WMO, zoals die door de Sociale Dienst Drechtsteden werd uitgevoerd, overgegaan naar de Stadswinkel. De WMO is echter veel breder dan het pakket dat nu door de Stadswinkel wordt gedekt, te weten voorlichting en voorzieningen voor klanten met een beperking. In 2009 zal de dienstverlening uitgebreid worden tot de andere velden van de WMO.

Op het gebied van E-dienstverlening en zaakgericht werken is Dordrecht al jaren koploper. In Dordrecht ontwikkelde ideeën worden geadopteerd en als leidraad gebruikt bij het ontwikkelen van landelijke standaarden. Daarnaast maakt Dordrecht gebruik van landelijke ontwikkelingen door bijvoorbeeld landelijk ontwikkelde productpagina’s over standaardproducten (paspoort, rijbewijs, bouwvergunning) op te nemen in de nieuwe versie van onze website. Het bestaande e-loket wordt vervangen door Mozaiek Antwoord©.

In 2009 zal een definitief voorstel over de mate van integratie van de dienstverlening van het Ondernemersloket en het Grondbedrijf in het KCC worden ontwikkeld. Het KCC richt zich met name op kortcyclische klantcontacten en niet zo zeer op een langdurende relatie met bedrijven over economische of vestigingsvraagstukken. Het ligt voor de hand om voor dit soort klantcontacten de bestaande structuren te handhaven en het KCC een functie te geven als eerste ingang en bij de afhandeling van standaardvragen.

Ten slotte worden initiatieven in het kader van deregulering en administratieve lastenvermindering voortgezet. Belangrijk aandachtspunt daarbij is dat overheden snel geneigd zijn om nieuwe uitdagingen het hoofd te bieden door intensivering van regelgeving. De gemeente Dordrecht heeft de blijvende aandacht hiervoor geborgd in de organisatie en is alert op signalen over nieuwe (onnodige) regeldruk, waarbij continu gekeken wordt of het beoogde resultaat ook zonder regelgeving bereikt kan worden.

Wat mag het kosten?

Thema Dienstverlening 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoPublieke dienstverlening 4.754 2.350 -2.404 -2.379 -2.093 -2.127Publieksdiensten 0 0 0 0 0




Begroting 2009

Saldo's

0

0


Thema Communicatie en voorlichting

Wat gaan we daarvoor doen? De onlangs doorontwikkelde huisstijl is drager voor alle communicatieboodschappen; er wordt thans vooral ingezet op een consequente toepassing van de huisstijl. De consistente aanpak leidt niet alleen tot vermindering van de kosten van drukwerk, maar draagt in hoge mate bij aan de herkenbaarheid van de gemeente.

Dordtenaren geven aan dat er goed naar hen geluisterd wordt Als het gaat om het inzichtelijk maken van hoe de inbreng van de inwoner gebruikt wordt, zijn er verbeteringen te realiseren. Om die reden zal in het komende jaar worden ingezet op een nadrukkelijker terugkoppeling van de resultaten van inspraak. Naar alle inwoners toe wordt - meer dan tot nu toe - gecommuniceerd over de resultaten van ingezet beleid. Nu lijkt er soms meer aandacht uit te gaan naar het debat over te ontwikkelen beleid dan naar de uiteindelijke resultaten.

Communicatie richt zich niet alleen op het overdragen van informatie van gemeente naar inwoners en andere doelgroepen. Communicatie dient eveneens om informatie uit de samenleving voor het bestuur te verzamelen. Uiteraard heeft Dordrecht nog een dusdanige omvang en schaal dat er veel direct contact is tussen bestuurders en groepen uit de gemeente. Daarnaast worden middelen zo veel mogelijk interactief gebruikt, zodat er werkelijk sprake is van tweerichtingsverkeer. Dat geldt zeker voor de ingezette en nog te ontwikkelen campagnes op velerlei gebied, waarbij een beroep op de inwoners als coproducent van beleid wordt gedaan. De wederzijdse afhankelijkheid van de gemeente en zijn inwoners komt daarin wellicht het best tot uitdrukking. Tenslotte mag de gemeente Dordrecht erop rekenen dat de productie van de vertrouwde middelen als Gemeentenieuws, www.dordrecht.nl en Dordt in ’t Kort wordt gecontinueerd.

Wat mag het kosten? Thema Communicatie en voorlichting 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoInternationale betrekkingen 285 0 -285 -285 -285 -285Concern communicatiemiddelen 213 0 -213 -213 -213 -213Bestuursvoorlichting 0 0 0 0 0 0




Begroting 2009

Saldo's


http://www.dordrecht.nl/

2.7. Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien De algemene dekkingsmiddelen betreffen de gemeentelijke inkomsten die vrij besteedbaar en dus bestuurlijk afweegbaar zijn. De besteding van deze inkomsten is niet gerelateerd aan een vooraf bepaald doel (programma), waardoor de middelen vrij afweegbaar zijn door het gemeentebestuur. De ontwikkeling van de algemene dekkingsmiddelen wordt jaarlijks betrokken bij de opstelling van de Kadernota. Overzicht algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien Programma Algemene Dekkingsmiddelen 2.010 2.011 2.012


Gemeentefonds 0 138.805 138.805 137.423 136.624 137.077

Lokale belastingen 2.178 18.825 16.647 16.829 17.011 17.195

Bedrijfsvoering 7.581 66.817 59.236 55.032 43.701 43.573

Begroting voor bestemming 9.759 224.447 214.688 209.284 197.336 197.845

Mutatie reserves 27.083 9.986 -17.097 -17.989 -9.326 -8.751

Begroting na bestemming 36.842 234.433 197.591 191.295 188.010 189.094Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's

Reservering nominale ontwikkelingen

Bedragen * € 1.000

Thema Bedrijfsvoering Reservering Krediet UitgavenRestant

reserveringStelpost indexering 2.724 0 0 2.724

V02 Voorbereidingskosten grote projecten (tijdelijke reservering)

1.000 40 0 960

3.724 40 0 3.684

Totaal Programma Algemene dekkingsmidd. 3.724 40 0 3.684


Thema Gemeentefonds De ontwikkeling van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds –de belangrijkste vrij besteedbare / afweegbare inkomstenbron- wordt voornamelijk bepaald door beleidsvoornemens van de Rijksoverheid. Het continue volgen en vertalen van deze ontwikkelingen naar de Dordtse beleidspraktijk is daarom van groot belang. Het bestuur wordt daarover periodiek geïnformeerd, naar aanleiding van zowel de jaarlijkse circulaires van het rijk als actuele ontwikkelingen. De begroting 2009 is gebaseerd op de Meicirculaire 2008 van de rijksoverheid. Op hoofdlijnen is de Meicirculaire 2008 de financiële vertaling van: • De normeringsystematiek (“samen trap op en af”)

De accressen voor de komende jaren nemen toe als gevolg van nominale (loon, prijs) bijstellingen op de rijksbegroting en hogere uitgaven maatschappelijke stages en toezicht kinderopvang. De stijging volgt uit de koppeling van het gemeentefonds aan de rijksbegroting (normeringsystematiek). Uit de normeringsystematiek volgt dat hogere rijksuitgaven direct leiden tot een hogere algemene uitkering. Omgekeerd leiden lagere rijksuitgaven tot een lagere algemene uitkering.

• De (voorjaars)besluitvorming van het kabinet.

Het rijk doet in het begin van haar regeerperiode extra uitgaven voor maatschappelijke investeringen zoals maatschappelijke stages, toezicht kinderopvang en uitkering brede school en sport.

Genoemde ontwikkelingen leiden ten opzichte van de Kadernota 2009 tot de volgende positieve ontwikkeling van de algemene uitkering. De lagere stijging in de laatste jaren is het gevolg van het feit dat in de beginperiode van het kabinet het zwaartepunt van de maatschappelijke investeringen ligt. Ook rekent het rijk voor de laatste jaren met lagere percentages voor loon- en prijsstijging dan die gelet op de huidige economische ontwikkelingen reëel is. Hiervoor zijn voorzichtigheidshalve twee stelposten opgenomen om toekomstige extra prijsstijgingen het hoofd te kunnen bieden. Daarnaast is er sprake van een vrijval van beleidsmaatregelen. Het rijk verhoogt of verlaagt namelijk het Gemeentefonds in verband met bepaalde taakmutaties voor gemeenten. Hoewel het kenmerk van de algemene uitkering is dat het voor de gemeente om vrij besteedbare middelen gaat, wordt bij taakmutaties bezien of de mutatie in de algemene uitkering aangewend dient te worden voor de betreffende taak. Dit is onder andere afhankelijk van de middelen die voor de betreffende taak al in de begroting zijn opgenomen. Op enkele onderdelen is extra inzet voor de specifieke taak niet aan de orde.

(* € 1 miljoen) 2009 2010 2011 2012

Ontwikkeling algemene uitkering 5,1 6,0 5,0 5,5

Voorzien (Kadernota 2009) -1,7 -1,3 -1,6 -1,6

Stelpost loon-en prijsstijging 2009 -2,0 -2,0 -2,0 -2,0

Bijstelling inflatie% vanaf 2010 0,0 -1,8 -1,8 -1,8

Vrijval beleidsmaatregelen 0,6 0,1 0,1 0,1

Extra voordeel tov Kadernota 2008 2,0 1,0 -0,3 0,2

Overzicht algemene uitkering uit het Gemeentefonds

Thema Gemeentefonds 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoAlgemene uitkering 0 138.805 138.805 137.423 136.624 137.077

Begroting voor bestemming 0 138.805 138.805 137.423 136.624 137.077


Begroting na bestemming 0 138.805 138.805 137.423 136.624 137.077Bedragen * € 1.000

Begroting 2009

Saldo's

0


Thema Lokale belastingen De belangrijkste doelen van het thema Lokale belastingen zijn:

1. Doelmatige, uniforme, duidelijke en tijdige bepaling van de WOZ-waarden van de in onze gemeente gelegen onroerende zaken.

2. Tijdige, correcte en volledige levering van gegevens aan de Rijksbelastingdienst en

aan het waterschap Hollandse Delta.

3. Waarborgen van een volledige, juiste en rechtmatige toepassing en uitvoering van de verordening op de heffing en invordering van: • Onroerende zaakbelastingen • Hondenbelasting • Precario

4. Tijdig invorderen en behandelen van verzoeken om kwijtschelding van alle

belastingsoorten alsmede naheffing en invordering van de parkeerbelasting voor Stadsontwikkeling.

Overzicht lokale belastingen Thema Lokale belastingen 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoBelastingheffing 2.178 18.825 16.647 16.829 17.011 17.195




Begroting 2009

Saldo's

0


Thema Bedrijfsvoering Binnen het thema Bedrijfsvoering worden financiële middelen verantwoord welke niet aan inhoudelijke programma’s en thema’s zijn te relateren. Om een rechtmatige en doelmatige aanwending van deze te relateren middelen mogelijk te maken worden onder andere de volgende activiteiten uitgevoerd:

• Uitvoeren van een actief treasury management. • Bewaken van het weerstandsvermogen. • Continu verbeteren van beleids- en beheersingsinstrumentarium (waaronder het

financiële systeem en het financierings- en betalingsverkeer). • Actieve informatievoorziening via de planning & controlcyclus. • Toezicht op juiste en betrouwbare concretisering van door de raad geformuleerde

beleidsvoornemens naar thema’s. De volgende wettelijk voorgeschreven onderdelen maken onderdeel uit van het thema Bedrijfsvoering en worden bijgaand nader toegelicht.

Saldo van de financieringsfunctie

Het saldo van de financieringsfunctie is een begrip uit het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Dit begrip kan worden gedefinieerd als het saldo van: a) de betaalde rente (last) over de aangegane leningen en over de aangetrokken

middelen in rekening courant en b) de ontvangen rente (bate) over de uitzettingen. Onder uitzettingen kunnen

bijvoorbeeld worden verstaan deposito’s, verstrekte langlopende leningen en beleggingen.

De vermogenspositie van de gemeente Dordrecht wordt reeds enige jaren gekenmerkt door de situatie dat het totaalbedrag aan uitgezette gelden (beleggingen en verstrekte geldleningen) hoger ligt dan het bedrag aan opgenomen geldleningen. Om die reden wordt ook voor 2009 een positief saldo van de financieringsfunctie verwacht, één en ander zoals uiteengezet in de volgende tabel:

Bedragen * € 1.000,-

Omschrijving

Saldo per 1 januari

2009Te betalen rente 2009

Te ontvangen rente en

rendementen 2009

Post komt tot uitdrukking in:

Aangegane leningen 110.747€ 5.339€ Renteomslag

Aangetrokken middelen in rekening courant 30.000€ 1.200€ Renteomslag

Totaal opgenomen leningen 140.747€ 6.539€

Uitgezette deposito's -€ -€ Renteomslag

Verstrekte langlopende leningen 36.868€ 1.688€ Exploitatie

Beleggingen EZH-middelen 67.050€ 3.906€ Renteomslag

Overige beleggingen (vastrentend) 19.400€ 941€ Renteomslag

Overige beleggingen (duurzaam) 30.000€ 1.350€ Renteomslag

Overigen (o.a. rente rekening courant) -€ -€ Renteomslag

Totaal uitzettingen 153.318€ 7.885€

Saldo van de financieringsfunctie 1.346€


Onvoorzien

Jaarlijks wordt een bedrag voor onvoorziene lasten opgenomen voor de programmabegroting in zijn geheel, voor 2009 €0,9 miljoen en voor 2010 en verder € 1 miljoen. Dit maakt het mogelijk om lopende het begrotingsjaar onvoorziene (niet begrote) uitgaven die daarnaast onvermijdbaar en onuitstelbaar zijn op te vangen. De post Onvoorzien is uitsluitend bedoeld voor dekking van onvoorziene lasten en maakt onderdeel uit van de weerstandscapaciteit (paragraaf 3.2).

Overzicht thema Bedrijfsvoering

Thema Bedrijfsvoering 2010 2011 2012

Product Lasten Baten SaldoGeldleningen 1.688 1.688 0 0 0Beleggingen 795 24.014 23.219 22.419 8.419 8.419Onvoorzien 900 0 -900 -1.000 -1.000 -1.000Stelposten 3.668 0 -3.668 -4.716 -3.033 -3.206Bedrijfsvoering stad 1.914 19.536 17.622 18.140 18.590 18.900Saldi kostenplaatsen Stad 0 2.242 2.242 1.781 1.780 588Saldo Rekening 0 0 0 0 0GSB III - Rijksbijdragen 0 19.337 19.337 17.293 17.396 17.396Saldi kostenplaatsen sectoren/bedrijven -1.384 0 1.384 1.117 1.550 2.477


Mutatie reserves 27.083 9.987 -17.096 -17.988 -9.326 -8.751


Begroting 2009

Saldo's

0

0

Reservering nominale ontwikkelingen

Thema Bedrijfsvoering Reservering Krediet UitgavenRestant

reserveringStelpost indexering 2.724 0 0 2.724

V02 Voorbereidingskosten grote projecten (tijdelijke reservering)

1.000 40 0 960

3.724 40 0 3.684


3. Paragrafen

In de paragrafen worden de beleidslijnen vastgelegd met betrekking tot de beheersmatige aspecten. De paragrafen beogen –steeds vanuit een ander perspectief- een vergroting van het inzicht in de financiële positie en geven een dwarsdoorsnede van de begroting. Achtereenvolgens worden de volgende paragrafen behandeld:

• Lokale heffingen (§ 3.1);

• Risicomanagement en weerstandsvermogen (§ 3.2);

• Onderhoud kapitaalgoederen (§ 3.3);

• Financiering en treasury (§ 3.4);

• Bedrijfsvoering (§ 3.5);

• Verbonden partijen (§ 3.6);

• Grondbeleid (§ 3.7).

• GSB (§ 3.8).


3.1. Lokale heffingen Lokale heffingen worden onderscheiden in heffingen waarvan de besteding gebonden dan wel ongebonden is. De paragraaf lokale heffingen heeft betrekking op beide. Ongebonden lokale heffingen (OZB, hondenbelasting en precariobelasting) worden tot de algemene dekkingsmiddelen gerekend, omdat zij niet aan een inhoudelijk begrotingsprogramma zijn gerelateerd. De besteding is niet gebonden aan een bepaalde taak. Gebonden heffingen, zoals de afvalstoffenheffing en rioolrechten, worden verantwoord op het betreffende programma en worden niet tot de algemene dekkingsmiddelen gerekend. De paragraaf Lokale Heffingen geeft inzicht in de diverse gemeentelijke belastingen en de consequenties daarvan voor de inwoners van Dordrecht en is als volgt opgebouwd:

• Overzicht gemeentelijke belastingopbrengsten (3.1.1). • Woonlasten (lokale lastendruk), uitgangspunten en een vergelijking met steden met

een vergelijkbare omvang en met de regio (3.1.2). • Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen (3.1.3). • Onbenutte belastingcapaciteit (3.1.4).

3.1.1. Overzicht gemeentelijke belastingopbrengsten

De verwachte belastingopbrengsten, inclusief eigen gemeentelijke inkomsten zoals havengelden, zijn voor 2009 (* € 1.000): Belastingsoort Rekening Begroting Begroting

2007 2008 2009

Algemene dekkingsmiddelen (ongebonden)

Onroerende zaakbelastingen 17.182 17.414 18.116

Precariobelasting 198 173 178

Hondenbelasting 501 465 531

Subtotaal 17.881 18.052 18.825

Tarieven (gebonden)

Rioolrechten 7.913 8.169 8.748

Afvalstoffenheffing 11.373 11.373 11.373

Leges burgerzaken 1.676 1.596 1.663

Parkeergelden (incl. naheffingsaanslagen) 5.797 6.213 6.888

Havengelden 2.954 3.300 3.399

Ambulante handel 255 263 271

Begraaf- en crematierechten 1.961 2.059 2.127

Leges bouwvergunningen 4.104 2.888 3.190 Subtotaal 36.033 35.861 37.659

Totaal 53.914 53.913 56.484 Procentueel aandeel per belastingsoort op totale belastingopbrengsten 2009

Procentueel aandeel per belastingsoort op totale belastingopbrengst 2009

Overig2%

Havengelden6%

Parkeren12%

Burgerzaken3%

Begraaf crematierechten

4%

Bouwleges6%

Rioolrecht15%

Afvalstoffen21%

OZB35%


3.1.2. Heffingen woonlasten (lokale lastendruk) Tot de woonlasten worden gerekend de OZB, rioolrechten en afvalstoffenheffing. De woonlasten vormen het grootste deel van de opbrengst uit de gemeentelijke heffingen en daarmee grotendeels de lokale lastendruk. Vanaf 2006 is de OZB heffing voor gebruikers van rijkswege in het kader van lastenverlichting afgeschaft. De ontwikkeling van de woonlasten in Dordrecht over de laatste vier jaren en een prognose voor het komende jaar is weergegeven in onderstaande tabel (* € 1):

2005 2006 2007 2008 2009

OZB-eigenaar 166,45 169,12 172,56 175,11 180,37

OZB-gebruiker 133,16 0,00 0,00

Rioolrecht-eigenaar 63,97 64,93 65,90 68,54 71,28

Rioolrecht-gebruiker 82,56 83,76 84,96 88,32 91,85

Afvalstoffenheffing 224,76 228,12 234,96 234,96 234,96

Ontwikkeling lokale lastendruk 670,90 545,93 558,38 566,93 578,46

% stijging/afname tov vorig jaar 4,9% -18,6% 2,3% 1,5% 2,0%

1,5%% stijging exclusief OZB-gebruiker (voor juist vergelijk)

% stijging woonlasten t.o.v. vorig jaar

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

9,0%

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

OZB Rioolrecht Afvalstoffen

Uitgangspunten heffingen woonlasten Bij de berekening van de woonlasten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. Er wordt uitgegaan van een eigen woning die wordt bewoond door een gezin. De gemiddelde woningwaarde per peildatum 1 januari 2008 is gestegen met een gemiddelde waardestijging van 3,8%. Verder dienen voor 2009 de volgende verhogingen als uitgangspunt: Onroerende zaakbelastingen + 3,0% Rioolrechten + 4,0% Afvalstoffenheffing + 0,0% Deze verhogingen zijn gebaseerd op het gemeentelijke tarievenbeleid. Algemeen uitgangspunt bij de OZB is een constante (reële) belastingopbrengst. Bij de vaststelling van de OZB tarieven richten wij ons op de opbrengst van deze belasting. Anders gezegd, als de waarde van een pand stijgt door periodieke herwaardering, dan gaat het tarief omlaag. In beginsel wordt gelijke tred gehouden met de inflatie (Consumentenprijsindex) zoals deze door het Centraal Plan Bureau wordt vastgesteld. In het bestuursakkoord tussen het Rijk en de gemeenten is afgesproken dat de huidige limitering van de onroerende zaakbelastingen per 1 januari 2008 –behoudens parlementaire goedkeuring – vervalt. In de Kadernota 2009 is uit oogpunt van behoedzaam tarievenbeleid besloten een trendmatige verhoging door te voeren van 3%, zijnde de verwachte inflatie ontwikkeling in 2009 voor 1,8% en een nacalculatie van voorgaande jaren van 1,2%.


Van de algemene lijn wordt afgeweken bij gebonden lokale heffingen zoals rioolrecht en afvalstoffenheffing waar de opbrengst gebruikt moet worden om de kosten te dekken. Vanaf 2005 geldt voor deze tarieven het uitgangspunt van kostendekkendheid. Uit bovenstaande tabel volgt dat de woonlasten in Dordrecht in 2008 met 1,5% zijn gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. Voor 2009 wordt een stijging van de woonlasten van 2% geraamd. Toelichting op de componenten van de woonlasten Onroerende zaakbelastingen (OZB) In 2009 worden de aanslagen OZB inclusief de WOZ- beschikking opgelegd naar de zogeheten WOZ-waarde zoals die geldt op de waardepeildatum 1 januari 2008. Deze waarde wordt op grond van de Wet waardering onroerende zaken jaarlijks vastgesteld. Voor 2008 was de WOZ-waarde op de waardepeildatum 1 januari 2007 nog bepalend. De uitkomsten van de herwaardering van alle onroerende zaken per de nieuwe waardepeildatum zijn nog niet bekend. Daarom is voor de periode tussen 1 januari 2007 en 1 januari 2008 voorlopig uitgegaan van een verhoging van de WOZ waarden voor woningen en niet-woningen van respectievelijk 3,8 en 1,7%. Deze percentages zijn gelijk gesteld aan de verwachte landelijke waarde ontwikkelingen, waarvan ook bij de berekening van de algemene uitkering wordt uitgegaan. Per 1 januari 2006 is besloten de gebruikersbelasting op woningen af te schaffen en de overige OZB tarieven te maximeren. Zoals hiervoor is aangegeven zal de huidige limitering per 1 januari 2008 vervallen. In de Kadernota 2009 is uit oogpunt van behoedzaam tarievenbeleid besloten een trendmatige verhoging door te voeren van 3%, zijnde de verwachte inflatie ontwikkeling in 2009 voor 1,8% en een nacalculatie van voorgaande jaren van 1,2%. Ten opzichte van 2008 is er een hogere OZB opbrengst geraamd van € 702.000 door inflatieaanpassing ad 3%, de verwachte areaaluitbreiding van 1%. Tot op heden zijn de tarieven van de WOZ-waarde per eenheid van € 2.500 berekend. Met ingang van 1 januari 2009 is een wetswijziging doorgevoerd waardoor dit zal gaan gebeuren middels een % van de WOZ-waarde. Deze mutatie in berekeningssystematiek heeft per saldo uiteraard geen consequenties voor het uiteindelijke tarief. De tarieven onroerende zaakbelastingen hebben zich per € 2.500,- WOZ- waarde als volgt ontwikkeld (* € 1):

2006 2007 2008 2009

OZB (zakelijk) niet-woningen 4,97 4,87 4,75 4,81

OZB (gebruik) niet-woningen 3,98 3,90 3,81 3,86OZB (zakelijk) woningen 2,80 2,68 2,53 2,51

Stijging 1,5% 2,0% 1,5% 3,0% De tarieven van 2009 zijn neerwaarts bijgesteld ter compensatie van de gestegen WOZ-waarden van woningen en niet-woningen met respectievelijk 3,8% en 1,7% door de herwaardering van de onroerende zaken en verhoogd met 3 %inflatie. De berekening is als volgt: Tarief 2008 / 1,038 resp. 1,017 * 1,03. Het percentage is te berekenen door het tarief 2008 te delen door € 2.500. De lasten OZB eigenaar (€180,37) kunnen berekend worden door de gemiddelde woningwaarde (€ 179.314) te delen door € 2.500 en te vermenigvuldigen met het betreffende tarief (€ 2,51). Rioolrechten Op de tarieven rioolrecht is kostendekkendheid het uitgangspunt. De raming van de opbrengst rioolrecht is met 4% verhoogd als gevolg van de vaststelling van het Gemeentelijk Rioleringsplan IV. Hierin is uitgaande van 100% dekkende tarieven tot en met 2015 een jaarlijkse tariefaanpassing voorzien van 4% met inbegrip van inflatiecorrectie.


Ontwikkeling tarieven rioolrechten (* € 1)

2006 2007 2008 2009

Rioolrecht eigendom 64,93 65,90 68,54 71,28Rioolrecht gebruik 83,76 84,96 88,32 91,85

stijging 1,5% 1,5% 4,0% 4,0% Afvalstoffenheffing Op het tarief voor afvalinzameling en -verwerking is kostendekkendheid het uitgangspunt. Voor 2009 is het tarief niet verhoogd. Dit is mogelijk gemaakt door de totale kosten van afvalinzameling en –verwerking niet te laten toenemen door onder andere een efficiency korting op de bijdrage aan Netwerk N.V., inzet van het dividend van Netwerk N.V. en verlaging van het verbrandingstarief door H.V.C. Ontwikkeling tarief afvalstoffenheffing (* € 1)

2006 2007 2008 2009Tarief afvalstoffenheffing 228,12 234,96 234,96 234,96

Stijging 1,5% 3,0% 0,0% 0,0% Vergelijking andere gemeenten Om inzicht te krijgen in het algemene verloop van de hoogte van de woonlasten is het goed een vergelijking met andere steden in het land te maken. Jaarlijks wordt in opdracht van het Belastingoverleg grote gemeenten, een platform van 37 gemeenten met meer dan 100.000 inwoners en alle provinciehoofdsteden, een zogeheten Belastingoverzicht grote gemeenten gemaakt. Het onderzoek is erop gericht de gemeentelijke tarieven, belastingopbrengsten, de belastingdruk en de woonlasten per gemeente te vergelijken. Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) heeft over 2008 het overzicht gepresenteerd. In 2008 neemt Dordrecht de 30ste plaats in, evenals in 2007. Dat betekent dat in 29 van de grote gemeenten de lokale woonlasten hoger liggen. De gemiddelde verhoging van de woonlasten bedraagt in 2008 voor geheel Nederland 2,4%, voor de 100.000+ gemeenten 3%. Deze stijging komt grotendeels op het conto van de milieuheffingen, vooral het rioolrecht. Voor onze gemeente is de verhoging berekend op 2,3%. In vergelijking met een aantal gemeenten in het land, die van vergelijkbare omvang zijn, ontstaat voor de tarieven 2008 het volgende beeld (* € 1):

Dordrecht Alkmaar Maastricht Haarlem Den Bosch

Gemiddelde woningwaarde 169.850 193.200 202.230 234.330 256.768

OZB-eigenaar 172 170 207 205 209

Rioolrecht eigenaar 69 95 101 104 59

Rioolrecht gebruiker 88 0 35 0 45Afvalstoffenheffing 235 236 272 278 274

Totaal 564 501 615 587 587 Een andere vergelijking van woonlasten kan worden gemaakt met de buurgemeenten. De woonlasten in 2008 in Dordrecht, Zwijndrecht, Papendrecht, Sliedrecht en H.I. Ambacht laten zich samenvatten in onderstaand schema (x € 1):

Dordrecht Zwijndrecht PapendrechtSliedrecht H.I.Ambacht

Gemiddelde woningwaarde 169.850 226.000 214.000 193.000 237.000

OZB-eigenaar 172 236 191 157 261

Rioolrecht eigenaar 69 0 139 139 85

Rioolrecht gebruiker 88 164 0 50 40Afvalstoffenheffing 235 267 216 239 340

Totaal 564 667 546 585 726


Toelichting op de overige lokale heffingen Jaarlijks worden de overige lokale heffingen in principe verhoogd met de kostenontwikkeling. Voor 2009 wordt deze inclusief een nacalculatie over voorgaande jaren geraamd op 3%. Bij de volgende inkomsten wordt afgeweken van dit gemeentebrede beleid: a) Havengelden : Aanpassing vindt plaats op basis van bestuursovereenkomst. b) Parkeerbelastingen : De vaststelling van de tarieven wordt in relatie bezien tot de met deze taak samenhangende kosten. c) Leges burgerzaken : De legesverhoging voor burgerzaken wordt geraamd op 3%. 3.1.3. Kwijtschelding Als een belastingplichtige als gevolg van financiële omstandigheden niet in staat is een belastingaanslag geheel of gedeeltelijk te betalen, kan gehele of gedeeltelijke kwijtschelding worden verleend. De regels voor het toekennen worden bepaald door de rijksoverheid. Deze regels komen erop neer dat kwijtschelding mag worden verleend aan belastingplichtigen die een inkomen hebben dat niet hoger ligt dan 90% van de bijstandsnorm. Gemeenten mogen hier in die zin van afwijken, dat deze inkomensgrens wordt verruimd naar 100% van de bijstandsnorm. De gemeente Dordrecht hanteert de zogeheten 100%-norm, wat betekent dat inwoners van Dordrecht met een inkomen op bijstandsniveau in beginsel voor kwijtschelding in aanmerking komen. Gemeenten mogen wel zelf bepalen voor welke belastingen kwijtschelding wordt verleend. In Dordrecht kan kwijtschelding worden gevraagd voor de: • Onroerende zaakbelastingen; • Afvalstoffenheffing; • Rioolrechten gebruikers/eigendom; • Hondenbelasting; • Leges huisvestingsvergunning en urgentieverklaring. Er wordt niet altijd meer gewacht tot een verzoek om kwijtschelding wordt ingediend. Belastingplichtigen met een ABW-uitkering of AOW die éénmaal kwijtschelding hebben ontvangen krijgen daarna geen aanslag meer. Overigens wordt voor zover mogelijk regelmatig getoetst of de financiële omstandigheden van de betreffende belastingplichtigen niet zijn gewijzigd. Door afschaffing van het gebruikerdeel van de OZB voor woningen per 1 januari 2006 is kwijtschelding voor gebruikers niet meer aan de orde. Kwijtschelding voor eigenaren komt nauwelijks voor. In het jaar 2009 wordt naar verwachting voor de volgende aantallen kwijtschelding verleend:

Rioolrechten

Afvalstoffenheffing

Hondenbelasting

Totaal

3.800

550

7.100

2.750

kwijtscheldingen

Aantal

De gemeente heeft geen gebruikerstarief voor het riool kleinverbruik voor alleenstaanden. Hiervoor is geen kwijtschelding nodig waardoor het aantal kwijtscheldingen voor rioolrecht afwijking van die van de afvalstoffenheffing. Het budgettaire beslag dat in 2009 met de genoemde aantallen kwijtschelding is gemoeid, is als volgt geraamd:

Rioolrechten

AfvalstoffenheffingHondenbelasting

Totaal 1.197

Begroting (*1.000)

253

89351


3.2. Risicomanagement en weerstandsvermogen

Deze paragraaf geeft inzicht in (mogelijke) risico’s voor de gemeente Dordrecht en de weerstandscapaciteit om die risico’s op te vangen. De risico’s afgezet tegen de weerstandscapaciteit leidt tot een conclusie over de financiële flexibiliteit en soliditeit van de gemeente Dordrecht, zijnde het weerstandsvermogen. Deze paragraaf is ten opzichte van eerdere jaren aanzienlijk uitgebreid. In het jaarverslag 2008 zullen wij een aanzet doen tot een nadere kwantificering van de genoemde risico’s. Dit dient mede om een meer gefundeerd voorstel te kunnen doen over de (minimaal) benodigde omvang van de algemene reserve.

3.2.1 Risico’s In deze paragraaf worden actuele risico’s beschreven. De relevante risico’s voor het weerstandsvermogen zijn die risico’s die niet zijn ondervangen, ofwel de structurele risico’s. Reguliere risico’s die zich regelmatig voordoen en die vrij goed meetbaar zijn, maken geen deel uit van deze paragraaf. Voor deze risico’s kunnen verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen uit het weerstandsvermogen worden gevormd. Het gaat in deze paragraaf alleen om relevante risico’s ofwel risico’s die van materieel belang zijn. Voor het grondbedrijf is er een aparte beschouwing; conform voorschriften BBV. Gezien de vrij korte tijd tussen het verschijnen van het jaarverslag 2007 en deze begroting zijn er veel overeenkomsten in de berichtgeving in deze paragraaf. In 2006 is de nota risicobeheersing en weerstandsvermogen door de raad vastgesteld. In die nota zijn de gebieden aangegeven welke de basis moeten vormen voor een risicoschets, die vanuit het oogpunt van risico’s voor de gemeente belangrijk zijn. Het betreffen:

A. Uitvoeringsrisico’s medebewindstaken/decentralisatie; B. Grondbedrijf/ -beleid (zie aparte paragraaf) C. Realisatie doelstellingen op themaniveau, waaronder grote projecten MJP D. Kapitaalgoederen (onderhoud; zie ook aparte paragraaf) E. Administratieve/ overige bedrijfsvoering F. Aansprakelijkheid

In deze opzet presenteren wij de risico’s, waarbij omwille van leesbaarheid risico’s welke onder meerdere noemers zouden kunnen vallen in deze paragraaf slechts 1 keer worden genoemd. De hierna genoemde risico’s zijn waar mogelijk voorzien van een risicobedrag en een beschrijving van de actie. Aan het eind van deze paragraaf is een risicomatrix opgenomen. Uitvoeringsrisico’s medebewindstaken/decentralisatie 1. Algemene uitkering, brede doel uitkeringen en specifieke uitkeringen Een belangrijk deel van de gemeentelijke inkomsten wordt via de algemene uitkering, specifieke uitkeringen en brede doeluitkeringen van het Rijk ontvangen. Dit betekent dat het gemeentelijke beleid erg gevoelig is en blijft voor rijksmaatregelen die deze geldstromen beïnvloeden. Actie: De ontwikkelingen met betrekking tot de algemene uitkering worden nauwlettend gevolgd. Circulaires worden op gevolgen bezien. Op wijzigingen van deze uitkeringen wordt zoveel mogelijk bij de kadernota ingespeeld. 2. Precariobelasting Het ministerie van BZK werkt aan het voorstel waarbij de gemeenten vanaf 2010 geen heffingen meer mogen berekenen op kabels en leidingen op gemeentelijk grondgebied. Bij de gemeente Dordrecht hebben we deze heffing opgenomen in een concessie. Dit zal gelijk worden behandeld als precariobelasting. Indien het voorstel van BZK wordt geëffectueerd heeft dit voor Dordrecht een nadelig effect van € 1,4 miljoen. In eerdere plannen bestond nog de intentie om te komen tot compensatie via de algemene uitkering. Die toezegging wordt mogelijk niet gestand gedaan. Indien de plannen definitief doorgaan zal e.e.a. worden betrokken bij de kadernota 2010. 3. Rijksbijdrage GSB Vanuit het Rijk ontvangt de gemeente Dordrecht over de GSB-3 periode (2005-2009) circa € 90 miljoen verdeeld over drie brede doeluitkeringen (BDU’s). Dit zijn de BDU Fysiek (€ 17 miljoen plus nog € 12 miljoen te besteden uit de vorige GSB-periode), de BDU Economie (€ 2,1 miljoen) en de BDU Sociale Integratie en Veiligheid (€ 70 miljoen over 5 jaar verspreid).


Momenteel is voortzetting van GSB na deze periode wel waarschijnlijk. Niettemin lijkt het om lagere rijksbijdragen te gaan. Dit kan een knelpunt vormen voor het verwezenlijken van de gemeentelijke ambities. In het meerjarenperspectief zijn zowel de inkomsten als de uitgaven vooralsnog stabiel gehouden. Naar verwachting is er in 2009 meer duidelijkheid over het vervolg van GSB en kan het perspectief betrokken worden bij de Kadernota 2010. Realisatie doelstellingen op themaniveau 4. Grote projecten Voor een toelichting op de risico’s op de grote projecten wordt verwezen naar de projectbladen. 5. Externe veiligheid In 2005/2006 heeft het Rijk de externe veiligheiderkend als een groot probleem. Door een toename van het vervoer van gevaarlijke stoffen (boven het niveau van de meerjarenprognose) wordt het gebied waarbij rekening moet worden gehouden met deze effecten omvangrijker. Inmiddels is gebleken dat de risicocontouren rond het spoor groter zijn geworden dan verwacht. Het opnieuw beheersbaar maken van deze problematiek vergt voortzetting van de in 2008 ingezette aanpak. De directe ingrijpmogelijkheden op vervoersstromen zijn voor de gemeente zelf echter beperkt. 6. Luchtkwaliteit en geluidsruimte De luchtkwaliteit en geluidsruimte vormen nog steeds een bedreiging voor gewenste ontwikkelingen. Het regionale plan van aanpak luchtkwaliteit laat zien dat met een grote inspanning, er in 2015 voldaan kan worden aan de grenswaarden uit de wet luchtkwaliteit, maar de marges blijven klein. Alle grote projecten zijn aangemeld in het kader van het Nationaal Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit (NSL) waarvoor de mogelijkheid is geschapen om op een meer programmatische wijze om te gaan met luchtkwaliteit. De kleinere projecten kunnen zondermeer doorgang vinden. Vanwege de kleine marges kunnen uitbreidingen in programma’s van projecten t.o.v. de bij het NSL aangemelde programmaomvang leiden tot overschrijdingen van grenswaarden. Deze overschrijdingen dienen binnen het project opgelost te worden. Leerlingenvervoer Het leerlingenvervoer betreft een open einde regeling. Dit houdt in dat leerlingen die voldoen aan de verordening leerlingenvervoer gemeente Dordrecht in aanmerking kunnen komen voor een vergoeding van de kosten voor vervoer naar en van school. Vooraf is niet te overzien wie in welke mate hiervan gebruik gaat maken. Zodoende is het niet mogelijk om vooraf te bepalen hoe hoog de kosten voor leerlingenvervoer over een bepaalde periode zullen zijn. Dit brengt een risico met zich mee. De kosten kunnen hoger, maar ook lager uitvallen dan begroot. Daarnaast moet vanaf 2009 rekening worden gehouden met een nieuwe aanbesteding. Op dit moment is in Dordrecht scherp aanbesteed, waardoor de kosten van het vervoer laag zijn. De kans is reëel dat bij een volgende aanbesteding (v.a. schooljaar 2009-2010) de kosten voor vervoer zullen stijgen; ook al omdat de busvervoersector zelf ook met forse prijsstijgingen wordt geconfronteerd. De financiële omvang van het risico wordt op € 100.000 tot € 300.000 per jaar geschat. 7. Deconcentratie woonwagens Wieldrechtse Zeedijk Het toewijzingsbesluit van een familie naar een standplaats op de Heelalstraat is eind 2007 door de Raad van State vernietigd. Daarnaast is er vertraging van aanleg van standplaatsen op het Jan Schaefferhof. Beide tegenvallers kunnen leiden tot max. € 600.000 extra kosten op het krediet deconcentratie van het woonwagenkamp. 8. WMO De WMO is een open eind regeling. De uitgaven voor 2008 door de SDD laten zien dat er daadwerkelijk meer gebruik wordt gemaakt van de regeling dan was verwacht. Dit lijkt van structurele aard. Verder zal er in 2009 een nieuwe aanbesteding plaatsvinden met zeer waarschijnlijk een aanzienlijk prijsverhogend effect. Bijstelling van beleid is in zekere mate mogelijk maar kan leiden tot versobering. De stijging van gebruik in combinatie met de verwachte prijsstijging vormen voor de gemeente Dordrecht een financieel risico. Kapitaalgoederen (onderhoud) 9. Wegbeheer We zien de tevredenheid van de burgers over wegbeheer op een tamelijk stabiel en in ieder geval voldoende niveau: asfalt (70%) en elementen (80%). De werkelijkheid houdt echter niet op bij het uiterlijk van de wegen. Wij hebben in het kader van de voorbereiding van de bestuurlijk vast te stellen Wegennota onderzoek laten doen naar de gesteldheid van de fundering van de asfaltwegen omdat in de jaren 70/80 veel gebiedsontsluitingswegen zijn aangelegd (allemaal asfaltwegen) die nu het einde van hun levensduur naderen, zeker gezien de sterk toegenomen intensiteit van het zware vrachtverkeer. De uitkomsten van het in 2008


afgeronde onderzoek zijn vooralsnog verontrustend. Als we die resultaten vertalen naar projecten volgens de huidige werkwijze, dan zou dat een meerjarige investering vergen van enkele tientallen miljoenen euro’s; afgezien van eventuele herinrichting van gebieden. Door het Ministerie van VROM wordt gewerkt aan (nadere) normering op het gebied van geluidsbelasting. Dit kan voor de wegen consequenties hebben. Bijvoorbeeld doordat we op meerdere plaatsen geluidsarm asfalt toe zullen moeten gaan passen. Hierop zal in de Wegennota zo goed mogelijk worden geanticipeerd. De problematiek waarvoor wij ons gesteld zien is complex en zal van grote invloed zijn op de eerstvolgende kadernota. 10. Onderhoud scholen Voor het onderhoud van de schoolgebouwen is nog geen exacte berekening aanwezig voor de dekking van het toekomstige onderhoud inclusief de daarbij te betrekken voorziening. De in het huisvestingsplan (IHP) opgenomen planning voor de realisatie van de investeringen kan door externe factoren (procedures etc.) en door interne factoren (onvoldoende uitvoeringscapaciteit beschikbaar) niet worden gehaald. De vertraging van de realisatie kán kostenverhogend werken door verdere stijging van de bouwkosten; boven de indexering in de kadernota. Om vertraging in de realisatie van projecten tegen te gaan is de projectorganisatie in 2008 versterkt. Wij verwachten dat binnen afzienbare tijd het benodigde inzicht wordt geleverd en dat daarna ieder jaar ten behoeve van de afwegingen bij de kadernota actualisatie plaats vindt. 11. Overige voorzieningen onderhoud gemeentelijke panden Het vastgoedbedrijf zal nog in 2008 een rapportage verzorgen welke inzichtelijk moet maken of de bestaande voorzieningen voor onderhoud toereikend zijn of niet. Daarbij wordt ook gekeken in welke mate e.e.a. binnen bestaande huurafspraken kan worden gedekt. Knelpunten zijn in ieder geval mogelijk bij het Energiehuis, Parkeergarages Veemarkt/ spuihaven, Kunstmin, de oude archiefbewaarplaats (totdat deze laatste wordt gesloopt/ wordt afgestoten) en een schoolgebouw Achterom. Hiervoor zal een integrale inventarisatie van alle risico’s m.b.t. de panden worden uitgevoerd. In deze inventarisatie zal ook, met betrekking tot het Energiehuis, de exploitatievoorziening die was voorzien en de bekende discussie over toerekening grondwaarde worden meegenomen. 12. Boomziekten Bomen zijn anno 2008 een belangrijk onderwerp in het kader van leefbaarheid en duurzaamheid. Een bedreiging van het bomenbestand kan ernstige gevolgen hebben voor het uiterlijk van de stad. Er kan grote politieke druk ontstaan om dit knelpunt op te lossen terwijl er landelijk nog onvoldoende kennis is om de problemen op te lossen en te voorkomen. Daarnaast zijn de financiële consequenties vaak groot. Wij hopen eind 2008 een zo goed mogelijk plan van aanpak gereed te hebben. 13. Sportveldonderhoud Het verwachte onderhoud voor de langere termijn aan de infrastructuur van de sportparken wordt nader onderzocht te worden. De kosten hiervan zijn onvoldoende in beeld. Mogelijk zijn de uitkomsten eind 2008 bekend. 14. Prins Willem Alexanderkade Hoewel er in 2008/ 2009 een aanvang kan worden gemaakt met het gebruik van de kade, is er voorlopig nog geen sprake van kostendekkende havengeldinkomsten. Vooralsnog zullen nadelen ten laste blijven komen van de betreffende reservering binnen de reserve Strategische Investeringen. Aansprakelijkheid 15. Funderingsclaims De paalrotproblematiek mag als bekend worden verondersteld. De Belangen Vereniging Funderingsproblematiek (BVFP) en 3 particulieren hebben een proces aangespannen tegen de gemeente. Zij stellen dat het rioolonderhoud niet adequaat is uitgevoerd dan wel dat schade is ontstaan tengevolge van normale taakuitoefening door de gemeente. De procedure loopt. Eind juni 2008 is de reactie van de gemeente (conclusie van dupliek) ingediend bij de rechtbank. Uitspraak wordt op z’n vroegst in 2009 verwacht. Nieuwe claims/ aansprakelijkstellingen kúnnen bij eventuele toewijzing leiden tot substantieel financieel nadeel voor de gemeente. Gewezen wordt echter op de eerder gevoerde procedures waarbij de gemeente in het gelijk is gesteld. 16. Fietsbrug A 16 De aannemer die de fietsbrug heeft aangelegd, heeft aanvankelijk een claim van € 2,8 mln. in verband met meerwerk bij de gemeente ingediend. In samenspraak met het ingenieursbureau is deze claim weerlegd. In de loop van 2007 is deze vordering overgedragen aan de firma Zijderveld ( als onderaannemer bij het project betrokken. Inmiddels is de arbitrageprocedure


gestart en heeft Zijderveld een vordering van 2,2 mln (excl. proceskosten) ingediend. Naar verwachting wordt dit een langlopende zaak. Wij verwachten niet voor volgend jaar een uitspraak van de rechter over de aansprakelijkheid van de gemeente inzake deze claims. Daarna volgt eventueel nog een procedure over de door Zijderveld ingediende vordering. Overigens schatten onze juridische adviseurs het risico vooralsnog als beperkt in. 17. Claim Zellingwijk De Stichting Herontwikkeling Zellingwijk heeft de gemeente recent aansprakelijk gesteld voor vermeende schade i.v.m. stortkosten. De stichting, welke een woonwijk in Gouderak saneert, kan het stortmateriaal niet kwijt bij de Derde Merwedehaven. Volgens de stichting is dit in strijd met de Wet Milieubeheer. Het gevolg is dat de stichting genoodzaakt is haar stortmateriaal tegen hogere prijs naar elders af te voeren en de financiële consequenties daarvan wil verhalen. 18. Kosten bodemsanering voormalig gem. woningbedrijf Bij de privatisering van het Gemeentelijk Woningbedrijf en de vorming van de Stichting Woondrecht in 1996 zijn de risico’s van bodemvervuiling in de overgedragen onroerende zaken bij de gemeente belegd, met uitzondering van een overeengekomen eigen risico. De rechtsopvolger stelt dat inmiddels méér dan dit eigen risico voor haar rekening is gekomen en claimt het meerdere blijkende bedrag bij de gemeente. Indien de risico’s via bodemonderzoek in 2009 in kaart zijn gebracht kan na onderhandelingen met Woonbron inzicht worden verkregen in daadwerkelijke financiële consequenties. Bedrijfsvoering overig 19. Vermogenspositie grondbedrijf Als gevolg strategische aankopen, afdrachten aan de stad, nieuwe grondexploitaties en door negatieve marktontwikkelingen is de vermogenspositie Grondbedrijf beperkt geworden. Nieuwe tegenvallers kunnen voorlopig niet binnen het weerstandsvermogen vanuit het grondbedrijf worden opgevangen. Bij de volgende prognose zal ook kritischer worden gekeken naar de aard van tegenvallers binnen het bedrijf. In situaties waarbij tot de conclusie wordt gekomen dat deze eigenlijk niet bij de activiteiten grondbedrijf horen, kan dit ertoe leiden dat deze voortaan binnen de exploitatie van de gemeente moet worden opgevangen en aldus moeten worden betrokken bij onvoorzien 2009 /kadernota 2010. Een voorbeeld hiervan is de woonwagenexploitatie. Zie de tekst hierover in de prognose 2008. In de paragraaf grondbeleid is een uitgebreidere beschouwing over de vermogenspositie opgenomen, maar voor de volledigheid nemen wij dit risico tevens op in deze paragraaf. 20. Financiering parkeerterrein Weeskinderendijk Het Parkeerterrein (P+R functie) aan de Weeskinderendijk zal naar verwachting in 2009 worden uitgebreid met 210 parkeerplaatsen. Momenteel is de gemeente in afwachting van de honorering van een subsidieaanvraag bij de Provincie ad circa € 600.000. Informeel is een afwijzing ontvangen, omdat niet voldaan zou worden aan de subsidievoorwaarden. De Gemeente heeft om een formele afwijzing verzocht, zodat zij daartegen in bezwaar kan gaan. Wij zijn namelijk van mening dat wel degelijk wordt voldaan aan de voorwaarden. Wanneer een formele afwijzing (ook in beroep) wordt ontvangen zal de financiering van deze uitbreiding door de gemeente plaats dienen te vinden of er moet heroverweging plaats vinden. 21. Capaciteitsproblemen De huidige schaarste op de arbeidsmarkt en de concurrentie met het bedrijfsleven heeft geen positief effect op de mogelijkheden om gemeentelijke vacatures steeds tijdig ingevuld te krijgen. Met (veelal duurder) inhuren is niet altijd alles op te lossen. Er kan daardoor druk op output en beschikbare budgetten voor salarissen ontstaan. 22. Niet-structurele dekking formatieplaatsen Dekking van kosten formatie vanuit andere middelen dan het reguliere budget, zoals programma’s en/of externe financiering van rijk en derden. Dit risico speelt in ieder geval een rol bij de maatschappelijke ondersteuningsactiviteiten. Indien deze bijdragen onverhoopt vervallen of verminderen komt de dekking in gevaar. Uiteraard wordt zoveel als mogelijk getracht hierop te anticiperen. 23. Prijsstijgingen in algemene zin Bij de uitvoering van investeringsprojecten bestaat het risico van sterke prijsstijgingen. Met de vastgestelde Kadernota 2008 is dit risico deels ondervangen door de rentetoerekening aan de reserve Strategische Investeringen te reserveren voor prijsontwikkelingen. Hoewel bij iedere kadernota tevens zo goed mogelijk wordt getracht in te spelen op loon en prijsstijgingen voor de exploitatie, ontstaan soms toch knelpunten. Een voorbeeld hiervan is de fluctuatie van de olieprijs en gas. Nog afgezien van effecten daarop voor kosten gemeentelijk energieverbruik betekent het ook iets voor bijv. het hierboven beschreven


leerlingenvervoer, maar ook voor bijv. de kosten van asfalt. Ook dreigen er zeer forse tariefsverhogingen aan te komen voor het storten van havenslib. Daarnaast is een gevolg van de regionalisering van gemeentelijke taken dat directe ingrijpmogelijkheden voor de gemeente voor wat betreft prijsontwikkelingen aldaar (maar bijvoorbeeld ook voor wat betreft taakstellingen!) gecompliceerder worden. Via interimnota cq 9 maandsmarap zullen wij u van onvoorziene omstandigheden met wezenlijke betekenis op de hoogte houden. 24. Kosten verwerking baggerspecie waterschap Als gevolg van afspraken tussen de Unie van Waterschappen en VNG baggert het waterschap Hollandse Delta alle watergangen. De gemeente heeft de ontvangstplicht van alle vrijkomend materiaal. Het college stelt zich op het standpunt dat, op basis van beschikbare kengetallen, over de bijdrage in de kosten nog indringend met het Waterschap moet worden gesproken. 25. Fiscale kwesties De belastingdienst controleert momenteel de aangiften tot en met 2005 van het Kildepot. Van belang zijn bewijsvoering en onderscheid tussen overheidstaak/ commerciële activiteit. De uitkomsten zijn nog niet bekend. Voor de jaren 2006 en 2007 doet de inspecteur thans nog geen uitspraak over de vraag of de BCF-claim op onderzoek paalrot en begeleiding in de onderzoeksfase terecht is. De gemeente laat zich bijstaan door een fiscaal adviseur. Het totale risico wordt geschat op maximaal € 700.000 Risico’s bij verbonden partijen met mogelijk effect voor de gemeente Bedrijven

26. Dividenduitkeringen/ concessievergoeding Als gevolg van de splitsingswet en tariefregulering bij energiebedrijven is het voorstelbaar dat het dividend Eneco in de komende jaren sterk zal verminderen. Deze opbrengsten waren in de afgelopen jaren de hoofdoorzaak van de positieve resultaten bij de stadsjaarverslagen. Bij de kadernota 2009 is afgesproken dat tot en met 2010 de dividenduitkering van Eneco op het reële verwachtingspatroon wordt begroot. Dit wordt geschat op € 16 miljoen per jaar. Het voordeel dat ontstaat ten opzichte van de huidige begrotingsraming (circa € 10 miljoen extra per jaar) wordt al in de begroting toegevoegd aan de algemene stadsreserve. Eventuele aanwending van de middelen loopt mee in de gangbare route: een surplus in de algemene reserve kan herbestemd worden. Mocht de uitkering toch lager uitvallen, dan zal de storting in de reserve evenredig worden verlaagd. 27. (Aanbesteding) Waterbus De gemeente heeft bij deze BV zowel een eigenaarsrol als een indirecte mede-opdrachtgeversrol. In 2008 is de raad in besloten vergadering geïnformeerd over de financiële ontwikkelingen en risico’s rond onze participatie Waterbus BV. Er vindt voor 2009 e.v. een nieuwe aanbesteding door de provincie plaats. De eisen en vooral het beschikbare budget in relatie tot het beoogde dienstverleningspakket bieden echter geen basis voor een bedrijfseconomisch verantwoorde meerjarige exploitatie. Indien de opdracht wordt gegund aan een andere partij en de schepen worden overgedragen is er waarschijnlijk geen toekomst meer voor deze BV. Wij hebben echter twijfel over het welslagen van de aanbesteding. Gezien onder meer de sterk gestegen kosten voor brandstof en personeel, het feitelijk ontbreken van enige winstmarge en het gebundeld aanbesteden van de Drechtstedenlijn met de sterk verlieslatende lijn naar Rotterdam kán de aanbesteding alsnog leiden tot extra bijdragen van de gemeente via de aan de provincie meebetalende regio. Vermoedelijk zal de uitkomst van de aanbesteding pas rond de raadsbehandeling van deze begroting bekend zijn. 28. Netwerk Er is een wetsvoorstel ingediend inzake de aanpassing van de mededingingswet. Daarmee werd een vervolg beoogd op het wetsvoorstel “Markt en Overheid”, dat eerder werd ingetrokken. Het nieuwe wetsvoorstel is dit jaar weliswaar in de 1e Kamer verworpen, maar de aanbestedingswet zal, inclusief zogenaamde “quasi- inbestedingsaspecten”, zeker opnieuw aan de orde moeten komen. Bij quasi-inbesteden is de situatie dat een decentrale overheid een opdracht verleent aan een gelieerde instelling die een andere rechtspersoon is. Voor de vraag in hoeverre in het geval van quasi-inbesteden een beroep gedaan kan worden op niet toepasselijkheid van de aanbestedingsrichtlijn, zijn in de jurisprudentie inmiddels diverse criteria ontwikkeld. Deze betreffen onder andere de vraag of de decentrale overheid toezicht op de gelieerde instelling uitoefent alsof het een eigen dienst betreft. Daarvan is in het geval van Netwerk niet echt sprake. Het is een bedrijf en wordt als zodanig gerund. De gemeente Dordrecht heeft geen eigen bestuurlijke vertegenwoordiger in de toezichthoudende Raad van Commissarissen. Wél is er een ontwikkeling gaande dat de feitelijke zeggenschap van de gemeentelijke aandeelhouders groter is dan voorheen. Bij Netwerk is er daarnaast een situatie dat met publieke middelen vergaard materieel ook commerciële taken voor eigen gewin worden uitgevoerd. Dat kan een probleem opleveren met staatsteunregelgeving. De


regelgeving kán daarom van invloed zijn op de concessie voor inzameling van huishoudelijk afval. Gemeenschappelijke regelingen 29. Drechtwerk Recent heeft aanvullende besluitvorming plaatsgevonden over extra bijdragen aan Drechtwerk. Vanwege de blijvende onzekerheid over de financiële ontwikkeling rond de WSW handhaven wij Drechtwerk in deze paragraaf. 30. Regio Zuid-Holland zuid (ZHZ) De wetvoornemens, zoals bij Netwerk geschetst, zouden gevolgen kúnnen hebben voor de levering van diensten door de GR ZHZ. Zie de toelichting bij Netwerk (nr 29). Voor ZHZ kan worden gedacht aan uitvoering van bepaalde taken door de milieudienst en de ambulancedienst. Deze diensten kunnen ook door particuliere bedrijven worden verzorgd. Het feitelijke toezicht van gemeenten is hier bovendien beperkt. Daarnaast heeft de commissie Mans het ministerie van VROM geadviseerd om te komen tot 25 verplichte regionale omgevingsdiensten voor de handhaving van regels op het gebied van milieu, ruimte en bouwen. Deze zouden de politieregio’s moeten volgen. De VNG heeft overigens bezwaar geuit tegen deze voornemens. Verder constateert de GR dat de vacature-invulling een groeiend probleem aan het worden is. 31. Drechtsteden (GRD) Binnen de diverse beleidsterreinen worden 32 projecten en activiteiten gefinancierd uit een regionaal investeringsfonds. Deze projecten zijn bekend als “Manden maken–projecten”. Er bestaat op het moment van opstellen van deze begroting nog steeds geen uitsluitsel over de provinciale bijdrage voor dit investeringsfonds. De minder zekere component bedraagt 10 miljoen als bijdrage aan de Regionale Ontwikkelings-maatschappij Drechtsteden (ROM-D). Een deel van dit risico raakt ook Dordrecht. De gesprekken met de provincie zijn echter hoopgevend. Daarnaast is vanuit de overdracht van taken 2008 helder dat sommige dienstverleningsovereenkomsten met de GRD voor 2009 nog aanscherping behoeven om aldus duidelijkheid voor zowel opdrachtgever als opdrachtnemer te verkrijgen. Niet alles is echter in overeenkomsten te vatten. Enerzijds gaat dit over de rol als kenniscentrum ten behoeve van de regio door de gemeente Dordrecht; op inhoudelijk niveau (stadsontwikkeling en maatschappelijke ontwikkeling). Anderzijds gaat dit over de opbouw van de shared services (het SCD) waar, zoals verwacht, blijkt dat de opzet van een dergelijke organisatie en vooral het op het juiste kwaliteitsniveau komen een grote opgave is.

De wetvoornemens, zoals bij Netwerk geschetst, zouden echter ook gevolgen kúnnen hebben voor de afname van diensten van de GRD; o.a. die van het Ingenieursbureau. Vervallen risico’s 1. Kosten aanpak bestrijding huiselijk geweld Nieuw rijksbeleid vormde een exploitatierisico. Inmiddels is er meer duidelijkheid m.b.t. omvang van lasten en baten. Naar verwachting zullen de beschikbare middelen voldoende zijn voor de uitvoering. Er is nog wel onzekerheid of dit in structurele zin toereikend is. 2. Afrekeningen rijksbijdragen gericht op maatschappelijke ondersteuning Bij de verantwoording van diverse regelingen kan blijken dat er meer terugbetaald moet worden dan bij de schatting van de voorziening werd verwacht. Dit bleek in het verleden vaak voor het eerst bij bij de verantwoording. Gezien de verbeterde interne beheersing, inclusief controles op juistheid en rechtmatigheid, beschouwen wij dit risico als vervallen c.q. sterk verkleind. 3. Bibliotheek De raad heeft besloten om de bibliotheekvestigingen te verkleinen. Met deze verkleining wordt een structurele bezuiniging beoogd van € 176.000 per jaar. Onderzoek toont aan dat niet te verwachten is dat d.m.v. verhuur van de gebouwen de vereiste inkomsten worden gegenereerd om de ingezette vernieuwingen te continueren. In deze situatie is via besluitvorming bij de kadernota voorzien. 4. Onrechtvaardige verrijking via bodemsanering Hiermee wordt bedoeld dat door de bodemsanering, gefinancierd door subsidies van VROM de grondwaarde in belangrijke mate is toegenomen en dus tot hogere opbrengst voor de gemeente heeft geleid. Er zijn afspraken over afrekening met “gesloten beurs” tussen Rijk en gemeente gemaakt.


5. Gemeentegarantie Sporthal De Dijk Naar verwachting zullen in de 2e helft van 2008 definitieve besluiten kunnen worden genomen over de toekomst van deze hal. Hiervoor zijn ook extra middelen bij de kadernota toegekend. Door meer subsidie te verstrekken wordt de kans op aanspraak op garantie verkleind. 6. Afschrijving apparatuur alarmering c2000 Mogelijk is de technische levensduur van de alarmeringsapparatuur van de –in 2006 nog gemeentelijke- brandweer korter dan is aangenomen bij de vaststelling van het afschrijvingsbeleid. Hoewel dit risico nog steeds aanwezig is, is het volgens de huidige inzichten van de brandweer mogelijk om het eventuele effect op te kunnen vangen binnen de huidige eigen budgetten/ reserve. 3.2.2. Weerstandscapaciteit De bronnen van de gemeente Dordrecht om financiële tegenvallers ten gevolge van relevante risico’s te kunnen ondervangen (verzamelterm: weerstandscapaciteit) zijn:

• Exploitatie: stelposten onvoorziene uitgaven • Balans: reserves.

Daarnaast wordt een verzekeringsportefeuille beheerd ter dekking van mogelijke schade uit overige onzekere voorvallen. In beperkte mate kan de (onbenutte) belastingcapaciteit tot de weerstandscapaciteit worden gerekend. Deze capaciteit is echter enige jaren terug met de aangepaste wetgeving rond de OZB sterk verminderd. Onvoorzien en stelposten Bij de Kadernota 2007 werd besloten de post onvoorzien te verhogen tot € 1.000.000 per jaar. Voor 2008 en 2009 is nog 910.000 beschikbaar. Daarnaast is er een stadsstelpost voor lasten van achterstallig onderhoud welke vanaf 2009 met € 225.000 per jaar oploopt. De buffer voor onvoorziene lasten in de exploitatie is daarmee op een solide niveau. Reservepositie In januari 2006 is door de gemeenteraad de nota reserves en voorzieningen vastgesteld. In de nota werd aanbevolen om de algemene reserve van de gemeente Dordrecht qua gewenste omvang te stellen op minimaal € 10 miljoen. Op basis van risicoanalyses kan door het bestuur over de hoogte van dit minimumbedrag bij iedere kadernota –of wanneer dan ook daar aanleiding toe bestaat- opnieuw worden besloten. Het verwachte verloop van de totale positie aan reserves van de gemeente Dordrecht wordt weergegeven in de volgende tabel:

* Bij de algemene stadsreserve dient er rekening mee te worden gehouden dat bij de jaarrekening 2007 een bedrag van 8,6 miljoen om BBV-technische reden is overgeheveld vanuit voorzieningen; omdat nog geen onderbouwing beschikbaar was. Wij verwachten dat in 2008/ 2009 deze overhevelingen ongedaan worden gemaakt. Verder is de dotatie vanuit het dividend Eneco ad 10 miljoen euro in deze presentatie betrokken. Verzekeringen Naast het creëren van reserves bestaat er voor de gemeente de mogelijkheid om bepaalde risico’s via de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden te laten verzekeren. De gemeente doet dit onder andere op het gebied van risico’s van brand, ongevallen, aansprakelijkheid bij niet commerciële taken, wagenpark, machines en vaartuigen. Het verzekerde volume van de laatste drie categorieën neemt overigens de laatste jaren wel af als gevolg van afstoten van taken. Uiteraard stelt de verzekeraar bij acceptatie vaak preventieve maatregelen als eis. Niet alle risico’s zijn echter verzekerbaar. Een bekend voorbeeld daarvan is planschade. Het hanteren van eigen risico’s en het feit dat sommige risico’s onverzekerbaar zijn, maken het belang van het treffen van preventieve maatregelen, voor zover deze in het vermogen van de gemeente liggen om te beïnvloeden, des te belangrijker. Bovendien kan niet altijd alles met


geld worden gecompenseerd of opgelost, ongeacht of dit nu uit de kas van de gemeente of uit de kas van een verzekeraar komt. Het goed regelen van de aansprakelijkheid van de gemeente moet in algemene zin aandacht blijven houden; vooral in situaties waar een derde, zoals een Gemeenschappelijke Regeling op mandaatbasis taken voor de gemeente uitvoert. 3.2.3. Conclusie weerstandsvermogen Uit het oogpunt van risicobeheersing zijn reserveringsmiddelen gereserveerd om eventuele tegenvallers op te vangen. Bestemmingsreserves zijn in geval van ernstige calamiteiten in principe afweegbaar, voor zover nog geen onomkeerbare beslissingen zijn genomen of contracten zijn getekend. Voor onvoorziene lasten zijn stelposten in de exploitatiebegroting opgenomen. Ook zijn ondertussen al veel reserves via formele besluitvorming geactualiseerd/ opgeheven. Herhaald wordt dat de presentatie van risico’s altijd een momentopname is en dat iedere risico-inschatting –vooral rondom de kansinschatting- een mate van subjectiviteit in zich heeft. De huidige structurele weerstandscapaciteit (met name de buffer voor onvoorziene lasten) is in ieder geval voor 2009 op een solide niveau; wetende dat niet alle aangeduide exploitatierisico’s zich in dat jaar ook zullen manifesteren. De minimale omvang van de algemene reserve is gegeven de hiervoor beschreven incidentele risico’s echter aan herijking toe. Indertijd is het benodigde minimum weerstandsvermogen via de algemene reserve prudent ingeschat, omdat de gemeente toen ook aan bestemmingsreserves weerstandscapaciteit kon ontlenen; vooral aan de reserve SI. Echter, hoe verder projecten in uitvoering zijn, des te minder afweegbaar de SI-middelen worden. Een belangrijk deel van de nieuwe dotatie aan SI bij de rekening 2007 (waarvan nog circa 15 miljoen als afweegbaar resteert), alsmede de dotatie aan de algemene reserve vanuit het dividend Eneco in 2009/2010 zal moeten worden betrokken bij bovenbeschreven risico’s. We zullen, conform toezegging bij de kadernota 2009, in de kadernota 2010 hiervoor concrete voorstellen aan de gemeenteraad doen.


3.3. Onderhoud kapitaalgoederen 3.3.1. Inleiding De gemeente heeft op haar grondgebied een groot aantal kapitaalgoederen zoals gebouwen, wegen, constructies, riolering, water en groen. Deze kapitaalgoederen leveren een belangrijke bijdrage aan de uitvoering van de programma’s van de begroting. Schoolgebouwen zijn nodig om onderwijs te geven. Water, wegen, viaducten en bruggen zijn van belang voor de econo-mische ontwikkeling van de gemeente. Ook leggen de kapitaalgoederen een aanzienlijk be-slag op de gemeentelijke middelen. Dit geldt niet alleen voor de aanschaf als investering, doch ook voor de jaarlijkse exploitatiekosten die hier uit voortvloeien. Het gaat dan vooral om kosten van rente en afschrijving, kosten van groot en klein onderhoud en beheerskosten. Dit vergt duurzaam goed onderhoudsbeheer op basis van door de Raad vast te stellen beleidska-ders waaruit de voortvloeiende financiële consequenties en de vertaling daarvan in de begro-ting dienen te worden aangegeven. In deze paragraaf komen achtereenvolgens het onder-houdsbeheer van de gebouwen (Vastgoedbedrijf en Onderwijs) en van de afzonderlijke kapi-taalgoederen openbare ruimte aan de orde. Daar waar mogelijk wordt ook ingegaan op het gewenste ambitieniveau van onderhoud en mogelijke risico’s.

3.3.2. Gebouwen Vastgoedbedrijf Beleidskader Het Vastgoedbedrijf houdt zich bezig met het verwerven en afstoten, het huren en verhuren van vastgoed en het optreden als opdrachtgever bij de voorbereiding en uitvoering van (ver)nieuwbouwprojecten. Het bezit betreft alle gebouwen van de gemeente met uitzondering van onderwijsgebouwen, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. De gebouwen in actie-ve exploitatieopzet van het Grondbedrijf zijn tijdelijk in beheer van het Vastgoedbedrijf. In het bedrijfsplan van het Vastgoedbedrijf is als ambitie vastgelegd dat de gemeente het ge-bouwde vastgoed bezit voor: • Huisvesting van de eigen organisatie en bestuurlijk gelieerde organisaties, zoals de regio

Zuid Holland Zuid en de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden; • Accommodatie van maatschappelijke doelgroepen; • Behoud van gebouwd cultureel erfgoed; • Het anticiperen op ruimtelijke/economische ontwikkelingen in de stad;

tegen zo gering mogelijke kosten, met waar relevant en mogelijk optimalisatie van de vermogenwaarde en met een transparante kosten- en opbrengstenstructuur.

Het Vastgoedbedrijf zal de orderportefeuille inzichtelijk maken met integrale inventarisatie van de risico’s pandenexploitatie (waaronder het Energiehuis), als mede de meerjaren onder-houdsprognose. Om het beheer te optimaliseren wordt gezocht naar een vastgoedinformatiesysteem waarin alle verzamelde informatie kan worden gebundeld. Het eigenaren onderhoud wordt onderscheiden in planmatig en niet planmatig onderhoud. Planmatig onderhoud komt ten laste van de onderhoudsreserve en niet planmatig onderhoud ten laste van de exploitatie. Na een eerste inventarisatie is begin 2008 geconstateerd dat de reeds opgestelde meerjaren onderhoudsplannen (mop’s) niet op eenduidige wijze zijn opge-steld. Gestreefd wordt om eind 2008 alle bestaande mop’s te herinspecteren en in het 1e kwartaal 2009 eenduidig geactualiseerd te hebben. De planmatige onderhoudsreserveringen van de diverse complexen zijn in één onderhoudsreserve verzameld. Deze wordt gevoed uit de jaarlijkse onderhoudsdotatie ten laste van de exploitatie. Na realisatie van de mop’s kan pas worden vastgesteld of dit toereikend is. Daarnaast wordt beoogd om een bestemmingsre-serve voor groot onderhoud, welke na realisatie van de structurele taakstelling gevoed wordt, met de opbrengsten uit incidentele verkopen van bezit te realiseren. Financiële consequenties, vertaling in begroting

Gebouwen (bedragen x € 1.000) 2009 2010 2011 2012

Apparaatskosten 662 662 662 662 Rente en afschrijving 5.728 5.586 5.481 5.389 Onderhoud 871 871 871 871 Overige beheerskosten 521 521 521 521


Het Vastgoedbedrijf heeft een structurele taakstelling van € 1 miljoen, welke deels wordt in-gevuld door toepassing van schaalvoordelen op gebouwgebruik en onderhoudskosten en deels door opbrengsten als gevolg van verkopen. Daarnaast wordt bezuiniging door aanpassing van de afschrijvingssystematiek van de gebouwen beoogd in relatie tot de in 2008 uitgevoerde taxatie-uitkomsten van het bezit. Dit vraagt aanpassing van het huidige waarderings- en af-schrijvingsbeleid. Mogelijk zal nog in 2008 een voorstel tot wijziging worden voorgelegd. Kwaliteit en risico’s In het bedrijfsplan van het Vastgoedbedrijf is uitgegaan van een norm van 2% van de WOZ- waarde voor onderhoudskosten. De verwachting is dat dit te laag zal zijn, omdat de gemeente veel gebouwen bezit met een representatief en/of monumentaal karakter en omdat de WOZ geen graadmeter is voor de onderhoudskosten van een gebouw. Na de afronding van de her-inspectie en de eenduidige actualisatie van de mop’s zal in het voorjaar 2009 getoetst worden of de onderhoudsreservering voldoende is om het planmatig onderhoud te dekken. Overige ri-sico’s zijn onvoldoende onderhoudsreserveringen voor veiligheidsmaatregelen aan platte da-ken welzijnsaccommodaties en hogere onderhoudskosten gymzalen op grond van nog af te ronden eenduidige actualisatie mop’s.

3.3.3. Onderwijsgebouwen, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang

Beleidskader De schoolbesturen zijn grotendeels juridisch eigenaar van de gebouwen voor primair, speciaal en voortgezet onderwijs. De gemeente heeft het economisch claimrecht van vrijwel alle schoolgebouwen. De schoolbesturen kunnen voor voorzieningen in de huisvesting bij de ge-meente aanvragen indienen Het kader hiervoor wordt gevormd door de onderwijswetgeving (Wet op het Primair Onderwijs), Wet op de Expertise Centra en de Wet op het Voortgezet on-derwijs), de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Dordrecht van 2001 (kader voor het jaarlijkse programma onderwijshuisvesting, inclusief onderhoud) en het In-tegraal Huisvestingsplan (IHP). Het IHP is vastgesteld in december 2004 en wordt jaarlijks herijkt. De laatste herijking heeft plaatsgevonden in mei/juni 2008. In dit plan is vastgelegd hoe de huisvestingsmiddelen in de komende jaren besteed gaan worden. Uitgangspunt is dat voornamelijk de schoolbesturen plannen maken, optreden als bouwheer, eigen onderhouds-plannen uitvoeren en zoveel mogelijk zelfstandig opereren. De gemeente maakt het beleids-kader, in goed overleg met de schoolbesturen, financiert de plannen en toetst. Ter bevorde-ring van integrale afwegingen van beleid en middelen is besloten om voortaan het IHP in de afweging van de kadernota te betrekken. In de raadsvergadering van 8 juli is bij het vaststel-len van de Kadernota 2009 ook het IHP voor de periode 2008 t/m 2011 vastgesteld. Financiële consequenties en vertaling in begroting Voorheen was feitelijk sprake van een “gesloten exploitatie” met separate afspraken over in-dexering. Op basis van de Nota Indexeren Investeringen vindt jaarlijks via de Kadernota in-dexering van de huisvestingsplannen plaats met nacalculatie. Met de uitvoering van het geac-tualiseerde IHP is een investeringsbudget gemoeid van € 136,3 mln. Met voornoemde indexa-tie o.g.v. de Kadernota 2009 is het kapitaallastenbudget voor deze investeringsomvang op ni-veau gebracht.Het programma voorzieningen onderwijshuisvesting wordt jaarlijks door het College vastgesteld (o.g.v. de Wet dualisering gemeentelijke medebewindsbevoegdheden). Het programma 2008 en de financiële kaders zijn verwerkt in het geactualiseerde IHP. Na de vaststelling van het beleidskader “Samen investeren in vroeg beginnen, op weg naar een Dordtse Voorschool op 28 februari 2006”, vormt de huisvesting, de uitbreiding en de nieuwbouw van de peuterspeelzalen integraal onderdeel van het huisvestingsprogramma. Huisvesting onderwijs (bedragen x € 1.000) 2009 2010 2011 2012 Apparaatskosten 608 608 608 608 Rente en afschrijving 11.302 13.302 15.703 15.230 Onderhoud 1.642 1.893 1.946 1.946 Overige beheerskosten 4.809 3.519 3.340 3.340


Kwaliteit en risico’s De omvangrijkheid van het IHP en de daarbinnen aanwezige complexiteit van diverse bouw-opgaven brengen vanzelfsprekend risico’s met zich mee. Het IHP is gebaseerd op normbedra-gen. Bij verdere uitwerking van de plannen zal telkens moeten blijken in hoeverre het ge-raamde budget toereikend zal zijn. Het onderhoudsbeheer van onderwijsgebouwen voor primair en voortzet onderhoud vindt plaats op basis van een meerjaren onderhoudsplanning. Door de vele nieuwbouw- en uitbrei-dingsprojecten is voor het onderhoud van de schoolgebouwen nog geen exacte berekening aanwezig voor de dekking van het toekomstige onderhoud. Met de schoolbesturen en het In-genieursbureau zullen afspraken worden gemaakt dat de onderhoudsplanningen van de schoolgebouwen voor 1 februari 2009 binnen moeten zijn. Hierna kan pas worden beoordeeld of de aanwezige voorzieningen toereikend zijn Vervolgens zal de herziening van de systema-tiek van de onderhoudsvoorziening worden opgepakt. Hierbij zal ook worden ingespeeld op de integratie van nieuwe aspecten van onderhoudsbeheer waaronder: de problematiek platte da-ken, asbest, brandveiligheid en calamiteiten. Deze zaken worden nu nog zo goed als mogelijk ad hoc opgelost binnen de huidige budgetten. 3.3.4. Openbare ruimte Inleiding Het beheer van de openbare ruimte is een reguliere taak van de gemeente, die bestaat uit de jaarlijkse beheers-, vervangings- en onderhoudsmaatregelen wegen, groen, constructies, openbare verlichting, havens en speelvoorzieningen. De gemeente heeft de normen voor kwa-liteit van de openbare ruimte vastgelegd in het handboek KOR. De doelstelling van KOR is een integrale benadering van ontwerp, inrichting en beheer van de openbare ruimte. Het uit-gangspunt hierbij is integrale samenwerking tussen de sectoren die verantwoordelijk zijn voor de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Voor het beheer van de (kapitaalgoede-ren in de) openbare ruimte beschikt de gemeente over een aantal instrumenten. Ten eerste de beheersystemen waarin van alle objecten in de openbare ruimte de relevante data zijn ingebracht. Op grond daarvan worden de onderhouds- en vervangingsplanningen opgesteld. Voor parkeerautomaten en ander stadsmeubilair en kunst in de openbare ruimte, zijn beheersystemen in ontwikkeling. Ten tweede de jaarlijkse schouw naar de onderhoudsgesteldheid van de objecten in de open-bare ruimte. Aan de hand van de bevindingen rond de technische kwaliteit per element wordt het beheersysteem geactualiseerd. Mutaties in het areaal worden doorlopend bijgewerkt. Ten derde het Meerjaren Onderhoudsplan (MOP). In dit plan wordt jaarlijks de bestemming van de beschikbare middelen voor groot onderhoud en vervanging bepaald. De planning leidt ertoe dat werkzaamheden zoveel mogelijk worden gecombineerd (minder overlast voor burgers minder kosten voor de gemeente). De eigenlijke onderhoudswerkzaamheden worden (zoveel mogelijk) via bestekken aan markt-partijen opgedragen. In Sterrenburg loopt een pilot waarmee we onderzoeken of het uitbe-steden van het jaarlijks onderhoud op basis van een meerjarig integraal wijkbestek, met als sturingsmethodiek onder andere beeldkwaliteit, succesvol kan zijn en daarmee breder toe-pasbaar is. Op dit moment wordt de pilot geëvalueerd. Voorlopige conclusie is dat een brede-re toepassing zeker mogelijk is. Op korte termijn zullen wij u daarover rapporteren. Beleidskader Wegen Er wordt nog gewerkt met deel beleidsstukken: budgetten wegen (februari 2001) en Nota on-kruid op verharding (april 2003). Sinds 2005 is de gemeente gecertificeerd voor het duur-zaam terrein beheer dat in deze Nota is vastgelegd. In 2009 zal de nieuwe wegennota worden afgerond. Naast het reguliere onderhoud van wegen, is in 2007 een start gemaakt met de planmatige aanpak van de verzakte wegen en de bijbehorende vaak ouderwetse inrichting. Dit wordt voortgezet in 2009.


Constructies Onder constructies verstaan we het geheel van bruggen, viaducten dam- en keerwanden, stadsmeubilair enz. Het beleid is vastgelegd in de Nota Kunstwerken (constructies) beheer en onderhoud (2003). Het jaarlijks onderhoud wordt uitgevoerd volgens het onderhoudsplan van het beheersysteem KUBIS. Het groot onderhoud wordt uitgevoerd in het kader van de meerjaren investerings-planning. Het verwijderen van graffiti wordt zoveel mogelijk uitgevoerd na de schouwrondes en aan de hand van de schoonmaakregeling binnenstad. Openbare verlichting De nota beleid en beheer openbare verlichting 2004 – 2013 en het verlichtingsplan Binnen-stad vormen het beleidskader voor inrichting en onderhoud van openbare verlichting. De openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij de leefbaarheid en de veiligheidsgevoe-lens onder de bewoners. In 2009 zal de sfeerverlichting in de winkelstraten in eigen beheer worden genomen. De uitvoering ervan zal op de markt worden gezet. Verkeersregelinstallaties(VRI’s) Dit betreft het instandhouden van VRI’s, verkeerscomputer centrales, beheersystemen en pol-lers Binnnstad. Het beheerssysteem is op orde. Het beleid is vastgelegd in de nota ‘Doordacht geregeld’ (2008). Speelvoorzieningen Het beleid is vastgelegd in de Speelnota (1996), Evaluatie Speelnota (2002), Interimnota Speelvoorzieningen (2003) en het Attractiebesluit 'speelvoorzieningen'. Spelen in de openbare ruimte leeft. Veel partijen zowel binnen als buiten de gemeente zijn bezig met het ontwikkelen van speelvoorzieningen om de leefbaarheid en tevredenheid van burgers te vergroten. Naast het dagelijks onderhoud worden jaarlijks zo’n 15 tot 20 speel-plaatsen gerenoveerd. In 2009 vindt daarboven de uitvoering plaats van extra speelvoorzie-ningen (grote balspelvoorziening). Groen Het openbaar groen is een beeldbepalend onderdeel van de openbare ruimte en het visite-kaartje van de gemeente. In de Nota Dordrecht Kleurrijk Groen (DKG) van 1995 is een kader-stellende visie op het groen ontwikkeld, gevolgd door de Evaluatienota DKG in 2002. In 2005 is de Nota Parken en in 2007 het boomstructuurplan vastgesteld. Het groenbeheersysteem voor regulier onderhoud is op orde. In het kader van de Rijksplannen met betrekking tot de Ecologische Hoofdstructuur is het Raamplan Eiland van Dordrecht (2006) vastgesteld. Dat voorziet in de realisatie van het Stra-tegisch Groenproject. Op het Eiland van Dordrecht is een op wereldschaal uniek bestaand zoetwater getijdengebied (in de Sliedrechtse Biesbosch) uitgebreid. De overige inrichtings-plannen voorzien in een uitbreiding van natuur en recreatie gebieden en zullen in fasen wor-den uitgevoerd. Ook is een gedragscode Flora en Fauna ontwikkeld, welke in 2009 conform deze richtlijn wordt uitgevoerd. In 2009 wordt de inventarisatie van de huidige bomenlijst verder uitgewerkt en de Nota Boomziekten in uitvoering genomen. Dit resulteert in meer in-vesteringen voor het bomenbestand en voor het onderhoud en vervangen van oude en zieke bomen. Havens Het onderhoud van de havenvoorzieningen wordt conform het meerjaren onderhoudsplan uit-gevoerd. In de kadernota 2009 zijn extra middelen gereserveerd voor: voormalig Waterto-rengebied, Schuttevaertkade en drijvende steigers Wolwevershaven. In de begroting 2009 is aanvullende dekking vrijgemaakt om de onderhoudsvoorziening havens op peil te brengen..


Financiële consequenties en vertaling in begroting Het Besluit Begroting en Verantwoording maakt een onderscheid tussen investeringen met een maatschappelijk nut of een economisch nut. Op investeringen van economisch nut moet worden afgeschreven. Op investeringen met een maatschappelijk nut mag een gemeente af-schrijven. Voor kapitaalgoederen in de openbare ruimte pakt dit voor de gemeente Dordrecht uit als in onderstaande tabel weergegeven.

Soort kapitaalgoed Aard van het nut Groot onderhoud* Overig onderhoud Wegen Maatschappelijk Exploitatie Exploitatie Groen Maatschappelijk Exploitatie Exploitatie Openbare Verlichting Maatschappelijk Investering deels ge-

dekt uit voorziening Exploitatie

VRI’s Maatschappelijk Investering Exploitatie Constructies Maatschappelijk Investering Exploitatie Speelvoorzieningen Maatschappelijk Exploitatie m.u.v Cruijff

Courts Exploitatie

Civiel havenwerken Maatschappelijk Investering voorziening Rioleringen Economisch Investering Exploitatie

* Levensduur verlengend onderhoud en vervangingen De omvang van de beheerskosten van de Openbare Ruimte (wegen, groen, constructies, openbare verlichting, havens en speelvoorzieningen) voor de komende jaren ziet er als volgt uit: Beheer openbare ruimte (bedragen x € 1.000) 2009 2010 2011 2012 Apparaatskosten 9.650 9.617 9.617 9.601 Rente en afschrijving 3.142 2.983 2.863 2.709 Onderhoud 19.746 19.277 16.474 16.474

De vrijval die in 2011 optreedt, vloeit voort uit de afloop van de programma’s (2006 - 2010) bij wegen en groen ter verbetering van de woonomgeving, de afloop van de € 10 miljoen impuls. Kwaliteit en risico’s Wegen Tevredenheid burgers asfalt (70%) en elementen (80%). Sinds de aanleg is de intensiteit van het verkeer en de verkeersbelasting aanzienlijk toegenomen. Uit onderzoek naar de gesteld-heid van de fundering van de asfaltwegen (veel gebiedsontsluitingswegen zijn aangelegd in de jaren 70/80) in het kader van de voorbereiding van de Wegennota uit die periode blijkt dat een groot deel daarvan het einde van hun levensduur nadert. Gezocht wordt naar een oplos-sing die recht doet aan de maatschappelijke en technische eisen van het wegbeheer en waarmee de omvang van de investering aanzienlijk wordt teruggebracht. Openbare verlichting De gemeente hanteert als richtlijn voor de toepassing van openbare verlichting de aanbeve-lingen van de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) en de Nederlandse Prak-tijk Richtlijn (NPR) op. In 2015 zal alle openbare verlichting hieraan voldoen. Eind 2009 zal 80% voldoen aan de richtlijn. Om een bijdrage te kunnen leveren aan de reductie van de uit-stoot van CO² wordt een energiescan opgesteld om de mogelijkheden in kaart te brengen. Groen De kastanje-, iep- en watermerkziekte zijn moeilijk beheersbare en geneesbare ziekten aan bomen. Indien een boom ziek wordt is snelle verwijdering noodzakelijk. Een inventarisatie in mei 2006 heeft uitgewezen dat de infectie zich na het nemen van weerbaarheidsmaatregelen langzamer lijkt te verspreiden. In 2008 vindt hier nader onderzoek naar plaats.


3.3.5. Ondergrondse containers restafval Beleidskader De Nota Nadere uitwerking invoering ondergrondse containerisatie restafval (2007) regelt de toegangsregulering, de werkwijze van de locatiekeuze, het communicatieplan en aanvullende financiële consequenties van het project ondergrondse containerisatie restafval overige wij-ken. In 2009 wordt de aanleg van ondergrondse containers afgerond en staan de wijken Crabbehof, Wielwijk, Sterrenburg, Dubbeldam, Stadspolders en Schil op de planning. Afhan-kelijk van de te verlenen geluidsruimte en milieuruimte zal de nieuwbouw milieustraat en de nieuwbouw Netwerk in 2009 starten. De registratie van de minicontainers vindt plaats in 2009. Met het project “gewoon doen” wordt de verloedering in de stad tegengegaan. Via maatregelen wordt overlast door vuil dat op straat wordt geplaatst verminderd. Financiële consequenties en vertaling in begroting Ondergrondse containeri-satie (bedragen x € 1.000)

2009 2010 2011 2012

Apparaatskosten 111 110 110 110 Rente en afschrijving 346 339 332 324 Onderhoud* 197 197 197 197

*De onderhoudskosten zitten begrepen in de bijdragen aan Netwerk voor afvalinzameling. Kwaliteit en risico’s Gelet op de nog lopende uitvoering van de containerisatie valt hierover nog niet veel te mel-den. 3.3.6. Riolering Beleidskader In 2007 is de Wet tot verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken in werking getre-den. In die wet worden naast de gemeentelijke zorgplicht voor de doelmatige inzameling en transport van afvalwater, de aanvullende gemeentelijke taken ten aanzien van de verwerking van regenwater en de inspanningsverplichting ten aanzien van grondwaterproblemen evenals de bekostiging daarvan geregeld. De wet verplicht gemeenten om uiterlijk 2013 te beschikken over een Verbreed Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP) Het huidige GRP loopt eind 2010 en voorziet niet in beleid ten aanzien van hemel- en grondwater. In de loop van 2009 worden beleidsnota's voor deze onderdelen ter besluitvorming aan de Raad voorgelegd. Bovendien wordt een beleidsnota opgesteld ten aanzien van de nieuwe rioolheffing per 1 januari 2010. Aansluitend wordt gestart met de voorbereiding van het verbrede GRP V (2011-2014). Op basis van het nu vigerende Gemeentelijk Riolerings Plan IV (GRP IV) geeft de gemeente invulling aan de wettelijke zorgplicht inzake een doelmatige inzameling en transport van af-valwater. Het GRP IV gaat uit van een jaarlijkse kostenstijging van 4% tot 2015 en voorziet in de aanpak van lekke rioleringen in het aandachtsgebied funderingen. Financiële consequenties en vertaling in begroting Het GRP IV is gebaseerd op een herzien meerjaren kostendekkingsplan waarvan de kosten en de baten zo goed mogelijk zijn geschat op ervaringscijfers, landelijke kengetallen en herziene financiële uitgangspunten. Sluitpost voor het dekkingsplan is het rioolrecht. Jaarlijks wordt de betreffende jaarschijf van het meerjaren kostendekkingsplan in de begroting verwerkt inclu-sief geaccordeerde bijstellingen. In de praktijk vinden veel planningsverschuivingen plaats door kostenbesparende integrale aanpak van vervangingen, beperking van overlastsituaties en aanpak van stadsvernieuwingsprojecten. Riolen (bedragen x € 1.000) 2009 2010 2011 2012 Apparaatskosten 1.494 1.488 1.487 1.485 Rente en afschrijving 5.051 4.959 4.829 4.582 Onderhoud 1.750 1.750 1.750 1.550

Het GRP IV heeft een langere looptijd dan het MJP. Voor- en nadelen worden verrekend met de desbetreffende voorzieningen en zorgen voor een gelijkblijvende jaarlijkse tariefaanpas-sing van 4% met inbegrip van inflatiecorrectie.


Kwaliteit en risico’s Het rioolbeheersysteem is op orde. Risico’s zijn: beïnvloeding grondwaterpeil (kan leiden tot snellere rioolvervanging) en meer extreme weersomstandigheden door klimaatverandering (kan leiden tot meer overlast door vervuiling oppervlaktewater en overstroming in gebou-wen). Ook de toename van ingroei boomwortels in het riool vormt een risico. De riolering in Dordrecht heeft een gemiddeld kwaliteitsniveau. De Belangen Vereniging Funderingsproblematiek (BVFP) en 3 particulieren hebben een proces aangespannen tegen de gemeente. Zij stellen dat het rioolonderhoud niet adequaat is uitge-voerd dan wel dat schade is ontstaan tengevolge van normale taakuitoefening door de ge-meente. De procedure loopt. Eind juni 2008 is de reactie van de gemeente (conclusie van du-pliek) ingediend bij de rechtbank. Uitspraak wordt op z’n vroegst in 2009 verwacht.


3.4. Financiering In deze paragraaf komen de onderwerpen aan de orde die behoren tot het geldstromenbeleid van de gemeente. Dit zijn onder andere risicobeheer (met name rente- en kredietrisico), de financieringspositie, het kasbeheer en de informatievoorziening. 3.4.1. Algemeen De uitvoering van de gemeentelijke financieringsfunctie dient plaats te vinden binnen de kaders zoals gesteld in de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido). In deze wet staan vooral transparantie en risicobeheersing centraal. De transparantie komt daarbij tot uitdrukking in voorschriften voor een verplicht Treasury Statuut alsmede een treasury- c.q. financieringsparagraaf in begroting en rekening. De risicobeheersing binnen de Wet fido richt zich op renterisico’s, kredietrisico’s, koersrisico’s en valutarisico’s. Het begrip treasury kan worden gedefinieerd als het besturen en beheersen, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. Meer concreet gaat het om financiering van het beleid tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden, het te allen tijde zorgen voor voldoende liquide middelen, waarbij een tijdelijk overschot tegen een zo hoog mogelijk rendement wordt belegd, en het daarbij afdekken van met name rente- en kredietrisico’s. Treasury onderscheidt zich van de reguliere control door de focus op feitelijke kasstromen in plaats van te redeneren in termen van baten en lasten. Benadrukt wordt dat de doelstelling van de treasuryfunctie van de gemeente Dordrecht is dat deze uitsluitend de publieke taak dient en dat een prudent beleid gevoerd wordt binnen de kaders die zijn gesteld in de Wet fido. Interne ontwikkelingen Met ingang van april 2008 heeft de gemeente de advisering over en de uitvoering van haar financieringsbeleid overgedragen aan het Servicecentrum Drechtsteden. Eén van de treasury-speerpunten voor 2009 zal bestaan uit het verder verfijnen van de integrale gemeentelijke liquiditeitenplanning. Tevens zal de planningshorizon worden opgerekt van 5 naar 10 jaar. Het realiseren van een meerjarig kasstromenoverzicht is een co-productie van gemeente en Servicecentrum waarbij de broninformatie door de gemeente wordt aangeleverd, welke daarna door het Servicecentrum in een schema wordt verwerkt en actueel gehouden. Op basis van een dergelijke planning kunnen betere financieringsbeslissingen worden genomen. Externe ontwikkelingen Wettelijk kader Van de Wet fido, welke dateert uit 2001, is in 2006 een evaluatie gestart. Deze evaluatie is begin 2008 afgerond. Het zal naar verwachting echter nog tot eind 2008 duren voordat het wetstraject is afgerond. De geactualiseerde Wet fido zal dan ook naar verwachting per 1 januari 2009 van kracht worden. Omdat de Wet fido in grote lijnen goed bleek te functioneren zullen de aanpassingen beperkt zijn. Naast enkele andere wijzigingen springen de volgende zaken het meest in het oog: • Een gewijzigde berekening van de renterisiconorm; het renterisico wordt voortaan

gerelateerd aan het begrotingstotaal; • Het toezicht in het kader van de wet wordt vereenvoudigd en zal worden ingebed in het

reguliere begrotingstoezicht. Als onderdeel hiervan zal de plicht tot het per kwartaal inzenden van een rapportage inzake de kasgeldlimiet vervallen;

• Een gewijzigde definitie van het begrip begrotingstotaal. Economische omgeving De uitoefening van de financieringsfunctie is afhankelijk van de renteontwikkeling. De renteontwikkeling is op zijn beurt een afspiegeling van het economische klimaat en de verwachtingen daarvoor. Op dit moment staan enkele belangrijke economische signalen op oranje. Bijvoorbeeld, de economische groei lijkt, in internationaal perspectief, af te vlakken en er is sprake van hoge inflatie. De oplopende prijsniveaus dragen vervolgens weer bij aan een afnemend consumentenvertrouwen. Daarnaast is de internationale financiële wereld in de ban van de kredietcrisis. Deze crisis heeft een sterk verhogend effect gehad op de korte rente door de hogere risico-opslag die geldverstrekkers hanteren. Mede onder invloed van deze zaken was er ten tijde van de opstelling van deze begroting sprake van een situatie waarbij de korte rente hoger is dan de lange rente (inverse rentestructuur). Het Servicecentrum houdt rentestanden, -ontwikkelingen en –verwachtingen nauwlettend in de gaten en maakt daarbij gebruik van verschillende informatiekanalen. Voor inzicht in de


actuele markttarieven heeft het Servicecentrum toegang tot BNG Marktinformatie en Reuters (internationaal financieel persbureau). Daarnaast maakt het Servicecentrum via open bronnen gebruik van marktvisies van grootbanken. Aldus wordt voor het komen jaar de volgende ontwikkeling verwacht, waarbij benadrukt moet worden dat dit een momentopname is die dagelijks wijzigt. Tabel 1: Renteverwachting.

Omschrijving

Actueel ten tijde van opstelling

begroting 2009

Gemiddelde verwachting

grootbanken van stand Toe-/afname

Korte rente (3-maands Euribor) 4,96% 4,31% -0,65%

Lange rente (10-jaars IRS) 4,63% 5,00% 0,37%

Spread -0,33% 0,69% 1,02%

Zoals uit bovenstaande tabel blijkt verwachten grootbanken binnen de termijn van één jaar een herstel naar een normale rentestructuur. De korte rente zal naar verwachting dalen als gevolg van een afnemende risico-opslag. De verwachte aanhoudende hoge inflatie is daarentegen de drijvende kracht achter de voorziene toename van de lange rente. 3.4.2. Financieringspositie Financiering activa De activa van de gemeente Dordrecht zullen per begin 2009 naar verwachting als volgt gefinancierd zijn: Tabel 2: Financieringspositie per 1-1-2009.

Bedragen * € 1 miljoe

Omschrijving Bedrag per 1-1-2009

Totale boekwaarde investeringen 779,9€

Vaste financieringsmiddelen:

Reserves 537,8€

Voorzieningen 58,0€

Langlopende leningen 110,7€

706,6€

Financieringstekort 73,3€

Het berekende financieringstekort zal worden verminderd middels het aantrekken van aanvullende langlopende financiering. Interne rente Voor de interne doorberekening van de netto rentekosten naar de investeringen hanteert de gemeente Dordrecht een omslagpercentage van 4%. De gemeente hanteert hierbij een (egalisatie)reserve. Bij de Kadernota 2009 is het rentebeleid, dat in 2006 was vastgesteld, herijkt. Dit heeft in enkele kleine aanpassingen geresulteerd.


Leningenportefeuille. Opgenomen langlopende leningen Onderstaande tabel geeft inzicht in het verwachte verloop van de leningportefeuille in 2009: Tabel 3: Mutaties leningenportefeuille OG 2009.


Omschrijving BedragGemiddeld percentage

Stand per 1 januari 2009 110.747€ 4,62%

Nieuwe leningen 25.000€ 4,50%

Reguliere aflossingen 2.055-€

Vervroegde aflossingen -€

Rente-aanpassing (oud percentage) 1.191-€ 4,75%

Rente-aanpassing (nieuw percentage) 1.191€ 5,38%

Stand per 31 december 2009 133.692€ 4,60%

De behoefte om eventueel aanvullende langlopende financiering op te nemen blijkt uit een liquiditeitenplanning. Zie hiervoor verder onder Kasbeheer. Uitzettingen Onder uitzettingen worden verstrekte langlopende geldleningen en beleggingen verstaan. De gemeente Dordrecht heeft de volgende uitzettingen: Tabel 4: Mutaties uitzettingen 2009.


Omschrijving BedragGemiddeld percentage

Verstrekte geldleningen:

Stand per 1 januari 2009 39.121€ 4,63%

Nieuwe leningen -€

Reguliere aflossingen 2.746-€

Vervroegde aflossingen -€

Rente-aanpassing (oud percentage) 5.100-€ 4,33%

Rente-aanpassing (nieuw percentage) 5.100€ 5,38%

Stand per 31 december 2009 36.375€ 4,76%

Beleggingen:

Stand per 1 januari 2009 125.530€

Afloop/expiratie -€

Afschrijving 39-€

Herbeleggingen -€

Nieuwe beleggingen -€

Stand per 31 december 2009 125.491€

Totaal uitzettingen per 1 januari 2009 164.651€

Totaal uitzettingen per 31 december 2009 161.866€


3.4.3. Risicobeheersing Zoals eerder benoemd vormt risicobeheersing één van de pijlers van de Wet fido. In de navolgende onderdelen wordt ingegaan op de risicoaspecten die verbonden zijn aan de uitvoering van de gemeentelijke treasuryfunctie. In beginsel kunnen deze worden onderscheiden in renterisico’s, kredietrisico’s, koersrisico’s en valutarisico’s. Voor de gemeente Dordrecht zijn de twee laatstgenoemde risico’s niet van toepassing. Daarnaast kan een informatierisico worden benoemd, te weten het risico dat relevante informatie niet tijdig of volledig bij de treasuryafdeling onder aandacht wordt gebracht. Renterisico Renterisico’s worden binnen de Wet fido onderscheiden in het renterisico van de vlottende schuld en het renterisico van de vaste schuld. Voor beide heeft de Wet een eigen norm ontwikkeld: Kasgeldlimiet Met de kasgeldlimiet is in de Wet fido een norm gesteld voor het maximum bedrag waarop de gemeente haar financiële bedrijfsvoering met kortlopende middelen (looptijd < 1 jaar) mag financieren. Deze norm bedraagt 8,5 % van het begrotingstotaal aan lasten vóór bestemming, dus met uitzondering van stortingen in reserves. Indien hierbij de kasgeldlimiet bij herhaling wordt overschreden dient er geconsolideerd te worden ofwel moet één en ander worden omgezet in een langlopende lening. Voor 2009 kan de kasgeldlimiet voor de gemeente Dordrecht als volgt worden bepaald: Tabel 5: Berekening kasgeldlimiet 2009.

Bedragen * € 1 miljoen

Berekening kasgeldlimiet 2009:

Begrotingstotaal 426,8€

Relevant percentage 8,5%

Kasgeldlimiet 36,3€ De gemeente Dordrecht verwacht in 2009 binnen de kasgeldlimiet te opereren. Richtsnoer is om van de beschikbare kasgeldlimiet maximaal € 30 miljoen te gebruiken voor de financiering met kortlopende middelen. Renterisiconorm De Wet fido definieert vaste schuld als opgenomen geldleningen met een rentetypische looptijd groter of gelijk aan 1 jaar. Van renterisico is sprake indien er onzekerheid bestaat rond toekomstige renteniveaus. Deze situatie doet zich op de volgende momenten voor: • Bij variabel rentende leningen; • Indien een toekomstige financieringsbehoefte nog niet afgedekt is; • Bij naderende rente-aanpassingen van leningen. Het doel van de renterisiconorm is om overmatige afhankelijkheid van het renteniveau in één bepaald jaar te voorkomen, één en ander ter bescherming van de gemeentelijke financiële positie. Met deze norm bevordert de Wet fido een solide financieringswijze bij openbare lichamen. De wet beoogt hiermee een bijdrage te leveren aan de uitstekende kredietwaardigheid van openbare lichamen op de kapitaalmarkt. Op basis van de nog geldende Wet fido bedraagt de renterisiconorm 20% van de verwachte stand van de vaste schuld per 1 januari van het begrotingsjaar. De redenering achter deze norm is als volgt: de Wet fido acht het renterisico aanvaardbaar in de tijd gespreid indien in een bepaald jaar niet meer dan 20% van per 1 januari geldende restschuld van opgenomen leningen aan renteaanpassing onderhevig is. Op grond van de huidige Wet fido kan de volgende beoordeling van de renterisiconorm worden gemaakt:


Tabel 6: Renterisiconorm 2009.


Omschrijving Bedrag

1a Renteherziening vaste schuld OG 1.191€

1b Renteherziening vaste schuld UG 5.100€

2 Netto rente-herziening vaste schuld (1a -1b) 3.909-€

3a Nieuw aangetrokken vaste schuld 25.000€

3b Nieuw verstrekte lange leningen -€

4 Netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a - 3b) 25.000€

5 Betaalde aflossingen 2.056€

6 Herfinanciering (laagste van 4 en 5) 2.056€

7 Renterisico op vaste schuld (2 + 6) 1.853-€

Renterisiconorm:

8 Stand vaste schuld per 1 januari 110.747€

9 Percentage cf. ministeriële regeling 20%

10 Renterisiconorm (8 * 9): 22.149€

Toets renterisiconorm:

10 Renterisiconorm 22.149€

7 Renterisico op vaste schuld 1.853-€

11 Ruimte (+) / Overschrijding (-); (10 - 7) 24.002€

Uit voorgaande opstelling blijkt dat de gemeente Dordrecht in 2009 voldoet aan de renterisiconorm. In meerjarenperspectief verwacht de gemeente geen overschrijding van deze norm. De nog vast te stellen geactualiseerde Wet fido relateert het renterisico voortaan aan het begrotingstotaal c.q. budgettaire risico. Voor de gemeente Dordrecht zou deze nieuwe berekening als volgt luiden: Tabel 7: Renterisiconorm 2009 cf. nieuwe berekeningswijze.


Omschrijving Bedrag

Renterisiconorm:

Begrotingstotaal 426.762€

Percentage regeling 20%

Renterisiconorm: 85.352€

Toetsing renterisico aan norm:

Renteherziening 3.909-€

Aflossingen 2.056€

Renterisico: 1.853-€

Renterisiconorm: 85.352€

Ruimte / Overschrijding (-) 87.205€

Gespiegeld aan de toekomstige berekeningwijze zal gemeente Dordrecht eveneens voldoen aan de renterisiconorm.


3.4.4. Kredietrisico Kredietrisicobeheersing richt zich op de kredietwaardigheid (en dus risicoprofiel) van de tegenpartijen bij financiële transacties. Kredietrisico’s kunnen zich op twee manieren manifesteren. Ten eerste is er het risico dat wordt gelopen uit hoofde van door de gemeente verstrekte leningen en uitgezette beleggingen. Daarnaast is een kredietrisico verbonden aan gemeentelijke borgstellingen. Kredietrisico op leningen en beleggingen Het kredietrisico wordt door de Wet fido beperkt door minimale eisen te stellen aan de kredietwaardigheid van tegenpartijen en de verplichte hoofdsomgarantie bij beleggingen. De hiervoor in tabel 4 gespecificeerde uitzettingen kunnen als volgt worden gerubriceerd naar risicocategorie: Tabel 8: Specificatie uitzettingen naar risicocategorie.


Verwachte stand per

Specificatie leningen en beleggingen naar risicogroep:

1-1-2009 31-12-2009 % per eind 2009

Gemeenten / Provincies -€ -€ 0,0%

Overheidsbanken -€ -€ 0,0%

Woningcorporaties met garantie WSW 22.914€ 21.320€ 13,2%

Semi-overheidsinstellingen 9.010€ 9.010€ 5,6%

Financiële instellingen (A en hoger) 116.520€ 116.481€ 72,0%Overige toegestane instellingen volgens Treasurystatuut 16.207€ 15.055€ 9,3%

Treasurystatuut -€ -€ 0,0%

Totaal 164.651€ 161.866€ 100,0%

Kredietrisico ten aanzien van borgstellingen (gemeentegaranties) Borgstellingen kunnen op twee manieren voorkomen: 1. Directe borgstelling 2. Achtervang Bij directe borgstellingen staat de gemeente jegens geldgevers borg voor de betaling van rente en aflossing op langlopende geldleningen die door lokale organisaties, instellingen of verenigingen zijn aangetrokken die veelal activiteiten verzorgen welke in het verlengde liggen van de gemeentelijke publieke taak. Achtervang houdt in dat de gemeente, al dan niet samen met het Rijk, een rol speelt in de zekerheidsstructuur van een waarborgfonds, bijvoorbeeld de Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Door deze structuur kunnen instellingen die bij een waarborgfonds zijn aangesloten tegen de laagste rente lenen. Mede vanwege de strenge toelatingscriteria en periodieke toetsing door het fonds loopt de gemeente hierbij een veel lager risico dan bij directe borgstellingen. De verwachting van de ontwikkeling van de borgstellingen van Dordrecht gedurende 2009 luidt als volgt:


Tabel 9: Specificatie borgstellingen per categorie.


Verwachte stand per

Specificatie gemeentelijke borgstellingen naar categorie:

1-1-2009 31-12-2009 % per eind 2009

Directe borgstellingen

Instellingen in zorgsector 12.179€ 10.847€ 2,8%

Verbonden partijen 70.499€ 67.776€ 17,3%

Verenigingen 4.997€ 4.804€ 1,2%

Overigen 6.426€ 5.000€ 1,3%

Subtotaal 94.101€ 88.427€ 22,5%

Achtervang

WSW (woningcorporaties) 304.400€ 304.400€ 77,5%

Totaal 398.501€ 392.827€ 100,0%

3.4.5. Kasbeheer Met ingang van 1 april 2008 vindt het betalingsverkeer van Dordrecht volledig plaats vanuit het Servicecentrum Drechtsteden. Dit betreft het beheer van het gemeentelijke rekeningstelsel, het coördineren van bevoegdheden en het verrichten van feitelijke betalingen. De gemeente was, is en blijft daarbij overigens eigenaar van de betreffende bank- en girorekeningen. De Bank Nederlandse Gemeenten is huisbankier van de gemeente Dordrecht. Daarnaast heeft de gemeente betalingsverkeerrelaties met Rabobank en Postbank. Vanuit het centrale beheer verzorgt het Servicecentrum ook de saldoregulatie. Dit betekent dat tekorten of overschotten in rekening courant vanuit het Servicecentrum worden aangevuld respectievelijk uitgezet. Deze saldoregulatie vindt veelal plaats door het opnemen van kasgeldleningen of het uitzetten van deposito’s op de geldmarkt. Het netwerk van het Servicecentrum op de gelden kapitaalmarkt waarborgt dat deze transacties tegen de meest gunstige voorwaarden worden aangegaan. Een hulpmiddel bij de saldoregulatie is de liquiditeitenplanning. Vanuit het Servicecentrum zal deze planning, in een meerjarige vorm, worden geactualiseerd. Op grond van het beeld dat daar uit naar voren komt zal worden bezien of aanvullende financiering moet worden opgenomen en voor welke termijn die behoefte zal gelden. 3.4.6. Informatievoorziening Periodiek zal vanuit de gemeente overleg worden gevoerd met het Servicecentrum Drechtsteden over de uitvoering van de treasuryfunctie. Voor zover relevant zullen door het Servicecentrum rapportages worden opgeleverd voor in- of extern gebruik.


3.5. Bedrijfsvoering “Wij werken aan Dordrecht” 3.5.1. Inleiding In 2008 is het organisatieontwikkeling en kwaliteitsbeleid herijkt in de notitie ‘organisatieontwikkeling en kwaliteit 2008-2010, 4x4’. Dit is onder de noemer ‘de staat van de organisatie’ met de Raad op 22 april 2008 besproken en via een Raadsinformatiebrief in juli 2008 gecommuniceerd. In de notitie ‘4x4’ is beschreven wat wij voor organisatie zijn en wat we nodig hebben om de door de politiek gedefinieerde inhoudelijke doelstellingen te kunnen halen en bij de tijd te blijven. In deze notitie staan 4 richtinggevende ambities centraal. In de bedrijfsvoering van 2009 zijn de ambities uit het kwaliteitsbeleid uitgangspunt bij de uit te voeren activiteiten. Hieronder wordt allereerst echter aandacht gegeven aan activiteiten die doorlopend zijn of reeds in gang zijn gezet en nog moeten worden afgerond. Het betreft vooral onderwerpen die beschreven staan in het Concernjaarplan 2008. 3.5.2. Verder verbeteren van processen en structuur Op een groot aantal bedrijfsvoeringonderdelen gaat het goed. We hebben een goed niveau van dienstverlening in de Stadswinkel, de ontwikkelingen in de regio verlopen prima en trekken landelijke aandacht en de afgelopen jaren hebben we een flink aantal verbeteringen doorgevoerd in de beheerprocessen. Op dit onderdeel zijn er ook in 2008 diverse activiteiten gestart die in 2009 nog doorlopen. Tevens zijn er activiteiten die een meer doorlopend karakter hebben. Op hoofdlijnen zijn de belangrijkste opgaven voor 2009: • Regionalisering • Doorontwikkeling van interne bedrijven • Brede doorlichting • Kwaliteit • Versterking sturing grote projecten • Programma bedrijfsvoering • Huisvesting • Juridische kwaliteit Structuur Regionalisering Sinds een aantal jaren werken we als gemeente Dordrecht volop samen met gemeenten in de regio Drechtsteden. Sinds 2006 is de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden in werking. Dit heeft ervoor gezorgd dat diverse uitvoeringsorganisaties een Drechtstedelijke, in plaats van een lokale, organisatievorm hebben gekregen. In 2008 zijn de Belastingdienst, het Onderzoekscentrum Drechtsteden en het Service Centrum Drechtsteden geregionaliseerd. De regionalisering van deze taken ondersteunt de ambitie van Dordrecht om een sterke stad in een sterke regio te zijn. Nu de netwerkorganisatie Drechtsteden steeds meer vorm krijgt, zien we dat we een aantal van onze doelstellingen niet als gemeente Dordrecht alléén kunnen realiseren, maar dat hiervoor samenwerking in de netwerkorganisatie noodzakelijk is. Dit heeft geresulteerd in de instelling van een gemeenschappelijk uitvoeringsprogramma, het ‘Programma Informatievoorziening, Processen en Automatisering Drechtsteden’ (= IP&A) in te stellen. In dit programma zijn alle ICT-projecten van Dordrecht ondergebracht. In de netwerkorganisatie is het voeren van regie, op zodanige wijze dat de opdrachtgevers- of eigenaarrol goed tot zijn recht komt, onmisbaar. Het versterken van het opdrachtgeverschap in 2009 staat om deze reden dan ook prominent op de agenda. Hierbij wordt het opdrachtgeverschap verdiept en in de organisatie geborgd. Ook zullen steeds meer onderdelen van onze gemeente in de regio werkzaamheden uitvoren. Het college heeft bijvoorbeeld besloten om de mogelijkheden voor regionaal werken voor het SBC en PM in 2009 verder te willen verkennen.


Doorontwikkeling van interne bedrijven De gemeentelijke bedrijven wordt de ruimte gegeven om op grotere afstand van management en bestuur meer bedrijfsmatig te functioneren. Dit stelt de bedrijven in staat om maximaal te opereren als publiek ondernemer. De gemeente kent bestaande en in oprichting zijnde bedrijven. In 2008 zijn enkele nieuwe bedrijven gevormd. Project Managment (= PM) zal met de ontwikkeling tot een intern bedrijf een nadrukkelijker rol gaan spelen in het inbedden van projectmatig werken binnen de gemeentelijke organisatie. Daarnaast zal PM ook een functie moeten invullen van kenniscentrum op het gebied van projectmatig werken. Hierdoor kan PM op termijn een nadrukkelijker rol in Drechtsteden verband gaan spelen. In 2008 is ook het Sportbedrijf officieel gevormd. In dit interne bedrijf is de uitvoering van het sportbeleid belegd. Ook zullen uit de sector Cultuur vier nieuwe interne bedrijven ontstaan, te weten: Musea, Kunstmin, DiEP en Centrum Beeldende Kunst (CBK). In 2008 is onderzocht of de kunstuitleen (nu onderdeel van het CBK) kan worden verzelfstandigd. De vorming van deze interne bedrijven gaat samen met het versterken van de strategische beleidsfunctie. Deze functie én de subsidiefunctie worden ondergebracht in de sector Maatschappelijke Ontwikkeling. Naar verwachting kunnen deze nieuwe interne bedrijven én de overdracht van taken naar de sector Maatschappelijke Ontwikkeling per 1 januari 2009, conform planning, plaats vinden. Het CBK volgt in 2009. In meer algemene zin wordt in 2009 verder gewerkt aan de verdere ontwikkeling van het intern bedrijf. De juiste inpassing van de verschillende bedrijven in de reguliere P&C–cyclus van de gemeente, versterking van de bedrijfsvoering bij de bedrijven zelf en de invulling van de eigenaar, de opdrachtgevende en opdrachtnemende rollen zijn onderwerpen die ter hand genomen worden. Brede doorlichting Op 1 januari 2009 vangt het SBC aan met de brede doorlichting 2010-2013. De gemeente Dordrecht heeft in de periode oktober 2005 – maart 2006 eerder ervaring opgedaan met een soortgelijke doorlichting. Belangrijkste verschilpunt met het eerdere traject is dat er destijds geopereerd moest worden vanuit een perspectief van tekorten. De huidige uitdaging wordt er vooral een van (financiële) ruimte vinden voor het nieuwe college. Zij moeten immers tegen die tijd nieuwe beleidskeuzen kunnen maken. Processen Kwaliteit Om volop te kunnen werken aan de verbetering van de organisatie is het nodig om metingen te verrichten die inzicht geven in waar we staan. Zo voeren we regelmatig medewerker- en klanttevredenheidsonderzoeken uit en wordt deelgenomen aan diverse benchmarks. In eigen huis zijn ook diverse monitors ontwikkeld, bijvoorbeeld de Monitor Dagelijkse Kwaliteit. Op basis van deze monitors wordt gestructureerd gewerkt aan het verder verbeteren van de kwaliteit binnen onze organisatie. We hebben het hierbij o.a. over de afhandeling van brieven en facturen binnen de gestelde termijn en de professionalisering van de dossiervorming. Op deze aspecten zal blijvend worden gestuurd. Versterking sturing grote projecten Er wordt hard gewerkt aan grote projecten binnen Dordrecht. In deze projecten lopen we als gemeente ook risico’s. Om de kans dat risico’s ook daadwerkelijk manifest worden te verkleinen of de impact van manifest wordende risico’s te beperken zijn verschillende acties gestart. Zo is er een intern onderzoek gestart naar het zogenaamd uitvoerend vermogen bij verschillende projecten en het vraagstuk van programma- en projectcontrol en is al eerder geconstateerd dat het opdrachtgever- en opdrachtnemerschap verder aangescherpt kunnen worden. Naar aanleiding van de uitkomsten van de verschillende onderzoeken werken we in 2009 aan de integrale verbetering van de sturing op en uitvoering van de grote projecten. Programma bedrijfsvoering De 20 projecten van Programma bedrijfsvoering leveren een bijdrage aan rechtmatigheid en een betere, flexibelere en efficiëntere bedrijfsvoering door standaardisering, digitalisering en centralisering. Daarnaast wordt een structurele bezuiniging van EUR 3 mln gerealiseerd op de bedrijfsvoering per 2010.


Naar verwachting zullen nog 2 projecten in 2009 afgerond moeten worden. Daarnaast zijn 2 projecten in volle omvang overgenomen door het SCD, te weten ‘inkoop en aanbesteding’ en ‘contractadministratie’. Deze zullen door het SCD in 2009 uitgevoerd worden. Huisvesting Op het terrein van huisvesting is de gemeente volop in beweging. De regionale ontwikkelingen leiden tot het vertrek van een groot aantal organisatieonderdelen uit de gemeentelijke kantoorpanden. Daarnaast wordt in 2009 verder uitvoering gegeven aan het Collegebesluit alle gemeentelijke onderdelen in het Stadskantoor te huisvesten, tenzij er zwaarwegende redenen zijn om dit niet te doen. In 2009 vindt ook de vernieuwing van de oostelijke vleugel van het Stadskantoor ten behoeve van de gewenste nieuwe vergadervleugel plaats. Hiermee is in augustus 2008 een start gemaakt. Juridische kwaliteit In het kader van juridische kwaliteit worden in 2009 beleidsregels van onze gemeente getoetst aan DDRH-kaders. Dit zal resulteren in verbetervoorstellen. Eind 2008 zal de nota verbonden partijen aan het college worden aangeboden. De eventuele hierop gebaseerde vervolgacties zullen in 2009 worden ingevoerd. In de hiervoor beschreven activiteiten is het aspect ‘cultuur’ altijd integraal aanwezig. Maar gezien de stap naar INK fase 4 is het nodig om het onderwerp cultuur te benadrukken. Dit komt tot uiting in de volgende paragraaf waarin de ambities voor 2009 zijn beschreven. 3.5.3. Ambities; naar INK fase 4 In 2008 is onder andere op basis van deze informatie het organisatieontwikkeling en kwaliteitsbeleid herijkt. Dit nieuwe beleid uit de notitie ‘4x4’ heeft tot doel om als organisatie de stap naar INK – fase 4 te maken (ketengericht) In deze beleidsnotitie zijn 4 ambities beschreven. Deze ambities hebben grotendeels betrekking op de interne organisatie, maar zijn bepaald aan de hand van inhoudelijke, veelal externe ontwikkelingen. De 4 ambities: het nieuwe kwaliteitsbeleid heeft geresulteerd in onderstaande ambities: • Ambitie 1: Dordrecht behoort tot de beste dienstverlenende gemeenten van Nederland • Ambitie 2: Dordrecht behoort tot de beste gemeentelijke werkgevers van Nederland • Ambitie 3: Dordrecht is de ‘kampioen’ van verbonden organisaties • Ambitie 4: Dordrecht is een innovatieve gemeente Hierna zullen deze ambities en de bijbehorende activiteiten worden toegelicht. Deze activiteiten bevatten opgaven op het gebied van structuur, processen en cultuur. Ambitie 1: Dordrecht behoort tot de beste dienstverlenende gemeenten van Nederland. Het gemeentelijke Klant Contact centrum, hét loket voor de overheid Voor de burger moet in 2015 de gemeente hét loket zijn voor bijna de gehele overheid. Daarnaast willen we als gemeente de contacten met burgers professioneler afhandelen, zoals het verbeteren van het telefonische contact met burgers en het meer in digitale vorm aanbieden van producten en diensten. Hierbij staat het gemeentelijke Klant Contact Centrum (KCC) centraal. Het KCC van de gemeente is het unieke portaal (Het Loket) waar burgers, bedrijven en instellingen terecht kunnen voor alle producten en diensten van de overheid en daarmee samenhangende producten en diensten van de ketenpartners. Het KCC is het organisatieonderdeel dat de fysieke, telefonische, papieren en elektronische contacten met de burger aanneemt, en - waar mogelijk - zelfs direct zal afhandelen. Op 1 januari 2009 zal het Klant Contact Centrum (KCC) starten. Naast vernieuwing van de informatiesystemen vraagt het KCC naast digitale afhandeling en integratie met andere organisaties ook om een andere manier van werken. Deze veranderingen raken de gehele gemeentelijke organisatie: de processen, de medewerkers, de informatievoorziening en de onderliggende techniek. De noodzakelijke transformatie zal neerkomen op een ingrijpend, complex en meerjarig veranderingsproces. De vorming van het KCC heeft daarmee ook een forse impact op de bedrijfsvoering.


Invoering 14078-telefoonnummer Om de toegankelijkheid van de overheid te vergroten, doet de Gemeente mee aan de invoering van het landelijke marketingconcept 14+netnummer. Wij willen dit nummer in 2009 in de regio Drechtsteden implementeren. Regionale samenwerking Ook voor de dienstverlening geldt dat het van belang is de ontwikkelingen op dit gebied in een regionaal perspectief te plaatsen. Het wordt in toenemende mate duidelijk dat afstemming tussen regiogemeenten en regionale organisaties (SDD, BDD, MZHZ) op het terrein van de dienstverleningsprocessen in z’n algemeenheid en meer in het bijzonder rond de “loketten” zeer gewenst is. In 2009 zal deze samenwerking worden gecontinueerd. ICT ondersteuning Informatisering en ICT zijn van doorslaggevende betekenis voor het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening en het realiseren van het KCC. Veel van de in het IP&A-plan opgenomen projecten raken aan de dienstverlening of zijn er een expliciet onderdeel van. Daarbij kan nog een grof onderscheid worden gemaakt tussen projecten die direct zijn gericht op het verbeteren van de dienstverlening (door ontwikkeling van het e-loket en het uitbouwen van “mijn loket” tot de persoonlijke internetpagina) en projecten waarbij het accent meer ligt op het laten functioneren van het KCC. Veel projecten die in 2009 zullen worden uitgevoerd zijn zowel in directe als indirecte zin van belang voor de dienstverlening. Het verder ontwikkelen van Mozaïek is daarvan een uitstekend voorbeeld. Mozaïek is zowel voor de directe dienstverlening (transacties via het internet) als voor het verbeteren en besturen van de dienstverleningprocessen van grote betekenis. Het verder ontwikkelen van Mozaïek zal in 2009 dan ook met prioriteit worden opgepakt. Concreet betekent dat het uitbreiden van het aantal zaken, het uitbreiden van de functionaliteit en het doorontwikkelen van Mozaïek als klantvolg (of CRM) -systeem. Andere prioriteiten op het gebied van informatisering en ICT in 2009 zijn: het doorontwikkelen van het e-loket (meer producten en meer webselfservice) en de persoonlijke internetpagina (pip). Dit stelt hoge eisen aan de beschikbaarheid, toegankelijkheid en betrouwbaarheid van informatie en de kwaliteit van onze ICT dienstverlening. In 2009 wordt verder gewerkt aan de vernieuwing en professionalisering van de ICT-infrastructuur. Deze infrastructuur wordt in 2009 tevens geschikt gemaakt voor de Drechtsteden en het SCD. De transitie naar de nieuwe infrastructuur verloopt stapsgewijs en zal ongeveer tot 2011 doorlopen. De steeds hogere eisen die wij aan het ICT beheer stellen en de dynamiek waar het SCD gesteld voor staat zorgt voor een zwaardere belasting van de beheercapaciteit van het SCD. Het SCD heeft te maken met veel gebruikers en met een veelheid aan nieuwe ontwikkelingen. Om alle benodigde beheerwerkzaamheden blijvend van goed niveau te houden en te borgen wordt nagedacht over een structurele oplossing. Uniformeren via het Mid Office Tevens zal het SCD de IT systemen gaan uniformeren. Vanaf 2009 zal dit traject worden ingezet. Hierbij is het Mid Office van groot belang. Dit Mid Office is namelijk de schakel tussen de Front Office systemen en Back Office systemen. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om systemen te koppelen zonder ze direct afhankelijk van elkaar te maken. Het Mid Office maakt gebruik van de aanwezige gegevens en functionaliteit in het Back Office en integreert die zodanig dat de klant via elk kanaal van het Front Office dezelfde producten en informatie kan krijgen. De controle op de informatiestromen wordt in het Mid Office centraal gehouden. Wettelijke verplichtingen In 2009 wordt verder gewerkt aan de meerjarige invoering van Basisregistraties binnen onze gemeente. Dit project wordt in Drechtsteden verband (IPA) opgepakt. Basisregistraties hebben tot doel dat de burger slechts eenmalig bepaalde gegevens hoeft op te geven bij zijn contact met de overheid. In alle contacten daarna worden deze basisregistraties als uitgangspunt gebruikt. Om dit te bewerkstelligen zullen deze registraties centraal beheerd gaan worden en worden alle overheidsorganisaties wettelijk verplicht gesteld gebruik te maken van deze registraties. De invoering van de Basisregistraties heeft ingrijpende gevolgen voor de gemeenten. Dat komt onder andere omdat alle elektronische oplossingen moeten samenwerken, binnen de gemeentelijke organisatie, maar ook op landelijk niveau. De gemeentelijke


informatievoorziening staat voor een complexe vernieuwingsslag, met een vergaande in- en externe integratie van de gegevenshuishouding en met omvangrijke – en onderling samenhangende – invoeringstrajecten. Ambitie 2: Dordrecht behoort tot de beste gemeentelijke werkgevers van Nederland. Sinds een aantal jaren werken we als gemeente Dordrecht volop samen met gemeenten en andere partners in de regio Drechtsteden aan de flexibele netwerk organisatie. Een flexibele netwerkorganisatie vergt strakke sturing en bedrijfsvoering. Alleen op die manier is het mogelijk flexibel in te kunnen spelen op de steeds wisselende vragen uit de samenleving en de keten. En is het mogelijk transparantie te houden in een steeds complexere organisatie. Een flexibele organisatievorm vraagt vaardige en kundige medewerkers; medewerkers die kansen grijpen en in staat zijn samen met ketenpartners steeds nieuwe (beleids)terreinen te overzien, medewerkers die in staat zijn snel en flexibel te reageren op veranderingen in de maatschappij en medewerkers die de beste dienstverlening kunnen bieden. Het is noodzakelijk dat Dordrecht als werkgever een interessante werkgever is. Een werkgever die goede mensen behoudt en aantrekt. Ook goede leidinggevenden die medewerkers aansturen, stimuleren en coachen in hun werk zijn hierbij van belang. In 2009 zullen diverse activiteiten worden gestart die bijdragen aan het realiseren van deze ambitie. Hierna volgt een overzicht. Ontwikkelen en trainen In 2009 zal het “waarderingsgesprek nieuwe stijl” zijn ontwikkeld en ingevoerd. Gedrags- en ontwikkelaspecten en afspraken over te behalen resultaten gebaseerd op het jaarplan, zullen meer dan voorheen bij elke medewerker onderwerp van gesprek zijn. Aanvullend instrumentarium als ontwikkelings- en beoordelingsgesprekken, 360* feedback en assessments zullen benut worden ten behoeve van de ontwikkeling en interne doorstroom van onze medewerkers. Het trainingscentrum Drechtsteden (regionale voortzetting Dordtse School) zal zich samen met het loopbaancentrum de komende jaren verder ontwikkelen tot een regiepunt training en ontwikkeling voor de Drechtsteden. Zowel medewerkers als leidinggevenden kunnen ondersteuning krijgen op het brede terrein van functie- en loopbaanontwikkeling. Externe aanbieders (bureaus, hogescholen, universiteiten) zullen aanvullend ook worden benut. Medewerker en leidinggevende zullen worden gestimuleerd om in de interactie te komen tot het maken van afspraken rond opleiding en training (“een leven lang leren”). Ook vormen als stages, detacheringen en tijdelijke klussen zullen de ontwikkeling en flexibele inzet van medewerkers gaan bevorderen. Werving en selectie De activiteiten in dit kader zullen een aantal knelpunten voor de korte zowel als de langere termijn moeten oplossen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om het vergroten van de interne mobiliteit, het aan elkaar doorgeven van geschikte sollicitanten voor het netwerk, en het ontwikkelen van een imagocampagne. Leiderschapsontwikkeling In 2008 wordt een nieuw leiderschapstraject gestart, dat in 2009 volop zal gaan lopen. Dit traject besteedt extra aandacht aan gedragsaspecten. De drie statements in onze missie ‘betrouwbaar, wendbaar en innovatief’ zullen hiermee geconcretiseerd worden en zichtbaar worden in het dagelijks handelen van leidinggevenden. Tevens wordt een aanscherping en verbreding van de wijze van beoordeling ontwikkeld, die in eerste instantie in 2009 toegepast gaat worden op alle directeuren. Talentontwikkeling Ook willen we talent in onze organisatie de kans geven zich volop te ontplooien. We denken daarbij aan zowel jong talent als aan oudere medewerkers die waardevol zijn voor de organisatie. Wij gaan bij de gemeente starten met traineeships. Bovendien willen we medewerkers en leidinggevenden van onze gemeente via uitwisseling in de gelegenheid stellen om tijdelijk bij een andere werkgever ervaringen op te doen.


Levensfasebewust beleid De arbeidsmarktontwikkelingen geven een extra impuls om te komen tot goed werkgeverschap. In 2009 zal levensfasebewust beleid daarin een prominente rol spelen; leidinggevenden spelen daarbij in op de individuele mogelijkheden van medewerkers. Beperking van het ziekteverzuim en instroom en behoud van talent voor Dordrecht en de Drechtsteden zijn de gewenste resultaten. Meesterschap We hebben veel goed gekwalificeerde medewerkers in dienst, maar het beeld is dat echte scherpte en politieke sensitiviteit bij mensen verder ontwikkeld kan worden. Onder de noemer ‘meesterschap’ willen we verkennen op welke wijze medewerkers hierin het beste geschoold en begeleid kunnen worden. Hiertoe gaan we in 2009 het gesprek met medewerkers in diverse functies aan. En gaan we samen met hen bepalen wat ‘Meesterschap’ inhoudt en waar we trots op kunnen zijn. Ambitie 3: Dordrecht is de ‘kampioen’ van verbonden organisaties. De gemeente Dordrecht timmert aan de weg met omvangrijke ambities, die overigens in toenemende mate ook regionale ambities zijn. Het realiseren van deze ambitie vraagt om een slagvaardige gemeentelijke en regionale organisatie, en om het vermogen om in co-productie met maatschappelijke partners, ondernemingen en burgers plannen te realiseren. De ambtelijke organisatie is bovendien de laatste jaren enorm veranderd. Er zijn uitvoeringstaken ‘op afstand gezet’ in een bedrijf zoals het sportbedrijf, er zijn uitvoeringtaken ‘uitbesteed aan de markt’ bijvoorbeeld een deel van het beheer van de stad, en er zijn taken naar de GR gegaan zoals de salarisadministratie naar het SCD. Dit alles zorgt ervoor dat de rol van de gemeente is veranderd. Dit heeft consequenties voor de werkwijze van de organisatie. Beleidsvoorbereiding en regievoering zijn hierbij belangrijke thema’s. In 2009 wordt de samenwerkingscultuur die nodig is voor een effectief opererende netwerkorganisatie verder vormgegeven, terwijl de organisatie ook professioneler en zakelijker wordt. Dit betekent dat er allereerst meer aandacht komt voor regievoering in ketens. De complexiteit van de samenleving noopt ons de kennis uit die samenleving veel meer te benutten en samen te binden. Voor de totstandkoming en de uitvoering van beleid is namelijk medewerking nodig van onze (keten)partners. Wij zullen daarom moeten investeren in de benodigde competenties als ‘bruggenbouwer’. In de netwerkorganisatie is het voeren van regie op zodanige wijze dat de opdrachtgevers- of eigenaarrol goed tot zijn recht komt onmisbaar. Het versterken van het opdrachtgeverschap staat in 2009 prominent op de agenda. Het opdrachtgeverschap wordt in dit kader verdiept en in de organisatie geborgd. In 2008 zijn kaders ontwikkeld rondom sturing in het netwerk. Deze kaders zullen in 2009 verder worden uitgewerkt en ingevoerd. Ontwikkelopgave programmasturing De programma’s worden ingezet als middel om politieke prioriteiten los van organisatorische begrenzingen aan te pakken. Het verder ontwikkelen van het programmatisch werken en programmacontrol zal in 2009 worden uitgevoerd. Ambitie 4: Dordrecht is een innovatieve gemeente. Veel van de hierboven genoemde activiteiten kunnen gezien worden als innovaties. Maar onze gemeente zal geboden kansen moeten blijven grijpen. Wij streven erna ‘innovatie’ te borgen in ons beleid. In 2009 zullen in de bedrijfsvoering tevens de onderstaande activiteiten worden uitgevoerd: • Flexibel en tijd -en plaatsonafhankelijk werken • Kennismanagement • Ideeënmanagement


Flexibel en tijd en plaatsonafhankelijk werken Het project Perfekt is in 2007 afgerond, de pilot van het nieuwe huisvestingsconcept is in 2008 geëvalueerd. Naar aanleiding van de uitkomsten van deze evaluatie zal in 2009 een besluit worden genomen over het vervolg. In 2009 zal gestart worden met het uitrollen van de ‘uniforme werkplek’. Hierdoor wordt het voor de medewerkers mogelijk om volledig tijd- en plaatsonafhankelijk te gaan werken. Op alle werkplekken in de netwerkorganisatie én thuis kan dan met dezelfde informatie en systemen worden gewerkt. De gehele invoering is meerjarig en zal naar verwachting in 2011 worden afgerond. Kennismanagement Onze organisatie werkt in een informatie maatschappij, een maatschappij die is gefundeerd op de productie, het beheer en de verspreiding van informatie. Informatie en kennis zijn, naast bijvoorbeeld financiën en personeel, cruciaal geworden voor het functioneren van de organisatie. Hierom worden informatie en kennis in onze organisatie en daarbuiten in de keten gedeeld. Informatie en kennis zijn transparant en voor iedereen binnen en buiten de gemeente toegankelijk. Ook is de gemeentelijke informatiehuishouding goed op orde om het mogelijk te maken om altijd en overal informatie uit te kunnen wisselen. En noodzaakt de complexiteit van de samenleving ons de kennis uit de samenleving veel meer te benutten en samen te binden. Binnen onze gemeente en de Drechtsteden is het Mozaiek-mappen systeem een hulpmiddel bij kennismanagement. In 2009 zal via opleidingen, adviestrajecten en communicatie extra aandacht geschonken worden aan het structureren, filteren en kunnen vinden van de benodigde informatie. De bedoeling is dat hierdoor de terugvindbaarheid en daarmee het delen van kennis wordt bevorderd. Daarnaast zal per sector en concern breed via een verandertraject aandacht worden geschonken aan het delen van informatie. Naast het delen van informatie is kennismanagement ook het kunnen vinden van de juiste collega in het netwerk. Om de juiste collega’s gemakkelijk te kunnen traceren is er behoefte aan een kennisnetwerk. In het kennisnetwerk kunnen medewerkers aan de hand van kennisprofielen (per project, thema, bedrijfscontact, kennisprofiel enz) worden gevonden. Binnen onze gemeente is deze informatie slechts deels voorhanden (voor projecten in Prisma). Terwijl Mozaiek – medewerkers hiertoe ook functionaliteit biedt. In 2009 zal een onderzoek worden gestart om ervoor te zorgen dat Mozaiek – medewerkers op dit onderdeel kan worden gebruikt. Tevens zal een communicatie campagne worden gestart. Ideeënmanagement De beste ideeën ontstaan vaak op de werkvloer. Medewerkers hebben immers zelf een goede kijk op hoe zaken beter geregeld kunnen worden. Om deze ideeën uit de organisatie op te diepen werken we sinds een aantal jaren met een gedigitaliseerde ideeënbus. In het najaar van 2008 heeft deze ideeënbus een uitbreiding ondergaan. Onder de noemer “Ideeëncentrale” worden ideeën van medewerkers van diverse aangesloten gemeenten en rijksoverheden ingediend, beoordeeld en geïmplementeerd. Doordat meerdere organisaties deelnemen aan de Ideeëncentrale vindt ook een proces van kennisdeling en idee-verrijking plaats, terwijl tevens voorkomen kan worden dat het wiel op meerdere plaatsen tegelijkertijd uitgevonden wordt. In 2009 willen we alle ideeën uit de Dordtse organisatie via de Ideeëncentrale laten lopen. Om de indiening van ideeën te bevorderen worden themagerichte acties gevoerd en wordt jaarlijks de prijs voor het beste idee uitgereikt. Daarnaast zal worden meegewerkt aan de doorontwikkeling van de –landelijke- Ideeëncentrale.


3.6 Verbonden partijen 3.6.1 Beleid en ontwikkeling Het inzicht in de aspecten van verbonden partijen is nodig vanwege de vaak aanmerkelijke bestuurlijke, beleidsmatige en financiële belangen. Voor de gemeente Dordrecht zijn vooral gemeenschappelijke regelingen, grote uitvoeringsorganisaties en deelnemingen (vennootschappen) relevant. Deze groepen worden in dit deel van het jaarverslag nader beschouwd. Verbonden partijen zijn organisaties die gemeentelijke taken uitvoeren. De gemeente is verantwoordelijk, maar heeft de uitvoering aan een ander overgedragen. Het kan daarbij gaan om samenwerkingsverbanden, verzelfstandiging en privatisering. Het gaat hier nadrukkelijk niet om inhuuractiviteiten. We spreken alleen over verbonden partijen als er zowel een bestuurlijke als een financiële relatie is. Het kan daarbij gaan om structurele en aanmerkelijke bijdragen. Een aantal verbonden partijen betreft samenwerking met andere gemeenten in de regio in de vorm van gemeenschappelijke regelingen. Vanwege de grotere schaal/ beleidsmatige overwegingen is de bedrijfsvoering op een hoger plan uit te voeren en is er door de hogere omzet meer buffercapaciteit voor risico’s in output en financiën. De bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen zijn ook terug te vinden in de productenoverzichten en in de staat van inkomensoverdrachten. Naast deze groep van verbonden partijen is de gemeente Dordrecht ook aandeelhouder in een aantal vennootschappen. Vaak hebben deze deelnemingen een historische achtergrond. Het betreft hier onder andere de voormalige gemeentelijke nutsbedrijven. Daarnaast participeert Dordrecht ook in private partijen die vanuit hun aard en werkgebied een zeer nauwe relatie hebben met de gemeentelijke bedrijfsvoering. Waar mogelijk zijn hierna de gegevens van 2008 opgenomen. Dordrecht is voor het behalen van resultaten in toenemende mate afhankelijk van organisaties buiten de gemeentelijke organisatie. In 2008 is een eerste aanzet gegeven om op dit punt te professionaliseren en is gestart met een brede inventarisatie van met de gemeente verbonden partijen. Na interne uitwerking van de bevindingen volgt een bestuurlijk voorstel in de vorm een nota Verbonden partijen in het najaar van 2008; ongeveer gelijktijdig met het vaststellen van deze begroting door de raad. Daarom is de presentatie in deze paragraaf compact gehouden. Het overzicht bevat alleen die regelingen waarin Dordrecht, naast een bestuurlijk belang, een aanmerkelijk financieel belang heeft. In volgende begrotingen zal deze paragraaf uitgebreider zijn. 1. Gemeenschappelijke regelingen De gemeente neemt deel aan een aantal gemeenschappelijke regelingen (GR). Bij deelname aan een GR zijn voor het gemeentebestuur de volgende aspecten van belang: • het beschikbaar stellen van middelen; • beleidsinhoudelijke en budgettaire aansturing/afstemming; • toezicht op de uitvoering van de regionale taken • verantwoording over het gevoerde beleid/ de uitgevoerde taken Dordtse ondersteuning is gericht op de belangen van Dordrecht en de verantwoordelijkheid van de bestuurder als lid van het gemeentebestuur van Dordrecht.


Regeling en deelnemers Financieel belang

Inhoudelijke/ bestuurlijke ontwikkelingen (risico’s: zie risicoparagraaf)

1. GR Samenwerkingsverband ZHZ Alblasserdam, Binnenmaas, Cromstrijen, Dordrecht, Giessenlanden, Gorinchem, Graafstroom, ’s-Gravendeel, Hardinxveld-Giessendam, Hendrik-Ido-Ambacht, Korendijk, Leerdam, Liesveld, Nieuw-Lekkerland, Oud-Beierland, Papendrecht, Sliedrecht, Strijen, Zederik en Zwijnrecht.

50 % van het risicodragerschap

Geen bijzonderheden

2. Wegschap Tunnel Dordtse Kil Dordrecht, Binnenmaas en de Provincie Zuid Holland

- In 2008 is een nieuwe regeling en een nieuwe meerjarige visie op de exploitatie vastgesteld.

3. GR Drechtwerk Alblasserdam, Barendrecht, Graafstroom, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Nieuw-Lekkerland, Papendrecht, Ridderkerk, Sliedrecht en Zwijndrecht

Zie voetnoot1 Zie risico 32 in de paragraaf 3.2. Risicomanagement en weerstandsvermogen

4. GR Drechtsteden Alblasserdam, Dordrecht, Binnenmaas, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht, Zwijndrecht

Ontwikkelingen: In 2008 wordt de thans directe deelneming ROM-D mogelijk onder de GR Drechtsteden gehangen. Er vindt discussie plaats over eventuele verbreding van het BLVSV (Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten) naar ZHZ. Binnenmaas zal waarschijnlijk per 1-1-2009 uittreden.

5. GR Gemeenschappelijke Woonwagencentra Drechtsteden

Deze regeling bevindt zich in de fase van liquidatie.

6. GR Gevudo In 2007 heeft Gevudo de stortplaats verkocht aan HVC. De feitelijke hoofdtaak van Gevudo is daarmee het aandeelhouderschap in HVC geworden

2. Indirecte deelneming via gemeenschappelijke regeling

Regeling en deelnemers Financieel

belang Inhoudelijke/ bestuurlijke ontwikkelingen (risico’s: zie risicoparagraaf)

1. HVC via Gevudo

Via Gevudo In 2008/ 2009 wordt een nieuwe verbrandingslijn in Dordrecht gebouwd

3. Directe deelnemingen De gemeente Dordrecht is aandeelhouder in een aantal vennootschappen. De belangrijkste daarvan zijn in onderstaande tabel (bedragen x € 1.000) weergegeven.

Regeling en deelnemers Financieel

belang Inhoudelijke/ bestuurlijke ontwikkelingen (risico’s: zie risicoparagraaf)

1. Eneco Holding BV De aandelen van ENECO Energie zijn in handen van 61 Nederlandse gemeenten

Dordrecht heeft een 9,05% aandelenbelang.

Splitsing en verkoop van een deel van de aandelen vormen mogelijke gespreksonderwerpen.

2. BV Gemeenschappelijk Bezit Evides Houders van aandelen zijn gemeenten die ten tijde van de oprichting van de vennootschap vielen binnen het verzorgingsgebied van N.V. Waterbedrijf Europoort. Dit betreft een gebied wat zich uitstrekt van Dordrecht, over de Hoekse Waard naar Rotterdam, Delft en Brielle

Dordrecht heeft circa 7% van de GBE aandelen.

De besluitvorming via GBE Evides over beslissingen/ voorstellen over de NV Evides (het waterbedrijf zelf) verloopt niet optimaal. De gelijkwaardige positie met de Zeeuwse aandeelhouders, welke zich laten vertegenwoordigen door het multi-utilitybedrijf Delta zorgt soms voor staken van stemmen. Beide partijen hebben 50% aandelenbezit, maar hebben soms een verschillende visie; bijv. op noodzaak van expansie, internationale activiteiten en maatschappelijke effecten.

1 De algemene bijdrage per gemeente wordt bepaald op basis van het aantal geplaatste werknemers, afkomstig uit de betreffende gemeente, op 1 januari van het boekjaar en de in het kalenderjaar gerealiseerde omzet. De uitwerking hiervan wordt vastgelegd in een convenant. Naast de algemene bijdrage, betaalt elke gemeente een specifieke bijdrage die bestaat uit het rijksbudget dat de gemeente ontvangt voor Wsw geïndiceerde inwoners, waarvoor de gemeente subsidie ontvangt en waarvoor de gemeente de uitvoering aan het openbaar lichaam heeft opgedragen. .


3. Bank Nederlandse Gemeenten De aandelen van de BNG zijn voor de helft in handen van de Staat; de andere helft is geplaatst bij gemeenten, provincies en een hoogheemraadschap.

€ 233.142 van het totale aandelenkapitaal (<1 %)

Volgens het halfjaarbericht 2008 heeft de BNG op haar bezittingen een verlies geleden van ruim 120 miljoen als gevolg van de economische crisis. De creditrating is desondanks in augustus gehandhaafd.

4. Regionale Ontwikkelings Maatschappij Drechtsteden CV

23,35% aandelenbelang

Zie GR Drechtsteden

5. NV Netwerk

Ruim 12,5 miljoen aan jaarlijkse uitvoeringskosten

Door investeringen in de nieuwe verbrandingscentrale is het niet uitgesloten dat het hoofdkantoor van Netwerk verplaatst moet gaan worden. Vooralsnog worden daarbij geen financiële risico’s voorzien, welke de gemeente(n) raken. Daarnaast wordt gewerkt aan verdere verlaging van de tarieven voor de gemeenten. In 2008 is een verbeterd dividendbeleid in de AvA vastgesteld. Deze leidt tot een procentueel hogere uitkering (75% bij solvabiliteitsondergrens van 30% ) aan aandeelhouders. Vooralsnog zullen dergelijke baten conform bestaand beleid blijven worden verrekend met de voorziening afvalinzameling en aldus betrokken blijven bij het gemeentelijke tarief- en afvalbeleid.

6. Dordtmij Publiek Private Samenwerking in de vorm van een BV met een Algemene Vergadering van Aandeelhouders en een Raad van Commissarissen De commerciële partner is Tanaks BV

50% van het aandelenkapitaal

Geen bijzonderheden.

7. Buurt service team 50% van het aandelenkapitaal

Mogelijk vindt in de 2e helft 2008 een heroriëntatie op deze deelneming plaats vanwege o.m. aanbestedingsregelgeving

8. BV Kennisbedrijven Drechtsteden De aandelen zijn in handen van Dordrecht en het DaVinci College

50% van het aandelenkapitaal plus € 125.000 extra kapitaalverstrekking

Momenteel wordt de doorstart van Kennisbedrijven BV uitgewerkt.

9. Natuur- en recreatieschap de Hollandse Biesbosch Provincie Zuid-Holland, Gemeente Sliedrecht, Gemeente Dordrecht

€ 936.132

Geen bijzonderheden

10. Waterbus BV € 184.125 per jaar via GRD; daarnaast leningen en garanties

De toekomst van deze BV is momenteel niet zeker. Zie ook risicoparagraaf.


4. Overzicht baten deelnemingen gemeente Dordrecht (inclusief terugontvangsten belastingdienst; bedragen x € 1.000):

Deelneming Toel. Belang in % Geraamd

dividend 2009

Eneco Holding NV (1) 9,05% 16.000B.V. Gem. bezit Evides (watervoorziening) 7,14% 328N.V. Bank Nederlandse Gemeenten 0,42% 453Overige dividenden (2) 0

Totaal 16.781

(1) Van de dividendopbrengst wordt 10 miljoen gestort in de algemene reserve; conform

kadernota. Indien de opbrengst lager mocht uitvallen, dan zal de storting evenredig worden verlaagd. Daarnaast ontvangst de gemeente van Eneco op grond van een overeenkomst een vaste concessie-uitkering van 1.376.000 voor de levering van gas, welke onder beleggingen wordt verantwoord. Deze opbrengst zal mogelijk na 2009 via wetswijziging worden geblokkeerd. Zie ook de risicoparagraaf.

(2) Hieronder bevinden zich deelnemingen in o.m. Dordtmij en het Buurt Service Team. Eventuele dividenden Netwerk en HVC worden verrekend met de voorziening afvalstoffenheffing.


3.7. Grondbeleid 3.7.1. Algemeen Nieuwe wetgeving: Wro met als belangrijk onderdeel de Grex Vanaf 1-7-2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) in werking treden, waar de grondexploitatiewet (Grexwet) onderdeel van uitmaakt. Deze nieuwe wetgeving biedt nieuwe mogelijkheden voor de uitvoering van het grondbeleid. De Grexwet is ingesprongen op de tekortkomingen van het huidige instrumentarium ten behoeve van kostenverhaal bij met name facilitair grondbeleid middels een exploitatieplan. Indien de gemeente op het moment van vaststellen van een bestemmingsplan nog niet met alle eigenaren een overeenkomst(en) heeft gesloten waarin het kostenverhaal is geregeld, dan stelt de gemeenteraad een exploitatieplan vast. In de Grexwet is gekozen voor de bouwvergunning als ‘stok achter de deur’ wat betreft de betaling van de exploitatiebijdrage. De bouwvergunning wordt pas verleend zodra de betaling van de exploitatiebijdrage door de ontwikkelaar is geregeld. Uitgangspunt in de Grexwet is dat gemeenten en ontwikkelaars privaatrechtelijke overeenkomsten kunnen blijven sluiten, zoals dat in de huidige praktijk veel gebeurt. De verwachting bij velen is dat gemeenten en ontwikkelaars vooral zullen blijven werken met privaatrechtelijke overeenkomsten. De grondexploitatiewet biedt de gemeente daarbij wel een sterkere onderhandelingspositie, omdat de gemeente immers uiteindelijk altijd voor de publiekrechtelijke weg kan kiezen. Structuurvisie De gemeente heeft een concept Structuurvisie Dordrecht 2020 opgesteld welke als stedelijk ruimtelijk beleidskader zal dienen. De structuurvisie dient als noodzakelijke basis voor de toepassing van diverse aspecten uit de Grexwet. In de Structuurvisie Dordrecht 2020 is een uitvoeringsstrategie opgenomen, waarin staat beschreven wat de programmatische ontwikkelopgave tot 2020 is, hoe de gemeente per type ontwikkeling op hoofdlijnen haar grondbeleid inzet en hoe zij met de mogelijkheden van de Nieuwe Wro omgaat. Tevens bevat de uitvoeringsstrategie voorstellen voor het actueel houden van de Structuurvisie Dordrecht 2020. De Structuurvisie Dordrecht 2020 zal evenals de Nota Grondbeleid en de Nota Bovenwijkse voorzieningen één keer per raadsperiode worden herzien. Strategisch Grondbeleid Dordrecht werkt met een nota grondbeleid waarbij vanuit stadsniveau bekeken wordt wat de gewenste strategische inzet van grondbeleid is voor verschillende typen ontwikkelingen. Vervolgens wordt binnen de projecten een ontwikkelstrategie opgesteld, bestaande uit o.a. de inzet van grondbeleidsinstrumenten, wijze van samenwerking en een financieel kader. Hierbij worden de omgevingselementen (zoals bestaande grondposities etc.) die bij het project een rol spelen, meegenomen. Momenteel wordt de Nota Grondbeleid geactualiseerd. De nota wordt aangepast aan de nieuwe mogelijkheden en instrumenten van de nieuwe Wro en daarmee de grondexploitatie-wet. De Grexwet biedt meer zekerheden dan voorheen voor gemeenten, omdat zij de gemeen-telijke kosten door de marktpartijen afdwingbaar betaald kunnen krijgen door het opstellen van een exploitatieplan. Voor de meeste projecten in Dordrecht zijn reeds samenwerkings-overeenkomsten afgesloten met afspraken omtrent het kostenverhaal. Ook in deze contracten worden deze kosten al verhaald. De mogelijkheden van de wet kunnen daarom vooral als een stok achter de deur worden gezien. Wel zijn de vereisten rondom het verhaal van de bovenwijkse voorzieningen gewijzigd. De nota Bovo wordt momenteel herzien. In de nieuwe nota zal een nieuwe methodiek worden geïntroduceerd zodat op de wijzigingen in de wet kan worden aangesloten. Verder kan het exploitatieplan bepalingen bevatten over de fasering van de uitvoering en de koppeling van programmaonderdelen. In een overeenkomst kunnen bovendien de volgende locatieeisen worden opgenomen: - eisen voor de werken en werkzaamheden in het exploitatiegebied voor het

bouwrijpmaken, de aanleg van nutsvoorzieningen en het inrichten van de openbare ruimte.

- Regels over het uitvoeren van bovengenoemde werken en werkzaamheden.


In een exploitatieplan mogen ook bepalingen opgenomen worden over het aantal en de situering van sociale woningbouw (huur en koop) en particulier opdrachtgeverschap. Daarnaast biedt de Grexwet de mogelijkheid om bijdragen te vragen voor ruimtelijke ontwikkelingen (ruimtelijke bijdrage) elders in de gemeente mits deze in de structuurvisie zijn opgenomen . De extra mogelijkheden zorgen voor een versterking van de gemeentelijke regierol en beïnvloeden de keuzes betreffende de strategie omtrent de realisering van ruimtelijke ontwikkelingen. Het effect op het huidige grondbeleid van Dordrecht (vastgesteld in 2003) en beschreven op een drietal punten, kan op hoofdlijnen beschreven worden als: • Strategische ontwikkelingsprioriteit:

Dit zijn ontwikkelingen die vanuit het programma en/of de strategische ligging belangrijk zijn voor de stad, waarbij de gemeente een sterke regierol wil vervullen. Vooral bij deze categorie ontwikkelingen kan de aanpassing van de wetgeving leiden tot andere afwegingen dan die in het verleden werden gemaakt. Gezien de extra sturingsmogelijkheden die de gemeente middels de nieuwe wetgeving krijgt, zal de keuze tot een actief aankoopbeleid goed beargumenteerd moeten worden. Het is denkbaar dat er in de toekomst minder vaak tot actief aankoopbeleid wordt gekozen. De onderhandelingspositie van de gemeente is met de nieuwe wetgeving immers veel sterker dan in het verleden. Deze keus zal per ontwikkeling in de ontwikkelstrategie worden gemaakt.

• Derdenontwikkeling: De aanpak rond de Derdenontwikkeling (ontwikkelingen die de gemeente graag overlaat aan private partijen) zal naar verwachting niet erg gaan afwijken van de huidige situatie. Wel zal juist bij dit soort ontwikkelingen de overweging aan de orde komen om wel of niet voor het publiekrechtelijke spoor te kiezen.

• Moneymaker: Op deze ontwikkelingen waar een positief financieel resultaat wordt verwacht (en in principe geen zware regierol van de gemeente vereist), zal de nieuwe wetgeving weinig effect hebben. De gemeente zal ook in de toekomst zoveel mogelijk gronden in eigendom willen krijgen wanneer dat de hoogste opbrengsten genereert. Uiteraard worden deze opbrengsten ook in de toekomst ingezet voor projecten die verliesgevend zijn. Wel kan bij deze projecten ervoor worden gekozen dat aan de private grondeigenaren een ruimtelijke bijdrage wordt gevraagd.

Daarnaast zal de gemeente in het vervolg een plan ook altijd doorrekenen op basis van een exploitatieplan volgens de Grexwet. De uitkomsten hiervan zal de gemeente betrekken bij het bepalen van de financiële bandbreedte van een project welke ingezet wordt bij de onder-handelingen. Met het in werking treden van de nieuwe wetgeving, zal er ook veel meer aandacht moeten komen tussen het grondbeleid en de planjuridische aspecten. Zo kan het zijn dat de gemeente er in bepaalde gevallen voor kiest pas een bestemmingsplan vast te stellen als zij met alle eigenaren privaatrechtelijke contracten zijn gesloten zodat zij geen exploitatieplan meer hoeft vast te stellen. Verantwoording en inzicht in de financiële consequenties van het gevoerde grondbeleid vindt plaats in Prognose 2009. Met financieel economische haalbaarheid (en financiële kaderstelling) als uitgangspunt, bestaat een wisselwerking tussen het Grondbeleid en het ruimtelijke beleid.

3.7.2. Prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie (conform kadernota) • Bouwgrondexploitaties boekwaarde aan het begin van het begrotingsjaar 2007: € 103,27

miljoen. • De investeringen in het begrotingsjaar 2007: € 20,05 miljoen. • De opbrengsten in het begrotingsjaar 2007: € 5,25 miljoen. • Boekwaarde aan het einde van het begrotingsjaar 2007: € 118.07 miljoen. • De geraamde nog te maken kosten (vanaf 2008): € 69,19 miljoen (een onderbouwing

hiervan is terug te vinden in de bijlage van de prognose 2008). • De geraamde opbrengsten (vanaf 2008): € 123,61 miljoen (een onderbouwing hiervan is

terug te vinden in de bijlage van de Prognose 2008). • Het geraamde eindresultaat 2008 (NCW per 31-12-2007 van de actieve

grondbedrijfscomplexen): -/- € 11,41 miljoen (negatief).


Aangezien het plan voor de Stadswerven door de heroriëntatie in beweging is, is in nauw overleg met de accountant, besloten om het resultaat van Stadswerven in de Prognose 2008 te neutraliseren. Bij de kadernota 2009 is ook geconcludeerd dat de vermogenspositie sterk is verslechterd; in hoofdzaak door het neutraliseren van het resultaat Stadswerven. Inmiddels is bestuurlijk bij de nieuwe planvorming Stadswerven een neutrale exploitatie als uitgangspunt bekrachtigd. Naast de resultaten grondexploitaties dient ook het resultaat erfpachtexploitaties in de totale beschouwing te worden betrokken. Deze bedraagt 18,77 miljoen positief. Zie ook kadernota 2009.

3.7.3. Toelichting op de financiële positie en de winst- en verliesneming Financieel (risico’s, principes winstneming) In totaliteit rekent het Grondbedrijf met een risicobedrag van € 24,15 miljoen, welke is opgebouwd uit €17,39 miljoen als exploitatierisico van de grondbedrijfscomplexen, € 0,52 miljoen voor archeologie en € 6,24 miljoen voor strategische verwervingen. In het algemeen kan worden gesteld dat het financiële risico van het Grondbedrijf groter wordt. De belangrijkste reden hiervoor is dat de gemeente steeds meer te maken krijgt met complexe projecten die tevens zeer risicovol zijn (bijv. Maasterras, Gezondheidspark Dordwijk, Businessplan Revitalisering Zeehaven, Zuidpolder, Stadswerven). Het is duidelijk dat deze complexe projecten een grote impact op de financiële middelen van de gemeente c.q. het Grondbedrijf zullen hebben. Verbeterde aanpak van risicomanagement, niet alleen bij projectorganisaties maar ook bij het grondbedrijf zelf, moet het inzicht in de risico’s vergroten en beheersing ervan optimaliseren. Duidelijk is ook dat het Grondbedrijf met een actief strategisch aankoopbeleid aanmerkelijk meer risico loopt dan voorheen. De risico´s zijn bij strategische verwervingen immers per definitie groot aangezien in een vroegtijdig stadium, wanneer de onzekerheid relatief groot is, investeringen worden gedaan. Naast projecten die een voordelig dan wel een nadelig exploitatieresultaat hebben, kent het grondbedrijf ook projecten waarbij de besluitvorming en inzet gericht is op kostendekkende exploitatie. Gelet hierop vindt intensieve monitoring op het verloop van deze projecten plaats. Verloop reserves en voorzieningen De reserves en voorzieningen van het grondbedrijf bedragen in totaal € 56,95 miljoen en kunnen worden onderscheiden in: Algemene reserves € 21,98 miljoen Bestemmingsreserves € 6,61 miljoen Voorzieningen € 28,35 miljoen Als gevolg van nadere besluitvorming bij Amstelwijck zijn deze cijfers afwijkend ten opzichte van de jaarrekening 2007, maar wél conform prognose 2008. Algemene reserve De algemene reserve is opgebouwd uit de resultaten van de in het verleden afgesloten grondexploitaties plus alle tussentijdse winst- en verliesnemingen en de reserve exploitatie erfpachtgronden. De algemene reserve moet gezien worden als het risicokapitaal van het Grondbedrijf. Ondanks goed onderbouwde ramingen en inschatting van risico’s blijft het mogelijk dat zich onvoorziene risico’s voordoen. Stadswerven valt gezien de besluitvorming daarover uitdrukkelijk buiten. Niet voorziene risico’s worden binnen de algemene reserve opgevangen. Hieruit volgt dat de algemene reserve een buffer functie heeft en in belangrijke mate bepaald wordt door het aantal, de omvang, risicoprofiel e.d. van de projecten. De buffer algemene reserve bedraagt € 14 miljoen.


Deze minimaal aanwezige buffer is opgebouwd uit: • De berekeningswijze van de buffer algemene reserve wordt bepaald door het gemiddelde

over een periode van 10 jaar van een aantal door BBV aangegeven kostenposten van de exploitaties die behoren tot categorie onderhanden werk te nemen1: € 9,5 miljoen.

• Daarnaast heeft de buffer reserve exploitatie erfpachtgronden ten doel de risico’s op te vangen van onder andere de sanering van gronden van afgelopen erfpachtcontracten. Dit betekent een totaal bedrag van afgerond € 4,5 miljoen.

Op basis van de Prognose 2007 wordt de afdracht van € 8,34 miljoen aan SI in 2008 geëffectueerd. Rekening houdend met deze correctie neemt de Algemene Reserve van € 21,98 miljoen met € 8,34 miljoen af tot € 13,64 miljoen. De buffer Algemene Reserve moet echter op basis van een eerdere risico-inventarisatie Grondbedrijf tenminste € 14,00 miljoen bedragen. In deze nieuwe situatie is de buffer algemene reserve ontoereikend. Dit tekort wordt beschouwd in de totale vermogenspositie van de stad waarvoor o.a. een algemene reserve is van thans ten minste € 10 miljoen. Bij de kadernota is ook aangegeven dat in 2008 nog een aantal acties moeten plaatsvinden. Dat betreft onder meer, naast het bestuurlijk vaststellen van grondexploitaties, tevens het kritisch bekijken van grondexploitaties op oneigenlijke posten; m.a.w. posten welke feitelijk niets met grondexploitaties van doen hebben verwijderen en via bestuurlijke besluitvorming dáár plaatsen waar ze in de stadsbegroting horen. Bij het opstellen van deze paragraaf zijn de effecten daarvan nog niet bekend. Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves van € 6,61 miljoen: • Revitalisering revitalisering bedrijventerreinen(€ 3,25 miljoen) • Promotieactiviteiten (€ 0,01 miljoen) • Sanering Akzo-terrein gevormd (€ 3,35 miljoen) Voorzieningen Voor alle verliesgevende grondbedrijfprojecten zijn voorzieningen gevormd welke gelijk zijn aan de netto contante waarden. Bij het afsluiten van een dergelijk verliesgevende project wordt het nadelig resultaat gedekt door de betreffende voorziening. Hieruit volgt dat het verlies wordt genomen op de einddatum van het project. Een overzicht van verliesgevende grondbedrijfprojecten op basis van het te verwachten verloop in tijd geeft het volgende beeld:

Project

Voorziening Prognose 2008

Voorziening bouwgrond in exploitatie: ( x 1 mln euro)

Admiraalsplein 4,56

Leerpark 8,34

Woonwagenlocaties 5,02

Blekersdijk/ Vrieseweg 2,17

De Holland 1,48

Gezondheidspark 1,93

Overige nadelige projecten 1,06

Voorziening bouwgrond in exploitatie 24,57

Voorziening restant afgewikkelde complexen: 0,55

Strategisch vastgoed aangekochte percelen 3,232

Totaal Voorzieningen 28,35 Verlies en winstneming Met betrekking tot de projecten die een nadelig exploitatieresultaat laten zien zijn voorzieningen gevormd, waarvan er naar verwachting van de grote projecten geen in 2009 zullen worden afgesloten.

1 Aangezien het project Stadswerven dit jaar is geneutraliseerd betekent dit dat wanneer ook dit jaar deze methodiek wordt aangehouden er ineens een enorme fluctuatie plaatsvindt (Stadswerven vertegenwoordigt immers een groot deel van de kosten). Om deze reden is, in overleg met de accountant, er dit jaar voor gekozen hetzelfde bedrag als vorig jaar aan te houden. � Waarvan € 2,5 in verband met besluitvorming Amstelwijck 2008


Op basis van de nota Winst en Verliesneming is tussentijdse winstneming mogelijk als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: • Als het project onderverdeeld is in duidelijk herkenbare delen; • Als de winst (nagenoeg) is gerealiseerd; • Als het deelproject kan worden afgesloten; • Als er voldoende voorzieningen zijn getroffen voor verwachte verliezen op deelprojecten. Gelet op de huidige stand van de projecten en de Prognose 2008, is het niet de verwachting dat in 2009 tussentijds winst wordt genomen. Hoewel het resultaat en het risico van de Stadswerven nog niet is gekwantificeerd, moet rekening gehouden worden met een aanzienlijk risicobedrag. Niet alleen is dat bij een binnenstedelijk transformatieproject van dergelijke omvang realistisch, maar bovendien is er sprake van een flinke boekwaarde op het project welke eerst ‘goedgemaakt’ moet worden.


3.8. GroteStedenBeleid (GSB) Het Rijk heeft met de 31 grootste gemeenten van Nederland (G4 en G27) specifieke afspraken gemaakt over de inzet van middelen op enkele beleidsterreinen binnen de steden, naast de algemene uitkering die de gemeenten al ontvangen. De basis voor het gemeentelijk GSB-beleid zijn de convenantafspraken met het Rijk zoals deze voor de GSB3-periode van 2005-2009 zijn vastgelegd. De basis voor die afspraken tussen Rijk en de gemeente Dordrecht is het Rmop (regionaal meerjarenontwikkelingsprogramma), uit 2004. Er zijn drie pijlers binnen het GSB: Economie, Fysiek (Investeringen Stedelijke Vernieuwing (ISV)) en Sociale Integratie en Veiligheid (SIV). Aan deze pijlers zijn financieringsstromen gekoppeld in de vorm van brede doeluitkeringen (BDU´s). Voor de periode 2005-2009 is voor Economie € 2,1 miljoen beschikbaar gesteld, voor fysiek € 17 miljoen en voor SIV in totaal verspreid over 5 jaar circa € 75 miljoen. In de GSB2/ ISV1-periode (2000-2004) waren afspraken met het Rijk gemaakt over het realiseren van een aantal fysieke projecten. Deze bleken aan het einde van 2004 echter voor een deel niet gerealiseerd. Met het Rijk is afgesproken dat de openstaande afspraken uit de ISV1-periode aan het einde van 2009 alsnog gerealiseerd moeten zijn. In juni 2007 hebben de G31 een tussenverantwoording op de voortgang van inhoudelijke prestatieafspraken moeten afleggen richting het Rijk, de zogenaamde Midterm Review. In 2010 volgt de eindverantwoording. Bovendien moet jaarlijks een zogenaamde SiSa-verantwoording worden afgelegd richting het ministerie van VROM, waar GSB inmiddels is ondergebracht. Deze richt zich met name op de gerealiseerde uitgaven. Momenteel beraadt minister Vogelaar zich op de wijze waarop stedenbeleid na 2009 wordt vormgegeven. GSB in zijn huidige vorm wordt niet voortgezet. Haar voornemen is nu om te werken met het wijkenbeleid (prachtwijken), met ISV, met verstedelijkingsbeleid (verstedelijkingsafspraken) en nieuw stedenbeleid. Binnen het nieuwe stedenbeleid zal zij zich primair richten op het ondersteunen van steden bij het bestrijden van complexe maatschappelijke problemen die tot achterstanden leiden. Mevrouw Vogelaar is van mening dat sociale problematiek moet worden aangepakt op stedelijk en wijkniveau. Economische vraagstukken vragen naar haar mening om een regionale aanpak en worden derhalve geen onderdeel van het nieuwe stedenbeleid, met uitzondering van het thema wijkeconomie. Bij het schrijven van deze begroting is nog niet duidelijk op welke wijze eventueel vanuit andere ministeries, zoals het ministerie van Economische Zaken, ondersteuning kan worden verwacht. Economie In 2009 wordt binnen de pijler economie verder gewerkt aan de revitalisering van de zeehaven. Ook wordt voortgegaan met de beveiliging van bedrijventerreinen (zeehaven en Louter Bloemen). Op Dordtse Kil 3 hebben ondernemers zelf het initiatief tot beveiliging van het terrein genomen. Ook de dienstverleningspakketten aan innovatieve ondernemers, in de vorm van het mentorproject, wordt in 2009 voortgezet. Fysiek (ISV) De fysieke pijler richt zich in 2009 wederom op sloop- en nieuwbouw van woningen in Dordrecht-West, op het omzetten van huur- naar koopwoningen, het verbeteren van de omgevingskwaliteit van woningen en een sociaal programma voor Dordrecht West. Sociale Integratie en Veiligheid (SIV) Binnen de pijler Sociaal, Integratie en Veiligheid ligt de focus op inburgering, schakelklassen, voorkómen van voortijdig schoolverlaten, maatschappelijke opvang, verslavingszorg, bestrijden van overgewicht, aanpak van veelplegers, aanpak van criminaliteit, en sportstimulering onder allochtone jeugd. In bijlage 3 is een overzicht weergegeven van alle prestatieafspraken die in het kader van GSB eind 2009 moeten zijn gerealiseerd. Aangezien de periode vijf jaar beslaat, moet gemiddeld per jaar 20% van de prestatieafspraak worden behaald. Uit de Midterm Review voor GSB in 2007 is gebleken dat we grotendeels op schema liggen. Tijdige revitalisering van de zeehaven en deelname aan schakelklassen hebben aandacht nodig. In bijlage 3a t/m 3c zijn de financiële overzichten weergegeven die met de genoemde drie GSB pijlers samenhangen. De doelstellingen van GSB zijn integraal verwerkt in de zes begrotingsprogramma’s. In de themateksten is steeds tussen haakjes aangegeven als het (tevens) een GSB doelstelling betreft.


4. Financiële begroting De financiële begroting beoogt het inzicht in de gemeentelijke financiën te vergroten en biedt daartoe een samenhangend inzicht in de ontwikkeling van de exploitatie en de belangrijkste vermogensbestanddelen. De financiële begroting bestaat uit het overzicht van baten en lasten (4.1), de uiteenzetting van de financiële positie (4.2) en de investeringen (4.3).

4.1 Overzicht van baten en lasten (exploitatie) In deze paragraaf wordt een totaaloverzicht gepresenteerd van de aan de verschillende begrotingsprogramma’s (thema’s) gerelateerde baten en lasten en de ontwikkeling daarvan ten opzichte van vorig jaar. Navolgend worden de belangrijkste ontwikkelingen / budgettaire uitgangspunten in de lasten en baten toegelicht. 4.1.1.Ontwikkelingen in de lasten Loon- en prijscompensatie gemeentelijke organisatie De ontwikkeling van de personeelsbudgetten is gebaseerd op een prognose van de lonen en pensioenen, in combinatie met de actuele formatie- en bezettingsgegevens. Voor 2009 is deze gesteld op 3,9%, wat leidt tot een hoger structureel aandeel in de gemeentelijke middelen van circa € 1,5 miljoen. Voor de prijsontwikkeling wordt conform staand beleid uitgegaan van de CPB raming van de Consumentenprijsindex (CPI) voor het komende jaar, gecorrigeerd met een nacalculatie over voorgaande jaren. Voor 2009 is deze gesteld op 3%, wat leidt tot een budgettair effect van € 1,56 miljoen. Loon- en prijscompensatie gesubsidieerde instellingen Volgens staand beleid wordt voor de berekening van het aandeel in de gemeentelijke middelen dat het gevolg is van deze loonontwikkeling uitgegaan van de veronderstelling dat 75% van de verstrekte subsidies wordt besteed aan lonen en 25% aan overige kosten. In de berekeningen wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de feitelijke kostenontwikkeling van de betreffende instelling. Daarom wordt voor de loonkostenontwikkeling aangesloten op de parameters in de afzonderlijke bedrijfstakken Welzijn, Bibliotheek en Kunsteducatie. Voor 2009 zijn de indexen voor loon- en prijsontwikkeling voor subsidies gesteld op: • 3,65% index subsidie gemeentelijke instellingen, waarop de interne loonindex van

toepassing is. • 2,25% index subsidie Bibliotheek • 3,30% index subsidie Kunsteducatie (To Be) • 3,14% index subsidie Welzijn overig Het budgettaire beslag hiervan bedraagt € 1,1 miljoen. Volumeontwikkeling Gemeenschappelijke Regelingen Gemeenschappelijke Regeling Zuid-Holland-Zuid De grondslag voor het bepalen van dit percentage zijn de afspraken m.b.t. de budgetteringsmethodiek. De budgettering is namelijk gekoppeld aan de ontwikkelingen in het Gemeentefonds, het zogenaamde accres. Wel zijn nadere afspraken gemaakt over de aanwending en de maximering van de budgettaire ruimte. Dit is het geval als het accrespercentage hoger is dan de loon- en prijsstijging. De afspraak is dat de zogenaamde accresruimte transparant wordt gemaakt en wordt gestort in een egalisatievoorziening met een bovengrens. Gaat de reserve deze grens te boven dan wordt het meerdere gebruikt om de stijging van de inwonerbijdrage te beperken, wat betekent dat de gemeentelijke bijdrage beperkt kan worden. De begrensde compensatie van de Gemeenschappelijke Regeling Zuid-Holland-Zuid is vastgesteld op 3,3%, hetgeen een budgettair beslag bedraagt van circa € 460.000.


Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden Ook bij de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden is een algemene budgetteringssystematiek vastgesteld die gebaseerd is op de ontwikkeling van het Gemeentefonds. Deze wijkt enigszins af van de bij de Gemeenschappelijke Regeling Zuid-Holland-Zuid toegepaste systematiek en de gemeentelijke berekeningsmethode. Het verschil zit met name in de wijze van verwerking van nacalculaties over voorgaande begrotingsjaren en het peilmoment voor de berekening van de indexen. Het accrespercentage in het gemeentefonds is aanzienlijk, 7,65% volgens de bij de GR Drechtsteden van toepassing zijnde systematiek. Het hoge percentage in het gemeentefonds vindt zijn oorsprong in het Bestuursakkoord tussen het Rijk en gemeenten dat in het voorjaar van 2007 gesloten is. Gemeenten en Rijk hebben zich gecommitteerd om inspanningen te doen op een aantal beleidsterreinen. In verband met deze bijzondere omstandigheid is daarom – na overleg in onder andere het overleg van wethouders financiën- besloten in de begroting 2009 van de GR Drechtsteden uit te gaan van het inflatiepercentage van 3,86% in plaats van het accres. Dit percentage is opgebouwd uit een looncomponent en een prijscomponent. Het budgettaire beslag bedraagt € 357.000. Naast loon- en prijsaanpassingen zijn hierin ook taakmutaties verwerkt. Gemeenschappelijke Regeling Drechtwerk In de begroting 2009 van Drechtwerk en de bijbehorende meerjarenramingen zijn de uitgangspunten verwerkt die ten grondslag liggen aan de toekomstvisie. De financiële efffecten van de “schoon schip operatie” zijn ook verwerkt. De modernisering van Drechtwerk moet leiden tot een gestage afname van de gemeentelijke bijdrage in het exploitatietekort. De bijdrage daalt van € 2,25 miljoen in 2009 naar € 1,5 miljoen in 2012. Dit is opgenomen in de gemeentelijke begroting conform de besluitvorming bij de kadernota 2009. Tunnel Dordtse Kil De bijdrage aan het Wegschap Tunnel Dordtse Kil daalt vanaf 2009 in verband met de afloop van de afschrijving van enkele investeringen. Voor Dordrecht leidt dit tot een structureel lagere bijdrage waarin – cf Kadernota 2009 – voorzien is in de begroting. Jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen Voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume is geen voorziening opgenomen. Het gaat hierbij om opgebouwde rechten vakantiegeld, opgenomen vakantiedagen, wachtgelden, wethouderspensioenen en IZA premies oud werknemers. Deze jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen zijn opgenomen in de reguliere exploitatie en de meerjarenbegroting. Ontwikkeling kapitaallasten In de begroting 2009 is gerekend met een rente omslag van 4%. 4.1.2. Ontwikkelingen in de baten De raming van de algemene uitkering voor 2009 is gebaseerd op de Meicirculaire 2008. Belangrijke volume gegevens waarop de algemene uitkering is gebaseerd betreft het aantal inwoners (118.187) en woonruimten (56.485). De ontwikkeling van de overige lokale heffingen volgt de ontwikkeling van de gemeentelijke uit heffingen en tarieven te dekken kosten, zijnde 3,0%. De OZB-tarieven worden met de index voor prijsstijgingen verhoogd, zijnde 3,0%. De tarieven voor bouwleges zijn kostendekkend. De lasten bestaan voor 75% uit personele kosten en 25% uit materiële kosten. Het gehanteerde percentage is 3,65%. De tarieven van de rioolheffing worden vastgesteld naar aanleiding van het GRP-4 (Gemeentelijk Rioleringsplan). Hierin is een jaarlijkse aanpassing voorzien van 4% met inbegrip van een gemiddelde inflatiecorrectie voor de GRP-periode van 2% per jaar. De stijging van de OZB tarieven, bouwleges en overige tarieven en heffingen leidt tot een inkomstenverruiming van € 700.000 structureel. Voor een verdere toelichting op de uitgangspunten van de lokale heffingen wordt verwezen naar de paragraaf Lokale heffingen (paragraaf 3.1). Voor meer informatie omtrent de uitkomsten van de Mei-circulaire 2008 wordt verwezen naar het Thema Gemeentefonds (paragraaf 2.7).


Overzicht geraamde incidentele baten en lasten voor 2009

Lasten Baten Saldo

Programma incidenteel incidenteel 2009

1. Veiligheid 0 0 0

2. Sociale en Culturele Infrastructuur 434 455 21

3. Wonen en Leefbaarheid 5.886 10.333 4.447

4. Werk en Scholing 2.408 6.309 3.901

5. Ondernemerschap en Bereikbaarheid 972 602 -370

6. Bestuur, Participatie en Dienstverlening 0 0 07. Algemene dekkingsmiddelen 27.779 10.671 -17.108

Totaal 37.479 28.370 -9.109 Overzicht EMU (Europees Monetaire Unie) saldo Met ingang van het begrotingsjaar 2008 is de gemeente wettelijk verplicht om bijgaande informatie ter kennisname in de financiële begroting op te nemen. Belangrijke reden hiervoor is het vergroten van de bewustwording van het begrip EMU saldo.


2008 2009 2010

Omschrijving x € 1000,- x € 1000,- x € 1000,-

1 -177 11.882 11.245

2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 14.500 17.003 20.258

3 13.375 5.046 5.331

4 139.708 48.060 49.372

5

6 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa:

7 5.156

8 Baten bouwgrondexploitatie:

Baten voorzover transacties niet op exploitatie verantwoord

9 Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties 9.622 2.627 3.256met derden betreffen

10

11 Verkoop van effecten:

a Gaat u effecten verkopen? (ja/nee)

b Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie?

-126.788 -16.756 -15.794

Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c)

Volgens realisatie tot en met sept. 2008, aangevuld

met raming resterende periode

Volgens begroting 2009

Volgens meerjarenraming in

begroting 2009

Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie

Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd

Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en overigen, die niet op de exploitatie zijn verantwoord en niet al in mindering zijn gebracht bij post 4

Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voorzover niet op exploitie verantwoord

Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transacties met derden die niet op de exploitatie staan)

Berekend EMU-saldo

Lasten ivm transacties met derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten

ja nee ja nee ja neeja nee ja nee ja nee


Hieronder treft u het overzicht van baten en lasten aan. In dit overzicht –dat gebaseerd is op staand beleid- zijn de financiële effecten van de besluitvorming naar aanleiding van de Kadernota 2009 verwerkt. In overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wordt eerst het saldo voor bestemming gepresenteerd, vervolgens de mutatie(s) in de reserves en uiteindelijk het saldo na bestemming. De lasten en baten van de gemeente die niet rechtstreeks aan een programma zijn toe te rekenen, de algemene dekkingsmiddelen en een bedrag voor onvoorzien, zijn op het programma Algemene dekkingsmiddelen opgenomen (zie hoofdstuk 2). Het overzicht van baten en lasten wordt op themaniveau gepresenteerd en biedt een integraal overzicht van de gemeentelijke baten en lasten.

(bedragen x € 1.000)Saldo voor

bestemming

Programma Veiligheid

Sociale veiligheid 3.730 272 -3.458 0 -3.458 -3.436 -3.436 -3.435

Fysieke veiligheid 12.369 0 -12.369 0 -12.369 -12.352 -12.208 -12.094

Verkeersveiligheid 231 0 -231 0 -231 -231 -201 -201

Integrale veiligheid 313 0 -313 0 -313 -313 -313 -313

Programma Sociale en Cultruele Infrastructuur

Maatschappelijke voorzieningen 25.690 3.654 -22.036 189 -21.847 -21.212 -21.241 -21.225

Integratie en Interculturalisatie 2.290 0 -2.290 0 -2.290 -2.077 -1.973 -1.973

Gezondheid 3.710 1.537 -2.173 0 -2.173 -2.157 -2.193 -2.193

Zorg 16.444 0 -16.444 0 -16.444 -16.424 -16.424 -16.424

Inkomen 63.050 44.349 -18.701 0 -18.701 -18.703 -18.703 -18.702

Cultuurvoorzieningen 18.962 1.765 -17.197 9 -17.188 -16.413 -16.421 -16.426

Vrijetijdsvoorzieningen 2.077 354 -1.723 0 -1.723 -1.691 -1.687 -1.676

Sport 13.240 3.152 -10.088 0 -10.088 -9.593 -9.272 -9.400

Programma Wonen en Leefbaarheid

Beheer van de openbare ruimte 33.970 4.243 -29.727 162 -29.565 -29.082 -26.263 -26.180

Afvalinzameling en -verwerking 13.185 13.470 285 0 285 341 342 341

Riolen 8.884 9.677 793 0 793 794 793 792

Milieu 7.035 622 -6.413 2.143 -4.270 -4.222 -4.218 -4.217

Vergunningverlening 2.374 3.191 817 -32 785 785 785 785

Handhaving 1.225 125 -1.100 0 -1.100 -1.098 -1.098 -1.098

Ontwikkelen en herstructureren woonwijken 67.827 62.111 -5.716 1.530 -4.186 -3.316 -3.252 -3.515

Programma Werk en Scholing

Opgroeien en onderwijs 12.531 508 -12.023 0 -12.023 -11.682 -11.736 -11.532

Onderwijshuisvesting 18.361 2.891 -15.470 3.901 -11.569 -12.677 -15.980 -16.909

Arbeidsmarkttoeleiding 50.275 45.416 -4.859 0 -4.859 -4.383 -4.219 -4.097

Programma Ondernemerschap en Bereikbaarheid

Ontwikkelen, beheer en herstructering bedrijfster. 3.512 3.409 -103 0 -103 -102 -102 -102

Verbeteren bereikbaarheid 7.032 6.893 -139 -290 -429 -195 -99 -71

Economische structuurversterking 7.852 788 -7.064 270 -6.794 -6.182 -5.763 -5.659

Programma Bestuur, Partc. en Dienstverlening

Algemeen bestuur 3.300 62 -3.238 0 -3.238 -3.228 -3.217 -3.206

Dagelijks bestuur 12.282 3.358 -8.924 0 -8.924 -9.108 -8.656 -8.351

Dienstverlening 4.754 2.350 -2.404 0 -2.404 -2.379 -2.093 -2.127

Communicatie en voorlichting 498 0 -498 0 -498 -498 -498 -498

Programma Algemene Dekkingsmiddelen

Gemeentefonds 0 138.805 138.805 0 138.805 137.423 136.624 137.077

Lokale belastingen 2.178 18.825 16.647 0 16.647 16.829 17.011 17.195

Bedrijfsvoering 7.581 66.817 59.236 -17.097 42.139 37.046 34.376 34.823

TOTALEN 426.762 438.644 11.882 -9.215 2.667 464 -1.335 -611

B e g r o t i n g s a l d o 's

2010 2011 2012Lasten Baten

B e g r o t i n g 2 0 0 9

Mutatie reserves

Saldo na

bestemming


4.2. Financiële positie en toelichting De paragraaf financiële positie geeft een integraal beeld van de gemeentelijke financiën (vermogen, exploitatie en risico’s) voor het begrotingsjaar en verdere jaren. De raad heeft met de vaststelling van de Kadernota 2009 (en de programmabegroting 2008) als richtinggevend document voor de begrotingscyclus het beleidsmatige en budgettaire kader voor 2009 en verder vastgesteld. De programmabegroting 2009 en de meerjarenbegroting 2010-2012 bevat de inhoudelijke en budgettaire uitwerking van dat beleid.

4.2.1. Meerjarenbegroting 2009-2012 Exploitatie De Kadernota 2009 vormt de basis voor het financiële perspectief 2009. Naast een actualisatie van het budgettaire perspectief op grond van autonome ontwikkelingen heeft de kadernota ook vooral de functie van bijstelling en bijsturing, dit vanuit de inhoudelijke ambities die het college heeft geformuleerd in het MJP en de voortgang die tot op heden is geboekt. In het voorjaar van 2008 heeft een herijkingsmoment van het lopende MJP plaatsgevonden. De uitkomsten hiervan zijn verwerkt in de kadernota 2009. In de Kadernota is de invloed van loon- en prijsontwikkelingen, ontwikkelingen in de bedrijfsvoering en ontwikkelingen in de inkomsten in beeld gebracht. Daarnaast heeft besluitvorming plaatsgevonden over in- en extensiveringen en is de beschikbare vrije investeringsruimte geactualiseerd. Ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan na vaststelling van de Kadernota en nog uit te werken onderwerpen worden hieronder weergegeven. Daarmee is de relatie tussen de Kadernota en de Begroting aangegeven: De begroting is de technische uitwerking van besluitvorming van de Kadernota plus ontwikkelingen die zich na de Kadernota hebben voorgedaan. Bij de Kadernota 2009 is voor 2009 een sluitend financieel perspectief gepresenteerd. De jaren 2009 t/m 2011 laten daarentegen een beperkt negatief perspectief zien. Het financiële perspectief van de Kadernota was een overschot van € 1.047.000 in 2009, in 2010 een tekort van € 259.000, in 2011 een tekort van € 232.000 en in 2012 een tekort van € 62.000.

bedragen x € 1.000Perspectief Kadernota 2009 2009 2010 2011 2012Financieel perspectief begroting 2008 / MJP 1.464 595 1.327 1.327 Autonome ontwikkeling in de uitgaven 5.898- 5.422- 5.258- 5.137- Autonome ontwikkeling in de inkomsten 2.452 2.066 2.331 2.331 Ontwikkeling in de begroting staand beleid 5.438 3.690 1.030 805 Nieuw beleid / intensiveringen 3.159- 3.438- 2.862- 2.388- Dekkingsvoorstellen 750 2.250 3.200 3.000

1.047 259- 232- 62-

Van kadernota naar begroting Na vaststelling van de Kadernota 2009 hebben diverse autonome ontwikkelingen invloed gehad op de begroting staand beleid. Dit betreft de volgende ontwikkelingen: Meicirculaire algemene uitkering Gemeentefonds Het structurele accres uit het Gemeentefonds stijgt – conform de meicirculaire 2008 – per saldo met + € 2 miljoen in 2009, + € 1,1 miljoen in 2010, - € 0,3 miljoen in 2011 (daling dus) en + € 0,2 miljoen in 2012. In vergelijking met de septembercirculaire 2007 rekent het rijk met een hogere inflatie en hogere loonstijgingen. Ook is rekening gehouden met de eerder genomen besluitvorming van de rijksoverheid eind 2007 die nog niet in de septembercirculaire 2007 was verwerkt. In het begin van deze regeerperiode ligt het zwaartepunt van de maatschappelijke investeringen die het kabinet doet. Verder wordt de onderuitputting op het infrastructuurfonds uit 2007 doorgeschoven naar de volgende jaren. Dit alles leidt tot een fors hogere groei van het gemeentefonds in de jaren 2008 en 2009, waarna de groei afvlakt. Voor meer informatie wordt verwezen naar het thema Gemeentefonds (paragraaf 2.7).


Lagere bijdrage taxatiekosten WOZ in de Algemene Uitkering (-74.000 meerjarig) Voorgaande jaren kreeg de gemeente via een specifieke uitkering een bijdrage voor het uitvoeren van WOZ-taxaties omdat o.a. de waterschappen en de belastingdienst ook gebruik maken van de gemeentelijke taxaties. Deze bijdrage is met ingang van de Meicirculaire 2008 komen te vervallen en maakt nu onderdeel uit van de Algemene Uitkering. Echter de bijdrage in de Algemene Uitkering op dit gebied is 74.000 lager dan de bijdrage via de specifieke uitkering. Conclusie: De ontwikkelingen leiden tot de volgende herziening van het (staand beleid) financieel perspectief.

2009 2010 2011 2012

Kadernota 2009 1.047 259- 232- 62-

Autonome ontwikkelingen begroting staand beleidI. Algemene uitkering (Meicirculaire 2008) 1.970 1.073 265- 223 II. Verschil AU WOZ en specifieke bijdrage WOZ 74- 74- 74- 74- Begroting 2009 geactualiseerd staand beleid 2.943 740 571- 87

Bijstellingen Daarnaast is bij het opstellen van de begroting het volgende geconstateerd: a. Correctie raming budgetten Kabinet Bij de inrichting van het kabinet van de burgemeester waarbij onderdelen van Stafdiensten en Publieksdiensten naar het Stadsbestuurscentrum zijn overgebracht, zijn de bijbehorende programmabudgetten onjuist verwerkt. Dit wordt nu gecorrigeerd. b. Correctie indexatie Stichting To Be Voor de stichting To Be is het indexpercentage van de Gemeenschappelijke Regeling Zuid-Holland-Zuid van toepassing. In de aanloop naar de begroting is met een te laag indexcijfer gerekend, welke in de opstelling van de begroting is gecorrigeerd. c. Vervallen vrijval kapitaallasten Stafdiensten en vastgoed Binnen de begroting van de Stafdiensten zijn in de meerjarenbegroting 2008 in beperkte mate vervangingsinvesteringen opgenomen, waardoor sprake was van aflopende kapitaallasten. In de bijdrage aan het SCD in meerjarenperspectief is wel volledig rekening gehouden met van vervangings/nieuwe investeringen (o.a. rekencentrum). Daarnaast wordt in de bijdrage aan het SCD geen rekening gehouden met de aflopende rentelasten. Een zelfde ontwikkeling heeft zich voorgedaan bij de overgang van diverse panden naar het Vastgoedbedrijf. Conform het bedrijfsplan gaat het Vastgoedbedrijf uit van een constant exploitatieresultaat van € 1 miljoen. De in de meerjarenbegroting 2008 geraamde vrijval van kapitaallasten op de panden komt daardoor nu niet meer tot uiting in de begroting, wat vanaf 2011 tot een nadeel in het financieel perspectief leidt. Het bovenstaande leidt tot een begrotingscorrectie van € 488.000 in 2011 en € 422.000 in 2012. Verwerking van deze bijstellingen leidt tot het volgende financiële perspectief:

Overzicht exploitatie bedragen x € 1.000

2009 2010 2011 2012

Begroting 2009 geactualiseerd staand beleid 2.943 740 571- 87

Bijstellingen

I. Correctie raming budgetten kabinet -254 -254 -254 -254

II. Correctie indexatie Stichting To Be -22 -22 -22 -22III.Vervallen vrijval kapitaallasten Stafdiensten en vastgoed 0 0 -488 -422Begroting 2009 na bijstellingen 2.667 464 1.335- 611-


Investeringen In de Kadernota is voor € 15,8 miljoen aan investeringsvoorstellen gehonoreerd. De vrije investeringsruimte bedraagt € 15 miljoen. Daarnaast is voor € 2,3 miljoen gehonoreerd ten behoeve van de stelpost Indexering. De vrije ruimte op deze stelpost bedraagt € 2,7 miljoen.

stelpost vrije

indexering ruimte

5.057 30.857

Gehonoreerde investeringsclaims 2.333- -15.807

2.724 15.050

Investeringen en investeringsruimte

Vrije investeringsruimte Kadernota 2009

Beschikbare ruimte Begroting 2009 Screening Strategische Investeringen De reserveringen en kredieten die gedekt worden uit SI zijn inhoudelijk gescreend en geactualiseerd. Daarbij is ten opzichte van vorige jaren met name gelet op vrijval van afgesloten kredieten, actualisatie van de hoogte van reserveringen en vrijval van risicoreserveringen. In totaal heeft de screening een vrijval van € 1,7 miljoen opgeleverd. In paragraaf 4.3 wordt nader ingegaan op de totstandkoming van deze vrijval. Rekening houdend met het voorgaande resulteert een beschikbare investeringsruimte van € 16,8 miljoen. Voor nadere toelichting wordt verwezen naar paragraaf 4.3. Investeringen. 4.2.2. Ontwikkeling reservepositie Ultimo 2009 bedraagt de stand van de reserves € 547 miljoen. Het niveau van de reserves wordt toereikend geacht voor het opvangen van de gevolgen van risico’s. De ontwikkeling van de reserves vanaf 2007 is in de volgende tabel weergegeven: * € 1.000

31-12-2007 31-12-2008 31-12-2009 31-12-2010 31-12-2011 31-12-2012

Algemene reserves 39.131 47.059 65.699 82.426 89.790 96.311

Bestemmingsres voor egalisatie tariev 384 324 262 262 262 262Overige bestemmingsreserves 449.798 490.400 481.086 475.139 474.659 475.965

Totaal reserves 489.313 537.783 547.047 557.827 564.711 572.538

Ontwikkeling

Verloop reserves 31-12-2007 t/m 31-12-2012 *€ 1.000

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

400.000

450.000

500.000

2007 2008 2009 2010 2011 2012

Algemene reserves

Bestemmingsres voor egalisatie tarieven

Overige bestemmingsreserves


Voor meer informatie over het geraamde verloop van de reserves wordt verwezen naar het onderdeel Weerstandscapaciteit van de paragraaf Risicomanagement en weerstandsvermogen (3.2). 4.2.3. Ontwikkeling voorzieningen

Ultimo 2009 bedraagt de stand van de voorzieningen € 58 miljoen. Voor meer informatie over het onderhoud van de kapitaalgoederen wordt verwezen naar de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen (4.3). De ontwikkeling van de voorzieningen is in de volgende tabel weergegeven: * € 1.000

31-12-2007 31-12-2008 31-12-2009 31-12-2010 31-12-2011 31-12-2012 31-12-2013

ivm bijdragen van derden 10.752 2.713 968 -71 -367 -138 313

onderhoudsvoorzieningen 2.193 6.622 6.881 6.668 6.862 6.814 7.266overige voorzieningen 47.224 48.692 50.346 52.324 54.382 56.522 58.747

Totaal voorzieningen 60.169 58.027 58.195 58.921 60.877 63.198 66.326

Ontwikkeling

Verloop voorzieningen 31-12-2007 t/m 31-12-2013 *€ 1.000

-20.000

-10.000

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

overige voorzieningen

Onderhoudsvoorzieningen

Ivm bijdragen van derden

4.2.4. Overzicht activa en kapitaallasten Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) onderscheidt investeringen naar economisch en maatschappelijk nut. Investeringen met een economisch nut betreffen vaste activa die verhandelbaar zijn (gebouwen, grond, voertuigen) of waar inkomsten tegenover staan (rioleringen, leges e.d.). Deze investeringen moeten worden geactiveerd en reserves mogen niet op deze investeringen in mindering worden gebracht. Daarnaast mag er niet resultaatgericht worden afgeschreven en moet consistent worden afgeschreven. Wel mogen bijdragen van derden die direct gerelateerd zijn aan de investering in mindering worden gebracht. Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut zijn meestal investeringen waarop langdurig onderhoud moet worden gepleegd (wegen, bruggen, rotondes, water, pleinen, parken, openbaar groen e.d.). Het goed verwerken van het onderhoud in begroting en meerjarenraming wordt belangrijker geacht dan het inzicht in de financiële positie via activering. Er bestaat een nauwe relatie met de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen. Deze investeringen worden bij voorkeur niet geactiveerd en, indien dat wel gebeurt dan wordt in een zo kort mogelijke termijn afgeschreven.


Boekwaarde Boekwaarde Boekwaarde Boekwaarde Boekwaarde Boekwaarde31-12-2007 31-12-2008 31-12-2009 31-12-2010 31-12-2011 31-12-2012

VASTE ACTIVA

Materiële vaste activa economisch nut

3.0 Erfpachtsgronden 17.582.018 17.582.018 17.582.018 17.582.018 17.582.018 17.582.0183.1 Overige gronden en terreinen 23.054.708 26.361.119 26.361.116 26.361.113 26.361.110 26.361.1073.2 Woonruimten 1.896.782 2.021.413 1.949.665 1.877.924 1.806.183 1.734.4433.3 Bedrijfsgebouwen 160.877.899 262.703.671 294.109.676 325.083.462 312.005.776 299.920.2673.4 Grond-,wegen waterbouwk. werken 69.082.525 79.053.489 81.541.069 83.804.883 86.164.020 88.087.9173.5 Vervoermiddelen 737.431 804.622 834.004 812.503 762.574 704.8203.7 Overige machines,apparaten & installaties 5.745.438 3.760.747 2.685.269 2.105.506 814.927 -662.7223.8 Overige materiele vaste activa 4.269.647 8.698.294 8.316.709 8.451.544 8.191.326 7.576.814Totaal materiële vaste activa economisch nut 283.246.449 400.985.374 433.379.525 466.078.953 453.687.933 441.304.662

Materiële vaste activa: investeringen in openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut

4.4 Grond-,wegen waterbouwk. werken 20.771.759 22.274.095 21.751.789 21.216.433 20.731.657 20.068.0054.7 Overige machines,apparaten & installaties 6.386.519 12.635.581 12.051.642 11.414.536 10.567.086 9.933.5494.8 Overige materiele vaste activa 0 0 0 0 0 0Totaal materiële vaste activa: investeringen in openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut 27.158.279 34.909.677 33.803.431 32.630.969 31.298.743 30.001.554

Financiële vaste activa

5.1 Leningen aan woningbouwcorporaties 23.899.666 22.914.238 21.319.791 20.261.297 19.157.342 17.999.8445.2 Overige langlopende leningen 15.106.276 14.078.167 13.050.658 12.022.881 10.994.756 10.423.9095.4 Kapitaalverstrekking aan deelnemingen 19.969.448 19.969.448 19.969.448 19.969.448 19.969.448 19.969.4485.3 Kapitaalverstrekking aan overige verbonden part 17.890 17.890 17.890 17.890 17.890 17.8905.6 Leningen aan deelnemingen 1.238.820 1.238.820 1.238.820 1.238.820 1.238.820 1.238.8205.7 Leningen aan overige verbonden partijen 762.229 890.279 766.229 642.179 518.130 394.0805.8 Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer 128.190.782 125.529.598 125.490.854 125.479.110 125.479.110 125.479.1105.9 Bijdrage aan activa in eigendom van derden 1.150.042 1.311.666 1.119.644 928.618 746.499 572.374Totaal financiële vaste activa 190.335.153 185.950.106 182.973.335 180.560.243 178.121.994 176.095.476

TOTAAL VASTE ACTIVA 500.739.880 621.845.157 650.156.291 679.270.166 663.108.671 647.401.691

VLOTTENDE ACTIVA

9.1 Grond- en hulpstoffen 39.159.636 41.530.010 41.530.010 41.530.010 41.530.010 41.516.5699.2 Onderhanden Werk inz grondexploitaties 113.714.399 116.499.791 116.499.791 116.499.791 116.499.791 116.499.791TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA 152.874.036 158.029.801 158.029.801 158.029.801 158.029.801 158.016.360

TOTAAL GENERAAL 653.613.916 779.874.958 808.186.092 837.299.967 821.138.472 805.418.051

KAPITAALLASTEN (rente en afschrijving) 2009 2010 2011 2012Vaste activa economisch nut 31.093.487 33.415.014 36.040.482 35.233.826Vaste activa maatschappelijk nut 3.114.475 3.117.625 3.092.228 3.027.874Financiële vaste activa 3.223.790 3.087.084 2.953.873 2.843.077Vlottende activa 6.321.192 6.321.192 6.321.192 6.321.192TOTAAL KAPITAALLASTEN 43.752.944 45.940.915 48.407.775 47.425.969

De boekwaarde van de bedrijfsgebouwen stijgen van 160 miljoen (eind 2007) naar 325 miljoen (eind 2010). Dit wordt veroorzaakt door een drietal investeringen, namelijk investeringen in Dordrechts Museum, Sportboulevard en in het Integraal Huisvestings Plan (IHP). De eerste twee investeringen worden gedekt door een reserve, waardoor hier sprake is van budgettaire neutraliteit. In bijlage 5 is het autorisatie overzicht weergegeven van de routine investeringen. Kortheidshalve wordt daarnaar verwezen.


4.3. Investeringen Dordrecht is een stad met een grote historie en grote ambities, die van betekenis wil zijn voor de regio en op nationaal niveau. Om deze ambities waar te maken investeert Dordrecht de komende jaren. Investeren in de stad, de regio, in de toekomst. Iedere euro kan echter maar eenmaal worden uitgegeven en dus is het maken van de juiste keuzes van belang. Daartoe is het van belang dat het bestuur over voldoende informatie beschikt om bijvoorbeeld voorne-mens tegen elkaar af te wegen of om tussentijds bij te sturen; inhoudelijk en financieel. Denk hierbij aan relaties met korte en lange termijndoelen, samenhang tussen de verschillende programma’s, maar ook meerjarig inzicht in de financiële ruimte om investeringsafwegingen te maken. Het gaat echter niet alleen om het weloverwogen kiezen van (grote) projecten. Ook de inhou-delijke en financiële sturing en beheersing van lopende projecten is van belang. Vragen als ‘loopt het project op schema’, ‘zijn er nog steeds voldoende financiële middelen’, ‘worden de beloofde subsidies binnengehaald’ en ‘wordt het beoogde effect bereikt’ spelen steeds na-drukkelijk een belangrijke rol. Daar komt bij dat grote projecten maatschappelijk kritisch ge-volgd worden. Het ‘goed omgaan met gemeenschapsmiddelen’ en ‘doen wat je belooft’ zijn hierbij twee aspecten die een groot afbreukrisico met zich meebrengen. Een goede beheersing is daarmee een noodzakelijke randvoorwaarde. Een belangrijk instrument om tot een goede beheersing van (grote) investeringsprojecten te komen is een projectadministratie ingericht. Om de sturing en beheersing met de projectad-ministratie op een eenduidige wijze te borgen zijn spelregels en kaders van de (administratie-ve verwerking van) projecten beschreven. Hierbij is gedefinieerd wanneer sprake is van een project en op welke wijze deze in de projectenadministratie opgenomen wordt. De gevolgen voor de plannings en verantwoordingscyclus komen hierin vanzelfsprekend ook aan bod. Strategische Investeringen Een belangrijke dekkingsbron van de Dordtse investeringen wordt gevormd door de reserve Strategische Investeringen (SI). In de kadernota 2009 is uitgegaan van een vrije investe-ringsruimte binnen SI van € 30,8 miljoen. Na een zorgvuldig afwegingsproces, in relatie tot de beschikbare investeringsruimte, is bij de kadernota besloten een bedrag van € 18,1 mil-joen te reserveren voor nieuwe projecten, waarvan € 2,3 miljoen ten laste van de stelpost in-dexeringen en € 15,8 miljoen ten laste van de vrije ruimte.

Ten laste van Tlv stelpostGehonoreerde investeringsclaims KN09 Vrije ruimte Indexering

Prijscompensatie Leerpark 983Ophoging reservering Dordts Museum 3.553 1.350Doortrekken Copernicusweg 230Derde storting gemeentelijk Restauratiefonds 3.500Energie op Maat 840N3/A16 Verbreden Mijlweg 2.600Plankosten en bronmaatregelen geluid zeehaven 955Uitvoering lichtplan binnenstad 2006-2015 153Parkeerterrein Smitsweg 666Multifunctionele stadsboerderij 3.310

15.807 2.333 Screening SI Jaarlijks worden bij de begroting de binnen de reserve SI opgenomen posten gescreend. Als gevolg van de uitvoerige screening die vorig jaar heeft plaatsgevonden, blijft de vrijval nu be-perkt. Het betreft de volgende projecten. VrijvalSV04 Gezondheidspark 535W09 Fonds Stedelijke Stimulering 1.118V01 Verkeersmanagement 81

1.733


SV04 Gezondheidspark In het overzicht Strategische Reserveringen is voor het Gezondheidspark sprake van een vrije ruimte van € 535.000. Deze reservering is echter volledig opgenomen in de Grondexploitatie, waarmee dit bedrag binnen SI kan vrijvallen. V01 Verkeersmanagement Binnen de reservering voor verkeersmanagement is nog € 81.000 vrije ruimte. Er zijn echter nog meerdere plannen en initiatieven op het gebied van verkeersmanagement. Denk hierbij aan het realiseren van groene golven (bv. Provinciale Weg). Diverse studies moeten uitwijzen welke initiatieven daadwerkelijk uitgevoerd zouden moeten worden, maar vaststaat dat het beschikbare bedrag hiervoor in ieder geval onvoldoende zal blijken. Daarom wordt nu voorge-steld de vrije ruimte te laten vrijvallen en - indien van toepassing - op basis van concrete voorstellen af te wegen bij de Kadernota 2010. W09 Fonds Stedelijke Stimulering De middelen in het kader van dit Fonds worden niet meer aangewend. Deze reservering en laatste kredietverstrekkingen dateren van voor het jaar 2003. Hiermee is niet aannemelijk dat nieuwe voorstellen een relatie hebben met de oorspronkelijke reservering. Actuele vrije ruimte Verwerking van bovenstaande vrijval leidt tot het volgende inzicht in de vrije ruimte binnen de reserve Strategische Investeringen.

Vrije ruimte bij Kadernota 2009 30.857Toegewezen claims kadernota 15.807

15.050Screening SIVoorgestelde vrijval 1.733Actuele vrije ruimte na screening SI 16.783 In bijlage 2 treft u een volledig herzien overzicht SI aan, dus inclusief de wijzigingen volgend uit de inhoudelijke screening. Kredieten in dit overzicht zijn bijgewerkt tot en met augustus 2008.


Bijlage 1 Overzicht Grote projecten Leeswijzer:

Op de volgende pagina’s zijn de rapportages van de 13 MJP projecten opgenomen. Het betreft de volgende projecten:

1. Gezondheidspark 2. Sportboulevard 3. Energiehuis 4. Stadswerven 5. Hofkwartier 6. Leerpark 7. Achterom Bagijnhof

8. Dordt West 9. Belthurepark 10. Zeehavengebied 11. Maasterras 12. Laan der Verenigde Naties 13. Nieuwe Dordtse Biesbosch

Deze projectbladen zijn tot stand gekomen na uitvoerige besprekingen met de Raad. Om de informatie eenduidig te (kunnen) lezen is onderstaande leeswijzer toegevoegd: a. Wat willen we bereiken? Onder deze kop zijn de outcomedoelstellingen opgenomen, die we met het project willen bereiken. Deze outcomedoelstellingen zijn conform de in het MJP geformuleerder doelstellingen. b. Hoe willen we dat bereiken? Hier staat vermeld wat we gaan doen om aan de outcomedoelstellingen te voldoen. Concreet betekent dit een algemene omschrijving van het project en op hoofdlijnen de activiteiten hierbij. c. Wat hebben we gedaan? Dit betreft zowel de ‘harde/fysieke’ als de ‘zachte/papieren’ mijlpalen. In de eerste kolom staat de maand/jaar waarin de mijlpaal bereikt is. d. Wat gaan we nog doen? • In kolom 1 staat de ‘vorige planning’. Dit is de planning die in de laatste bestuurlijk vastgestelde planning. Eerdere planningen zijn daarmee in de voortgangsrapportage niet meer relevant en zijn daarom niet opgenomen in dit overzicht. De totale vertraging van het project is hieruit dus niet op te maken. • In kolom 2 staat de ‘huidige planning’. Hier worden dus afwijkingen gemeld t.o.v. de vorige bestuurlijk vastgestelde planning. Bij het vaststellen van de projectbladen worden de afwijkingen formeel vastgesteld, waarmee deze de nieuwe planning worden. • Actie/mijlpaal: hier worden zowel de geplande ‘harde/fysieke’ als de geplande ‘zachte/papieren’ mijlpalen opgenomen. Dit betekent dat dus ook informatiemomenten over het project aan de Raad (anders dan in de reguliere P&C cyclus) zijn opgenomen. • Fase: in de laatste kolom is de benoemde projectfase van een mijlpaal opgenomen. Deze zijn conform de kaders grote projecten. e. Wat mag het kosten? In taartvorm is hier de meest actuele stand van zaken m.b.t. de reservering voor het project weergegeven. Nadrukkelijk gaat het om reserveringen van middelen én niet om daadwerkelijk verstrekte kredieten. f. Besluitvorming Alle relevante financiële én niet financiële besluitvorming is hier gegroepeerd. Daarmee zijn alle reserveringen (optellend tot het bedrag onder e.), alle kredieten, maar ook de niet-financiële besluitvorming terug te vinden. De datumverwijzing geeft de sleutel om de betreffende besluiten terug te vinden in het Raadsinformatiesysteem. g. Financiële prognose Grafisch wordt het financiële verloop weergegeven. De stippellijn is het verwachte kasritme van de totale uitgaven. h. Risicoprofiel Binnen de ambtelijke organisatie worden alle risico’s geïnventariseerd. Op basis van ‘kans x effect’, maar ook op basis van inschatting (bijv. afbreukrisico’s) krijgen de onderkende risico’s een rode, oranje of groene codering. Aan de Raad worden zowel de rode als de oranje risico’s toegelicht.


Modelmatige kleurbepaling risicomodel

Kansweging (K): Laag = X 0,2 Midden = X 0,5 Hoog = X 0,8

Effect (E) Max. financieel risico

Kleurbepaling KxE >= € 500.000 -> Rood (altijd toelichten, raad én college) KxE > € 100.000 en < € 500.000 -> Oranje (toelichten, raad én college) KxE =< € 100.000 -> Groen (wel melden, niet toelichten)

i. Private partijen Informatief zijn alle bij het project betrokken private partijen op het projectblad opgenomen. Inhoudelijk wordt er niet op deze samenwerking ingegaan, omdat deze informatie vaak niet openbaar is. Relevante ontwikkelingen zullen door de desbetreffende portefeuillehouder op gepaste wijze aan de Raad gemeld worden.


1. Gezondheidspark

Portefeuillehouder : J.H. Lagendijk Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Versterken van de voorzieningenstructuur b. Hoe willen we dat bereiken? Bij het gezondheidspark is sprake van een geïntegreerde planontwikkeling voor de uitbreiding van het zieken-huis (ASz) en de ontwikkeling van de sportboulevard. Feitelijk is sprake van een tweede centrumontwikkeling voor zorgfuncties. Grote investeringen van ziekenhuis, onderwijs, investeerders voor woningen, kantoren en bedrijven worden hiervoor gedaan, waarbij de gemeente vooral investeert in de openbare ruimte en de ‘eigen’ voorzieningen. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 10 2005 Ondertekening samenwerkingsovereenkomst (SOK) AM Vastgoed/Albert

Schweitzer ziekenhuis/Gemeente Dordrecht. uitvoeringsfase

03 2006 Opdrachtgeving parkeergarage Sportzone uitvoeringsfase 05 2006 Eerste paal politiebureau geslagen uitvoeringsfase 05 2006 Opdrachtgeving landschapsontwerp uitvoeringsfase 06 2006 Verwerving tennishal uitvoeringsfase 06 2006 Verwerving Drechtwerk uitvoeringsfase 07 2006 Verklaring van geen bezwaar door Provincie uitvoeringsfase 08 2006 Opstelling projectrisico’s uitvoeringsfase 08 2006 Uitvoering archeologisch onderzoek uitvoeringsfase 08 2006 Sloop tennishal uitvoeringsfase 10 2006 Eerste paal parkeergarage Sportzone uitvoeringsfase 10 2006 Oplevering Overkampweg en deel van hoofdinfrastructuur uitvoeringsfase 10 2006 Sloop Drechtwerk uitvoeringsfase 02 2007 Eerste paal tunnel Karel Lotsyweg uitvoeringsfase 02 2007 Opdrachtgeving bouwrijp maken Sportzone uitvoeringsfase 09 2007 Oplevering parkeergarage Sportzone uitvoeringsfase 10 2007 Invoering betaald parkeren uitvoeringsfase 10 2007 Oplevering regionaal politiebureau uitvoeringsfase 07 2008 1e paal Sportboulevard uitvoeringsfase 07 2008 Oplevering tunnel Karel Lotsyweg uitvoeringsfase 07 2008 Overeenkomst parkeergarages D + E uitvoeringsfase 08 2008 Aanvang bouwplanontwikkeling Middenzone fase 1 uitvoeringsfase 09 2008 1e paal uitbreiding ziekenhuis uitvoeringsfase d. Wat gaan we nog doen? Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

2009 Hoogste punt bouwactiviteiten Sportboulevard, uitbreiding Albert Schweitzer ziekenhuis en Overkampzone

uitvoeringsfase

07 2008 01 2009 Start bouw woningen Overkampzone voorbereidingsfase 07 2008 01 2009 Start procedure bestemmingsplan Gezondheidspark voorbereidingsfase 05 2009 Archeologische opgravingen Middenzone voorbereidingsfase 12 2009 Aanvang aanleg Bedieningsweg Sportboulevard Voorbereidingsfase 09 2010 02 2010 Gefaseerde oplevering nieuwbouw ziekenhuis uitvoeringsfase


Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

11 2008 03 2010 Gefaseerde oplevering Sportboulevard uitvoeringsfase 04 2010 04 2010

Sloop zwembad, ijshal en sporthal en bouwrijpmaken Mid-denzone fase 1

voorbereidingsfase

06 2010 07 2010 Oplevering woningen Overkampzone fasen 1 en 2 uitvoeringsfase 09 2011 08 2010 Aanvang bouw Middenzone fase 1 incl. parkeergarage D ontwerpfase 01 2012 01 2012 Start bouw Middenzone fase 2 ontwerpfase 07 2012 Oplevering Middenzone ontwerpfase 07 2012 Oplevering Esplanade ontwerpfase 01 2009 2014 Start sloop psychiatrisch ziekenhuis de Grote Rivieren

(DGR) initiatiefase

04 2011 2014 Oplevering evenemententerrein ontwerpfase 08 2009 2014 Oplevering busstation ontwerpfase 02 2008 2014 Oplevering aanpassing omgeving van het psychiatrische

ziekenhuis De Grote Rivieren (DGR) Initiatiefase

Toelichting: De planning van de uitvoeringsacties is aangepast op de aanvang van de bouw en oplevering van de Sportbou-levard en het Albert Schweitzer ziekenhuis. Beide bouwplannen waren als gevolg van lastige aanbestedingspro-cedure vertraagd. De nieuwbouw van het psychiatrische ziekenhuis De Grote Rivieren (DGR) ter plaatse van de huidige locatie lijkt (definitief) van de baan te zijn. In verband met een lopende studie naar de benodigde ruim-tereservering voor (tijdelijk) parkeren en bouwplaatsinrichtingen is de planning voor de definitieve inrichting voor het busstation en evenementen niet aan te geven. e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking: € 40,9 miljoen

strategische Investeringen;

grex gezondh.park

€ 9.000 22%

strategische investeringen; grote projecten

€ 2.195 5%

grondverkopen€ 29.751

73%

Toelichting: In het eerste halfjaar van 2008 is een herijking van het budgettaire kader van het project Gezondheidspark gemaakt. In het laatste kwartaal van dit jaar zal de Raad worden geïnformeerd over de voortgang van het project inclusief de aanpassingen in het huidige stedenbouwkundige masterplan, de herijkte financiële situatie en het (uitgevoerde) risicomanagement. f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Krediet

Realisatie

40.900.000 26-09-2000 e.v. Planvorming t.l.v. SI grote projecten 2.298.321 2.298.321 08-10-2002 Parkeren 690.000 690.000 18-05-2004 Aanleg infrastructuur (etc.) 13.564.325 13.564.325 16-04-2005 Aankoop sauna 1.625.019 1.640.000 31-01-2005 Verwervingen, sloop, aanleg wegen en

verrekeningen ziekenhuis 16.581.000 11.407.354

09-10-2007 Archeologie 1.100.000 400.000 09-10-2007 Overkampzone Oost 1.700.000 0 02-06-2008 Parkeergarages; aanvullend krediet 2.862.561 0 40.900.000 40.421.226 30.000.000


g. Financiële prognose

€ 0

€ 5.000

€ 10.000

€ 15.000

€ 20.000

€ 25.000

€ 30.000

€ 35.000

€ 40.000

€ 45.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

Actuele planning

Bedragen * € 1.000 Bijzonderheden Geen h. Risicoprofiel Omgeving

Risico’s Projectrisico’s Organisa-

tie Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal risico

-bed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

Om

ge-

vingsrisico

Poli-

tiek/bestu

urlijk

risico/d

raagvlak

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. servicekosten parkeren

745 X

2. niet halen kritieke pad in planning

712 X

3. bouw lager aantal woningen

558 X

4. afzet lager aantal m2 bvo kantoren

443 X

5. niet verwerven grond DGR voor woningbouw

378 X

6. groei van trans-port gevaarlijke stoffen op N3

372 X

7. niet tijdige ver-werving ruimtes zwemverenigingen

361 X

8. diverse posten 1.906 5.475 Toelichting op risico’s en beheersmaatregelen In het laatste deel van 2008 zal een hernieuwde inventarisatie van de risico’s aan de Raad worden getoond. Nu al kan gezegd worden dat er risico’s afvallen omdat deze geneutraliseerd zijn. Zoals ad 1 de servicekosten van het parkeren: opgelost door verandering en aanpassing van de parkeervoorzieningen; ad 5 niet verwerven grond van DGR: is een verantwoordelijkheid van het ASz geworden; ad 7 niet tijdige verwerving ruimtes: in het kader van de bouw van de sportboulevard zijn oplossingen voorhanden.


Er zijn ook nieuwe te melden, bijvoorbeeld die als gevolg van het mogelijk wegvallen van subsidie voor de aanleg van het busstation. De exacte risico’s en hun financiële implicaties zijn op dit moment echter nog niet bekend. De actualisatie wordt gemaakt. Het “oude” risicoprofiel is voor de herkenbaarheid nog in dit overzicht opgenomen. Het becijferde risico van € 5,4 miljoen is in de prognose van het vermogen van het grondbedrijf als voorziening verwerkt. Voordat de afdrachtmogelijkheid aan de stadsreserves, zoals de Strategische Investeringen, wordt berekend, is deze voorziening als aftrekpost opgenomen. Ad 2: niet halen kritieke pad in planning Risico De realisatie van dit project is voor een deel afhankelijk van de oplevering van de sportboulevard, zo meldde Deloitte dat in haar rapport over risico’s. Dat risico is reëel en deels veroorzaakt door het gemeentelijke stand-punt dat er eerst een nieuw zwembad moet zijn ontstaan voordat de oude gesloopt mag worden. Dat kan gaan knellen in de afspraken met de projectontwikkelaar die op vastgelegde momenten bouwrijp gemaakte grond van de gemeente, via het Albert Schweitzer ziekenhuis, geleverd dient te krijgen. Er dreigt dan een claim van € 30.000,- per maand. Beheersmaatregel In een georganiseerd vast overleg vindt intensief contact tussen de twee, gescheiden, ambtelijke projectorgani-saties, dat voor het gezondheidspark en voor de sportboulevard, plaats onder leiding van de ambtelijke op-drachtgever. Planningen worden daarin doorgenomen en zo nodig tot uitvoeringsacties besloten. Risico’s kun-nen niet worden uitgesloten maar hierdoor wel zichtbaar worden gemaakt. Als er uitvoeringsproblemen worden voorzien dan zullen de ambtelijke en politieke verantwoordelijken tijdig worden geïnformeerd. Ad 3 en 4: bouw lager aantal woningen en afzet lager aantal m2 bvo kantoren Risico Deze twee genoemde mogelijkheden kunnen onder de noemer marktrisico worden geschaard. Deze kunnen zich ook daadwerkelijk voordoen. Vooral de kantoorontwikkelingen zijn minder gunstig dan eerder in de sa-menwerkingsovereenkomst zijn geschat. Beheersmaatregel Er is met de projectontwikkelaar een bodembedrag aan grondverkoopopbrengsten van € 18,- miljoen, met prijspeildatum 1 juli 2003, overeen gekomen. Daarvan is € 2,5 miljoen afhankelijk van de ontwikkelingen in de zogenaamde middenzone van het projectgebied. Als deze ontwikkelingen tegenvallen dan zullen de drie con-tractpartners, het Albert Schweitzer ziekenhuis, Multi Vastgoed en de gemeente, ieder voor een derde gedeelte het verschil bijpassen. Dat is de contractuele zekerheid die overigens wel met de nodige voorwaarden, zoals het afhaken door de ontwikkelaar met bijbetaling van een boete, is omgeven. De ontwikkelingen op het gebied van de woningen kantorenbouw worden voortdurend gevolgd. We hebben ons daarover door een deskundig adviesbureau laten adviseren. Vooral de landelijke kantoorontwikkelingen zijn meer somber dan eerder aangenomen. Op dit moment wordt onderzocht of de geprognosticeerde financiële gevolgen binnen het bestaande en door de Raad gefiatteerde financiële projectkader opgevangen kan worden. Naar alle waarschijnlijkheid is dat mogelijk. Ad 5: niet verwerven grond DGR voor woningbouw Risico Dit risico betreft de aankoop van een klein strookje grond van het psychiatrische ziekenhuis De Grote Rivieren (DGR) dat nodig is voor de bouw van de drie woontorens in de Overkampzone. Beheersmaatregel Er is overeenstemming met het ziekenhuis DGR. Om praktische redenen koopt het Albert Schweitzer ziekenhuis de grond om deze vervolgens in langdurig erfpacht aan de projectontwikkelaar uit te geven. Deze handelwijze sluit beter aan op de manier waarop alle gronden, nodig voor de bouw van het onroerende goed in dit gebied, bij de projectontwikkelaar terecht moeten komen. De afkoop van de erfpacht komt overigens nog steeds bij de gemeente binnen. Ad 7: niet tijdige verwerving ruimtes zwemverenigingen Risico Met de besturen van de verenigingen moeten afspraken over de afkoop van investeringen in verenigingsruimtes en andere verplichtingen worden gemaakt. Deze afkoop is in totaliteit geraamd op € 0,7 miljoen, welk bedrag, met de nodige aanpassingen van andere budgetten, binnen het project kan worden opgevangen. Beheersmaatregel De onderhandelingen, die vanuit het grondbedrijf door een verwervingsdeskundige worden gevoerd, lopen al maanden. En zijn ook afhankelijk van wat er binnen het andere (deel)project, de Sportboulevard, gebeurt. Wordt daar geen bevredigende oplossing voor de nieuwe verenigingsruimtes gevonden, dan heeft dat direct negatieve invloed op de voortgang in het project gezondheidspark. Deze onderlinge afhankelijkheid wordt in het gecreëerde ambtelijke opdrachtgeveroverleg, waarin beide projecten zijn vertegenwoordigd, besproken en zonodig door maatregelen gevolgd. i. Betrokken private partijen - Het Albert Schweitzer ziekenhuis - Multi Vastgoed - AMWonen


2. Sportboulevard

Portefeuillehouder : J.H. Lagendijk Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Versterking van de voorzieningenstructuur - Vergroten aantrekkelijkheid Dordrecht b. Hoe willen we dat bereiken? Realisatie van de Sportboulevard bestaande uit: zwembad inclusief 50-meterbad; sporthal en turnzaal; ijshal met 250 - meter rondbaan met ijshockeyveld en een kunstrij/krabbelbaan; een commerciële fitnessvoorziening waarvoor geen bijdrage wordt gegeven; ruimtereserveringen voor parkeren, kantoren c.a. en een evenemen-tenterrein. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 06 2002 Stedenbouwkundige hoofdindeling 3 zones Gezondheidspark voorbereiding 05 2004 Programma en reservering Sportboulevard voorbereiding 01 2005 Opdrachtontwerp Sportboulevard voorbereiding 03 2005 Projectplan en selectieleidraad voorbereiding 05 2005 Proces verbaal preselectie voorbereiding 10 2005 Kredietverlening Raad voorbereiding 02 2007 Definitief besluit exploitatievorm, besluit verlening aanv. krediet

Start uitvoering bouwrijp maken sportboulevard voorbereiding

04 2007 Start integrale aanbesteding bouw en exploitatie voorbereiding 07 2007 Beëindiging integrale aanbesteding bouw en exploitatie voorbereiding 09 2007 Start separate aanbesteding bouwwerkzaamheden voorbereiding 01 2008 Sluiting indieningtermijn aanbesteding Voorbereiding 04 2008 Raadsbesluit extra krediet (indexatie en bouwkosten) Voorbereiding 04 2008 Gunning bouwwerkzaamheden voorbereiding 07 2008 1e paal Uitvoering d. Wat gaan we nog doen? Vorige planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

07 2008 09 2008 Aanbestedingsprocedure exploitatie voorbereiding 08 2008 10 2008 Evaluatie aanbiedingen exploitatie voorbereiding 09 2008 11 2008 Gunning exploitatie + raadsinfobrief voorbereiding 10 2008 10 2008 Realisatieperiode sportboulevard fase 2 (april 2008 t/m maart

2010) uitvoering

07 2009 Hoogste punt sporthal uitvoering 10 2009 Hoogste punt ijshal uitvoering 11 2009 Hoogste punt zwembad uitvoering 04 2010 04 2010 Uiterlijke opleverdatum parkeergarage, sporthal, turnhal,

zwembad en centrale entree uitvoering

05-2010 06 2010 Uiterlijke opleverdatum ijshal uitvoering


e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking € 52,776 miljoen, prijspeil januari 2008

Strategische Investeringen

€ 42.140.000 80%

Krediet Gezondheids-

park€ 3.636.000

7%

Exploitatie€ 7.000.000

13%

0%0%0%

Toelichting: Bij de begrotingsbehandeling 2008 is € 2,1 miljoen afgeraamd (amendement Leerpark). Op 1 april 2008 is het bestaande krediet opgehoogd met € 10.676.000. In het krediet zijn alle prijsstijgingen tot en met januari 2008 begrepen. Prijsstijgingen tot en met 'einde werk' zullen worden bepaald met behulp van de BDB index bedrijfsgebouwen. f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Krediet

Realisatie

04-10-2005 Voorbereiding en uitvoering 37.100.000 37.100.000 4.776.025 06-02-2007 Uitbreiding krediet 7.000.000 7.000.000

12-2007 Amendement verlaging bijdrage. leerpark -2.100.000 -2.100.000 31-01-2008 Uitbreiding krediet (aanbeste-

ding+parkeergarage) 10.676.000 10.676.000

52.776.000 52.776.000 4.776.025 Nog beschikbaar te stellen: € 0 g. Financiële prognose

€ 0

€ 10.000.000

€ 20.000.000

€ 30.000.000

€ 40.000.000

€ 50.000.000

€ 60.000.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

A ctuele planning


h. Risico’s

Omgevings Risico’s

Projectrisico’s Organi-

satie Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal risico

-bed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

Om

ge-

vingsrisico

Poli-

tiek/bestu

urlijk

ii

/dl

k

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Aanbesteding Bouw x x x 2. Aanbestedingsrisico exploitatie

x x x

3. Risico op technische tegenvallers

x

1: aanbestedingsrisico exploitatie Risico Het risico dat de aanbesteding van de exploitatie te hoog uitvalt. Beheersmaatregel Door het sportbedrijf is een opzet gemaakt voor een publieke exploitatie. Deze exploitatie geeft een exploitatie-resultaat aan binnen het budget. Wanneer de aanbesteding van de exploitatie niet tot het gewenste resultaat leidt zal de exploitatie uitbesteed kunnen worden aan het sportbedrijf. Opmerkingen Op dit moment is Metrum in opdracht van de projectleider Sportboulevard bezig met een risico inventarisatie. Dit traject zal in oktober 2008 worden afgerond. Vanaf dat moment wordt deze nieuwe risico inventarisatie meegenomen in de P&C cyclus van het project Sportboulevard. i. Betrokken private partijen - Projectmanagement BBN Project maakt onderdeel uit van het gezondheidspark waarin Multi en Albert Schweitzer ziekenhuis participeren.


3. Energiehuis

Portefeuillehouder : J.H. Lagendijk Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstelling)? - Versterking van de voorzieningenstructuur - Vergroten van de aantrekkingskracht van Dordrecht b. Hoe willen we dat bereiken? Verbouw van het Energiehuis tot cultureel centrum van de Drechtsteden. Het pand zal met name gaan dienen voor herhuisvesting van ToBe en Popcentrum Bibelot. Mogelijke huisvesting van DORDT en een middenzaal voor Kunstmin worden op dit moment nader onderzocht. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 01 2005 Afronden vingeroefeningen mogelijkheden Energiehuis; Initiatief 06 2006 Afronden verkenning haalbaarheid herbestemming Energiehuis als cultuur-centrum; Initiatief 12 2007 Raadsvoorstel voorkeursmodel, exploitatie en investering Initiatief d. Wat gaan we nog doen? Vorige planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

05 2008 10 2008 Voorlopig ontwerp Voorbereiding 12 2008 04 2009 Definitief ontwerp Voorbereiding 03 2009 02 2010 Definitieve besluitvorming, start bouwwerkzaamheden. Uitvoering 03 2011 12 2011 Realisatie afgerond (oplevering) Oplevering Toelichting De planning is bijgesteld als gevolg van de opgetreden vertraging door: a. de uitwerking van de 2 concepten huisvestingslocaties voor ToBe en b. de lopende onderzoeken voor Dordt en een aanvullende vlakkevloer-zaal met 400 stoelen.


e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking: € 19,2 miljoen

Manden Maken€ 2.600.000

14%


€ 16.600.000 86%

f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Krediet

Realisatie

26-04-2005 Initiële reservering 10.800.000 27-03-2008 Bijdrage Manden Maken 2.600.000 18-12-2007 Verhoging reservering 5.800.000 18-12-2007 Planvoorbereiding 2.000.000 -139.516 Totaal 19.200.000 2.000.000 -139.516 Toelichting op restantkredieten (m.n. toereikendheid per lopend krediet): Op basis van de recentelijk geactualiseerde projectraming is de reservering t.l.v. de reserve Strategische Investeringen toereikend. De realisatie toont een negatief saldo vanwege de ontvangst van de eerste subsidiebetaling uit Manden Maken. g. Financiële prognose

€ 0

€ 5.000.000

€ 10.000.000

€ 15.000.000

€ 20.000.000

€ 25.000.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

Actuele planning


h. Risico’s


Projectrisico’s Organis

atie Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal

risicobed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

O

mgevin

gsrisico

Politiek/b

estuurlij

k risico/d

raagvlak

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Aanbesteding L € 500 X 2. Bezetting H € 50 X 3. Parkeernormen L € 250 X 4. Projectmanager L PM X Ad 1: Aanbesteding Risico: Er is sprake van een aanbestedingsrisico. Dit heeft te maken met de steeds stijgende bouwkosten (maximaal 3%). Beheersmaatregel: Geen specifieke maatregel, wel continu aandacht voor de voortgang van het project. i. Betrokken private partijen - Stichting ToBe, Bibelot, Popcentrale - Exploitant Horeca voorzieningen (nog niet bekend).


4. Stadswerven

Portefeuillehouder : J.W. Spigt Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Vergroten aantrekkingskracht Dordrecht - Binden/aantrekken van midden/hoge inkomens. b. Hoe willen we dat bereiken? Herontwikkeling binnenstedelijk gebied De Stadswerven tot een multifunctioneel gebied met een stedelijk karakter, in verbinding met de historische binnenstad. In september 2007 is er een time-out ingesteld, nadat geconstateerd is, dat de uitwerking van de plannen en de samenwerking met de marktpartijen tot aanzienlijke tekorten in de vastgestelde grondexploitatie zou leiden. Na de bestuurlijke verantwoording van de ontstane situatie in maart 2008, vindt momenteel een heroriëntatie op de aanpak plaats, zowel stedenbouwkundig, programmatisch, financieel als juridisch. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 03 2005 Vaststelling bestemmingsplan Stadswerven door de Raad Initiatief 04 2005 Vaststelling Stedenbouwkundig Plan en Kwaliteitsboeken Stadswerven Initiatief 04 2005 Vaststelling geactualiseerde grondexploitatie Stadswerven Initiatief 06 2006 Start bouw watertoren e.o., opening Villa Augustus en Hotel Uitvoering 09 2006 Start bouwrijp maken Watertorenterrein e.o. Uitvoering 03 2007 Start bouwrijp maken fase 1 Uitvoering 09 2007 Tijdelijke stillegging bouwrijp maken fase 1 Uitvoering 09 2008 Raad stelt uitgangspunten nieuwe plan vast (kaderstelling) Voorbereiding d. Wat gaan we nog doen? Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

09 2008 12 2008 Presentatie stedenbouwkundig Masterplan aan raad. Voorbereiding 12 2008 01 2009 Herdefinitie samenwerking(sovereenkomst) met

projectontwikkelaars. Tevens opstellen herziene grondexploitatieberekening.

Voorbereiding

12 2008 02 2009 Vaststelling stedenbouwkundig plan, grondexploitatie, globale uitvoeringsplanning en samenwerkingsovereenkomst met marktpartijen door de raad.

Voorbereiding

06 2010 Verwachte datum aanvang bouwactiviteiten Uitvoering e. Wat mag het kosten? Toelichting: De exploitatie van het project Stadswerven wordt integraal geactualiseerd. De uitkomsten van deze actualisatie zullen met een afzonderlijk voorstel worden voorgelegd. De bestaande reservering binnen de reserve Strategische Investeringen is vervallen in afwachting van verdere besluitvorming m.b.t. het stedenbouwkundig plan en de bijbehorende grondexploitatie (begin 2009).


Actuele raming en dekking: Taartdiagram wordt ingevuld na besluitvorming m.b.t. het stedenbouwkundig plan en de bijbehorende grondexploitatie (begin 2009). f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Krediet

Realisatie

01-02-2005 Krediet t.b.v. asbestsanering 0 3.000.000 3.000.000 26-04-2005 Initiële reservering t.l.v. reserve SI 5.400.000 0 0 26-04-2005 Grondexploitatieberekening per 1-1-2005 *) 0 0 0 08-07-2008 Vervallen reservering t.l.v. SI (kadernota 2009) - 5.400.000 0 0

09-09-2008 Vaststellen van de Notitie "Ambities en uitgangspunten Stadswerven 2005 -2008”.

0 0 0

0 3.000.000 3.000.000 *) Reeds gerealiseerde uitgaven grondexploitatie € 42.580.000 g. Financiële prognose In Prognose Grondbedrijf is de exploitatie Stadswerven op 0 gesteld. Nieuwe grondexploitatie, najaar 2008, is op basis van nieuwe financiële planning. Vanuit de lopende grondexploitatie (2008) worden de resterende werkzaamheden bekostigd. h. Risico’s

Omgevings

Risico’s Projectrisico’s Organisatie Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal

risicobed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

O

mgevin

gsrisico

Politiek/b

estuurlij

k risico/d

raagvlak

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. actualiseren grondexploitatie

oranje M X X X

2. onderhandelen met projectontwikkelaars

groen L X X

Ad 1: Actualiseren grondexploitatie Beheersmaatregel: In het nieuwe op te stellen masterplan en grondexploitatie worden alle geïdentificeerde risico’s opgenomen in een risicoparagraaf. Hiermee kan de leiding gerichter sturen op risico’s en rendementen. i. Betrokken private partijen - Ontwikkelingscombinatie Stadswerven

(AM Zuid-Holland Zuid, JP van Eesteren en Dura Vermeer Bouw Rotterdam). - NCB Projectrealisatie BV - Leyten projectontwikkeling - Stichting Stadswerven (Nautisch Kwartier) - Woonstichting Progrez


5. Hofkwartier

Portefeuillehouder : J.H.Lagendijk Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? Het programma Hofkwartier heeft als kerndoel de rijke geschiedenis van onze stad beter zichtbaar en toegan-kelijk te maken en daarmee Dordrecht als historische stad steviger op de kaart te zetten. Het programma be-oogt een ambitieuze ‘make-over’ van het historische hart van de stad en het, samen met in- en externe part-ners, realiseren van een culturele/cultuurhistorische programmering. Verwachte effecten zijn: (kwalitatief) een beter imago in den lande, aantrekken van cultureel kapitaal en talent, toename van de belangstelling voor cultuurhistorie, verbeteren vestigingsklimaat en werkgelegenheid en (kwalitatief) het genereren van bezoekers-stromen - met name van bezoekers met een langere verblijfsduur - en daarmee het versterken van de econo-mische spin-off. b. Hoe willen we dat bereiken? Een aantal functies zal in het Hofkwartier gehuisvest worden, die in samenhang met elkaar voor de nodige synergie en economische spin-off moeten gaan zorgen. Het gaat daarbij om de functies kunst en cultuur, ge-schiedenis, wetenschap en toerisme en vrije tijd, waaraan later zijn toegevoegd de functies openbare ruimte en wonen. Met de vaststelling van het structuurplan Hofkwartier, medio 2005, en het beschikbaar stellen van de benodigde financiële middelen is een begin gemaakt met de verdere uitwerking en uitvoering. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 04 2005 Sinds 1994 is in wisselend tempo gewerkt aan de planvorming 09 2006 Definitief Ontwerp Kloostertuin gereed 06 2007 Definitief ontwerp Museum gereed 08 2007 Aanbesteding Museum gereed d. Wat gaan we nog doen? Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal Fase

09 2007 09 2008 Dordrechts Museum Start bouw 03 2008 01 2009 DiEP planvorming 03 2008 Kunstkerk pilot 03 2008 12 2008 Openbare selectie Nieuwstraat 60/62 voorbereiding 06 2008 09 2008 Kloostertuin gereed 09 2009 10 2008 Vest planvorming Toelichting De volledige stand van zaken zal binnenkort met de Raad besproken worden, waarbij van gedachten zal worden gewisseld over de gerezen dilemma’s en de keuzes die gemaakt moeten worden voor het vervolgtraject. De Kloostertuin is inmiddels gereed. In december 2009 – na de eerste onderhoudstermijn - zal de Kloostertuin officieel worden opgeleverd. De bouw en renovatie van het Dordrechts Museum zal in september aanvangen. De raad heeft in juli jl. positief over het krediet besloten. Voor DiEP is een voorlopig ontwerp gereed. De planning zal uitlopen als gevolg van de uitplaatsing van ToBe en de Statenschool. Voor het Hof – deel 1572 – is een pilot gehouden en deze pilot is onlangs gepresenteerd. De pilot is positief ontvangen. Besloten is om over te gaan tot het ontwikkelen van de verbouwingsplannen voor het Hof. Voor het deel waar oorspronkelijk het Huis voor de Democratie was gepland is op dit moment de invulling on-zeker en daarmee de planning. De Kunstkerk wordt vooralsnog ingezet voor de programmering van onder an-dere (klassieke) muziek. Dit betekent dat de verdere planontwikkeling hiermee is doorgeschoven.


De Nieuwstraat 60-62 zal in het najaar van 2008 in de markt worden gezet. Afgelopen jaar is met enkele parti-

. Wat mag het kosten?

ctuele raming en dekking

culiere partijen overleg gevoerd over eventuele invulling. Voor de Vest geldt dat het afgelopen jaar de visie van de ontwikkelende partij verder is uitgewerkt, zodanig dat de verschillende betrokken partijen hiermee kunnen instemmen. Op dit moment worden onderhandelingen gevoerd met de ontwikkelende partij waarna een con-tract zal worden opgemaakt welke aan de gemeenteraad zal worden voorgelegd. e A

49,9 miljoen €

Manden maken; € 2.200 ; 4%

SI; € 40.660 ; 82%

Onderhoud; € 377 ; 1%

Huur; € 5.633 ; 11%

Verkoop; € 570 ; 1%

Exploitatie; € 510 ; 1%

oelichting:T

ota 2007 is besloten de reservering binnen SI te verhogen met € 7,1 mln. Dit betreft extra inves-

Besluitvorming

luit mschrijving/fase

Reservering

Kredie

Realisatie

In de kadernteringen in inrichting DiEP (€ 3,6 mln), inrichting ’t Hof (€ 0,8 mln) en Dordrechts museum (€ 2,7 mln). Daar-naast zal een klimaatregelingsinstallatie in het oude deel van het vernieuwde Dordrechts museum geplaatst worden. Hiertoe is bij de kadernota 2008 besloten de reservering met € 4,4 mln op te hogen. In de Raad van 8 juli 2008 is besloten dat voor de verbouwing van het Dordrechts Museum € 5,8 mln aan extra middelen wor-den toegekend. f.Datum Raadsbes O t 29 mei 2001 oorbereiding Stadsontwikkeling 638.923 638.923

ltuur 2. 2.

5.0 4.9chts Museum 1

005 30.131.3550-12

1.rvering (SI) inrichting

49

V 21 mei 2002 Boekwaarde Kunstkerk 466.974 466.974 8 april 2003 Voorbereiding sector Cu 280.930 280.930 3 mei 2005 Behangsel Dordrechts Museum 80.000 80.000 6 december 2005 Planexploitatie 00.000 87.272 08 juli 2008 Verbouwing Dordre 6.977.000 548.128 6 december 2 Planexploitatie Begroting 2007 Exploitatie Hof 1 510.000 Kaderbrief 2007 Verhoging SI 979.558 Kadernota 2007 Verhoging rese 7.097.000 Kadernota 2008 Verhoging reservering klimaatinst. (SI) 4.382.000 8 juli 2008 Krediet verbouwing Dordrechts Museum 5.850.500 .950.413 25.443.827 9.002.227



€ 0,00

€ 10.000,00

€ 20.000,00

€ 30.000,00

€ 40.000,00

€ 50.000,00

€ 60.000,00

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Reservering

Realisatie

Prognose

ijzonderheden B

aande kasprognose is begroot om in 2008 een bedrag van € 12 miljoen te investeren. Een

e ontwikkeling van DiEP is gekoppeld aan de uitplaatsing van de Statenschool en ToBe. Voorts is er sprake

. Risico’s

Omgevings Projectrisico’s

Organi-

Conform bovenstgroot deel hiervan is bestemd voor de (ver)bouw van het Museum en de Kloostertuin, die in juli 2008 gereed is gekomen. Dvan een risico op de budgetten. Rapportage volgt. h

Risico’s satie

Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal risico

-bed

rag

X €

1.0

00

Fi

Alg

Potiek

nan

cieringrisico

emeen

Om

ge-

vingsrisico

li-/b

estuurlijk

ii

/dl

k

Co

Alg

ntin

uïteit in

exp

loitatie

emeen

ru

i

Ve

Bu

Gro

n

Or

mtelijk risico

rtragin

gsrisico

dgetrisico

dbed

rijfrisico

gan

isatierisico

1. uitloop planning x x X 2. Project en organisatie X X 3. hanteren verouderde grex

x x X

4. heldere uitgangspun-ten / projectopdracht

X X X X

d 1: Uitloop planning ARisico: Risico op uitloop planning (zie ook bovenstaand). Ook het risico op vertraging als gevolg van afhankelijkheids-relaties in de uitvoering van de verschillende deelprojecten is groot. Vertraging van één (deel)project heeft gevolgen voor andere (deel)projecten. Beheersmaatregel: Onderlinge afstemmingen tussen projectleiders. De planningen zijn in beeld en worden zoveel als mogelijk

d 2: Projectverantwoordelijkheid en organisatie

afgestemd. Feit is wel dat het Hofkwartier afhankelijk is van 2 verplaatsingen waarop het Hofkwartier geen invloed kan uitoefenen (ToBe, school Vest). Deze verplaatsingen zijn afhankelijk van het tempo van realiseren van de definitieve ontwerpen, de aanbestedingen en de feitelijke bouw van de verschillende objecten. Zou zich een definitief knelpunt voordoen, dan is wellicht tijdelijke huisvesting een optie waarover in overleg met de betrokkenen een besluit moet worden genomen. ARisico De projectverantwoordelijkheid en organisatie moeten uitgelijnd worden. Beheersmaatregel Er heeft een herinrichting plaats van de projectadministratie gevonden om meer grip en sturing te krijgen op het proces. Een en ander is sinds medio mei 2008 operationeel.


Ad 3 en 4: verouderde exploitatie en heldere projectopdracht Al een tijd geleden is gestart met de update van de financiën voor het Hofkwartier. Inmiddels is deze update vrijwel gereed. Geconcludeerd kan worden dat de lage voorbereidingskosten, onvoorzien, en de bezuiniging van 10% bij aanbesteding (gezien de markt) niet realistisch zijn. Ook zijn delen van de openbare ruimte (zonder budget) bij deelprojecten ondergebracht wat niet overeenkomt met de kwaliteit waarvan wordt uitgegaan. Voor het project Hofkwartier is medio vorig jaar door Metrum een risicoanalyse opgesteld. Inmiddels is gestart met een update van deze risico-analyse inclusief de benodigde beheersmaatregelen. Deze zal in de rapportage naar de raad worden meegenomen. Beheersmaatregel Een rapportage over het gehele project inclusief de financiën zal aan de raad worden aangeboden. In deze rapportage zal tevens de projectopdracht helder worden omschreven. i. Betrokken private partijen Van Houwelingen


06 Leerpark

Portefeuillehouder : D.A. van Steensel Datum rapportage : September 2008 Datum vorige rapportage : Juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - een vervlechting van de functies leren, werken, ondernemen, wonen en ontspannen; - in een centraal ontwikkelingsgebied dat een sfeer van jeugdige vernieuwing uitademt; - waarbij toekomstgericht onderwijs de basis vormt voor de functies leren, werken en ondernemen; - met als doel een sterke en innovatieve kenniseconomie met positieve effecten op de regionale arbeids-

markt. b. Hoe willen we dat bereiken? De regio dient economisch vitaal, innovatief en aantrekkelijk voor jonge mensen te blijven. Een optimaal functi-onerende kennisinfrastructuur is daarbij onmisbaar. De ontwikkeling van een dergelijke infrastructuur verloopt ongelijkmatig en langs uiteenlopende lijnen. Het bureau KIS-D*/Leerpark vormt binnen dit proces de stabilise-rende en stuwende kracht. Wat we willen bereiken is een imagoversterking van het leerpark, een goede voor-lichting naar diverse doelgroepen, stimuleren van onderwijskundige samenhang, een verbeterde doorlopende leerlingenzorg, een uitwisseling en creatie van kennis binnen de regio tussen bedrijven en kennisinstellingen en een vervlechting van beroepspraktijk met beroepsonderwijs. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 03 2006 Realisatie informatiecentrum Gereed 04 2006 Website Leerpark vernieuwd Gereed 06 2006 Kick Off domeinteams / route 2004 inbrengen in Leerpark Gereed 2006+2007 Doorlopende (jaarlijkse) activiteiten:

- In stand houden infocentrum; - functie versterken en uitbreiden doelgroep; - Website actueel houden; - Website kennis infrastructuur Drechtsteden; - Nieuwsbrieven en brede communicatie; - Ontwikkelingen en doorlopende onderwijsactiviteiten in domeinen; - Dordtse Onderwijsdagen (Leerpark Connect) .

Gereed

06 2007 Participatie in Deltaplan Metalectro Gereed 2007 Oprichting BV Kennisbedrijven Gereed 2007 Implementeren stageplanner Gereed 2007 Oplevering Insula College Gereed 2007 Oplevering Da Vinci College Gereed 2007 Start bouw Samenwerkingsgebouw en Stedelijk Dalton Lyceum Gereed 2007 Officiële opening Da Vinci College door HKH Prinses Maxima Gereed 2007 Vestigen Kopstudie Fysieke Veiligheid Gereed 2007 Oplevering Stedelijk Dalton Lyceum Uitvoering / realisatie 2008 Oplevering Samenwerkingsgebouw (Praktijkgebouw) Uitvoering / realisatie 2008 Oplevering Warmte Koude Opslag Uitvoering / realisatie 2008 Start Sportgebouw Uitvoering / realisatie 2008 Proces-/parkmanagement en veiligheid op het Leerpark Uitvoering / realisatie 2008 Realisatie ICT voorzieningen Uitvoering / realisatie 2008 Activiteiten bureau KIS-D*/Leerpark:

- Implementatie Peer Support - Maatschappelijke stage + sportstimulering - Visitatiecommissie Onderwijsvernieuwing Leerpark 2008 - Opzet en actualisering Website - Verdere ontwikkeling onderwijsactiviteiten in domeingroepen - Theoretische leerweg aansluiting vmb-tl/mbo - Stageplanner in bedrijf - Ontwikkeling van Onderwijs Leerbedrijven - Voorbereiding c.q. ontwikkeling Leonardo Experience / Leonardo Plaza - Voorbereiding overdracht activiteiten naar de regio

Uitvoering / realisatie


d. Wat gaan we nog doen? Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

2009 2009 Start bouw 36 appartementen met bedrijvenplint naast SDL Initiatief 2009 2009 Start bouw fase I woningen en appartementen RBlaan Initiatief 2009 2009 Start bouw appartementen met bedrijvenplint naast DVC Initiatief 2009 2009 Start bouw Leonardo Plaza Initiatief 2009 2009/2010 Sloop Boogermanschool Initiatief 2009 2009 Oplevering sportgebouw Initiatief 2010 2010 Start bouw Fase II woningen en appartementen Initiatief 2010 2010 Oplevering Fase I woningen en appartementen RBlaan Initiatief 2010 2010 Oplevering 36 appartementen met bedrijvenplint naast SDL Initiatief 2010 2010 Oplevering appartementen met bedrijvenplint naast DVC Initiatief 2010 2010 Oplevering Leonardo Plaza Initiatief 2010 2010 Start Bouw Leerbedrijven en kantoren Initiatief 2011 2011 Start Bouw Fase III appartementen Vlindergebouw Initiatief 2011 2011 Oplevering Fase II woningen en appartementen Initiatief 2011 2011 Oplevering Leerbedrijven en kantoren Initiatief 2012 2012 Oplevering fase III appartementen Vlindergebouw Initiatief Toelichting Vanwege marktomstandigheden (stijgende bouwkosten en gelijkblijvende opbrengsten) is een aantal gebouwen moeilijk realiseerbaar. De uitvoerder heeft extra tijd nodig om de in de plannen gerezen problemen op te los-sen. Eind 2008 en begin 2009 zal besluitvorming worden voorgelegd inzake de Warmte Koude Opslag, aanpas-sing bestemmingsplan, leonardo plaza, bouw voorzieningen, bouw 2e uitrukpost brandweer op het Leerpark. e. Wat mag het kosten?

Actuele raming en dekking € 81,2 miljoen

Bijdrage Onderw ijs / MO; € 5.278 ; 6%

Bijdrage Grondbedrijf; € 10.918 ; 13%

Bijdrage Scholen; € 1.982 ; 2%

Regio Manden maken; € 1.675 ; 2%

Overige inkomsten -w oningbouw ,

kantoren, bedrijven; € 18.804 ; 23%

Provnciale subsidie; € 707 ; 1%

Strategische Investeringen SV01;

€ 41.876 ; 53%

Toelichting: De gemeente Dordrecht en de scholen investeren een fors bedrag in onderwijshuisvesting op het leerpark. Daarnaast zullen de scholen veel investeren in onderwijsvernieuwing. In de ontwikkeling van het gebied investeren bedrijven in kantoren, bedrijven en woningen. Ook zal het bedrijfsleven gevraagd worden meer concreet, via bijdragen in natura en vestigingen in het gebied bij te dragen aan het Leerpark. Tegenover de kosten voor woningbouw en kantoren/bedrijven staan inkomsten uit verkoop en verhuur; deze zijn in principe dekkend. Deze projectdelen zullen door een marktpartij voor eigen rekening en risico gerealiseerd worden. Naast investeringskosten kent het plan ook andere kosten. Van belang zijn onder meer voorbereidingskosten, organisatie- en communicatiekosten, deze kosten worden voor de gehele loop van het proces, zullen door de partners gezamenlijk gedragen worden.


f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit Omschrijving / fase Reservering Krediet Realisatie

8-4-2003 School Wartburg 1.705.000€ 1.705.000€ 5-10-2004 School Boogerman 1.204.000€ 1.204.000€ 5-10-2004 School Albert Schweitzer 855.000€ 855.000€ 5-10-2004 Organisatiekosten Leerpark t/m 2004 602.000€ 602.000€ 5-10-2004 School Wartburg 7.478.000€ 7.478.000€ 5-10-2004 Huisvesting Leerpark 190.000€ 190.000€ 8-11-2005 Organisatiekosten Leerpark 2005 / 2006 2.100.000€ 2.100.000€ 6-12-2005 Insulacollege 10.569.000€ 10.569.000€ 26-6-2007 Agiostorting aan BV Kennisbedrijf 125.000€ 125.000€ 24-5-2007 ICT visie 247.500€ 136.513€ 14-5-2007 Stedelijk Dalton Lyceum (1) 11.338.285€ 9.163.364€ 14-5-2007 Samenwerkingsgebouw (1) 7.236.056€ 7.229.524€ 10-7-2007 Organisatiekosten Leerpark 1.455.000€ 874.268€ 5-2-2008 Beveiliging Leerpark 160.500€ 75.362€

81.240.000€ 45.265.341€ 42.307.032€ Toelichting: Het gemeentelijk aandeel in de investering wordt gedekt vanuit de Strategische Investeringen Leerpark € 41,9 miljoen, bijdrage Onderwijs € 5,3 miljoen en vanuit de grondexploitatie € 10,9 miljoen. Initiële besluitvorming hierover heeft plaatsgevonden bij de behandeling van het Masterplan Leerpark, zie raadsvergadering 12-12-2000. In de raadsvergadering van 5-10-2004 is de totale financiering van het leerpark herbevestigd. De stand van de strategische investeringen Leerpark is jaarlijks geaccordeerd met de vaststelling van de kadernota. (1) Inclusief Indexering kredieten conform kadernota 2009. Overzicht besluiten:

Datum raadsbesluit

Agenda-punt Omschrijving

3-3-1998 19 Beschikbaar stellen krediet voor de realisering van het Leerpark (bijl.nr. 35).

7-9-1999 3 Beschikbaar stellen krediet c.q. verlenen van autorisatie ten behoeve van voorbereidings-kosten voor het Leerpark (bijl.nr. 168).

7-12-1999 18 Vaststellen van de intentieverklaring van het project Leerpark en beschikbaar stellen kre-diet voor het inwinnen van een extern organisatieadvies (bijl.nr. 251).

12-12-2000 20 Vaststellen Masterplan Leerpark, alsmede het beschikbaar stellen van een voorbereidings-krediet (bijl.nr. 217).

9-7-2002 5 Instemmen met de voorstellen voor ontwikkeling van het Leerpark en het reserveren van extra middelen (bijl.nr. 124).

10-12-2002 21 Beschikbaar stellen van een werkbudget voor de ontwikkeling van het Leerpark (bijl.nr. 250).

8-4-2003 5 Voornemen tot het oprichten van een coöperatie ontwikkeling Leerpark.

8-4-2003 6 Verlenen van een krediet voor de realisatie van het Leerpark.

5-10-2004 20 Beschikbaar stellen van een krediet ten behoeve van de voortgang van het Leerpark 2004.

1-3-2005 7 Vaststellen van het bestemmingsplan “Leerpark”.

6-9-2005 10 Herbestemmen gemeentelijke GOA-middelen voor de installatie van beveiligingscamera’s op locaties van het Stedelijk Dalton Lyceum.

8-11-2005 18 Beschikbaar stellen van een krediet voor programmakosten en programmabureau-kosten van het Leerpark 2005.

6-12-2005 8 Kennis nemen van de realisatie van het Insulacollege in het Leerpark en beschikbaar stel-len van een krediet.

28-11-2006 12 Overdracht bevoegdheden Leerplicht en RMC-functie aan GR Drechtsteden (203)

10-7-2007 395 Raadsinformatiebrief over rapportage visitatiecommissie 2007 m.b.t. het Leerpark MO/2007/2349

10-7-2007 307 Raadsvoorstel benoemen openbare ruimte Leerpark

10-7-2007 311 Raadsvoorstel beschikbaarstelling krediet ten behoeve van ICT van het Leerpark

10-7-2007 344 Realisatie Stedelijk Dalton Lyceum (resp. Samenwerkingsgebouw in het Leerpark)10-7-2007 344 Beschikbaar stellen krediet t.b.v. voorbereiding Leerpark 2007-2008 en wijziging begroting

10-7-2007 344 (Realisatie Stedelijk Dalton Lyceum) resp. Samenwerkingsgebouw in het Leerpark

4-9-2007 10 Raadsinformatiebrief inzake wijziging statuten BV Kennisbedrijven Drechtsteden. Wensen- en bedenkingenprocedure LP/2007/59

5-2-2008 499 Proces-/Parkmanagement en veiligheid op het Leerpark LP/2007/116


http://www.dordrecht.nl/pls/idad/risDordrechtVergaderpuntToon?F_VERGADERPUNT=731































€ 0

€ 10.000

€ 20.000

€ 30.000

€ 40.000

€ 50.000

€ 60.000

€ 70.000

€ 80.000

€ 90.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011ev

jaren

bedr

agen

x €

1.0

00

Reservering

Realisatie

Actuele planning

h. Risico’s


Projectrisico’s Organi-satie

Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal risico

-bed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

Om

ge-

vingsrisico

Poli-

tiek/bestu

urlijk

ii

/dl

k

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Beheer openbare Ruimte

L 0 X

2. Parkeertekort L 50 X X 3. Afzetrisico van (Leer)bedrijven

M 0 X

4. Afwikkeling subsidie-projecten

L 0 X X

5. Verkoop Warmte Kou-de Opslag

H pm X X

Toelichting op risico’s en beheersmaatregelen Afwikkeling subsidieprojecten De provincie Zuid Holland heeft positief beschikt op de volgende subsidie-projecten: - Project Kenniscentrum Duurzame technologie ‘DECO’ - Project Compo fietsbrug - Project Kenniscentrum Watersport Met betrekking tot het subsidie-project ‘Opzet Stageplanner en relatiebeheer vmbo’ is eind juni 2008 een vast-stellingsverzoek bij de provincie Zuid Holland ingediend. Risico Verkoop Warmte Koude Opslag Het financiële risico m.b.t. de WKO (Warmte, Koude Opslag), dat al eerder als risico is gemeld, zal in een te-kort resulteren. In de laatste maanden van 2008 zal hierover een voorstel worden voorgelegd. De Coöperatie voert momenteel onderhandelingen over de verkoop van de WKO. Onduidelijk is nog in welke mate de investe-ring kan worden terugverdiend. i. Betrokken private partijen - Coöperatie Leerpark U.A.; is opdrachtgever voor de totale realisatie (inclusief Onderwijsleerbedrijven, wo-

ningen en openbare ruimte) van het Leerpark. - Scholen; Da Vinci College, Stedelijk Dalton Lyceum, Insula College en Wartburg College - Aannemers: Heijmans B.V. / Proper-Stok - Architecten: Mecanoo, DKV Architecten, Architectuurstudio Hertzberger, SeARCH en West 8.


7. Achterom/Bagijnhof

Portefeuillehouder : J.W. Spigt Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Stimuleren economische concurrentiepositie. - Vergroten aantrekkingskracht Dordrecht. - (Terugdringen structurele werkloosheid) / vergroten werkgelegenheid. b. Hoe willen we dat bereiken? Herstructurering kernwinkelgebied (fase 2) Achterom/Bagijnhof/Spuiboulevard/Johan de Wittstraat bestaat uit: - (her)ontwikkelen ca. 15.000 m2 winkels en woningen;

• Herinrichting van de openbare ruimte (incl. Visstraat); • Realiseren van een parkeergarage met een capaciteit van min. 350 plaatsen; • Realiseren van een stalling voor ca. 900 fietsen; • Realiseren van een nieuw woonprogramma aan de oostzijde van het Achterom en de Spuiboulevard; • Het tot stand brengen van een verborgen museum; • Formuleren van een ontwikkelingsvisie voor de Visstraat.

c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 08 2004 Start bouwrijp maken (gestopt na gerechtelijke interventie) Uitvoering 12 2005 Integrale behandeling bij de rechtbank Uitvoering 12 2005 Bouwvergunning voor aanpassing van het WC Drievriendenhof Uitvoering 09 2006 Afronding aanpassing WC Drievriendenhof en directe aanloopstraten Oplevering 03 2007 Vestiging City Lounge aan Spuiboulevard Oplevering 12 2007 Vaststelling doorstart notitie en herijking financiële kader Voorbereiding 04 2008 Start herontwikkeling Achterom Oost (planonderdeel Multi) Uitvoering 06 2008 Oplevering Achterom-West en fietsenstalling Uitvoering 09 2008 Tijdelijke herinrichting Visstraat Uitvoering d. Wat gaan we nog doen? Vorige planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

2008 2009 Start Ontwikkeling Lenghenstraat/Lindenstraat Initiatief 06 2008 12 2008 Visie ontwikkeling Visstraat (toekomst) Initiatief

12 2008 Gespreken herontwikkeling Spuiboulevaard/Johan de Witstraat afronden. Resultaten voorleggen aan de raad.

Initiatief

2009 Afronding planopzet Lenghen-Lindenstraat Initiatief 2009 Afronding definitief ontwerp Openbare Ruimte Voorbereiding 2e kw 2009 Start uitvoering Spuiboulevard - Johan de Wittstraat Uitvoering 2009 Start bouw Verborgen Museum Uitvoering 06 2009 Hoogste punt gebouw Achterom-Oost en parkeergarage Uitvoering

04 2010 05 2010 Oplevering Achterom-Oost plus parkeergarage Uitvoering


ToelichtingIn het plangebied wordt gezamenlijk door de samenwerkende partijen, de gemeente, Multi Vastgoed en van Pelt Projectontwikkeling, voor meer dan 100 miljoen geïnvesteerd. De gezamenlijke planontwikkeling van het deelgebied Spuiboulevard/Johan de Witstraat was tijdelijk opgeschort. Van Pelt Projectontwikkeling deelde in het voorjaar haar voornemen mede, haar eigendommen in het plangebied zelfstandig te willen ontwikkelen. Deze ontwikkeling en de afstemming met de projectontwikkelaars (Multi en Van Pelt) over de bouwplaats heeft een beperkte vertraging in de herontwikkeling van Achterom-Oost veroorzaakt. De consequentie hiervan is dat de eindoplevering een maand later plaatsvindt. Op dit moment worden gesprekken gevoerd met Van Pelt Projectontwikkeling om alsnog tot een gezamenlijke ontwikkeling van het deelgebied Spuiboulevard/Johan de Witstraat te komen. e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking: € 111 miljoen


€ 30.000.000 27%

Exploitatie parkeergarage€ 13.500.000

12%

Investeringen derden

€ 67.500.000 61%


Omschrijving Fase

Reservering

Krediet

Realisatie

2002 Initiële reservering S.I. 20.337.891 0 0 15 september 98 Initiatief, Plankosten alg. 158.823 158.823 11 november 03 Initiatief, Plankosten alg. 188.000 188.000 1 februari 2005 Planontwikkeling, Plankosten alg. 1.100.000 1.100.000 8 november 2005 Planontwikkeling, Plankosten alg. 350.000 350.000 4 december 2007 Uitvoering, Plankosten alg. 303.177 403.000 Subtotaal plankosten algemeen 2.100.000 2.199.823

29 juni 2004 Uitvoering BRM openbare ruimte 3.200.000 2.446.000 28 februari 2006 Fietsenstalling 3.300.000 3.300.000 16 oktober 2007 Fietsenstalling 1.005.465 374.000 4 februari 2006 Lenghenstraat/Lindenstraat 950.000 795.000 4 december 2007 Achterom-Oost 9.061.088 3.950.000 6 november 2007 Verhoging reservering progr.begroting 08 9.662.109 0 0 17 juni 2008 Bouw parkeergarage Achterom 13.500.000 13.500.000 4.386.000 Totaal Achterom-Bagijnhof 43.500.000 33.116.553 17.451.000



€ 0

€ 5.000.000

€ 10.000.000

€ 15.000.000

€ 20.000.000

€ 25.000.000

€ 30.000.000

€ 35.000.000

€ 40.000.000

€ 45.000.000

€ 50.000.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

A ctuele planning

h. Risico’s

Omgevings Risico’s Projectrisico’s

Organi-satie

Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal risico

-bed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

Om

ge-

vingsrisico

Poli-

tiek/bestu

urlijk

ii

/dl

k

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Herontwikkeling plan-gebied gaat deels niet door.

oranje H X

2. Organisatie-inrichting, rollen en verantwoorde-lijkheden.

groen L X

3. Prijs- en ontwerprisi-co’s bij de inrichting van de openbare ruimte.

groen L 400 X

4. Verwevenheid projec-ten

groen L 150 X

5. Verborgen Museum groen L X Ad 1: Risico’s niet doorgaan delen herontwikkeling Risico: Hieronder vallen vooral de lopende onderhandelingen met Van Pelt m.b.t. de projecten:

• Spuiboulevard/Johan de Witstraat; er zijn géén financiële risico’s aan verbonden. • Muizentrap; er zijn géén financiële risico’s aan verbonden. • Lenghen- Lindenstraat; er zijn géén financiële risico’s aan verbonden.

Onder deze post vallen ook de “reguliere” risico’s van onderhandelingen met projectontwikkelaars over geschil-len en/of aanpassingen in de projectuitvoering. Beheersmaatregel: Nadere initiatieven van Van Pelt worden afgewacht. Hierover moeten vervolgens duidelijke afspraken met Van Pelt over worden gemaakt. i. Betrokken private partijen - Multi Veste projectontwikkeling - A.B. van Pelt projectontwikkeling


8. Herstructurering Dordt West

Portefeuillehouder : A.T. Kamsteeg Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Tegengaan van de selectieve uitstroom van hogere inkomens en instroom van lagere inkomens in

Dordrecht West - Zorgen dat in elke wijk de leefbaarheid op peil is en sprake is van een schone, hele en veilige woonsituatie

met bijbehorend voorzieningenniveau. b. Hoe willen we dat bereiken? De volgende sociale ambitie is afgesproken voor de sociale, economische en veiligheidssituatie en de openbare ruimte in de wijken van Dordrecht-West voor 2000-2015: • leefbaarheid en veiligheid op Dordts gemiddelde; • investeren in de openbare ruimte; • meer sociale samenhang en grotere betrokkenheid van bewoners; • werkloosheid omlaag; daarbij extra aandacht voor jongeren; • meer voorzieningen: scholen, buurthuis, ouderenvoorzieningen, kinderopvang. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 11 2004 Najaarsdocument Dordrecht-West op stoom getekend door Gemeente

Dordrecht Voorbereiding

01 2005 Vorming één stuurgroep voor geheel Dordrecht West Voorbereiding 02 2005 Vaststelling organisatiemodel voor de periode van planontwikkeling die begin

2007 afgerond moet zijn Voorbereiding

05 2005 Projectleiders aangesteld voor Wielwijk, Nieuw Krispijn en Crabbehof Voorbereiding 06 2005 Opdrachtverstrekking ontwikkeling stedenbouwkundige visie Wielwijk Voorbereiding 11 2005 Visieontwikkeling 2005-2013 Voorbereiding 04 2006 Start cultuurhistorisch onderzoek Voorbereiding 06 2007 Vaststelling visies voor Wielwijk, Crabbehof en Nieuw Krispijn plus uitvoering

van het programma. Voorbereiding

04 2008 Opstellen Sociaal programma Crabbehof Voorbereiding 05 2008 Opstellen Sociaal programma Nieuw Krispijn Voorbereiding 12 2007 Oud Krispijn: MFA De Koloriet gereed Uitvoering d. Wat gaan we nog doen? Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

2006 e.v. Oud-Krispijn raamwerk 2013 in uitvoering (sloop, nieuwbouw, MFA, uitvoering sociaal programma).

Uitvoering

12 2007 03 2009 Wielwijk: samenwerkingsovereenkomst afgesloten met Woonbron met daarin meerjarige vervolgafspraken.

Voorbereiding

2007-2009 Uitvoering sociaal programma Wielwijk. Uitvoering 2008-2009 Uitvoering WAP Crabbehof Uitvoering 2008-2009 Uitvoering Sociaal programma Nieuw Krispijn Uitvoering 2008 Oud Krispijn Start herstructurering Krispijnse Driehoek. Uitvoering 2008 Uitvoering “de Compagnie” en het wijkcentrum Wielwijk Uitvoering Eind 2008 Opstellen fysiek programma Nieuw Krispijn Uitvoering Eind 2008 Opstellen fysiek programma vanuit WAP Crabbehof Uitvoering Eind 2008 Opstellen masterplanning herstructurering Wielwijk. Uitvoering


Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

Medio 2009 Aanvragen externe financiering van Dordt West voor de periode na 2009

Uitvoering

Eind 2009 Herijken en opnieuw vastleggen Sociaal Programma Wielwijk periode 2010-2011

Uitvoering

Eind 2009 Herijken en opnieuw vastleggen Sociaal Programma Crabbehof periode 2010-2011

Uitvoering

Eind 2009 Herijken en opnieuw vastleggen Sociaal Programma Nieuw Krispijn periode 2010-2011

Uitvoering

2009 Start uitvoering fysieke herstructurering Wielwijk Uitvoering 2009 IHP - Wielwijk - Opstarten van de bouw Albatros en Fontein

in Wielwijk aan het Admiraalsplein (na leerlingenprognose onderzoek) en oplevering nieuwbouw voor VSO De Blije Gaarde).

Uitvoering

2009 IHP - Nieuw Kirspijn - Verbouwing Prinsen Julianaschool Uitvoering Toelichting De sociale programma’s Nieuw Krispijn en Crabbehof zijn recent vastgesteld door het College. De uitvoering van beide programma’s is inmiddels gestart. In de laatste kwart van 2008 zal flink ingezet moeten worden op het opstellen van de SOK (samenwerkingsovereenkomst) Wielwijk. Huidige planning is om deze SOK in het eerste kwartaal formeel te laten vaststellen. De sociale programma’s Wielwijk, Crabbehof en Nieuw Krispijn zijn vastgeld tot en met 2009. Alle drie de programma’s zullen in 2009 moeten worden herijkt op basis van de vaste evaluatie afspraken. Op basis van deze herijking kunnen de sociale programma’s per wijk voor de periode 2010-2011 worden vastgesteld. De financiering van het programma Dordt West is via krediet aanvragen geregeld tot en met 2009. Voor de periode 2010 en verder zal de financieringsbehoefte in kaart moeten worden gebracht en de kredietaanvragen moeten worden ingezet. e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking € 72,2 miljoen


€ 8.200 11%

ISV€ 23.400

33%

Derden€ 601

1%

GSB Sociaal€ 4.800

7%

Overige opbrengsten€ 16.800

23%Te dekken na

2010€ 18.400

25%

Toelichting: Bij het vaststellen van het MJP 2006-2010/begroting 2007 is de reservering opgehoogd met € 8,2 mln voor extra impulsen in Dordt West. Het gaat hierbij om het sociaal programma en om particuliere woningverbetering. In het najaar van 2008 zal de financieringsbehoefte (na 2009) opnieuw worden bezien. f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Beschikbaar gesteld

Realisatie

Initiële reservering 2000 Raamwerk Oud Krispijn 11.800.000 11.800.000 7.066.258

6 december 2005 Ontwikkelingskosten Dordrecht West 2005-2006

1.990.881 1.990.881 1.552.747

30 januari 2007 Sociaal Programma Wielwijk (07-09) 4.400.000 4.400.000 2.037.736

26 juni 2007 Dordt West op Stoom 2 1.161.670 1.161.670 1.573.216


November 2006 Verhoging reservering extra impulsen 8.200.000

27 mei 2008 Sociaal Programma Nieuw Krispijn 1.606.300 1.606.300 40.000

8 juli 2008 Dordt West op Stoom 3 1.474.950 1.474.950 23.000

Financieringsbehoefte (na 2009) 41.566.199

72.200.000 22.433.801 12.292.957 g. Financiële prognose

€ 0

€ 10.000.000

€ 20.000.000

€ 30.000.000

€ 40.000.000

€ 50.000.000

€ 60.000.000

€ 70.000.000

€ 80.000.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

A ctuele planning

h. Risico’s



Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal

risicobed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

O

mgevin

gsrisico

Politiek/b

estuurlij

k risico/d

raagvlak

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Vertraging Oud Krispijn X 2. Financiering Wielwijk, Nieuw Krispijn en Crabbehof

X X

3.Leefbaarheid Crabbehof X X 4. Fin. positie corporaties X 5. Realisatie sociale woningbouw. X Uit het onderzoek van Deloitte zijn de volgende risico’s als meest relevante risico’s naar voren gekomen:

1. Vertraging Oud Krispijn. Risico Door uitbreiding van het programma zal de realisatie niet voor 2010 zijn afgerond. De VOF, die de plannen moet realiseren, wordt echter in 2010 ontbonden. Hierover moeten nadere afspraken worden gemaakt. Beheersmaatregel De drie vennoten (Woonbron, Progrez en Interstede) zijn met elkaar in gesprek over de VOF na 2010. Wanneer de VOF op houdt te bestaan zullen de individuele corporaties die de betreffende woningen in het bezit krijgen de afspraken uit de raamovereenkomst op zich nemen. Echter de overdracht van projecten en uitvoeringsorganisaties vanuit Krispijn wonen naar de individuele corporaties kan leiden tot vertraging.

Opmerkingen Op dit moment is Metrum in opdracht van de programmamanager Dordrecht West bezig met een risico inventarisatie. Dit traject zal in oktober 2008 worden afgerond. Vanaf dat moment wordt deze nieuwe risico inventarisatie meegenomen in de P&C cyclus van het project Dordt West. i. Betrokken private partijen De corporaties Woonbron, Progrez en Interstede zijn inhoudelijk en finacieel partner in de herstructurering Dordt West.


9. Belthurepark

Portefeuillehouder : J.H. Lagendijk Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Binden/ aantrekken van midden hoge inkomsten, - Vergroten aantrekkingskracht Dordrecht, - Stimuleren economische concurrentiepositie. b. Hoe willen we dat bereiken? Bovenstaande outcome doelstellingen willen we bereiken door het realiseren van: - 220 zeer luxe woningen, - in luxe woningen geïntegreerde 18-holes golfcomplex met internationale status, - afstemming met het project Randstedelijke groen (12 ha bosgebied) - herstructurering sportveldencomplex Schenkeldijk. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 1998 Initiatief integrale planontwikkeling Dordtwijkzone Zuid:

Intentieovereenkomst met ontwikkelaar afgesloten; Startfase

07 2003 Ruimtelijk besluit Gemeenteraad met instemming programma Definitie 04 2005 Samenwerkingsovereenkomst met ontwikkelaar ondertekend Voorbereiding 12 2005 Voorontwerp Bestemmingsplan gereed Ontwerp 03 2006 Inspraak/overlegfase artikel 10 Voorbereiding 04 2006 Planning geactualiseerd Voorbereiding 01 2007 Bestuurlijke behandeling inspraak/overleg ontwerp bestemmingsplan Voorbereiding 05 2007 Ter inzage legging ontwerp bestemmingsplan en B&W besluit vestiging Wvg

(art. 6). Voorbereiding

10 2007 Raadsbesluit tot vaststellen bestemmingsplan, vestiging Wvg (art.2). Voorbereiding 10 2007 Bestemmingsplan naar GS verzonden ter goedkeuring (+6 wk ter inzage). Voorbereiding 02 2008 Reactie gemeente op bedenkingen verstuurd naar GS. Voorbereiding 04 2008 Taxatierapport ten tijde van samenwerkingsovereenkomst 2005 Voorbereiding 06 2008 Goedkeuring bestemmingsplan (besluit GS) Voorbereiding 07 2008 Raadsbesluit tot vaststellen bekostigingsbesluit Voorbereiding 07 2008 Inwerkingtreding van bestemmingsplan Voorbereiding 08 2008 Ter inzage legging goedgekeurde bestemmingsplan Voorbereiding d. Wat gaan we nog doen? Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

10 2008 Reactie op beroep naar de Raad van State Voorbereiding 08 2008 11 2008 Start verwerving door onteigening Voorbereiding 2009 Afronding onderzoek staatssteun en aanpassing overeenkomst Voorbereiding

2009 10 2009

Behandeling beroepen Onherroepelijk bestemmingsplan

voorbereiding Voorbereiding

2012 Overdracht gronden aan ontwikkelaar en uitgifte van reststroken aan bewoners

Voorbereiding

01 2009 04 2012 Start bouwrijp maken Realisatie 05 2010 06 2012 Start aanleg golfbaan Realisatie 06 2010 08 2012 Start bouw woningen (1e fase) Realisatie 08 2011 10 2012 Woningbouw 1e fase gereed Realisatie


Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

10 2011 01 2013 Aanleg golfbaan gereed Realisatie 2018 Gehele plan 2018/2020 gereed Toelichting Aanpassing planning wordt veroorzaakt door twee redenen;

- het feit dat de ontwikkelaar nog geen voldoende voortgang in zijn verwerving heeft kunnen boeken. Gemeente moet gaan onteigenen

- en de beroepen op het bestemmingsplan. e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking € 10,5 miljoen

ontwikkelaar: bijdrage aan

BOVO€ 1.587.500

15%

vanuit fonds BOVO aan grex

€ 600.070 6%

ontwikkeling rente

€ 255.000 2%

ontwikkelaar: bijdrage

gemeentelijke kosten

€ 1.726.278 17%

ontwikkelaar: historische

grondkosten€ 2.109.157

pachtinkomst€ 97.500

1%

ontwikkelaar: vergoeding

rente€ 750.000

7%ontwikkelaar:

herstructr Schenkelsdijk€ 3.330.000

32%

Toelichting De grondexploitatie Belthurepark is kostendekkend. De bijdrage aan BOVO is voor het fonds Bovenwijkse voorzieningen. f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Beschikbaar gesteld

Realisatie

Initiële reservering 7 juli 2006 Prognose kostenneutrale Grondexploitatie 484.435 484.435 10 juli 2007 Prognose kostenneutrale Grondexploitatie 9.152.019 3.640.280 2008 Prognose kostenneutrale Grondexploitatie 10.500.000 9.636.454 4.124.715



€ 0

€ 2.000.000

€ 4.000.000

€ 6.000.000

€ 8.000.000

€ 10.000.000

€ 12.000.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

A ctuele planning

Bijzonderheden Geen h. Risico’s

Omgeving Risico’s


Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal

risicobed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

O

mgevin

gsrisico

Politiek/b

estuurlij

k risico/d

raagvlak

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Grondverwerving H 0 X 2. Verkoopprijs gemeentelijke gronden / staatssteun

M 0

3. Publiekrechtelijke kosten H 40 X X X X X Ad 1: Grondverwerving. Omschrijving risico (inclusief gevolg): De grondverwerving is vanaf aanvang de grootste risicofactor (geweest) in de planontwikkeling. Eind 2007 beschikt de ontwikkelaar over bijna 50% van de gronden. Een substantieel deel (26.5 ha) is nog in handen van 3 andere grote ontwikkelaars. Eventueel verwerving door onteigening kan leiden tot een vertraging van bijna 2 jaar. Oorzaak/bron van risico: De ontwikkelaar ziet geen kans op minnelijke wijze de gronden te verwerven. Beheersmaatregel: Minnelijke verwerving is de taak/verantwoordelijkheid van de ontwikkelaar. De gemeente ondersteunt door inzet van het gemeentelijke instrumentarium (Wvg, onteigening), inzet van deskundigheid, opvoeren van druk op verwervingsproces. i. Betrokken private partijen - Wilgendael - Rabo Bouwfonds


10. Zeehavengebied

Portefeuillehouder : F.J. van den Oever Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Stimuleren van de economische concurrentiepositie - Vergoten van de economische aantrekkingskracht van Dordrecht b. Hoe willen we dat bereiken? Uitvoering gevend aan de doelen van de revitalisering van het gehele gebied, zoals verwoord in het vastgestelde masterplan: 1. het aantrekken van (zee)havengebonden bedrijvigheid; 2. groei aantal arbeidsplaatsen met 525 (lage prognose) tot 1.250 (hoge prognose) t.o.v. 2004; 3. toename netto exploitatieopbrengst (van € 1,25 miljoen in 2004 naar het dubbele in 2014); 4. vóór 2014 alle beschikbare kavels & kades uitgeven en benutten (minus normale leegstand). De revitalisering moet gestalte krijgen via de realisatie van – deels particuliere - vijf businesscases. Voor de revitalisering is actualisering van de regelgeving op diverse gebieden noodzakelijk. Denk hierbij aan ruimtelijke ordening en milieu, verbeteren bereikbaarheid per weg en spoor en verbeteren kwaliteit openbare ruimte. Er is een havenontwikkelingsorganisatie opgezet, die ook functioneert als stuurgroep voor de revitalisering (HMO) c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 2007 Opstellen plannen + bestekken Wieldrechtseweg, Kilkade, Kreekweg Gereed 10 2007 Openbare selectie PWA- kade Uitvoering 11 2007 Uitgifte Kilkade 6 Uitvoering 10 2007 e.v. Haalbaarheid onderwaterdepot Uitvoering 05 2007 Besluitvorming Masterplan door gemeenteraad Gereed 06 2007 Instelling Haven Management Overleg Beheer 10 2007 e.v. Onderhandelingen contractpartner Kilkade 7 Uitvoering 10 2007 Opstellen toetsingskader voor de business cases. Gereed 2007 e.v. Vervolg risicomanagement (kwalitatief en kwantitatief) (continue proces) Uitvoering 10 2007 Vaststelling zonebeheersplan Gereed 09 2007 Plan van aanpak voor herziening bestemmingsplan en aanpassing geluidszonering Gereed 02 2008 Inwerking treden zonebeheerplan Gereed 03 2008 Uitgifte Kilkade 6 Gereed 06 2008 Uitvoering Wieldrechtseweg, Kilkade, Kreekweg Uitvoering 2008 Uitgifte Kilkade 2-4 Voorbereiding 2008/2009 Haalbaarheid (verwerving) Duivelseiland Voorbereiding 05 2008 Contract tijdelijk gebruik deel PWA-kade Gereed 08 2008 Subsidie beschikking HIP Gereed d. Wat gaan we nog doen? Vorige planning

Huidige Planning

Actie / Mijlpaal

Fase

2008 – 2010 09 2008 Tijdelijke ingebruikname PWA-kade Uitvoering 2008 – 2010 10 2008 In procedure brengen parapluplan Uitvoering 2007 – 2010 12 2008 Wieldrechtseweg Gereed doorlopend doorlopend risicomanagement uitvoering doorlopend 12 2008 Opstellen communicatie- en promotieplan Definitie 2008 - 2010 2009 Onderzoek haalbaarheid Wilhelminaterminal Definitie 2008 - 2010 03 2009 Uitgifte Business cases Kilkade 2-4 Uitvoering 2008 - 2010 2009 Haalbaarheid Duivelseiland Definitie


Vorige planning

Huidige Planning

Actie / Mijlpaal

Fase

2008 - 2010 2009 Uitgifte/ saneren Business Case Kilkade 7 Voorbereiding 2009 – 2011 2009 Voorbereidingen definitieve uitgifte PWA-kade Definitie 2009 – 2012 2009 Haalbaarheidsonderzoek Containerterminal Definitie 2008 – 2010 06 2009 Geluidscherm Wieldrechtseweg Voorbereiding 2008 - 2010 04 2009 Sanerings- subsidieonderzoek Wilhelminahaven Definitie 2008 - 2010 02 2009 In procedure brengen voorontwerp bestemmingsplan ZH Definitie

Toelichting • Algemeen: de revitalisering Zeehavengebied verloopt conform de planning zoals opgenomen in het Masterplan.

De verwachtingen ten aanzien van de revitalisering zijn hoog, echter de voorlopig nog geringe geluidsruimte beperkt de fysieke mogelijkheden in 2008, 2009 en 2010. Deze jaren worden benut voor het creëren van goede randvoorwaarden en voorbereidende werkzaamheden en acties (o.a. tijdelijke verhuur) in de business cases.

• Havenmanagementoverleg is vastgesteld. • Het zonebeheerplan is op 1 februari 2008 in werking getreden. • In mei 2008 is alsnog een overeenkomst gesloten met het bedrijf Sarens over de tijdelijke ingebruikname

PWA- kade. • Voor een deel van de businesscase Kilkade, te weten Kilkade 6, is een uitgiftecontract getekend. • De uitvoering van de reconstructie van de wegen Wieldrechtseweg, Kreekweg, Kilkade verloopt voortvarend; • Aanpassing uitgiftecontract Standic; Standic is voornemens de komende jaren gefaseerd uit te breiden, waarbij

een investering van ongeveer € 20 miljoen gemoeid gaat. e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking € 27.0 miljoen (exclusief GREX)

ISV€ 1.223

5%Reserve SI€ 2.702

10%

Derden€ 11.574

42%

Manden Maken€ 4.000

15%

Overige reserves€ 5.248

19%

Overige dekking€ 2.300

9%

Toelichting: Geen f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Beschikbaar gesteld

Realisatie

22-5- 2007 investeringsprogramma masterplan 21.200.000 26-6-2008 Voortgangsrapportage

investeringsprogramma masterplan 5.800.000

12 februari 2000 Voorbereiding 68.067 68.067 10 dec 2002 Voorbereiding 135.883 135.883 7 oktober 2003 Voorbereiding 130.000 130.000 6 april 2004 Voorbereiding 65.000 65.000 7 sept 2004 Aankoop erfpachtsrecht van

Leeuwenhoekweg 225.000 225.000

7 dec 2004 Overschrijding voorbereidingskrediet 680.000 680.000 1 juni 2005 Programma incl. geluidsproblematiek 2.058.000 1.448.160


6 dec 2005 Wieldrechtseweg 2.800.000 706.003 Restantkredieten 2005 226.034 226.034 26 juni 2007 Kilkade/Kreekweg 1.793.132 3.921 26 juni 2007 PWA kade 328.000 51.358 11 dec 2007 Geluidscherm Wieldrechtseweg 300.000 0 26 juni 2008 Plankosten 792.000 368.239 08 juli 2008 Pwa kade deel Sarens 57.500 0 08 juli 2008 PWA kade tijdelijke verharding 1.097.000 0 27.000.000 10.755.616 4.107.665


€ 0

€ 5.000

€ 10.000

€ 15.000

€ 20.000

€ 25.000

€ 30.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

Actuele planning

Bedragen * € 1.000 Toelichting: Diverse businesscases worden nog uitgewerkt, waardoor in bovenstaande grafiek de actuele planning nog niet naar de gereserveerde € 27 miljoen gepland is. h. Risico’s



Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal

risicobed

rag

X €

1.0

00

Finan

ciering

risico

Alg

Om

gevin

gs

risico

Politiek/

bestu

urlijk

ii

/dl

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ings

risico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijf risico

Org

anisatie risico

1. Private partij onderwaterdepot haakt af, kans geen 2e partij geïnteresseerd.

M

2. Niet halen gedeelte doelstelling Masterplan doordat ontwikkeling Wilhelminaterminal niet als verwacht zal verlopen

M

3. Marktrisico L

Bovenstaande waarden zijn overgenomen uit de risicoanalyse zoals deze voor het zeehavengebied door het bureau Metrum zijn uitgevoerd in 2007. Ruimte voor bestuurlijke afweging In het Masterplan is aangegeven dat voor de verschillende businesscases separaat (financiële) besluitvorming zal worden gevraagd. Dit geldt tevens voor de investeringen in de openbare ruimte (voor onderdelen is al krediet gevraagd). Hierdoor zijn er keuzemogelijkheden voor het bestuur binnen het vastgestelde kader van het Masterplan. Daarnaast is als gevolg van deze keuze het risico op de revitalisering van de Zeehaven beperkt. Benoemde risico’s Ad 1. Risico: voor het onderwaterdepot vormt de gunning aan (of de selectie van) de private partij het voornaamste risico. Het is onzeker of er meerdere gegadigden zijn voor deze locatie. De markt voor deze activiteit is zeer grillig. Geen marktpartij zal gezien deze markt en de lange periode tussen start werkzaamheden sanering/ graven put en het moment van exploitatie bereid zijn om het risico te dragen de bodem ter plaatse van het depot te saneren. Risico blijft daarmee bestaan in het verdelen van kosten voor de sanering van de waterbodem. Er zijn


hieromtrent nog geen concrete investeringen gedaan, waardoor op dit moment ook geen directe financiële risico’s en zijn deze niet te kwantificeren. Maatregel: marktverkenning en haalbaarheidsonderzoek, inclusief subsidiemogelijkheden voor sanering verontreinigde waterbodem. Ad 2. Risico: De business case Wilhelminaterminal (containerterminal) is van groot belang voor het behalen van de doelstellingen van het Masterplan. Het betreft een private ontwikkeling. De gemeente gaat er in beginsel van uit dat alle investeringen in de vorm van infrastructurele aanpassingen aan de haven worden vergoed door de private partij. Net als bij het onderwaterdepot geldt hier dat er nog geen concrete investeringen gedaan, waardoor op dit moment ook geen directe financiële risico’s zijn genomen. Maatregel: Er zal een haalbaarheidstudie in samenwerking met de private partij worden opgesteld waarbij de kosten, opbrengsten en risico’s die gemoeid gaan met deze businesscase in beeld moeten worden gebracht. De waterbodem is in eigendom van de gemeente Dordrecht. Een belangrijke kostenpost is het baggeren van verontreinigde waterbodem. Het uitbaggeren van het havenbekken heeft uiteraard relaties met zowel het onderwaterdepot als de businesscase Wilhelminaterminal. Andere kosten die gemoeid gaan met deze businesscase zijn o.a. verplaatsen wachtplaatsen, boeien en de noodzakelijk aan te brengen damwanden aan de zuidzijde van het havenbekken. Voordat investeringen worden gepleegd zullen deze aan de raad worden voorgelegd en zullen nadere afspraken met de private partij moeten vastliggen. Ad3. Risico: Wat betreft de businesscase Kilkade, Pwakade, RWS- kavel (als deze door de gemeente wordt verworven), maar ook voor het onderwaterdepot en zelfs voor de containerterminal (maar dan niet rechtstreeks voor de gemeente) geldt het marktrisico. Ofwel zijn er partijen in de markt die voldoen aan de gemeentelijke wensen en eisen en zijn deze partijen bereidt / in staat om de verwachte prijs te bepalen. Naast een economisch risico die er voor kan zorgen dat private partijen minder geneigd zijn te investeren.

Maatregel: Door de acquisitiemedewerker en door relatiebeheer vanuit het ondernemersloket wordt een nauwe relatie onderhouden met het zittende bedrijfsleven binnen het Zeehavengebied maar ook daarbuiten. Hierdoor wordt “feeling” met de markt gehouden. Daarnaast wordt per businesscase bezien wat de meest geëigende wijze van uitgifte is.

i. Betrokken private partijen Zie bovenstaande. Uiteraard zijn bij de verschillende private businesscases private partijen betrokken. Daarnaast zijn de private partijen in algemeenheid betrokken bij de revitalisering van het Zeehavengebied.


11. Maasterras

Portefeuillehouder : J.W. Spigt Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : Juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Stimulering economische concurrentiepositie. - Binden/aantrekken van midden/hoge inkomens. - Verbeteren van de kwaliteit van de (leef)omgeving. - Vergroten van de aantrekkingskracht van Dordrecht. b. Hoe willen we dat bereiken? De gebiedsontwikkeling Maasterras is ingezet om de ontwikkelingspotentie van het gebied, gelegen tussen de stations van Dordrecht en Zwijndrecht en ingesloten door Rijksweg A16 en spoorlijn, optimaal te benutten ten aanzien van wonen en werken in de regio Drechtsteden en voor de Zuidvleugel van de Randstad, middels het maken van een onderscheidend gebied met hoge identiteitswaarde voor de regio. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 06 2004 Maasterras/Spoorzone opgenomen in eindbod Mandenmaken Ontwerp 05 2005 Masterplan Maasterras vastgesteld door gemeenteraden Dordrecht en

Zwijndrecht Ontwerp

2005 - heden

Aankoop panden Weeskinderendijk Ontwerp

03 2007 Besluitvorming colleges en gemeenteraden Dordrecht en Zwijndrecht over Realisatieprogramma Maasterras

Ontwerp

2007 Voorbereiding samenwerkingsovereenkomst gemeenten en regio, onderzoek naar marktgerichte programmering, second opinion GREX, onderzoek alter-natieven verlegging afrit stadsbrug, milieuonderzoek, informatiebijeenkom-sten bewoners en bedrijven plangebied

Ontwerp

03 2008 Vaststelling bestuursopdracht 2008/2009 in colleges van Dordrecht en Zwijndrecht (samenwerkingsovereenkomsten, activiteiten- en beheersplan t.b.v. realisatie Structuurvisie, Grondexploitatie en Ontwikkelstrategie)

Voorbereiding

05 2008 Variantenstudie afrit Stadsbrug Voorbereiding 06 2008 Consultaties programmering en ambitieniveau (1e fase) Voorbereiding 06 2008 Instemming gemeenteraden Dordrecht en Zwijndrecht met bestuursopdracht

2008/2009 Voorbereiding

08 2008 Conceptuele visie t.b.v. integrale variantenstudie Voorbereiding d. Wat gaan we nog doen? Vorige planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

08 2008 10 2008 Vaststelling conceptuele visie en nota van uitgangspunten in colleges van Dordrecht en Zwijndrecht

Voorbereiding

03 2008 09 2008 Vaststelling bestuursopdracht 2008/2009 in Drechtstedenbe-stuur

Voorbereiding

03 2008 10 2008 Ondertekening samenwerkingsovereenkomsten gemeenten en regio

Voorbereiding

09 2008 Geactualiseerd communicatieplan Voorbereiding 09 2008 09 2008 Geactualiseerde risicoanalyse Voorbereiding


12 2008 Integrale voorkeursvariant t.b.v. uitwerking in concept struc-tuurvisie

Voorbereiding

10 2008 02 2009 Marktconsultatie ontwikkelstrategie (2e fase) Voorbereiding 02 2009 03 2009 Concept structuurvisie, concept GREX, concept ontwikkelstrate-

gie Voorbereiding

06 2009 06 2009 Ontwerp structuurvisie, concept GREX, concept ontwikkelstra-tegie

Voorbereiding

12 2009 12 2009 Vaststelling definitieve structuurvisie, definitieve GREX, defini-tieve ontwikkelstrategie

Voorbereiding

12 2025 12 2025 Oplevering gehele project Maasterras Uitvoering Toelichting Het Maasterras kent een enorme omvang en dito programmering; de invloed van externe factoren (milieu, veiligheid, andere projecten) en economische ontwikkelingen zijn van een orde grootte, dat kleine bijstellingen nog tot grote (financiële) gevolgen leiden voor de gehele ontwikkeling. Voordat kan worden gestart met de voorbereiding van de structuurvisie worden planoptimalisaties doorgevoerd, die de beheersbaarheid van de ontwikkeling verbeteren. Als basis voor deze planoptimalisaties is een conceptuele visie opgesteld, die tevens gebruikt zal worden als leidraad gedurende de looptijd bij de verdere ontwikkeling. De conceptuele visie en nota van uitgangspunten zijn in concept gereed en worden in oktober 2008 in beide gemeenten in procedure gebracht. De ondertekening van de samenwerkingsovereenkomsten is ernstig ver-traagd door de financiële afwikkeling van de subsidie van Manden Maken I. Het in Dordrecht in procedure bren-gen van deze overeenkomst wachtte op accordering door het Drechtstedenbestuur; dit is op 25 september 2008 gebeurd. De gemeenteraad zal worden gevraagd de definitieve structuurvisie, GREX en ontwikkelstrategie (gepland op eind 2009) vast te stellen. Met betrekking tot de daaraan voorafgaande mijlpalen zal de raad worden geïnfor-meerd. e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking € 378 miljoen

Exploitatie opbrengsten

€ 378 100%

Toelichting: In de raad van 6 maart 2007 is in het realisatieprogramma melding gemaakt van een negatief exploitatiesaldo van € 38 mln. Hierin zijn de te verwachten subsidie opbrengsten van Drechtsteden (€ 4 mln) en BIRK (€ 7,2 mln) opgenomen. In de vorige rapportage was een reservering vermeld van € 51,9 mln. Dit betrof een saldo, waarin een exploita-tie resultaat was verwerkt van € 34 mln. Boven vermelde dekking is een bruto opbrengst.



Omschrijving/fase

Reservering

Beschikbaar gesteld

Realisatie

26-04- 2005 Voorbereiding 330.000 698.413 17-05- 2005 Verhuur-gereed maken woningen Weeskin-

derendijk 223.550 223.550

2005 - 2007 Aankoop Weeskinderendijk diverse panden 9.418.250 7.333.624 6-03-2007 Realisatiepogramma Maasterras

(incl. uitgangspuntennotitie GREX) 378.000.000

6-03-2007 Voorbereidingskrediet Manden Maken 1.007.000 1.057.679 378.000.000 12.478.800 9.313.266 g. Financiële prognose

€ 0

€ 50.000

€ 100.000

€ 150.000

€ 200.000

€ 250.000

€ 300.000

€ 350.000

€ 400.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

Actuele planning

Bedragen x € 1.000 Bijzonderheden Kosten afrit brug volgt uit GREX en optimalisatie in 2009. h. Risico’s

Omgevings Risico’s Projectrisico’s

Organi-satie

Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal risico

-bed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Al

Om

vingsrisico

gem

eenge-

Poli-

tiek/bestu

urlijk

ii

/dl

k

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Beïnvloedbaarheid GREX M X 2. Externe veiligheid L X 3. Concurrentie locaties L X X 4. Draagvlak i.r.t. looptijd L X 5. Afhankelijkheid regionale en lan-delijke politiek

L X

De genoemde risico’s zijn niet kwantificeerbaar. Ad 1: Op dit moment vormt de mate waarin de GREX (ook door externe factoren) kan worden beïnvloed het belang-rijkste aandachtspunt, vooralsnog een oranje risico. De uit te voeren planoptimalisaties, leidend tot een uit te werken voorkeursvariant, hebben mede ten doel de beheersbaarheid van de GREX te verbeteren, zoals vastge-legd in de bestuursopdracht Maasterras 2008/2009, welke op 25 maart 2008 in de colleges van Dordrecht en Zwijndrecht is vastgesteld. Na de eerste uitwerking van een voorkeursvariant en daaraan gekoppelde actualise-ring van de GREX en realisatiestrategie (maart 2009) zal blijken of dit risico kan worden verlaagd, dan wel moet worden verhoogd. Met betrekking tot risicobeheersing is in genoemde bestuursopdracht opgenomen, dat risicomanagement zal plaatsvinden op basis van het format dat door het grondbedrijf is opgesteld en gebaseerd op de Deloitte-rapportage.


i. Betrokken private partijen - Diverse grondeigenaren. - Voor de integrale ontwikkeling zal, op basis van de in 2009 op te stellen ontwikkelstrategie, samenwerking

gezocht worden met marktpartijen (grondeigenaren en ontwikkelaars/beleggers).


12. Ondertunneling Laan der Verenigde Naties/Kilweg

Portefeuillehouder : F.J. van den Oever Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : Juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Verbeteren bereikbaarheid en veiligheid b. Hoe willen we dat bereiken? 1. Aanleg van twee verkeerstunnels; Laan der Verenigde Naties (VN) en Kilweg. 2. Ruimtelijk en functioneel verbeteren van de verkeersstructuur knooppunt N3/Laan der VN. 3. Verbeteren van het waterstelsel, anticiperend op nieuw beleid conform Stedelijk Waterplan Dordrecht. c. Wat hebben we gedaan? Realisatie Actie / Mijlpaal Fase 08 2003 Start ontwerpfase N3/Laan VN; Ontwerp 11 2004 Raadsbesluit voorlopig Ontwerp incl. krediettoekenning definitief ontwerp; Ontwerp 05 2005 Raad stemt in met definitief ontwerp – kosten € 30,8 milj. Ontwerp 11 2005 Commissie R&E stemt in met Plan van Aanpak (afsluiting, effecten etc.); Ontwerp 08 2005 Inspraakprocedure; Ontwerp 11 2005 Aanvraag verklaring ‘geen bezwaar’ bij provincie. Ontwerp 01 2006 Verklaring geen bezwaar ontvangen van Provincie; Ontwerp 03 2006 Europese Aanbesteding; Ontwerp 05 2006 Gunning uitvoeringswerkzaamheden; Uitvoering 06 2006 Start uitvoering N3/Laan VN; Uitvoering 09 2006 Verkeersafsluiting spoorwegovergang Laan VN; Uitvoering 11 2006 Grote buitendienststelling spoor(55 uur): laatste weekend okt.; Uitvoering 03 2007 2e grote buitendienststelling; Uitvoering 03 2007 Raad stemt in met financiering beide tunnels; Uitvoering 11 2007 Tunnel Laan VN gereed/open voor verkeer. Herinrichting loopt door; Realisatie 11 2007 Kilweg: spoor buiten dienst wegens inschuiven spoordek; Realisatie 03-2008 Tunnel VN e.o. opgeleverd; tegelwerk/restpunten lopen door Realisatie 06 2008 Tunnel VN feestelijk geopend Nazorg 07-2008 Tunnel Kilweg opgeleverd; restpunten lopen door Realisatie d. Wat gaan we nog doen? Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

09-2008 11-2008 Nazorg beide tunnels gereed / restpunten afgehandeld Nazorg n.v.t. 12-2008 Afrondende eindrapportage Nazorg Toelichting De nazorg (o.a. financiële afwikkeling meer- en minderwerk) van beide tunnels vergt tijd. Beide tunnels zijn door de aannemer aan ProRail opgeleverd, maar er zijn nog punten ter afwerking waarna overname door de gemeente kan plaatsvinden. De afrondende eindrapportage (slotverklaring) volgt einde 2008.


e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking € 26 miljoen

Manden Maken1831%

Reserve SI5262,439

20%

Bijdragen derden20548,245

79%

Toelichting: Geen bijzonderheden f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Beschikbaar gesteld

Realisatie

< 2004 Initiële reservering 35.900.000 28-6-2005 Bezuiniging op programma van eisen -5.099.000 27-3-2007 Na aanbesteding -4.801.000 5-10-2004 Laan der VN/N3 voorbereiding 762.439 762.439 10-01-2006 Laan der VN/N3 Uitvoering 10.700.000 10.700.000 27-03-2007 Laan der VN/N3 Uitvoering 7.847.260 2.424.715 12-09-2006 Kilweg voorbereiding 500.000 500.000 27-03-2007 Kilweg Uitvoering 5.500.000 3.005.286 26.000.000 25.309.699 17.392.450 g. Financiële prognose

€ 0

€ 5.000

€ 10.000

€ 15.000

€ 20.000

€ 25.000

€ 30.000

€ 35.000

€ 40.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

Actuele planning

Project is afgerond in 2008 Bijzonderheden Geen


h. Risico’s



Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal

risicobed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

O

mgevin

gsrisico

Politiek/b

estuurlij

k risico/d

raagvlak

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Kostenontwikkeling M € 200 X X 2. Juridisch kader M X 3. BTW M X X 1. Kostenontwikkeling 1. Risico Laan VN: Op de Laan VN is als gevolg van de som van meer- en minderwerk een geringe overschrijding op de kosten te verwachten (€ 0,2 mln) Tevens is als, gevolg van een niet begrote maar wel te verwachtten subsidie, een overschrijding op de inkomsten te verwachten (€ 0,4 mln). Dit resulteert in een positief saldo van € 0,2 miljoen ten opzichte van het krediet. Kilweg: De projectkosten zijn aanzienlijk (totaal ca. € 0,7 mln) gestegen als gevolg van de hogere aanneemsom (dan eerder met ProRail is afgesproken), de inzet voor extra toezicht op de uitvoering (€ 0,3 mln meer dan is afgesproken) en onverwachte kosten van kabels & leidingen. Een deel (€ 150.000) van de kostenstijging betreft overigens de kosten ter voorbereiding van de ontsluitingsweg ten behoeve van de Smitsweglocatie; dit deel komt natuurlijk ten laste van die ontwikkeling. De grondafvoer en de verwijdering van de werkweg zijn niet nodig aangezien de ontwikkelaar van de Smitsweglocatie het gebied overneemt in de staat waarin het zich bevindt. Beide posten zijn echter, op basis van die verwachting, niet geraamd zodat van een effect op de exploitatie geen sprake is. Het meerwerk van Heijmans is een punt van discussie. De op grond van het bovenstaande te verwachten inkomsten bedragen € 0,3 miljoen. Dit resulteert in een negatief saldo van € 0,4 miljoen. Voor Laan VN en Kilweg samen bedraagt het risicobedrag aldus € 0,2 miljoen. Beheersmaatregel Er wordt voortdurend door ProRail, gemeente en Haskoning gestuurd op basis van de meer- en minder werklijst en de restpunten na oplevering. 3. Risico Voor beide tunnels zijn er klachten over de kwaliteit van de uitvoering. Uit audits (Haskoning levert deze zowel in belang van ProRail als gemeente) komen diverse wijzigingen en aandachtspunten naar voren. Beheersmaatregel Over de restpunten na oplevering worden afspraken gemaakt opdat aan de eisen wordt voldaan. 2. Het juridische kader 1. Risico Kilweg+ Laan VN: De gemeente draagt het volledige risico (financieel/juridisch). Getracht is de risico’s over partijen te verdelen en dit in de overeenkomst tussen gemeente en ProRail tot uitdrukking te brengen. Dit is echter niet gelukt gezien de monopoliepositie van ProRail. Dit gegeven gold al eerder voor de tunnel Laan VN. Ter bevestiging van de opdracht heeft ProRail een contract met Heijmans gesloten. Kilweg: Ook betreffende dit contract ProRail-Heijmans zijn diverse opmerkingen gemaakt over het concept ervan wat twee keer schriftelijk onder de aandacht van ProRail is gebracht. ProRail heeft niet volledig duidelijk gemaakt welke van deze opmerkingen zijn overgenomen en verwijst slechts naar een door Haskoning geleverd protocol dat gebruikelijk is bij Design & Construct. Deze werkwijze bemoeilijkt de sturing van het project en de uitvoering conform alle afspraken. Beheersmaatregel Laan VN: In de stuurgroep is destijds een inspanningsverplichting afgesproken met ProRail om de gemeente tijdig op de hoogte te stellen van problemen aangaande planning, kosten, kwaliteit e.d. en de sturing daarop. Kilweg: Na overleg met de gemeentelijke juriste is het risico van de (financiële) gevolgen van deze handelwijze in een brief eenzijdig bij Prorail gelegd. Tevens is daarin aangegeven dat een korting op de bouwkosten moet worden bedongen gezien de benodigde onevenredig omvangrijke inzet ter controle van de uitvoering. Bovendien hebben wij aangekondigd dat de onderdoorgang na gereed komen door de gemeente niet zal worden afgenomen als niet aan de kwaliteitseisen blijkt te zijn voldaan. Binnen het geldende juridische kader zullen dan benodigde stappen worden genomen.


3. BTW 1. Risico Voor beide tunnels dreigt een onverwachte tegenvaller. Onlangs is onzeker geworden of de BTW volledig compensabel is indien gemeenten werkzaamheden verrichten op eigendommen van derden (ProRail, NS). De fiscalist is van mening dat van een risico sprake is. Een risicobedrag kan nog niet worden genoemd aangezien nog nader onderzoek plaatsvindt. Beheersmaatregel Het vraagstuk wordt verder onderzocht ter bepaling van (de omvang van) het risico en mogelijk te nemen maatregelen ter vermijding, beperking. i. Betrokken private partijen - Heijmans Beton en Waterbouw - ProRail - NS


13. Nieuwe Dordtse Biesbosch

Portefeuillehouder : D.A. van Steensel Datum rapportage : september 2008 Datum vorige rapportage : Juni 2008 a. Wat willen we bereiken (outcome doelstellingen)? - Verbeteren van milieu/milieukwaliteit - Realiseren nieuwe natuur en nieuwe recreatiegebieden b. Hoe willen we dat bereiken? Realisatie van het Strategisch Groen Project eiland van Dordrecht. Het plan betreft het ontwikkelen en inrichten van 396ha nieuw recreatiegebied en 788ha nieuw natuurgebied, deels in de Sliedrechtse Biesbosch. Voor het blijvende landbouwgebied (ca 1.100ha) wordt een visie opgesteld en een ontsluitingsweg aangelegd. c. Wat hebben we gedaan?

Realisatie Actie / Mijlpaal Fase Sinds 1994 is in wisselend tempo gewerkt aan de planvorming

04 2006 Ratificatie van het Convenant Zuidvleugel Zichtbaar Groener voorbereiding 07 2006 Vaststelling Raamplan SGP voorbereiding 09 2006 Aanvang opstellen uitvoeringsstrategie voorbereiding 07 2007 Vaststelling richtinggevende uitspraken college voor de inrichting van de

recreatiegebieden voorbereiding

12 2007 Mer gereed, en vastgesteld door B&W voorbereiding 03 2008 Herinrichtingsplan Bos de Elzen gereed ontwerp 10 2007 331ha natuur Sliedrechtse Biesbosch gereed uitvoering 04 2008 Voorontwerp bestemmingsplan gereed ontwerp 04 2008 Ter visie leggen voorontwerp Bestemmingsplan en MER voorbereiding 06 2008 Goedkeuring MER door cie-MER voorbereiding 05 2008 Start Art. 19.2 procedure Tongplaat en LC-polder voorbereiding

d. Wat gaan we nog doen?

Vorige Planning

Huidige planning

Actie / Mijlpaal

Fase

11 2008 11 2008 Tongplaat in eigendom en pachtvrij voorbereiding 04 2008 11 2008 Louisapolder en Cannemanspolder in eigendom en pachtvrij voorbereiding 04 2008 11 2008 Landbouwweg fase 1 in eigendom en pachtvrij voorbereiding 09 2008 12 2008 Vaststellen ontwerp bestemmingsplan gemeente voorbereiding 09 2008 10 2008 Overeenstemming beheer Zuidplaatje voorbereiding 09 2008 05 2010 Vaststellen peilbesluiten voorbereiding 10 2008 03 2010 oplevering inrichtingsplan Dordtwijkzone ontwerp 11 2008 03 2009 Feestelijke opening Elzen zuid uitvoering 12 2008 09 2009 Inrichtingschets Noorderdiepzone en Elzen Noord vaststellen ontwerp 08 2008 08 2008 Vaststellen inrichtingsplan Noord Bovenpolder ontwerp 04 2009 12 2009 Opening Tongplaat inclusief Zuidplaatje uitvoering 10 2009 04 2009 Opening Louisapolder en Cannemanspolder uitvoering 10 2009 03 2010 Opening Dordtwijzone uitvoering 02 2010 03 2012 Opening Noord Bovenpolder uitvoering 12 2010 03 2012 Opening Noorderdiepzone en Elzen Noord uitvoering 04 2012 03 2013 Opening Aloijzen uitvoering 04 2013 03 2012 Opening Noorderdiepzone Noord uitvoering 08 2013 08 2013 Afsluiting project SGP Eiland van Dordrecht uitvoering


Toelichting Algemeen: De periode van november 2008 tot maart 2009 wordt gebruikt voor de uitvoering van de Elzen, Louisapolder en Tongplaat. De uitvoering van de Tongplaat wordt over twee werkseizoenen gespreid i.v.m. hergebruik vrijkomende grond. De planning is aangepast op basis van beter inzicht in de voorbereidingswerk-zaamheden en de uitvoering. Een risico blijft de grondaankoop. Bestemmingsplan: Vertraging is niet kritiek omdat onteigening nog lang niet nodig is en een aantal uitvoerings-activiteiten via Art.19 wordt gerealiseerd. e. Wat mag het kosten? Actuele raming en dekking € 6,021 miljoen

Manden Maken€ 30 0%

Reserve SI€ 5.781

97%

Bijdragen derden€ 210

3%

Toelichting: Voor de realisatie van de tweede fase van de ontsluitingsweg en de bijbehorende grondaankopen is een be-drag gereserveerd van € 3,3 miljoen. De laatste berekeningen laten zien dat het gereserveerde bedrag niet toereikend is. De hoogte van het mogelijk tekort en de financiering hiervan wordt nader onderzocht. f. Besluitvorming Datum Raadsbesluit

Omschrijving/fase

Reservering

Beschikbaar gesteld

Realisatie

Initiële reservering 3.681.689 MJP 2006-2010 2.100.000 240.000 2003 Voorbereiding/onderzoek 705.175 705.175 04-07-2006 Vaststelling raamplan en start voorbereiding 2.976.515 691.642 6.021.689 3.681.690 1.396.817



€ 0

€ 1.000

€ 2.000

€ 3.000

€ 4.000

€ 5.000

€ 6.000

€ 7.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Reservering

Realisatie

Actuele planning

Bedragen * € 1.000 Bijzonderheden Geen h. Risico’s



Risico’s

Kan

s x Effect

Kan

s (H/M

/L)

Maxim

aal risico

-bed

rag

X €

1.0

00

Finan

cieringrisico

Alg

emeen

Om

ge-

vingsrisico

Poli-

tiek/bestu

urlijk

ii

/dl

k

Contin

uïteit in

exp

loitatie

Alg

emeen

ru

imtelijk risico

Vertrag

ingsrisico

Budgetrisico

Gro

ndbed

rijfrisico

Org

anisatierisico

1. Inrichting M x 2. Bestemmingsplan L x 3. Landbouwweg M x 4. Grondverwerving M x 5. artikel 19 L x Toelichting op risico’s en beheersmaatregelen Ad 1: Inrichting Risico: Er is op een totaal bedrag aan inrichtingskosten van 34 miljoen een tekort van 5 miljoen (dit is geen financieel risico voor de Gemeente). Beheersmaatregel: Binnen de begroting is een fors bedrag opgenomen voor onvoorziene kosten. (20%). Dit bedrag kan mogelijk worden aangewend om het tekort te dekken. Daarnaast is het mogelijk om extra subsidies te verwerven. Dit project is kansrijk in de in het kader van de synergiegelden Water. Ingezet wordt op het binnenhalen van extra subsidies. Deze subsidies zijn nog niet op-genomen in de financiele verantwoording en de mogelijke dekkingsbronnen. Ten derde worden de inrichtingsplanning nader getoetst op mogelijke besparingen en efficiënter inzet van gel-den. Tenslotte wordt werk met werk gemaakt (waar mogelijk activiteiten koppelen en bv. slim gebruik maken van vrijkomende grond). Ad 3: Landbouwweg Risico Uit onlangs verkregen berekeningen ontstaat een dekkingstekort bij de aanleg van de landbouwontsluitingsweg. Begroot is een bedrag van € 3.3 miljoen, terwijl eerste berekeningen uitgaan van € 4.8 miljoen. Het is essenti-eel voor het project dat de weg wordt aangelegd. Beheersmaatregel Het inrichtingsplan wordt nader getoetst op mogelijke besparingen en efficiënter inzet van gelden. Ad 4: Grondverwerving Risico Aankoop van gronden vindt in principe plaats op basis van vrijwilligheid. Slechts in uitzonderingsgevallen kan het middel van onteigening worden toegepast. Dit zijn langlopende procedures die de realisatie van de plannen fors kunnen vertragen.


Beheersmaatregel Door constructief overleg met de LTO en afspraken met DLG en provincie over maatregelen ter versnelling van de grondaankoop wordt getracht om lange procedures bij onteigening te voorkomen. i. Betrokken private partijen - Eigenaren van gronden. - Daarnaast geen private partijen.


Bijlage 2: Overzicht Strategische Investeringen

Veiligheid Reservering Krediet Uitgaven

Restantreservering

(res -/- kred)Thema

1

SV05 2e uitrukpost brandweer 4.000.000 0 0 4.000.000Fysieke veiligheid

B16 Verkeersplan binnenstad 5.282.143 5.282.143 5.077.894 0Verkeersveiligheid

V01 Verkeersmanagement 1.878.325 1.878.325 1.077.252 0Verkeersveiligheid

V02 Verkeersveiligheidsplan 338.634 338.634 301.310 0Verkeersveiligheid

V09 Wijkverkeersplannen 2.634.957 2.634.957 1.912.541 0Verkeersveiligheid

V20 Wijkverkeerplan 19e eeuwse schil 1.400.000 0 0 1.400.000Verkeersveiligheid

15.534.059 10.134.059 8.368.997 5.400.000

Sociale en culturele infrastructuur Reservering Krediet Uitgaven

Restantreservering

(res -/- kred)Thema

2

B04 Verborgen museum 363.024 0 0 363.024Cultuurvoorzieningen

B10 Hofkwartier 40.659.775 24.516.627 8.173.511 16.143.148Cultuurvoorzieningen

W14 Podiumkunsten 8.260.000 0 100.000 8.260.000Cultuurvoorzieningen

W22 Energiehuis 16.600.000 2.000.000 108.000 14.600.000Cultuurvoorzieningen

SV04 Gezondheidspark 9.000.000 8.465.471 8.465.471 534.529Maatschappelijke voorzieningen

SV03 Sportboulevard 42.140.000 42.140.000 3.689.708 0Sport

W17 Actieplan Watersport 1.295.500 1.295.500 363.929 0Sport

118.318.299 78.417.598 20.900.619 39.900.701

Wonen en leefbaarheid Reservering Krediet Uitgaven

Restantreservering

(res -/- kred)Thema

3

W21 Spuiweg 430.000 0 0 430.000Beheer van de openbare ruimte

B15 Aanpak reclameborden 136.134 136.134 46.076 0Handhaving

W10 Bodemsanering 3.745.805 526.650 64.888 3.219.155Milieu

W11 Eiland van Dordrecht 5.781.689 0 1.142.791 5.781.689Milieu

W23 Merwedehavens 100.000 100.000 0 0Milieu

W26 Energie op maat 840.000 0 0 840.000Milieu

W30 Stadsboerderij 3.310.000 0 0 3.310.000Milieu

W02 Bleijenhoek 3.896.519 3.896.519 4.328.463 0Ontwikkelen en herstructureren

W05 Fund.herstel, part. woningverb., platvorm betonsc 16.314.189 15.750.403 14.306.685 563.786Ontwikkelen en herstructureren

W09 Fonds stedel. Stim. (part. Woningverb.) 549.074 549.074 549.074 0Ontwikkelen en herstructureren

W20 Dordt West 8.200.000 0 0 8.200.000Ontwikkelen en herstructureren

W25 Gemeentelijk restauratiefonds Dordrecht 3.500.000 0 0 3.500.000Ontwikkelen en herstructureren

W27 Lichtplan 2006-2015 315.000 0 0 315.000Ontwikkelen en herstructureren

47.118.410 20.958.780 20.437.977 26.159.630

Werk en scholing Reservering Krediet Uitgaven

Restantreservering

(res -/- kred)Thema

4

SV01 Leerpark 41.876.454 32.708.572 33.825.035 9.167.882Opgroeien en onderwijs

41.876.454 32.708.572 33.825.035 9.167.882


Bijlage 2: Overzicht Strategische Investeringen

Ondernemerschap en bereikbaarheid Reservering Krediet Uitgaven

Restantreservering

(res -/- kred)Thema

5

B02 Achterom/Bagijnhof 30.000.000 19.616.553 7.709.427 10.383.447Economische structuurversterking

B13 Stadshotel 453.780 380.533 315.660 73.247Economische structuurversterking

B17 Horeca/onrendabele toppen 453.780 235.000 135.000 218.780Economische structuurversterking

E02 Startersbeleid 72.227 22.008 22.008 50.219Economische structuurversterking

E12 Voorstraat Noord - ontwikkelingsprogramma 750.000 750.000 5.099 0Economische structuurversterking

E14 Wijkeconomie 300.000 300.000 0 0Economische structuurversterking

E01 Economische structuurversterking algemeen 2.176.671 2.176.671 201.976 0Ontwikkelen, beheer en herstr bedr terr.

E07 Kade Krabbepolder (risicoreservering) 3.403.352 1.151.865 1.151.865 2.251.487Ontwikkelen, beheer en herstr bedr terr.

E09 Ontwikkelingsfonds Drechtsteden 15.800.000 15.800.000 10.544.000 0Ontwikkelen, beheer en herstr bedr terr.

E10 Stimulans programma economie 1.500.000 1.500.000 1.500.500 0Ontwikkelen, beheer en herstr bedr terr.

E13 Ontwikkelde spoorzone 525.000 525.000 307.505 0Ontwikkelen, beheer en herstr bedr terr.

E15 Geluid Zeehaven 955.289 0 0 955.289Ontwikkelen, beheer en herstr bedr terr.

B06 Stationsomgeving 9.729.986 9.729.986 1.020.008 0Verbeteren bereikbaarheid

E06 Herstructurering bedrijfsterreinen 730.554 730.554 645.091 0Verbeteren bereikbaarheid

E11 Upgrading zeehavengebied 1.800.000 1.500.000 213.755 300.000Verbeteren bereikbaarheid

V03 Fietsbrug A16 2.149.000 885.000 50.971 1.264.000Verbeteren bereikbaarheid

V05 Verbinding Oostelijke Stadsdelen (VOS) 3.630.241 3.340.447 1.815.520 289.794Verbeteren bereikbaarheid

V06b Tunnel Laan Verenigde Naties 4.500.000 4.500.000 3.482.406 0Verbeteren bereikbaarheid

V07 Doorstroming openbaar vervoer (DRS) 1.094.382 1.094.382 716.804 0Verbeteren bereikbaarheid

V08 Inframaatregelen auto 2.969.744 1.325.206 1.225.206 1.644.538Verbeteren bereikbaarheid

V12 N3/A16 Mijlweg 2.600.000 0 0 2.600.000Verbeteren bereikbaarheid

V13 N3/A16 Fly Over 300.000 0 0 300.000Verbeteren bereikbaarheid

V14 Doortrekken Copernicusweg 2.115.084 1.885.084 69.337 230.000Verbeteren bereikbaarheid

V15 Binnenstad, handhaven autoluwe karakter 1.000.000 1.000.000 103.790 0Verbeteren bereikbaarheid

V16 Merwedestraat - Oranjelaan (VRI) Doorstroming 300.000 300.000 0 0Verbeteren bereikbaarheid

V17 Dokweg A16 Doorstroming aansluiting 100.000 100.000 0 0Verbeteren bereikbaarheid

V19 Deltapoort 200.000 0 0 200.000Verbeteren bereikbaarheid

V21 Parkeerterrein Smitsweg 666.000 0 0 666.000Verbeteren bereikbaarheid

90.275.090 68.848.289 31.235.928 21.426.801

Algemene dekkingsmiddelen Reservering Krediet Uitgaven

Restantreservering

(res -/- kred)Thema

7

Stelpost indexering 2.724.000 0 0 2.724.000

O01 Voorbereidingskosten grote projecten (tijdelijke res 1.000.000 40.000 0 960.000Bedrijfsvoering

3.724.000 40.000 0 3.684.000

316.846.312Eindtotaal 211.107.298 114.768.556 105.739.014

De reserveringen zijn inclusief de screening SI bij begroting 2009De kredietverstrekkingen zijn bijgewerkt t/m augustus 2008De uitgaven (onttrekkingen) zijn conform jaarverslag 2007; onttrekking uit SI vinden één keer per jaar plaats (bij jaarrekening) op basis van daadwerkelijke realisatie.


Bijlage 3. Overzicht van resultaatsafspraken uit het Meerjaren Ontwikkelingsprogramma van Dordrecht De resultaatsafspraken in deze lijst zijn gebaseerd op het Meerjaren Ontwikkelingsprogramma en door Dordrecht aangeleverde aanpassingen.

BDU SOCIAAL, INTEGRATIE EN VEILIGHEID

Doelstelling en Indicator Stedelijke nulsituatie 2004 Stedelijk resultaat 31 december 2009

1a Gegevens nieuwkomers volgens jaarlijkse

monitoring inburgering.

1b Gegevens oudkomers volgens jaarlijkse monitor

inburgering.

0

Prestaties in 2005 en 2006

Aantal in te burgeren nieuwkomers 2005: 161

Aantal in te burgeren oudkomers 2005: 171

Aantal in te burgeren nieuwkomers 2006: 169

Aantal in te burgeren oudkomers 2006: 83

In 2006 voert de gemeente 166 inburgeringsprogramma’s voor oudkomers uit.

1c Aantal allochtone vrouwen, behorend tot de

categorie ‘niet werkend en niet uitkeringsgerechtigd’ met

wie in 2006 een overeenkomst is gesloten.

0 In 2006: 75

1d Aantal allochtone vrouwen, behorend tot de

categorie ‘uitkeringsgerechtigd’ met wie in 2006 een

overeenkomst is gesloten.

0 In 2006: 25

2a Aantal bekend te maken

handhavingsbeschikkingen en te verstrekken

kennisgevingen

In 2006: 0 127

2b Aantal inburgeringsvoorzieningen voor

uitkeringsgerechtigden

In 2006: 0 960


2c Aantal inburgeringsvoorzieningen voor

oudkomers zonder inkomsten uit werk of uitkering

In 2006: 0 580

3. Aantal doelgroepkinderen dat deelneemt aan

voorschoolse educatie.

Op 1 januari 2006 nemen 434 peuters deel aan VVE-

groepen. (bron: monitor 2002-2005 Sardes).

Aangenomen is dat nagenoeg alle deelnemende

peuters doelgroeppeuters waren (bron:

beleidskader “Samen investeren in vroeg beginnen,

op weg naar de Dordtse Voorschool”).

453 doelgroepkinderen.

70% van de doelgroeppeuters neemt deel aan voorschoolse programma’s in

peuterspeelzalen en/of kinderdagverblijven.

Aangepast: september 2008 naar 80%, absolute aantal van 453 vervalt.

4. Totaal aantal leerlingen dat heeft deelgenomen aan

een schakelklas op grond van de artikelen 166 en

166a van de Wet op het primair onderwijs

Op 31 december 2005 hebben 43 leerlingen

deelgenomen aan een schakelklas (gemiddeld 8

leerlingen per klas, inclusief kopklas).

390 leerlingen.

(huidige 7 schakelklassen)

4a. Open doelstelling:

(zie stedelijk resultaat)

- - Zorgverbreding( extra orthopedagogen)

- Leerlingenbegeleiding

- Handelingsgericht diagnostiek

- Diagnostiek

2500 uren per jaar

- toegankelijkheidsvergroting VVE: m.i.v. 1 januari 2009 bedraagt de

ouderbijdrage voor ouders met een kind dat VVE nodig heeft binnen de

gemeente maximaal het niveau van de kinderopvang.

(- kwaliteitsverbetering VVE: m.i.v. 1 januari 2010 zullen per VVE-groep op alle

dagdelen 2 gekwalificeerde leidsters functioneren; valt buiten GSB III periode)

5. Aantal (t.o.v. de doelgroep voortijdig schoolverlaters)

scholieren dat herplaatst is en alsnog een

startkwalificatie behaalt.

Een vermindering van het voortijdig schoolverlaten in de periode 2000-2010

met 50%.

6. Aantal gestarte deelnemers WEB 0 1500 gestarte deelnemers (in de periode 2007 t/m 2009)


7. Open doelstelling (Volwasseneducatie) Geen GSB ambitie

8. Vervallen

9. Vervallen

10. Gemiddelde verblijfsduur in de maatschappelijke

opvang

Jaar van nulmeting: 2004

Residentieel

Aantal opgevangen personen 251

Gemiddelde verblijfsduur (dagen) 484

Begeleid wonen

Aantal opgevangen personen 93

Gemiddelde verblijfsduur (dagen) 490

De gemiddelde verblijfsduur in de residentiële opvang in 2009 is gedaald met

18% ten opzichte van 2004 en dat de gemiddelde verblijfsduur in het begeleid

wonen in 2009 is gedaald met 17% ten opzichte van 2004; hierdoor kunnen in

2009 in de residentiële opvang 35 mensen meer worden opgevangen en in het

begeleid wonen 22 mensen meer.

Residentieel

Aantal opgevangen personen 286 (35 mensen meer)

Gemiddelde verblijfsduur (dagen) 397 (18% daling)

Begeleid wonen

Aantal opgevangen personen 115 (22 mensen meer)

Gemiddelde verblijfsduur (dagen) 407 (17% daling)


11. Het aantal plaatsen in de vrouwenopvang Opvangcapaciteit is 75 plaatsen in de

vrouwenopvang.

Jaartal van nulmeting: 1-1-2004

In 2004 was de gemiddelde verblijfsduur 7 maanden

in de geheim adres voorziening en 18 maanden in het

begeleid wonen. In 2004 kunnen gemiddeld 46

personen per jaar worden opgevangen in de geheim

adres voorziening en 21 personen per jaar in het

begeleid wonen.

Handhaven van de 75 plaatsen opvangcapaciteit vrouwenopvang. Tevens

verlagen van de gemiddelde verblijfsduur in de vrouwenopvang, waardoor er

meer vrouwen worden opgevangen.

In 2009 is de gemiddelde verblijfsduur in de geheim adres voorziening

teruggebracht naar 6 maanden (daling 14%) en bij het begeleid wonen naar 12

maanden (daling 33%); hierdoor kunnen per jaar in de geheim adres woning 8

personen meer worden opgevangen (54) en in het begeleid wonen 11 personen

(32)

Toegevoegd in sept 2008, onder voorbehoud:

De vrouwenopvang uitbreiden met 2 crisisplaatsen voor vrouwen met hun

eventuele kinderen, en 2 crisisplaatsen voor tienermoeders met hun kinderen

en zwangere meiden.

12. Ambulante verslavingszorg: Aantal cliënten dat per

jaar feitelijk wordt behandeld

1.150 cliënten dat per jaar feitelijk wordt behandeld.

Jaartal van nulmeting: 2003

1.150 cliënten dat per jaar feitelijk wordt behandeld

Minimaal handhaven van het aantal cliënten dat gebruik maakt van de

ambulante verslavingszorg

13. Ambulante verslavingszorg: Aantal behandelingen

dat per jaar regulier wordt afgesloten

Geen GSB-ambitie

14. Open doelstelling Geen GSB-ambitie

15. Het aantal of % 0-19-jarigen met overgewicht dat

(1) via de JGZ wordt opgespoord en (2) voor wie

gezondheidsinterventies worden ingezet.

- Ontwikkeling van informatie- en volgsysteem voor

overgewichtproblematiek 0-19 jarigen.

- Voor alle 0-19 jarigen met overgewicht die worden

opgespoord via de JGZ wordt een

gezondheidsinterventie ingezet.

- Ontwikkeling van informatie- en volgsysteem voor overgewichtproblematiek

0-19 jarigen.

- Voor alle 0-19 jarigen met overgewicht die worden opgespoord via de JGZ

wordt een gezondheidsinterventie ingezet


16. Open doelstelling Geen GSB-ambitie

17. Vervallen1

18 Vervallen

19 Het percentage overlastgevenden dat in

maatschappelijke opvang (24 uur per dag beschikbaar in

crisissituaties) kan worden geplaatst ten opzichte van

het totale aantal geregistreerde overlastgevenden.

Het aantal plaatsen laagdrempelige opvang is als

volgt samengesteld:

• Slaaphuis/nachtopvang: 25

• Dagopvang/service centrum: 50.

Ca. 20 % van de overlastgevenden kan dagelijks

gebruik maken van de dagopvang. Ca 10% van de

overlastgevenden kan gebruik maken van het

slaaphuis.

Permanent overlastgevenden 2004: (aantal

overlastincidenten - aantal personen): > 15 - 3; 11

t/m 15 - 5; 6 t/m 10 - 12; 2 t/m 5 - 236; totaal:

256. Uit bovenstaande blijkt dat er in 2004 256

permanent overlastveroorzakers zijn met verslaving,

psychiatrie of dakloosheid als achterliggende

problematiek; hierbinnen is een groep van 20

personen die de harde kern vormt (6 of meer

incidenten per persoon). Deze 20 personen zijn

verantwoordelijk voor minimaal 175

overlastincidenten oplopend naar 243 of meer

incidenten.

Op 31 december 2009 kan 25% van de overlastgevenden dagelijks gebruik

maken van de dagopvang. In het slaaphuis kan 14% van deze groep worden

opgevangen.

Toelichting: Maatregelen die zijn/worden genomen om deze toename te

realiseren zijn:

• Verhoging van de opnamecapaciteit van de laagdrempelige opvang met 3

plaatsen

• Bevorderen van de doorstroom in de maatschappelijke opvang

• Afname van het aantal overlastgevenden door beleidsmatig in te zetten op

preventie en signalering (verwachte aantal geregistreerde overlastgevenden in

2009 is 200)

1 De afrekenbaarheid van de indicatoren (Veelplegers en Huiselijk geweld) van Justitie is komen te vervallen, daarom zijn de indicatoren 17, 18 en 22 uit de prestatielijst verwijderd. Wel wordt de steden gevraagd inzage te geven

in haar inspanningen conform de oorspronkelijke afspraken in de convenanten.


20. Aanwezigheid van een convenant/ arrangement

tussen alle lokale partijen betrokken bij de aanpak van

huiselijk geweld

Convenant aanwezig.


Convenant aanwezig.

21. De aanwezigheid van een advies- en meldpunt

huiselijk geweld.

Advies- en meldpunt aanwezig


Advies en meldpunt aanwezig.

22. Vervallen

23. Het verminderen van criminaliteit in risicogebieden en

in de woonomgeving mede door een gebiedsgerichte

aanpak.

a. Stadswachten in Binnenstad en bij evenementen

b. Geen convenanten

c. Nieuwbouw: geen Keurmerk Veilig Wonen

d. Bestaande bouw: 2127 woningen = 4% (31

december 2004)

e. Geen schoolveiligheidsscans

a.Inzet van 55 stadswachten in 11 wijken.

b.Afsluiten van 3 convenanten rond de drie stationsgebieden van Dordrecht.

c.Tot 2009 zullen alle nieuwbouw-woningen voorzien zijn van een Keurmerk

Veilig Wonen. Het gaat hierbij om 2000 nieuwbouwwoningen.

d.In 2009 is 10% van de bestaande bouw voorzien van het Keurmerk Veilig

Wonen. Het gaat om 5209 woningen in 2009.

e.Voor alle 7 scholen wordt een veiligheidsscan uitgevoerd. Op basis hiervan

zal het veiligheidsplan van die scholen -indien nodig- worden herzien.

24. Open doelstelling Aanpak jeugdcriminaliteit

Om de criminaliteit onder jeugdigen te verminderen

worden momenteel de volgende programma’s

ontwikkeld:

Om de criminaliteit onder jeugdigen te verminderen zullen in de GSB

periode 8 programma’s worden uitgevoerd en gevolgd in de jeugdmonitor.

Het gaat om de volgende programma’s:

24a. Jeugdpreventie Antillianen. a. Jeugdpreventie Antillianen. a. Dit bestaande programma wordt voortgezet.

24b. Schooladoptieplan:

b. Schooladoptieplan is op enkele scholen van het basis

onderwijs uitgevoerd.

b. Schooladoptieplan: schooladoptieplan wordt op alle scholen van het basis

onderwijs uitgevoerd.

24c. Jeugdparticipatie.

c. Jeugdparticipatie.

c. Jeugdparticipatie: uitbreiden van de jongeren website: Dordt Rocks.

Gericht op alle jongeren. Daarnaast worden mogelijkheden uitgebreid voor

jongeren om zelf activiteiten te ontwikkelen in relatie tot de desbetreffende

website.

24d. Jongerenwerk

d. Jongerenwerk: jongerenwerk in alle wijken.

d. Jongerenwerk: jongerenwerk is staand beleid en wordt in alle wijken

uitgevoerd.

24e. T-teams

e. T-teams:

e. T-teams: jaarlijks worden aan 70 tot 75 zwerfjongeren een aanbod

gedaan.


24f. Home Start f. Home Start: vrijwilligers die ouders ondersteunen die

extra steun nodig hebben in hun gezin

f. Voortzetten van vrijwilligers die ouders ondersteunen die extra steun

nodig hebben in hun gezin.

24g. Jeugdpreventie team.

g. Jeugdpreventie team.

g. De gemeente subsidieert het JPT voor de begeleiding van 200 Dordtse

jongeren. De begeleiding wordt door Buro Jeugdzorg uitgevoerd.

24h. CTC h. CTC: is niet actief in wijken. h. CTC: wordt in 2005 uitgevoerd in drie wijken: Staart, Reeland en

Noordflank.

24.I. Doelstelling:

Toename van de sportdeelname onder de allochtone

jeugd in Dordrecht in het algemeen en de

sportbeoefening in georganiseerd verband in het

bijzonder, met daarbij bijzondere aandacht voor de

achterstandspositie van (met name

Islamitische en Hindoestaanse) meisjes.

24.I.1. Sportdeelname-1:

Het percentage kinderen van allochtone afkomst uit groep

7, dat buiten schoolverband aan sport doet.

54,8% 64,8%

24.I.1.Sportdeelname-2:

Het percentage allochtone jongeren (12-22 jaar) dat

nauwelijks aan sport doet.

38% 28%

24.I.1. Sportdeelname-3:

Het percentage allochtone jongeren (12-22 jaar) dat lid is

van een sportvereniging.

32% 37%

24.I.2 Ondersteuning en coördinatie bond- en

verenigingsinitiatieven:

Aantal sportbonden

0 3 (minumum aantal)

24.I.3. Lokale sportprojecten-1:

Aantal scholen

- Voortgezet

- Basis

0 voortgezet

0 basis

2 voortgezet

4 basis

24.I.3. Lokale sportprojecten-2: 0 2


Aantal wijkinitiatieven

24.I.3. Lokale sportprojecten-3:

Aantal sportverenigingen/-instanties

0 5

BDU FYSIEK

Doelstelling en Indicator Stedelijke nulsituatie 2004 Stedelijk resultaat 31 december 2009

25. Mutaties in de woningvoorraad, uitgesplitst naar

aantallen nieuwbouw op uitleglocaties

400 woningen, waarvan 400 dure koop.

Uitsplitsing ambitie naar huur/koop en goedkoop/middelduur/duur.

Deze gegevens zijn afkomstig uit het woningprogramma Drechtsteden. ISV-middelen worden ingezet in Dordrecht-West, bodem en

geluid. Dordrecht gaat er vanuit dat over de hier opgenomen gegevens geen verantwoording plaats vindt in het kader van ISV.


aantallen nieuwbouw als op locaties binnen

bestaand bebouwd gebied van 2000 i.v.m. de

uitbreidingsbehoefte;

Aantal woningen per indicator, per sector

Uitbreidingsbehoefte in bestaand stedelijk gebied:

huur

sociale sector

huur

marktsector

koop

sociale

sector

koop

marktsector

totaal

500 200 100 1000 1800

Op uitbreidingslocaties staat als programma genoteerd:

150 250 50 850 1300

Totaal bedraagt het programma in bestaand stedelijk gebied: Bestaand stedelijk gebied:

250 300 100 1000 1650

In het Dordtse woningbouwprogramma wordt geformuleerd hoeveel woningen moeten worden onttrokken en hoeveel woningen gebouwd

moeten worden op alle beschikbaar komende locaties. Er worden geen aparte nieuwbouwprogramma’s benoemd en bijgehouden op

vervangings- en uitbreidingslocaties in bestaand stedelijk gebied.

Deze gegevens zijn afkomstig uit het woningprogramma Drechtsteden. ISV-middelen worden ingezet in Dordrecht-West, bodem en

geluid. Dordrecht gaat er vanuit dat over de hier opgenomen gegevens geen verantwoording plaats vindt in het kader van ISV.



aantallen nieuwbouw op locaties binnen bestaand

bebouwd gebied van 2000 i.v.m.

vervangingsbehoefte;

Aantal woningen per indicator, per sector

Vervangingsbehoefte in bestaand stedelijk gebied:

huur

sociale sector

huur

marktsector

koop

sociale sector

koop

marktsector

totaal

750 100 850

Op vervangingslocaties staat als programma genoteerd:

100 50 50 150 350

Totaal bedraagt het programma in bestaand stedelijk gebied:

Bestaand stedelijk gebied:

250 300 100 1000 1650

In het Dordtse woningbouwprogramma wordt geformuleerd hoeveel woningen moeten worden onttrokken en hoeveel woningen gebouwd

moeten worden op alle beschikbaar komende locaties. Er worden geen aparte nieuwbouwprogramma’s benoemd en bijgehouden op

vervangings- en uitbreidingslocaties in bestaand stedelijk gebied.

Deze gegevens zijn afkomstig uit het woningprogramma Drechtsteden. ISV-middelen worden ingezet in Dordrecht-West, bodem en geluid.

Dordrecht gaat er vanuit dat over de hier opgenomen gegevens geen verantwoording plaats vindt in het kader van ISV.

28. Aantallen omzettingen huurwoningen in

koopwoningen

500 woningen.



29. Aantallen vernietigde woningen 850 woningen.



30. Aantallen ingrijpende woningverbeteringen; Geen GSB-ambitie.




31. Toename aantal volledig toegankelijke woningen. Indicator: appartementen met lift, welke voldoen aan ‘Kwaliteitseisen nieuwbouwwoningen Drechtsteden’

Ambitie: nieuwbouw van 1100 appartementen

Nulwaarde: niet van toepassing



32. Oppervlak (in m2 of ha) openbare ruimte waarbij

sprake is van een kwaliteitsimpuls.

Geen GSB-ambitie

33. Het aantal grootschalige groenprojecten met

bijbehorend oppervlak (ha).

26 hectare

34. Aantal wijken waar fysieke culturele kwaliteiten

aantoonbaar en integraal deel uitmaken van de

gebiedsontwikkeling, en de mate waarin deze

kwaliteiten zijn geborgd in lokale planfiguren en

beleid.

Geen GSB-ambitie.

35. Aan te pakken deel van de werkvoorraad

gerelateerd aan het landsdekkende beeld

bodemsanering in aantallen (sanering en

onderzoek), m2 en m3 (oppervlakte en in de

bodem aanwezige ernstig verontreinigde grond)

en m3 (te saneren verontreinigd) grondwater en

bpe’s (bodemsaneringsprestatie-eenheden).

Vermelden welk deel hiervan door saneringen in

eigen beheer tot stand zal komen (zonder

overheidsbijdrage in de financiering).

Aanpak van de regionale werkvoorraad bodemverontreiniging voor 20%. In Dordrecht worden tot 2010 ca. 199 locaties onderzocht.

totaal Waarvan SEB

Aantal saneringen 50 50

Aantal onderzoeken 50 50

m2 verontreinigd oppervlak 135.000 135.000

m3 verontreinigde grond 145.000 145.000

m3 verontreinigd grondwater 16.000 16.000

Aantal b.p.e 576.400 576.400

Uit het bodemsaneringsprogramma blijkt dat de lokatie Stadswerven gefinancierd wordt met ISV2-middelen (VINAC). Dit betreft echter een

lokatie (prestatie) die eerder was opgevoerd in ISV1. Stadswerven is dan ook niet opgenomen in de prestatietabel voor ISV2. Dit betekent dat

voor een deel van het indicatieve budget voor ISV2 geen ISV2 prestaties zijn benoemd zodat er in feite sprake is van een onderbesteding. Op

grond van het ISV is dit toegestaan. Het Rijk wijst de stad er op dat de bodemsaneringsoperatie uiterlijk in 2030 afgerond dient te zijn en dat

er geen extra rijksmiddelen voor bodemsanering beschikbaar zijn. Dit betekent dat één van de komende saneringsprogramma's meer

prestaties op het terrein van bodemsanering zullen bevatten, dan waarin de resterende rijksbijdrage in voorziet. Het rijk zal deze bijdrage niet

ophogen.


36. Aantal A- en railwoningen (absoluut en als

percentage van het totaal in de gemeente) waar

de saneringssituatie aan het eind van het ISV2-

tijdvak is opgelost

Voor Dordrecht worden alle 236 woningen gesaneerd. In de periode 2005-2009

37. Het aantal meters wegvak dat naar redelijke

verwachting onder de normen uit het Besluit

luchtkwaliteit wordt gebracht.

Geen GSB-ambitie.

38. Saldo toe te voegen woningen in bestaand

bebouwd gebied 2000

Dordrecht-West. Fysiek programma. Verkoop van 390 woningen. Sloop van 1125 woningen. Nieuwbouw van 480 woningen. En verbetering

van de bijbehorende openbare ruimte.

39a. Open doelstelling: Fysieke voorwaarden voor

aantrekkelijke sociale en veilige omgeving

a. Geen dienstknooppunt Wielwijk

b. Geen MFA

a. Realisatie dienstknooppunt Wielwijk

b. Realisatie MFA

39b. Open doelstelling2: Uitvoeren van het Sociaal

programma Dordrecht West (periode 2005/2009)

waarin opgenomen: realisatie / renovatie van een

speeltuin en een speeltuingebouw,

bibliotheekvoorziening, uitbreiding van het

welzijnswerk, realisatie van een buurthuis, inzet van

het wijkbeheer en een servicepunt voor ouderen.

a. Geen realisatie/ renovatie speeltuin en

speeltuingebouw

b. Geen bibliotheekvoorziening

c. Geen uitbreidingwelzijnswerk

d. Geen realisatie van een buurthuis/MFA

e. Geen inzet van wijkbeheer

f. Geen Servicepunt ouderen

a. Realisatie/ renovatie speeltuin en speeltuingebouw

b. Bibliotheekvoorziening

c. Uitbreidingwelzijnswerk

d. Realisatie van een buurthuis/MFA

e. Inzet van wijkbeheer

f. Servicepunt ouderen

BDU ECONOMIE

Doelstelling en Indicator

Inzet uit de financiële bijdrage

Stedelijke nulsituatie 2004 Stedelijk resultaat 31 december 2009

40. Aantal hectare geherstructureerde

bedrijventerreinen

BDU bijdrage:€ 1.044.600

0 ha 17 ha. geherstructureerd op de Zeehaven.

41. Aantal hectare nieuw aangelegde bedrijventerreinen Geen GSB-ambitie

2 Indicator 39b is tijdens de midterm review op verzoek van Dordrecht toegevoegd (zie Rijksbrief oktober 2007). Vanwege beperking van de administratieve lasten hoeft over deze prestaties geen

verantwoording te worden afgelegd.


42. Aantal delicten tegen bedrijven en ondernemers

BDU bijdrage:€100.000,-

Er zijn per 1 januari 2005 3 beveiligde

bedrijventerreinen (Dordtse Kil 1, 2 en Amstelwijck-

West);

Criminaliteitscijfers per 1 januari 2005 voor Louter

Bloemen, Zeehaven (incl. Krabbepolder en Mijlweg)

en Dordtse Kil 3: 74 (exclusief de Mijlweg, indien

deze niet te beveiligen is, is de nulmeting: 60)

(Het gaat om diefstal uit bedrijven, diefstal van

(brom)fietsen, overige diefstal, diefstal van/uit

motorvoertuigen, diefstal van/uit

vaartuigen/vernieling/brandstichting)

20 % minder delicten tegen bedrijven en ondernemers op 3 terreinen ultimo 2009

t.o.v. nulmeting ultimo 2004. Samen met ondernemers van die drie

bedrijventerreinen (Louter Bloemen, Zeehaven, incl. Krabbepolder en Mijlweg, en

Dordtse Kil 3) wordt een convenant afgesloten over collectieve beveiliging.

43. Onveiligheidsgevoel van het lokale bedrijfsleven Geen GSB-ambitie

44. Aangiftebereidheid van ondernemers Geen GSB-ambitie

45. Vraagbundelingstraject, gericht op het aansluiten

van (semi-)publieke instellingen op breedband,

afgerond met een aanbestedingsronde

Geen GSB-ambitie

46. Het aantal locaties van (semi-)publieke instellingen

in de gemeente dat door middel van een

vraagbundelings-initiatief is aangesloten op

breedband. Inzet van BDU bijdrage: € 700.000

Geen breedbandig ICT-netwerk in Dordrecht en in de

Drechtsteden).

Realiseren van een breedbandig ICT-netwerk in Dordrecht (en mogelijk de

Drechtsteden), met uitlopers naar de regio. Hierop zijn minimaal 100 locaties van

minimaal 10 (semi) publieke instellingen aangesloten.

47. Aansluiting bij nationaal elektronisch

bedrijvenloket

Geen GSB-ambitie

48. Tevredenheid ondernemer over de gemeentelijke

dienstverlening

Geen GSB-ambitie

49. Verminderen lokale administratieve lasten Geen GSB-ambitie

50. Verbeteren economische bereikbaarheid: Geen GSB-ambitie

51. Verminderen mismatch arbeidsmarkt Geen GSB-ambitie

52. Verbeteren innovatief vermogen bedrijfsleven

BDU bijdrage: €300.000

0 bedrijven

Jaar van nulmeting: 2005

75 innovatief georiënteerde bedrijven maken gebruik van een, speciaal daartoe

ontwikkeld, gemeentelijk dienstverleningspakket.


Bijlage 3a: GSB ISV projecten 2005-2009

Afspraak RMOP Hoofdproject Deelproject Stand van zaken 31/12/2007Prestatie afspraak Stoplicht Realisatie t/m 2007

Prognose 2008 Totaal

Prognose 2009 Totaal

Prognose 2008-2009 Totaal

Scholing en werk ZeehavengebiedVerhogen kwaliteit openbare ruimte Zeehavengebied zie SISA-overzicht * Rood 397.810€ 300.000€ -€ 300.000€

Ondernemingsklimaat en bereikbaarheid Fietsvoorzieningen (brug Vlij) Actualisatie Dordrecht Fietst vervallen, geen ISV-dekking meer . Groen 655.901€ -€ -€ -€

Brug Vlij Zie SISA-overzicht . Groen -€ -€ -€ -€ Fietspad Diepenbrockweg vervallen, geen ISV-dekking meer . Groen -€ -€ -€ -€

Wijkverkeersplannen Diverse wijkverkeersplannen . Groen 270.545€ -€ -€ -€ Wijkverkeersplan Dubbeldam . Groen 599.244€ -€ -€ -€ Wijkverkeersplan Krispijn/Dordt West . Groen 265.000€ -€ -€ -€

(leeg) Camphuysenstraat afgerond . Groen -€ -€ -€ -€ Fietsopgangen Stadsbrug afgerond . Groen 188€ -€ -€ -€

Fietsparkeren Binnenstad afgerond . Groen 45.660€ -€ -€ -€

N. Krispijn Emmaplein / NassaupleinEmmaplein afgerond, Nassauplein niet uitgevoerd (wel voldaan aan afspraak) * Groen 335.448€ -€ -€ -€

Niet doorzichtige rolluiken vervallen, geen ISV-dekking meer Groen -€ -€ -€ -€ Verbetering grote Markt afgerond . Groen 673.711€ -€ -€ -€ Verkeersvoorzieningen Buitenschool/Mytylschool afgerond . Groen -€ -€ -€ -€ Vierkant achter oud Krispijn conform planning . Groen -€ -€ -€ -€

Stedelijke vernieuwing (leeg) Lombardgebied volgt nog . Groen 946.018€ - -€ -€ Noordendijk volgt nog . Groen 22.716-€ 807.991-€ -€ 807.991-€ Realisatie glasvezelnetwerken non profitsector (geen ISV!) vervallen, geen ISV . Groen 212.276€ -€ -€ -€ Stimulering opplussen (geen ISV!) vervallen, geen ISV . Groen 277.500€ -€ -€ -€ Upgrading Dortse Kil I, Dordtse Kil II en Amstelwijck-West afgerond . Groen 455.000€ -€ -€ -€ Zeehavenbuurt volgt nog . Groen 224.158-€ 728.867€ 15.718€ 744.585€

Vrije ruimte fysieke economie (leeg) Bijdrage wijkgericht werken vervallen . Groen -€ -€ -€ -€

Kraansteiger vervallen . Groen 66.700€ -€ -€ -€ Reservering functionele aanpassing wegen (Haaswijkweg, Parkeren Oostelijke stadsdelen) volgt nog . Groen 19.599€ 200.000€ -€ 200.000€ Vrije ruimte 2004 vervallen . Groen 266.430€ -€ -€ -€ Merwede Linge Lijn volgt nog . Groen -€ 337.800€ -€ 337.800€

Wonen, leefbaarheid en sociale infrastructuur Bewonersondersteuning Bewonersondersteuning conform offerte . Groen 311.253€ 115.000€ 115.000€ 230.000€

Bijdrage het Vissertje Het Vissertje afgerond in 2007 . Groen 244.501€ -€ -€ -€ Bodemsanering 1.2 Kop van Staart zie SISA-overzicht * Groen 1.626.420€ -€ -€ -€

2.10 Spuiboulevard/Spuiweg zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 2.13 Houttuinen zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 2.2 Sluisweg/Spuiboulevard zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 2.3 Lombardgebied zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 2.6 Grote Markt zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 2.7 Hoogt 13 zie SISA-overzicht * Groen 94.973€ -€ -€ -€ 2.8 Achterrom zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 2.9 Vest 124 zie SISA-overzicht * Groen 11.534€ -€ -€ -€ 3.2 Bleijenhoek (Schippersblok) zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 3.3 Van Neurenbergpad zie SISA-overzicht * Groen 29€ -€ -€ -€ 6.1 Kilkade 7 zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ 6.2/6.3.6 Gips Houtber. (1e fase) zie SISA-overzicht * Groen 127.163€ -€ -€ -€ 6.5 's Gravendeelsedijk zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ Nijverheidsstraat (2e fase) zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ Noordendijk (Eneco) zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ O.1 Wielhovenstraat 41-59 zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ O.2 Wieldrechtse Zeedijk zie SISA-overzicht * Groen 2.060.852€ -€ -€ -€ O.4 Nijverheidsstraat zie SISA-overzicht * Groen -€ -€ -€ -€ O.5 Troelstraweg 196 zie SISA-overzicht * Groen 108.065€ -€ -€ -€ Reservering bodemsanering zie SISA-overzicht * Groen 1.359.687€ 4.592.765€ 3.291.737€ 7.884.502€

Funderingsherstel Emmaplein Funderingsherstel Emmaplein afgerond, vervallen . Groen -€ -€ -€ -€ Funderingsherstel stadsbrede aanpak Beleidsplan funderingsherstel 2001 volgt nog . Groen -€ -€ -€ -€ Groen: Dordwijkzone Dordwijkzone zie SISA-overzicht * Groen 244.198€ -€ -€ -€ Herstructurering Bleijenhoek Bleijenhoek volgt nog . Groen -€ -€ -€ -€


Herstructurering Staart Staart Noorderkwartier woonomgeving volgt nog . Groen 158.437€ 600.000€ -€ 600.000€ Monumentenzorg Beleid MZ algemeen volgt nog . Groen 19.610€ -€ -€ -€

Monumentenzorg: verplichtingen volgt nog . Groen 922.419€ -€ -€ -€ Restauratie MZ Revolving fund volgt nog . Groen 1.976.161€ -€ -€ -€

Overall projectkosten Projectkosten NWIOKZ conform planning . Groen 229.130€ 100.000€ 100.000€ 200.000€ Riedijkshaven Riedijkshaven volgt nog . Groen 387.422€ 653.698€ -€ 653.698€

Ruimtelijk programma Dordt West grondbank openbare ruimte conform planning * Groen -€ 2.600.000€ -€ 2.600.000€ NWIOKZ ruimtelijk programma (Dordt West Algemeen) conform planning * Groen 1.729.794€ 1.809.220€ 1.824.785€ 3.634.005€

Saneren Geluid Geluidsscherm A16 in uitvoering * Groen 329.092€ -€ -€ -€

Saneren voorraad A-lijst en railwoningen zie SISA-overzicht * Groen -€ 137.495€ -€ 137.495€ Sloop Troelstraweg Troelstraweg 129 opgeleverd, vervallen . Groen -€ -€ -€ -€

Sociaal fysiekInvesteringen Sociale voorzieningen Dordt West (Crabbehof / N-Krispijn) zie SISA-overzicht * Rood 196.971€ -€ -€ -€ MFA Oud Krispijn Zuid opgeleverd, kosten komen nog * Groen 701.946€ 5.030.688€ -€ 5.030.688€

N. Krispijn omgeving bezit Woondrecht zie SISA-overzicht; vervallen * Groen 408.039€ -€ -€ Wielwijk SIS volgt nog * Groen 376.706€ 1.100.000€ -€ 1.100.000€ Wielwijk -Wielwijk-Noord volgt nog * Groen 441.439€ 10.000€ -€ 10.000€

Sociaal programma Sociaal programma Dordt West zie SISA-overzicht * Groen 1.279.328€ 2.500.000€ 2.500.000€ 5.000.000€ Sociaal programma NWIOKZ (MO incl GREX OKZ) conform planning * Groen 2.721.759€ 3.088.020€ 3.615.497€ 6.703.517€

Speelnota Speelnota vervallen;zie SISA-overzicht Groen 395.808€ -€ -€ -€

Onderzoek sport onderzoek sport waarschijnlijk vervallen; andere dekking Groen -€ 50.000€ -€ 50.000€

Woonwagens Woonwagens dekking dient uit gemeentelijk deel te komen, valt niet binnen wettelijk kader ISV . Groen -€ 600.000€ -€ 600.000€

Kadernota 2008 Kadernota 2008 Communicatie en participatie (WGW)dekking dient uit gemeentelijk deel te komen, valt niet binnen wettelijk kader ISV . Groen -€ 96.000€ 96.000€ 192.000€

Foyer Colijnstraat vervallen . Groen -€ -€ -€ -€

Eindtotaal 23.702.891€ 23.841.562€ 11.558.737€ 35.400.299€


Totaal GSB3 2005-2009 Sector BDU Onderdeel

Uitgaven op rijksbijdrage in 2009

Gemeentelijk uitgaven in 2009

Scholing en werk

1. Sluitende aanpak/ convenanten onderwijs* Voortijdig schoolverlaten MO VSV 524.019* TPS MO VSV* Time-out klas MO VSV* VSV-route MO VSV 206.243

2. Multidisciplinaire teams en schoolmaatschappelijk werk `Schakelklassen VVE 335.000* MDT's 0-4 jarigen MO 51.812 * MDT's 4 -12 jarigen MO SIV/EV 361.310* MDT's 12-18 jarigen MO 103.122 * Schoolmaatschappelijk werk MO 203.610

VVE

4. Realisatie SIS – scholen MO 450.000 635.202

Multimediale communicatie jongeren leerpark 90.000 Digitale trapvelden 25.000 Tussen de middagopvang 25.000 Hulpverlening in en om school 69.000

subtotaal Scholing en werk 4.596.128 1.199.989

Sociale infrastructuur

1. Verblijfsduur maatschappelijke opvang* Dak en thuislozen MO MO 4.981.113* doorstroom in MO MO MO 1.010.996 -

2. Opvangcapaciteit vrouwenopvang MO VO 907.713 6.332 * uitbreiding opvang MO VO* informatie MO VO

3. Registratie gezondheid 0 - 19 jarigen MO Gezond 111.890

Project herstart 62.500CTC 48.000Entree 150.000Aanpak Beke in Oosts 165.000Jongerenwelzijnswerk The Mall 50.000Stedelijke campagne Gewoon Doen 181.000

subtotaal Sociale Infrastructuur 7.668.212 6.332

Veiligheid1. Veelplegers OOV SIV/EV* Facilitatiegeld gemeentelijke accounthouder OOV 25.000* Indicering veelplegers tbv casusoverleg OOV 15.000* Evaluatietraject veelplegers OOV 10.000* ITB OOV 65.000

2. Preventie jeugd* Jeugdpreventie Antillianen MO SIV/EV 57.930* schooladoptieplan MO SIV/EV 5.179* jeugdparticipatie MO SIV/EV* jongerenwerk DWO MO SIV/EV 190.000 425.998 * jeugdmonitor MO SIV/EV 26.459* T-Team MO SIV/EV 120.776* Home-start MO SIV/EV 55.512 * Jeugdpreventieteam OOV SIV/EV 140.0003. Overlastgevenden* 24-uurs-opvang MO SIV/EV 258.951* wijkinformatiecentrum O.K. MO SIV/EV 50.525* registratie+uitbreiding 24-opvang (Rietkerk) MO SIV/EV 75.270

2.716.799 -

Bijlage 3b: GSB Sociale, Integratie en veiligheid (SIV)

3. Deelname VVE traject MO


Totaal GSB3 2005-2009 Sector BDU Onderdeel

Uitgaven op rijksbijdrage in 2009

Gemeentelijk uitgaven in 2009

4. Arrangement partijen huiselijk geweldAangiften/ onderzoek/ campagne/ meldpunt* meldstructuur huiselijk geweld MO VB

5. Risicogebieden* veilig in en om school MO SIV/EV 25.894* verslavingspreventie MO SIV/EV 23.304* cameratoezicht Station OOV 15.000* toezicht (logistieke middelen) OOV 27.000* keurmerk Veilig Wonen OOV 100.000* wijkveiligheidsinitiatieven OOV 117.000* delinkwentie & Samenleving (tbv. VIOS) OOV 9.000

6. Proces en voortgangVeiligheidsmonitor en veiligheidsanalyse OOV 10.000

Terugdringen alcoholgebruik bij jongeren 50.000Veiligheid op het leerpark 183.000Mentorproject preventie jeugdcriminaliteit 83.000Extra middelen T-team 134.000

subtotaal Veiligheid 1.817.288 481.510

Vertrouwen en Participatie

1. Uitvoeringsprogramma Integratie(antillianen) MO 551.092

2. Subsidiebeleid zelforganisaties MO 492.862

3. Inburgeringtraject opvoeders jonge kinderen / doorstroom naar vrijwilligerswerk* Volwasseneducatie MO 1.570.324* nieuwe wet inburgering SD 2.362.278

Oudkomers wijken (product 145) MO 107.355

Sportstimulering allochtone jeugd Sport 214.316

Aanpak Beke sportstimulering in Staart 65.000

subtotaal Vertrouwen en participatie 4.211.918 1.151.309

Totaal 18.292.546 2.839.140 Cursief: betreft bedragen uit de heroverweging, besluitvorming maart 2008 en zijn incidenteel.

Op basis van een nieuw grote stedenbeleid zullen alle uitgaven gefinancierd uit rijksbijdrage op dit overzicht heroverwogen moeten worden irt verwachte inkomsten voor begroting 2010.


Bijlage 3c: GSB 3 Niet-fysieke economie (BDU Stadseconomie)

Realiseren van een breedband ICT-netwerk 700.000€ 700.000€ -€ 884.261€ 184.261-€ -€ -€ 184.261-€

Versterken van het innovatief vermogen 300.000€ 245.740€ 54.260€ 161.784€ 83.956€ 152.063€ -€ 13.848-€ w.v. Voorstraat-Noord 45.740€ 55.788€ 10.048-€ -€ -€ 10.048-€ w.v. Creatieve economie 100.000€ 45.732€ 54.268€ 54.268€ -€ -€ w.v. Mentorentraject startende ondernemingen 80.000€ 36.465€ 43.535€ 43.535€ -€ w.v. Integraal Ondernemen Drechtsteden (IOD) 20.000€ 23.800€ 3.800-€ -€ -€ 3.800-€ w.v. nog in te vullen (nog te voteren krediet) 54.260€ 54.260€ -€

Vitalisering Zeehavens 1.044.600€ -€ 1.044.600€ -€ -€ 522.300€ 522.300€ -€

Beveiliging van bedrijventereinen 100.000€ 75.000€ 25.000€ 67.500€ 7.500€ 7.500€ 25.000€ -€

2.144.600€ 1.020.740€ 1.123.860€ 1.113.545€ 92.805-€ 681.863€ 547.300€ 198.109-€

(*) Veronderstelling: alle reserveringen worden in kredieten omgezet.

De verdeling van de nog te realiseren kosten over 2008 en 2009 is op dit moment moeilijk te maken.Bij het opstellen van de jaarrekening 2008 zal het restantkrediet van 2008 worden overgeheveld naar 2009. Naar verwachting zullen alle middelen worden uitgeput.

Programmabegroting 2005Uitgaven t/m

2007 (incl BTW)Reservering

Gevoteerd krediet

Nog te voteren krediet

Prognose onttrekking

2008

Prognose onttrekking

2009

Restant reservering

ultimo 2009 (*)

Restant-krediet


Bijlage 4

Programma Veilgheid

Thema Sociale Veilgheid 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoVeelplegers 822 0 -822 -822 -822 -822Risicogebieden 2.489 272 -2.217 -2.196 -2.196 -2.195Openbare orde 419 0 -419 -418 -418 -418Jeugdpreventie 0 0 0 0 0 0Overlastbeperking 0 0 0 0 0 0Huiselijk geweld 0 0 0 0 0 0Begroting voor bestemming 3.730 272 -3.458 -3.436 -3.436 -3.435Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 3.730 272 -3.458 -3.436 -3.436 -3.435

Thema Fysieke veilgheid 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoRampenbestrijding 277 0 -277 -276 -276 -276Externe veiligheid 49 0 -49 -49 -49 -49Brandweer 12.043 0 -12.043 -12.027 -11.883 -11.769Begroting voor bestemming 12.369 0 -12.369 -12.352 -12.208 -12.094Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 12.369 0 -12.369 -12.352 -12.208 -12.094

Thema Verkeersveiligheid 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoWijkverkeersplannen 231 0 -231 -231 -201 -201Begroting voor bestemming 231 0 -231 -231 -201 -201Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 231 0 -231 -231 -201 -201

Thema Integrale Veilgheid 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoProgrammabegeleiding en proces Veiligheid 313 0 -313 -313 -313 -313Begroting voor bestemming 313 0 -313 -313 -313 -313Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 313 0 -313 -313 -313 -313

Programma Sociale Infrastructuur

Thema Maatschappelijke voorzieningen 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoPlechtigheden 2.259 2.127 -132 -70 -106 -99Welzijnsaccomodaties 459 450 -9 -82 -82 -82Jeugd 0 0 0 0 0 0Mediazaken 379 220 -159 -159 -157 -154Bibliotheek 3.198 0 -3.198 -3.169 -3.166 -3.162Maatschappelijke Ondersteuning 3.568 0 -3.568 -3.564 -3.564 -3.564Intensieve Maatschappelijke Ondersteuning 8.192 -1 -8.193 -8.130 -8.130 -8.130Buurtwerk 3.255 113 -3.142 -3.268 -3.268 -3.268Vrijwilligerswerk 392 0 -392 -391 -391 -391Sluitende aanpak jeugd 556 0 -556 -356 -356 -356Kindervoorzieningen 615 0 -615 -596 -527 -471Opvoedingsondersteuning 826 744 -82 -82 -82 -82Jongerenvoorzieningen 1.571 0 -1.571 -1.005 -1.005 -1.005Kinderopvang 156 0 -156 -156 -156 -156Ov. Maatsch. Voorz.(ov. Welzijnswerk) 263 0 -263 -292 -292 -292Begroting voor bestemming 25.689 3.653 -22.036 -21.320 -21.282 -21.212Mutatie reserves 223 412 189 108 41 -13Begroting na bestemming 25.912 4.065 -21.847 -21.212 -21.241 -21.225

Begroting 2009Saldo's





Autorisatie overzicht programmabegroting 2009 en meerjarenbegroting 2010-2012De programmabegroting is het sturingsinstrument van de Raad en geeft vorm en inhoud aan zijn kaderstellende en controlerende rol. Bijgaand overzicht geeft een integraal inzicht in de baten, lasten en saldo voor het begrotingsjaar 2009 per thema en de daarmee samenhangende bestuurlijke producten. Verder geeft dit overzicht per thema en bestuurlijke product de (indicatieve) meerjarenbegroting voor 2010-2012 weer. Autorisatie van de programmabegroting voor de jaarschijf 2009 vindt plaats op themaniveau.


Thema Integratie en Interculturalisatie 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoIntegratie 1.068 0 -1.068 -857 -753 -753Vormings- en ontwikkelingswerk 0 0 0 0 0 0Antillianenbeleid 741 0 -741 -740 -740 -740Participatie allochtone vrouwen 481 0 -481 -480 -480 -480Begroting voor bestemming 2.290 0 -2.290 -2.077 -1.973 -1.973Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 2.290 0 -2.290 -2.077 -1.973 -1.973

Thema Gezondheid 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoJeugdgezondheidszorg 0 0 0 0 0 0Lokaal gezondheidsbeleid 3.710 1.537 -2.173 -2.157 -2.193 -2.193Begroting voor bestemming 3.710 1.537 -2.173 -2.157 -2.193 -2.193Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 3.710 1.537 -2.173 -2.157 -2.193 -2.193

Thema Zorg 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoMaatschappelijke opvang 0 0 0 0 0 0Vrouwenopvang 0 0 0 0 0 0WVG 5.422 0 -5.422 -5.422 -5.422 -5.422Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) 11.022 0 -11.022 -11.002 -11.002 -11.002Begroting voor bestemming 16.444 0 -16.444 -16.424 -16.424 -16.424Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 16.444 0 -16.444 -16.424 -16.424 -16.424

Thema Inkomen 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoBijstandsverlening 60.091 44.349 -15.742 -15.746 -15.745 -15.744Armoedebeleid / bijzondere bijstand 2.920 0 -2.920 -2.920 -2.920 -2.920Schuldhulpverlening 38 0 -38 -38 -38 -38Budget Sociale Dienst 0 0 0 0 0 0Begroting voor bestemming 63.049 44.349 -18.700 -18.704 -18.703 -18.702Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 63.049 44.349 -18.700 -18.704 -18.703 -18.702

Thema Cultuurvoorzieningen 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoCulturele educatie 3.054 -1 -3.055 -3.092 -3.095 -3.094Culturele subsidies 1.603 5 -1.598 -1.525 -1.525 -1.524Collectie musea 1.597 11 -1.586 -1.559 -1.550 -1.558Tentoonstellingen musea 2.469 153 -2.316 -2.017 -2.031 -2.032Kunst in de openbare ruimte 177 4 -173 -159 -148 -141Service bureau 311 0 -311 -310 -310 -310Kunstuitleen 408 245 -163 -176 -175 -183Educatie / tentoonstellingen 426 4 -422 -421 -435 -436Collectie archief 2.608 163 -2.445 -2.441 -2.441 -2.443Inspectie Stadsarchief 127 0 -127 -127 -127 -127Professionele voorstellingen Kunstmin 2.424 938 -1.486 -1.517 -1.514 -1.507Sociaal culturele voorstellingen Kunstmin 407 34 -373 -380 -383 -388Filmhuis Cinode 416 99 -317 -318 -321 -322Commerciële verhuringen Kunstmin 361 109 -252 -263 -270 -276Stadsdepot 684 0 -684 -684 -684 -684Hofkwartier 1.308 0 -1.308 -1.105 -1.098 -1.080Intensiveren Culturele Programmering 582 0 -582 -328 -323 -323Begroting voor bestemming 18.962 1.764 -17.198 -16.422 -16.430 -16.428Mutatie reserves 34 43 9 9 9 2Begroting na bestemming 18.996 1.807 -17.189 -16.413 -16.421 -16.426

Thema Vrijetijdsvoorzieningen 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoVolksfestiviteiten 194 218 24 24 24 24Recreatie 1.883 136 -1.747 -1.715 -1.711 -1.700Begroting voor bestemming 2.077 354 -1.723 -1.691 -1.687 -1.676Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 2.077 354 -1.723 -1.691 -1.687 -1.676








Thema Sport 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoBinnensportaccommodaties 3.097 0 -3.097 -3.041 -2.985 -2.929Buitensportaccommodaties 3.805 1.081 -2.724 -2.768 -2.727 -2.712Sportondersteuning 1.591 182 -1.409 -1.172 -1.076 -1.283Sportstimulering 1.925 738 -1.187 -959 -817 -804Zwemmen 2.705 1.151 -1.554 -1.537 -1.550 -1.555Sportbeleid 117 0 -117 -117 -117 -117Begroting voor bestemming 13.240 3.152 -10.088 -9.594 -9.272 -9.400Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 13.240 3.152 -10.088 -9.594 -9.272 -9.400

Programma Wonen en Leefbaarheid

Thema Beheer van de openbare ruimte 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoWegen 15.307 225 -15.082 -14.630 -12.116 -12.124Groen 8.813 33 -8.780 -8.740 -8.484 -8.436Openbare verlichting 1.956 29 -1.927 -1.896 -1.892 -1.908Verkeersmeubilair / VRI's / Parkeren 1.458 450 -1.008 -929 -899 -867Constructies 2.019 9 -2.010 -2.023 -2.028 -2.046Peilbeheer 0 0 0 0 0 0Onderhoud speelvoorzieningen 950 0 -950 -969 -968 -967Nautisch beheer 1.423 3.366 1.943 1.949 1.954 1.966Havens civiel 1.783 33 -1.750 -1.845 -1.831 -1.799Havens exploitaties 0 0 0 0 0 0Overige exploitaties Havens 260 98 -162 -161 -161 -161Begroting voor bestemming 33.969 4.243 -29.726 -29.244 -26.425 -26.342Mutatie reserves 0 162 162 162 162 162Begroting na bestemming 33.969 4.405 -29.564 -29.082 -26.263 -26.180

Thema Afvalinzameling en -verwerking 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoAfvalinzameling en -verwerking 13.185 13.470 285 341 342 341Begroting voor bestemming 13.185 13.470 285 341 342 341Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 13.185 13.470 285 341 342 341

Thema Riolen 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoRiolen 8.884 9.677 793 794 793 792Begroting voor bestemming 8.884 9.677 793 794 793 792Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 8.884 9.677 793 794 793 792

Thema Milieu 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoOverige milieumaatregelen 152 0 -152 -151 -150 -149Milieubeheer 3.049 400 -2.649 -2.549 -2.548 -2.549Ecologie 2.184 0 -2.184 -41 -41 -41Natuur- en milieucentrum 1.651 222 -1.429 -1.481 -1.479 -1.478Begroting voor bestemming 7.036 622 -6.414 -4.222 -4.218 -4.217Mutatie reserves 0 2.143 2.143 0 0 0Begroting na bestemming 7.036 2.765 -4.271 -4.222 -4.218 -4.217

Thema Vergunningverlening 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoVergunningen 2.374 3.191 817 817 817 817Begroting voor bestemming 2.374 3.191 817 817 817 817Mutatie reserves 32 0 -32 -32 -32 -32Begroting na bestemming 2.406 3.191 785 785 785 785

Thema Handhaving 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoHandhaving ruimtelijke ordening 616 0 -616 -616 -616 -616Handhaving milieu 609 125 -484 -482 -482 -482Begroting voor bestemming 1.225 125 -1.100 -1.098 -1.098 -1.098Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 1.225 125 -1.100 -1.098 -1.098 -1.098









Thema Ontwik. en herstr. woonw. 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoWoonwagens 849 382 -467 -605 -565 -558Funderingen 0 0 0 0 0 0Monumenten 627 0 -627 -612 -613 -555Beheer en ontwikkeling van wijken 5.156 900 -4.256 -3.839 -877 -875Planologisch juridisch instrumentarium 521 0 -521 -471 -447 -447Wonen 5.318 4.304 -1.014 -823 -819 -819Exploitatie bouwgronden wonen 48.367 48.091 -276 -1.526 1 0Exploitatie gemeentelijke eigendommen 899 4.003 3.104 3.104 3.104 3.104Sociaal programma herstructeringswijken 4.609 4.298 -311 -14 -14 -14Woonruimte zaken 223 37 -186 -183 -191 -229Budget Stadsontwikkeling -1.412 0 1.412 1.694 1.694 1.461Leefbare wijken 2.670 96 -2.574 -2.391 -2.390 -2.390Begroting voor bestemming 67.827 62.111 -5.716 -5.666 -1.117 -1.322Mutatie reserves 2.863 4.393 1.530 2.350 -2.135 -2.193Begroting na bestemming 70.690 66.504 -4.186 -3.316 -3.252 -3.515

Programma Werk en Scholing

Thema Opgroeien en onderwijs 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoSluitende aanpak voortijdig schoolverlaten 2.752 490 -2.262 -2.166 -2.166 -2.165Schoolmaatschappelijk werk 0 0 0 0 0 0Voor- en vroegschoolse educaties 5.021 0 -5.021 -4.926 -4.928 -4.928Schakelklassen 0 0 0 0 0 0SIS programma 1.089 0 -1.089 -1.087 -1.070 -1.070Educatie 1.780 0 -1.780 -1.780 -1.780 -1.780Overige onderwijs aangelegenheden 1.890 18 -1.872 -1.723 -1.792 -1.589Begroting voor bestemming 12.532 508 -12.024 -11.682 -11.736 -11.532Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 12.532 508 -12.024 -11.682 -11.736 -11.532

Thema Onderwijshuisvesting 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoHuisvesting onderwijs 18.361 2.891 -15.470 -18.060 -20.420 -19.948Begroting voor bestemming 18.361 2.891 -15.470 -18.060 -20.420 -19.948Mutatie reserves 2.407 6.308 3.901 5.383 4.440 3.039Begroting na bestemming 20.768 9.199 -11.569 -12.677 -15.980 -16.909

Thema Arbeidsmarkttoeleiding 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoWerk 47.913 45.415 -2.498 -2.021 -1.857 -1.735Inburgering 2.362 0 -2.362 -2.362 -2.362 -2.362Begroting voor bestemming 50.275 45.415 -4.860 -4.383 -4.219 -4.097Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 50.275 45.415 -4.860 -4.383 -4.219 -4.097

Thema Ontwik., beh. en herstr.bedrijfster. 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoDroge / natte bedrijven 103 0 -103 -103 -103 -103Exploitatie economische ontwikkeling 3.408 3.409 1 741 0 0Kantoorlocaties 0 0 0 0 0 0Begroting voor bestemming 3.511 3.409 -102 638 -103 -103Mutatie reserves 0 0 0 -741 0 0Begroting na bestemming 3.511 3.409 -102 -103 -103 -103

Thema Verbeteren bereikbaarheid 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoHoofdinfrastructuur (auto, fiets, water en OV) 1.508 5 -1.503 -1.306 -1.206 -1.205Parkeren 5.524 6.888 1.364 1.412 1.421 1.447Begroting voor bestemming 7.032 6.893 -139 106 215 242Mutatie reserves 460 170 -290 -301 -314 -313Begroting na bestemming 7.492 7.063 -429 -195 -99 -71





Programma Ondernemerschap en Bereikbaarheid




Thema Economische structuurversterking 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoWerkgelegenheid segmenten Toerisme, Zorg 892 429 -463 -463 -463 -463Economische innovatie 764 0 -764 -707 -703 -604Programma binnenstad 531 0 -531 -531 -531 -531Toerisme 1.883 10 -1.873 -1.873 -1.873 -1.873Marketing 2.471 78 -2.393 -1.891 -1.886 -1.880Leerpark 150 0 -150 -150 0 0Ondersteuning ondernemerschap 669 0 -669 -669 -408 -408Ambulante handel 295 271 -24 -24 -24 -23Basisregistratie Vastgoed 0 0 0 0 0 0Grondbeleid en ontwikkeling 197 0 -197 -147 -147 -147Begroting voor bestemming 7.852 788 -7.064 -6.455 -6.035 -5.929Mutatie reserves 162 432 270 270 270 270Begroting na bestemming 8.014 1.220 -6.794 -6.185 -5.765 -5.659

Thema Algemeen bestuur 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoGriffie 2.939 0 -2.939 -2.929 -2.918 -2.907Rekenkamer 360 62 -298 -299 -299 -299Begroting voor bestemming 3.299 62 -3.237 -3.228 -3.217 -3.206Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 3.299 62 -3.237 -3.228 -3.217 -3.206

Thema Dagelijks bestuur 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoBestuur 9.093 65 -9.028 -9.227 -8.775 -8.470Bestuurlijke samenwerking 1.515 70 -1.445 -1.445 -1.445 -1.445Projectmanagement 0 199 199 214 214 214Ingenieursbureau Dordrecht 0 350 350 350 350 350Budget stafdiensten 0 0 0 0 0 0Budget Vastgoedbedrijf 1.674 2.674 1.000 1.000 1.000 1.000Begroting voor bestemming 12.282 3.358 -8.924 -9.108 -8.656 -8.351Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 12.282 3.358 -8.924 -9.108 -8.656 -8.351

Thema Dienstverlening 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoPublieke dienstverlening 4.754 2.350 -2.404 -2.379 -2.093 -2.127Publieksdiensten 0 0 0 0 0 0Begroting voor bestemming 4.754 2.350 -2.404 -2.379 -2.093 -2.127Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 4.754 2.350 -2.404 -2.379 -2.093 -2.127

Thema Communicatie en voorlichting 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoInternationale betrekkingen 285 0 -285 -285 -285 -285Concern communicatiemiddelen 213 0 -213 -213 -213 -213Bestuursvoorlichting 0 0 0 0 0 0Begroting voor bestemming 498 0 -498 -498 -498 -498Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 498 0 -498 -498 -498 -498

Thema Gemeentefonds 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoAlgemene uitkering 0 138.805 138.805 137.423 136.624 137.077Begroting voor bestemming 0 138.805 138.805 137.423 136.624 137.077Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 0 138.805 138.805 137.423 136.624 137.077

Thema Lokale belastingen 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoBelastingheffing 2.178 18.825 16.647 16.829 17.011 17.195Begroting voor bestemming 2.178 18.825 16.647 16.829 17.011 17.195Mutatie reserves 0 0 0 0 0 0Begroting na bestemming 2.178 18.825 16.647 16.829 17.011 17.195






Programma Algemene Dekkingsmiddelen


Programma Bestuur, Participatie en Dienstverlening



Thema Bedrijfsvoering 2010 2011 2012Product Lasten Baten SaldoGeldleningen 1.688 1.688 0 0 0 0Beleggingen 795 24.014 23.219 22.419 8.419 8.419Onvoorzien 900 0 -900 -1.000 -1.000 -1.000Stelposten 3.668 0 -3.668 -4.716 -3.033 -3.206Bedrijfsvoering stad 1.914 19.536 17.622 18.140 18.590 18.900Saldi kostenplaatsen Stad 0 2.242 2.242 1.781 1.780 588Saldo Rekening 0 0 0 0 0 0GSB III - Rijksbijdragen 0 19.337 19.337 17.293 17.396 17.396Saldi kostenplaatsen sectoren/bedrijven -1.384 0 1.384 1.117 1.550 2.477Begroting voor bestemming 7.581 66.817 59.236 55.034 43.702 43.574Mutatie reserves 27.083 9.987 -17.096 -17.988 -9.326 -8.751Begroting na bestemming 34.664 76.804 42.140 37.046 34.376 34.823



Bijlage 5

Autorisatie overzicht routine investeringen

Voor een aantal investeringen achten wij het wenselijk dat u bij de begroting aangeeft in hoeverre de desbetreffende budgetten kunnen worden aangesproken zonder nadere inhoudelijke besluitvorming. Evenals voorgaande verstrekken wij u een overzicht van routine-investeringen, regelmatig terugkerende uitgaven en een beperkt aantal relatief kleine investeringen om direct bij de begroting autorisatie te verlenen. Totalen van de autorisaties: 1. Routine investeringen 2008 € 7.042.740 2. Directe aanwending van voorzieningen € 2.627.400 3. Aflossingen op geldleningen o/g € 2.100.000

1. Routine investeringen 2009

Sector en omschrijving Bedraginvestering Investering 2010 2011 2012 2013

EssenhofHerinrichten Veld W 400.000 2.009 36.000 35.200 34.400Grafdelfmachine 91.000 2.009 12.740 12.376 12.012Realisatie 14e urnenmuur 25.000 2.009 2.250 2.200 2.150

516.000 6.027 50.990 49.776 48.562Sport en recreatieRoberine Prof. Cirkelmaaier type 1512 63.450 8.883 8.629 8.375 8.122

63.450 8.883 8.629 8.375 8.122PublieksdienstenApplicaties burgerzaken (BZ) 140.000 33.600 32.480 31.360 30.240

140.000 33.600 32.480 31.360 30.240CultuurCBK:Bestelbus CBK 2009 30.000 7.200 6.960 6.720 6.480CBK:Verv. audioapparatuur en install. 25.000 6.000 5.800 5.600 5.400DM:Hangsystemen 2009 DM 25.000 2.000 1.960 1.920 1.880DM:Inrichting filmzaal 2009 DM 50.000 7.000 6.800 6.600 6.400DM:Inrichting museumcafé Mignon '09 30.000 4.200 4.080 3.960 3.840DM:Ont-, bevochtigers 2009 DM 25.500 6.120 5.916 5.712 5.508DM:Presentatie-apparatuur 2009 DM 25.000 6.000 5.800 5.600 5.400DM:Vitrines 2009 DM 50.000 7.000 6.800 6.600 6.400KM:Aanpassen hoofdentree ivm ARBO KM (restant krediet 2005) 32.000 4.480 4.352 4.224 4.096KM:Aanpassing foyer Kleine Zaal '09 36.750 5.145 4.998 4.851 4.704KM:Entreedeuren GZ KM 23.000 3.220 3.128 3.036 2.944KM:Herinrichting opslag onder toneel 45.000 6.300 6.120 5.940 5.760KM:Herinrichting opslag onder toneel 52.500 7.350 7.140 6.930 6.720KM:Kantoormeubilair KM 16.000 2.240 2.176 2.112 2.048KM:Nieuwe bekabeling brandmeldinst. 50.000 12.000 11.600 11.200 10.800StA:Conserveringsmateriaal 2009 StA 27.500 3.850 3.740 3.630 3.520StA:Fax, scanapparatuur, beamer '08 16.000 3.840 3.712 3.584 3.456StA:Materiaal restauratie/atelier '09 15.000 2.100 2.040 1.980 1.920VG:Gordijnen tuinkamer 2009 VG 30.000 4.200 4.080 3.960 3.840VG:Kleine investeringen(bewegwijz. 25.000 6.000 5.800 5.600 5.400VG:Ont-, bevochtigers 2009 VG 25.500 6.120 5.916 5.712 5.508VG:Wandbespanning tapijtenzaal 2009 VG 40.000 5.600 5.440 5.280 5.120VG:Wandbespanning tuinkamer 2009 30.000 4.200 4.080 3.960 3.840

724.750 122.165 118.438 114.711 110.984

KAPITAALLASTEN


investering Investering 2010 2011 2012 2013

StadsbeheerMechanisatie 175.000 42.000 40.600 39.200 37.800Vervoer 171.000 41.040 39.672 38.304 36.936Openbare Verlichting 314.000 12.560 33.493 32.656 31.819Constructies 297.540 19.340 19.043 18.745 18.447Riolen 4.641.000 262.990 259.896 256.802 253.708

5.598.540 377.930 392.704 385.707 378.710

Totalen 7.042.740 548.605 603.241 589.929 576.618

2. Overzicht directe aanwending t.l.v. voorzieningen 2009

Sector Omschrijving van de voorziening Soort voorziening 2009

De Stad Voorziening afvalstoffenheffing Bijdrage van derden -172.000

Maatsch. Ontw. Onderhoud gebouwen onderwijs Onderhoudsvoorzieningen 1.409.030

Maatsch. Ontw. Onderhoudsfonds Jeugddorp Onderhoudsvoorzieningen 2.210

Vastgoedbedrijf Onderhoudsfonds VGB Onderhoudsvoorzieningen 0

Stadsbeheer VZ onderhoudsfonds havens Onderhoudsvoorzieningen 185.000

Stadsbeheer Voorziening VRI Onderhoudsvoorzieningen 22.344

Stadsbeheer VZ onderhoud pontons Onderhoudsvoorzieningen 56.800

Stadsbeheer VZ onderhoudsfonds havens Onderhoudsvoorzieningen

Cultuur Onderhoudsfonds theatertecchniek Onderhoudsvoorziening 144.566

Sport & Recreatie Onderhoudsfonds Aquapulca Onderhoudsvoorzieningen 383.091

Sport & Recreatie Onderhoudsfonds Sporthal Sterrenburg Onderhoudsvoorzieningen 19.500

Sport & Recreatie Onderhoudsfonds Sportvelden Onderhoudsvoorzieningen 328.063Maatsch. Ontw. Voorziening bruidschatregeling Overige voorzieningen 248.796

TOTALEN 2.627.400

3. Aflossingen op geldleningen o/g

Op 1 januari 2009 zal het saldo van de opgenomen geldleningen naar verwachting circa € 110,7 miljoen bedragen. Dit betreft 21 leningen. Aan rente moet hiervoor in 2009 een bedrag van € 5,3 miljoen worden betaald, hetgeen neerkomt op een gemiddeld percentage van ongeveer 4,62%. Er zal naar verwachting in 2009 op deze leningen € 2,1 miljoen worden afgelost.


Bijlage 6 Staat van SubsidiesBegunstigde Verordening Omschrijving Rekening Begroting Begroting of 2007 2008 2009subsidiedoel

SUBSIDIES

CultuurStichting ToBe ASV Bijdrage in de exploitatie 2.212.144 2.338.079 2.445.295

Professionele beeldend kunstenaars Nota Kunstenaars-Projectsubsidies / Startstipendia / Werkbeurzen / nader te bepalen 144.503 140.634 146.363

beleid

Kunstenaarsverenigingen ASV Bijdrage in de exploitatie 33.928 33.985 35.370

Kamermuziek ASV Diverse subsidies 20.016 20.132 21.094

Poppentheater ASV Exploitatiesubsidie 13.039 13.514

Rainbow music festival ASV Activiteitensubsidie 9.151 9.405 9.748

Diversen ASV Diverse subsidies 11.438 11.854

Div instellingen op het gebied van ASV Activiteitensubsidies 80.998 80.893 83.844letteren

Wantijpop Kunstmenu ASV Activiteitensubsidies 226.048 176.713 183.164

Productietheater ASV Activiteitensubsidies 7.539 10.688 11.078

Bibelot ASV Activiteitensubsidies 256.185 263.352 272.964

Div instellingen op het gebied van ASV / verordening Basis-, uitvoerings- en vormingssubsidies 101.888 128.774 132.943amateurkunst amat muziekbeoefening

Div instellingen op het gebied van ASV Activiteiten- en exploitatiesubsidies 27.932 29.000 30.057pop en jazz

Stichting 't Hof ASV Exploitiesubsidie 5.317 39.117 40.544

Stichting Museum 40/45 ASV Exploitiesubsidie 21.780 23.620 24.481

Archeologische werkgemeenschap ASV Exploitiesubsidie 13.726 14.108 14.622

Podiumkunsten (Cultuurnota) ASV Exploitiesubsidie 116.763 102.780 106.526

Watertoren ASV Exploitiesubsidie 51.390 53.264

Pictura ASV Exploitiesubsidie 32.890 34.088

Culturele initiatieven ASV Diverse subsidies 25.695 26.630

Culturele initiatieven ASV Diverse subsidies 103.503 104.526 108.335

TOTAAL Cultuur 3.381.421 3.650.258 3.805.778

Maatschappelijke ontwikkelingStichting RTV ASV exploitatiesubsidie Mediazaken 321.306 239.478 335.604

Multimediale communicatie jongeren 60.000

Verenigde Openbare Bibliotheken ASV overige subsidies bibliotheek 2.813.656 2.676.717 2.979.620subsidie bibliotheek implementatieplan 146.193 59.707 64.454

overige subsidies Jeugdbibliotheekwerk 38.000 38.399 39.263digitale trapvelden 25.000 25.000

Dordtse integratie adviesraad ASV projectsubsidie 17.080 51.038 52.902Anti Discriminatie Bureau Verordening projectsubsidie 112.101 89.910 137.42623 organisaties Integratie projectsubsidie 413.083 374.456 597.862

activiteiten sociale cohesie 29.000Inburgering 100.000

DWO e.a. Oudkomers/opvoeders -2.603

EHBO verenigingen e.a. ASV overige subsidie basisgezondheid 5.260 9.220 44.116overige subsidie kwetsbare groepen 50.000

OGGZ ASV exploitatiesubsidie 636.846

diverse organisaties ASV Steigers, subsidie deel 176.352Watersport, inzet SRN subsidie 93.906

Stichting Wantijbad ASV exploitatiesubsidie recreatie 71.143 71.252 74.535Structurele subsidie Drechtstedenhal exploitatiesubsidie recreatie 49.501 49.467 51.980De Dubbel Algemeen exploitatiesubsidie recreatie 130.030 131.564 152.366Volkssterrenwacht Mercurius exploitatiesubsidie recreatie 94.804 94.617 99.296

projectsubsidie tbv:diverse organisaties ASV Wielwijk kansrijk 88.022 121.260 125.686


Begunstigde Verordening Omschrijving Rekening Begroting Begroting of 2007 2008 2009subsidiedoel

Achter de Voordeur 50 207.153 214.714Betrokken en positief in beeld 108.436 323.360 340.400Gewoon jong in Wielwijk 217.234 232.415 240.898Wielwijk werkt 161.680 167.581Kunst cultuur sport als dragers voor ontmoeting 95.998 99.502Schoon heel en veilig 217.258 230.424Dordt West, deelproj Nw Krispijn 3.296Dordt West, deelproj Crabbehof 3.130Oud Krijspijn Vernieuwd, algemeen 504.534 13.338 13.825

Oud Krijspijn Vernieuwd, Sociaal Programma 550.793 570.897Sociale samenhang en activering 58.500 55.971Zorg en welzijn 177.000 162.731Jeugd 295.060 253.486Schoon heel en veilig 35.600 36.899

Sociaal programma Crabbehof algemeen 121.000 182.424

diverse scholen ASV Project VSV Route 2004 21.696 206.243 213.771VSV project aanval op de uitval 220.000 62.853Voortijdig schoolverlaten (GSB) 641.828 462.243 479.115Tussen de Middag opvang 25.000 25.000

Stichting Jeugdzorg ASV SMW 12-16 jaar (GSB) 100.000 103.122 103.122OnderwijsachterstandenSMW VMBO 193.900 203.390 203.610SMW 4-12 jaar Basisonderwijs (GSB) 458.016 361.310 361.310Jeugd Preventie Antillianen (GSB) 6.000 357.845 57.930

Peuterwerk organisaties ASV Extra peuterwerk wijk (GSB) 33.464 34.685Opmaat Verordening MDT 0-4 jaar (GSB) 50.096 51.812

Peuterwerk Peuterwerk (GSB) 3.441.449 1.296.188 1.361.290VVE beleidskader projectsubside 724.164 2.714.895 2.806.799

Schakelklassen 335.000

diverse basisscholen ASV SIS Noordflank -25.983ASV SiS programma 825.703 867.767 899.440

HVO en IKOS ASV Levensbeschouwelijk onderwijs 33.158 33.444 33.444

diverse scholen ASV Randvoorzieningen onderwijs -12.333Onderwijs t.b.v asielzoekers 37.012Veilig in en om school (GSB) 1.046 25.894 25.894Schooladoptieplan (GSB) 750 5.179 5.179

Schoolgebouwen O.P.O. 52.546 54.464

DWO ASV exploitatie subsidie Basisvoorziening Ouderen 1.479.381 1.498.939 1.596.210projectsubsidie t.b.v.:Klussendienst 56.473Afstemming Ouderenbeleid 18.716 25.913Wijkgerichte aanpak 46.794Kwetsbare groepen 4.000 46.794WMO burgerinitiatieven 50.000 70.000Mantelzorg 23.397 285.424Inspraak / Belangenbehartiging 8.761 155.475Sociaal Cultureel Werk 8.662Woontussenvoorzieningen 25.872 79.811

Organisaties voor gehandicaptenbeleid ASV Gezamenlijk ondersteuningspunt 91.122SVVG, DAG, St.Mee, DWO, Inspraak / Belangenbehartiging 12.068Humanitas Sociaal Cultureel Werk 7.350 13.088

Stichting Opmaat ASV Maatschappelijke dienstverlening 844.814 859.015 898.105

exploitatiesubsidie t.b.v.:Leger des Heils, Jeugdzorg ASV Dak- en thuislozen (GSB) 3.818.615 254.371Bouman GGZ, ASV Toeleiding en geïndiceerde preventie 218.556 610.042Stichting de Hoop, Verslavingszorg (GSB) 1.162.923 305.004Leger de Heils, AGOG Bemoeizorg 619.857 642.482

Blijf van m'n Lijf, Rivas, ASV Vrouwenopvang (GSB) 774.073 977.268 1.012.938Leger des Heils Vrouwenopvang 1.042 6.332 6.563

Huiselijk geweld 60.000 157.000 162.731Maatschappelijke opvang (GSB 2) 4.184.876 3.360.796 3.447.188Verbouwing Leger des Heils 300.000Project herstart (GSB 2) 62.500Verslavingszorg (GSB 2) 875.441 812.57624 uurs opvang 384.746 398.789Verslavingspreventie 23.304 24.155Clientenbelangenbureau en belangenbehartiging 153.376 155.475

DWO ASV projectsubsidie Buurtwerk (GSB) 2.558.614 2.839.314 2.870.516

SSKWexploitatiesubsidie Bureau bewonersondersteuning (GSB) 258.248 238.707 259.830

DWO, DAG ASV projectsubsidie vrijwilligerswerk 178.418 194.507 281.462Hulpverlening in en om school (GSB 2) 57.000 69.000



Communities that Care / CtC 93.000 48.000Mentorproject preventie jeugdcriminaliteit (GSB 2) 25.000 83.000Uitbreiding sign. Netwerk 39.780 108.414 168.754

Stichting VakantieKinderfeesten ASV expolitatiesubsidie Vakantie kinderwerk 36.649 52.546 52.546DWO projectsubsidie De Luifel 39.121 43.915 43.915

projectsubsidie Thuis op Straat (GSB) 147.064 -113.363 167.299Uitgaven Jeugdfonds 3.756

speeltuinverenigingen verordening exploitatiesubsidie 114.392 82.861 82.861scouting-organisaties jeugd-en jongerenwerk exploitatiesubsidie 65.889 62.651 62.651

Stichting Humanitas ASVprojectsubsidie Extra opvoedingsondersteuning (GSB) 303.097 383.183 743.706projectsubsidie Homestart 53.310 53.557 55.512

DWO ASV Ruimte Jeugd buurt (GSB) 146.000Jongeren algemeen -16.954Jongerenwerk DWO (GSB) 524.667 455.040 615.898Hulpverlening in en om de school 134.000Entree (GSB 2) 150.000 150.000Aanpak Beke in oost (GSB 2) 165.000 165.000Aanpak Beke sportstimulering in Staart (GSB 2) 65.000 65.000

Jongeren welzijnswerk The Mall (GSB 2) 50.000 50.000Dordt Rocks 50.300

Stichting Jeugdzorg T-Team (GSB) 122.859 116.523 120.776Jongerenaccommodatie Leerpark 50.525 101.049Stimuleringsaktiviteiten jeugd 26.440 55.578 55.578

Centraal Comite Oranjedag ASV exploitatiesubsidie 29.616 26.425 50.127Rechtswinkel ASV exploitatiesubsidie 9.050 10.818 11.242Diverse instellingen ASV Dordt Pas 53.505 49.638 51.450Slachtofferhulp ASV exploitatiesubsidie 25.413

DWO Jeugdzorg, Pan, CMO Stimulans ASV projectsubsidie ihkv Antillianenbeleid 505.278 733.785 551.092

Da Vinci College, ASV projectsubsubsidie Vorming en ontwikkeling 238.071 255.539 264.866

Volksuniversiteit Oudkomers/opvoeders int. wijken (GSB) 103.575 107.355

Diverse personen ASV Campagne-budget wijken activiteiten centraal 1.800Straat en winterfeesten centraal 55.002 57.010Wijkkranten / buurtvoorlichting 56.847 50.901 53.030

Gebied Centrum: campagne-budget wijken 5.795Gebied Centrum: straatfeesten 5.800Gebied Centrum: winterfeesten 2.000Gebied Centrum: andere activ. tbv sociale samenhng 1.930 6.667 6.910

Gebied West: campagne-budget wijken 2.200Gebied West: straatfeesten 5.375Gebied West: winterfeesten 1.200Gebied West: andere activ. tbv de sociale samenhng 6.667 6.910

Gebied Oost: campagne-budget wijken 6.000Gebied Oost: straatfeesten 8.650Gebied Oost: winterfeesten 5.557Gebied Oost: andere activ. tbv de sociale samenhng 900 6.667 6.910

TOTAAL maatschappeling ontwikkeling 26.817.449 33.966.357 32.891.143

PublieksdienstenJeugdzorg ASV Integrale Traject Begeleiding 53.510 65.000 65.000Humanitas ASV Wijkveiligheid 1.740 9.000 9.000Reddingsbrigade ASV Reddingsbrigade tbv brandweer 15.585

TOTAAL Publieksdiensten 55.250 89.585 74.000

SBCPartnersteden ASV Bijdrage projecten 124.084 110.500 114.605Overige externe betrekkingen ASV Bijdrage projecten 111.016 139.300 139.336

TOTAAL SBC 235.100 249.800 253.941

Sport en recreatieVerenigingshallen Overeenkomst Exploitaitesubsidies 217.196 326.465 326.053Sportverenigingen/organsiaties Sportsubsidie Overige subsidies 316.290 271.851 234.335en 7 particulieren



Verenigingen Sportboulevard met ASV / parkeerregeling Compensatie parkeerkosten bij Sportboulevard25.000

25.000vrijwilligers of topsporters sport

TOTAAL Sport en recreatie 533.486 623.316 585.388

StadsontwikkelingDiverse woningbezittters Funderingen, herstelsubsidie bewoners 687.743 544.800 136.200

Diverse woningbezittters Wonen Boven Winkels Subsidie ter bevordering wonen boven winkels 118.178 185.000

Diverse winkelpanden bezitters Subsidie verordening verwSubsidie ter verbetering van straatbeeld mbt rolluiken 80.663 35.000

VAC Dordrecht BriefWoonconsumentenregeling fonds Volkshuisvesting 6.000 10.000 10.000

Diversen ASV 1997 HVPW-bijdrage 7.537 13.000 13.000

Aqua Dordt BV Brief Concessie veervervoer (Kop v 't Land) 184.125 191.760 195.595Basisscholen Wijkinitiatieven Verkeersveiligheid 2.759 3.000 5.000Diversen Stadsvernieuwingsfonds 12.605Beveiliging bedrijventerreinen ASV Beveiliging krabbepolder 67.500 7.500Diversen Brief Reizigerskilometers / gratis OV 118.395

TOTAAL Stadsontwikkeling 1.285.505 990.060 359.795

TOTAAL SUBSIDIES 32.308.211 39.569.376 37.970.045

BIJDRAGE GEMEENSCHAPPELIJKE REGELINGEN

Maatschappelijke ontwikkelingGGD ASV Jeugdgezondheidzorg 1.560.655 1.557.374 1.770.459GGD basis gezondheid 1.260.669 1.465.685 1.650.442GGD plustaken gezondheidszorg 1.485.202 384.159

hollandse biesbosch attracties 110.141 113.197 115.148hollandse biesbosch algemeen 825.990 848.912 891.513

RBL RMC 572.131 479.756 501.605RBL Leerplicht 424.538 282.378 393.347RBL Leerplicht 1.460.011

diverse Wet Maatschappelijke ondersteuning 10.680.240 12.614.657 10.918.480WMO Diensten bij wonen en zorg 247.303

WMO Coördinatie vrijw thuis-/mantelzorg 192.820WMO Collectieve preventie GGZ 224.463

SBD, CED Schoolbegeleiding 313.242 309.155 175.153Leonardo 53.086 53.086

leerlingenvervoer 738.298 848.585 848.584

TOTAAL maatschappeling ontwikkeling 18.635.692 20.416.955 17.317.817

Publieksdienstenbijdrage Halt ZHZ 14.716 40.367 41.925bijdrage JPT ZHZ 106.626 140.000 140.000SCD Pluspakket (kascontrole) 74.000 76.856GGD 4.000 7.544Bijdrage urgentiecommissie (wonen) 48.071 49.147 49.147Regionela brandweer Zuid-Holland Zuid 1.083.781 1.095.106 1.137.377GHOR 237.333 235.853 244.957Brandweer DVO Regio 8.420.962 8.792.014 10.636.227

TOTAAL Publieksdiensten 9.915.489 10.434.031 12.326.489

SBCBestuursdienst ZHZ 194.874 349.820 363.323GBD 2.464.471

TOTAAL SBC 194.874 349.820 2.827.794

Stadsbeheer

Wegschap Kiltunnel Gem. regeling Bijdrage in het exploitatietekort Wegschap 663.278 647.742 356.750wegschap Kiltunnel

TOTAAL Stadsbeheer 663.278 647.742 356.750

StadsontwikkelingMilieudienst Zuid-Holland Zuid - inwonerbijdrage



- Algemene bijdrage 512.748 507.032 526.603 - Bijdrage Bouwen / wonen 1.108.833 2.104.496 2.170.412 - Bijdrage Bouwen / wonen 269.768 598.255 616.203Subregio Drechtsteden: - Wonen 1.217.081 1.112.769 1.153.813 - Regionaal platform VV 17.047 17.000 17.000GBD (naheffingen parkeren) 169.419

TOTAAL Stadsontwikkeling 3.125.477 4.339.552 4.653.450

TOTAAL GEMEENSCHAPPELIJKE REGELINGEN 32.534.810 36.188.100 37.482.300

TOTAAL GENERAAL 64.843.021 75.757.476 75.452.345


Bijlage 7Veiligheid outcomedoelstelling en indicatoren

Doelstelling: verbeteren subjectieve veiligheid

definitie bron frequentie nulmeting volgende meting

bijzonderheden

onveiligheidsgevoel algemeen % van de bevolking dat zich wel eens onveilig voelt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)

tweejaarlijks 2005 2009 meest actuele meting 2007 Naast de vraag “Voelt u zich wel eens onveilig?” (ja/nee/weet niet) wordt volgende meting (controle)vraag opgenomen “Voelt u zich in het algemeen veilig?” (ja/nee/weet niet)

rapportcijfer veiligheid in de buurt gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor de veiligheid in de buurt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)

tweejaarlijks 2005 2009 meest actuele meting 2007. Naast de vraag “Voelt u zich wel eens onveilig in uw eigen buurt?” (ja/nee/weet niet) wordt volgende meting (controle)vraag opgenomen “Voelt u zich veilig in uw eigen buurt?” (ja/nee/weet niet)

onveiligheidsgevoel buurt % van de bevolking dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)

tweejaarlijks 2005 2009 meest actuele meting 2007

indicatorscore vermogensdelicten in de buurt

Score berekend op basis van de volgende vier voorvallen of misdrijven die in een buurt kunnen vóórkomen:- fietsendiefstal; diefstal uit auto's- beschadiging of vernieling aan auto's- diefstal vanaf auto's- inbraak in woningenDe indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, ervaren bewoners meer vermogensdelicten in de buurt.

Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


indicatorscore dreiging in de buurt Score berekend op basis van de volgende zes voorvallen of misdrijven die in een buurt kunnen vóórkomen:- bedreiging- dronken mensen op straat- vrouwen en mannen die op straat lastig worden gevallen- geweldsdelicten- drugsoverlast- tasjesroofDe indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, ervaren bewoners meer dreiging in de buurt.



veiligheidsgevoel algemeen (% in het algemeen veilig)

% van de bevolking dat zich veilig voelt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)

tweejaarlijks 2007 2009 meest actuele meting 2007 Naast de vraag “Voelt u zich wel eens onveilig?” (ja/nee/weet niet) wordt volgende meting (controle)vraag opgenomen “Voelt u zich in het algemeen veilig?” (ja/nee/weet niet)

veiligheidsgevoel buurt (% algemeen veilig in buurt)

% van de bevolking dat zich veilig voelt in de eigen buurt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)

tweejaarlijks 2007 2009 meest actuele meting 2007 Afgeleid van de vraag “Voelt u zich wel eens onveilig in uw eigen buurt?” (ja/nee/weet niet); naast deze vraag wordt volgende meting (controle)vraag opgenomen “Voelt u zich veilig in uw eigen buurt?” (ja/nee/weet niet)

onveiligheidsgevoel jongeren dag en nacht

% jongeren dat het (helemaal) eens is met de uitspraak ”Ik voel me overdag/’s avonds wel eens onveilig?”

Monitor Jongeren Dordrecht (OCD)

vierjaarlijks 2003 (uitgebreid)

2009 (beperkte meting)

meest actuele meting 2007 Nulwaarde aangepast (van veiligheidsgevoel naar onveiligheidsgevoel aansluitend op de vraagstelling in de monitor Jongeren ‘Ik voel me overdag/’s nachts wel eens onveilig (% (helemaal) mee eens)

indicatorscore verkeersveiligheid Score op basis van het oordeel van bewoners over de mate waarin er in hun buurt bepaalde verkeersproblemen vóórkomen. De problemen zijn:- agressief verkeersgedrag- te hard rijden- aanrijdingenDe indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, hebben meer bewoners het gevoel dat hun buurt verkeersonveilig is.



Doelstelling: verbeteren objectieve veiligheid


bijzonderheden

aantal aangiftes en % opgehelderd % van alle (geregistreerde) misdrijven dat opgehelderd is: ten minste één verdachte is bij de politie bekend.

Criminaliteitsstatistiek, Politie Zuid-Holland-Zuid (wordt jaarlijks in juni opgevraagd door OCD)

jaarlijks 2005 2008 Meest actuele meting 2007. Bij de interpretatie van het aantal aangiften moet worden gerealiseerd dat een groot deel van de criminaliteit niet geregistreerd wordt c.q. buiten het gezichtsveld van de politie blijft, bijvoorbeeld omdat mensen geen aangifte doen. De aangiftebereidheid verschilt per gemeente. Het ophelderingspercentage is een graadmeter voor de kwaliteit van de opsporing door de politie. Hoe hoger dit percentage is, hoe effectiever de politie te werk gaat bij de opsporing van verdachten. Voor een juiste vergelijking moet dit % ieder jaar op eenzelfde moment worden opgevraagd (juni).


slachtofferschap vermogensdelicten en geweldsdelicten

vermogensdelicten=((aantal respondenten poging tot inbraak+aantal respondenten inbraak+aantal respondenten fietsendiefstal+aantal respondenten diefstal uit auto’s+aantal respondenten diefstal van auto’s+aantal respondenten diefstal of vernieling aan buitenkant auto’s+aantal respondenten zakkenrollerij)/aantal respondenten) x 100

geweldsdelicten=((aantal respondenten diefstal met geweld+aantal respondenten mishandeling+aantal respondenten bedreiging)/aantal respondenten) x 100



aantal jeugdige verdachten - GIDS, Politie Zuid-Holland-Zuid; wordt door OCD bij de afdeling OOV opgevraagd

jaarlijks 1.1.2005 1.1.2008 meest actuele meting 1.1.2007 GIDS staat voor Geïntegreerd Informatie en Data Systeem); met overgang van GSB 2 naar GSB 3 is de definitie van jeugdige delictplegers veranderd in ‘verdachten van 12 t/m 24 jaar die met een proces-verbaal onder de arm naar het Openbaar Ministerie gaan’, kortweg ‘OM-verdachten’

aantal jeugdige en volwassen veelplegers

zeer actieve jeugdige veelplegers (tot 18 jaar met meer dan 5 antecedenten HKS)zeer actieve volwassen (van 18 jaar en ouder met meer dan 10 antecedenten HKS)

Bureau Veelplegers; wordt door OCD bij de afdeling OOV opgevraagd

jaarlijks 1.1.2005 1.1.2008 meest actuele meting 1.1.2007 Registratie niet goed op orde waardoor er nog geen cijfers per 1.1.2008 beschikbaar zijn

meldingen huiselijk geweld eerste en herhaalde melding

- Meld- en adviespunt Zuid-Holland-Zuid; sector MO

jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 2007

aantal verkeersslachtoffers totaal en aantal jeugdige

jeugdige verkeersslachtoffers: aantal bij een verkeersongeval betrokken jongeren met letsel (0 t/m 17 jaar)

VerkeersOngevallenRe-gistratie (VOR; Stadsontwikkeling; wordt door OCD jaarlijks (na april) opgevraagd


mate overschrijding groepsrisico transp.routes per kmvak op spoor en weg

het aantal kilometervakken waar de oriëntatiewaarde gelijk is aan of groter is dan de oriëntatiewaarde voor het groepsrisico; in 2007 zijn er dus 6 km-vakken van het spoortraject waar dit het geval is. De mate van overschrijding is 1 tot 45 (!) keer de oriënterende waarde.

Stadsontwikkeling- Milieu


Doelstelling: Verbeteren veiligheid op scholen


bijzonderheden

rapportcijfer veiligheid op schoolplein en in school

- Onderzoek Veiligheidsbeleving in en op school (OCD)

tweejaarlijks 2004 2008 meest actuele meting 2006; Onderzoek onder alle eerste en tweedeklassers in het voortgezet onderwijs in Dordrecht i.k.v. Veilig in/om school (VIOS); m.i.v. 2008 apart aandacht voor het Leerpark; beschikbaar najaar 2008


Doelstelling: meer Dordtenaren doen mee in de samenleving


bijzonderheden

% lid van organisaties (totaal en allochtonen)

- Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht/ Integratiemonitor Dordrecht (OCD)

vierjaarlijks 2005 2009 Afgeleid aan de hand van zes stellingen over sociale contacten. De zes stellingen hebben betrekking op de vraag of er mensen zijn met wie ze goed kunnen praten, of ze zich van anderen geïsoleerd voelen, of ze terecht kunnen bij anderen, of er mensen zijn die hen begrijpen, of ze deel uitmaken van een vriendengroep en of de sociale contacten oppervlakkig zijn. Respondenten hebben aangegeven of hier wel of geen sprake van is. Vervolgens zijn somscores berekend, die gelijk staan aan de mate van sociaal isolement.

% sporten in het afgelopen jaar (totaal en allochtonen)

% dat in het afgelopen jaar een sport heeft beoefend

Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht/ Integratiemonitor Dordrecht (OCD)

vierjaarlijks 2005 2009

% onvoldoende maatschapp. participatie (totaal en allochtonen)

% dat zelf aangeeft onvoldoende te participeren

Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht/ Integratiemonitor Dordrecht (OCD)


% (enigszins) sociaal geïsoleerd - Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht/ Integratiemonitor Dordrecht (OCD)


% interetnische vriendschap/kennissen (autochtonen en allochtonen)

- Integratiemonitor Dordrecht (OCD)

vierjaarlijks 2005 2009 allochtone respondenten is gevraagd naar het hebben van autochtone vrienden en kennissen; autochtone respondenten is gevraagd naar het hebben van allochtone vrienden en kennissen

% jongeren met schulden % jongeren met één of meerdere soorten schulden




meest actuele meting 2007

% jongeren met goede ervaren gezondheid - Monitor Jongeren Dordrecht (OCD




% jeugdige zware drinkers % jongeren dat gemiddeld 1 keer per week minstens 5 of meer glazen alcoholhoudende dranken nuttigt





% jongeren met meer dan 1 keer pm sport - Monitor Jongeren Dordrecht (OCD)




% geslaagde schuldhulpverleningstrajecten jongeren

het volledig oplossen van een schuldsituatie door het bemiddelen tot een regeling met schuldeisers met of zonder de inzet van een krediet, waardoor de klant binnen drie jaar schuldenvrij is

Management Informatiesysteem Bureau Schuldhulpverlening: Allegro; SDD, sector Zorg


aantal deelnemers culturele educatie aantal cursisten (kinderen+volwassenen) Stichting ToBe; gegevens worden jaarlijks door OCD opgevraagd t.b.v. Vrijetijdsmonitor

jaarlijks seizoen 2005-2006

seizoen 2007-2008

meest actuele meting seizoen 2006-2007

aantal deelnemers muzik. educatie aantal leerlingen van lessen, cursussen en samenspel op locatie Dordrecht

Stichting ToBe; gegevens worden jaarlijks door OCD opgevraagd t.b.v. Vrijetijdsmonitor

jaarlijks seizoen 2005-2006

seizoen 2007-2008

meest actuele meting seizoen 2006-2007

Sociale en culturele infrastructuur outcomedoelstelling en indicatoren


mate van culturele participatie (geen/weinig) (gemiddelde) (veel/heel veel) interesse

geen interesse: % dat in de afgelopen 12 maanden geen enkele geselecteerde voorstelling of evenement bezocht heeftweinig interesse: % dat in de afgelopen 12 maanden 1-4 keer naar een geselecteerde voorstelling of evenement geweest isgemiddelde interesse: % dat in de afgelopen 12 maanden 5-11 keer naar een geselecteerde voorstelling of evenement geweest isveel interesse: % dat in de afgelopen 12 maanden 12-23 keer naar een geselecteerde voorstelling of evenement geweest isheel veel interesse: % dat in de afgelopen 12 maanden 24 keer of vaker naar een geselecteerde voorstelling of evenement geweest is

Onderzoek Cultuurbereik 2005-2008 (OCD)

nulmeting en eindmeting i.k.v. Aanvraag Actieplan Cultuurbereik 2005-2008

2005 na 2008 Onderzoek wordt uitgevoerd i.k.v. Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 Op basis van de mate van bezoek aan culturele voorstellingen en culturele evenementen is een maat voor cultuurbereik samengesteld. Deze maat houdt zowel rekening met het al dan niet bezocht hebben van de voorstellingen en evenementen als met het aantal keer dat ze bezocht zijn.

% vrijwilligerswerk - Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht/ Integratiemonitor Dordrecht (OCD)


actieve inzet in de eigen buurt % bewoners dat zich in het afgelopen jaar actief heeft ingezet ter verbetering van de eigen buurt



Doelstelling: versterking van de voorzieningenstructuur


bijzonderheden

rapportcijfer voorzieningenniveau in de buurt

gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor het voorzieningenniveau in de buurt



tevredenheid voorzieningen: -- winkels dagelijkse boodschappen- speelmogelijkheden kinderen- openbaar vervoer- basisonderwijs- buurthuis/wijkcentrum- voorzieningen ouderen- sportvoorzieningen

% van de bevolking dat (zeer) tevreden is met betreffende voorziening in de buurt



tevredenheid jongeren over voorzieningen in de buurt en in de stad

% jongeren dat vindt dat er niet genoeg te doen is in: - de buurt - Dordrecht





tevredenheid Dordtenaren en Drechtstedelijkingen over cultuuraanbod in Dordrecht

% eens met de stelling “Dordrecht biedt veel mogelijkheden om van cultuur te genieten, zoals film, theater, toneel en muziek”

Monitor Beeld van Dordrecht “Bekend maakt bemind” (OCD)


bezoekersaantallen culturele instellingen optelling van het aantal bezoekers van de volgende vier culturele instellingen: De Grote Kerk, ’t Hof, Dordrechts Museum en Simon van Gijn

Sector Cultuur; aantallen worden jaarlijks door OCD opgevraagd t.b.v. Vrijetijdsmonitor



Doelstelling: handhaven kwaliteit (leef)omgeving


bijzonderheden

rapportcijfer woonomgeving gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor de woonomgeving Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


rapportcijfer leefbaarheid in de buurt gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor de leefbaarheid in de buurt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


indicatorscore sociale kwaliteit in de buurt Score op basis van antwoorden op vier stellingen die de sociale samenhang in de buurt weergeeft. De stellingen zijn:- de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks- de mensen gaan in deze buurt prettig met elkaar om- ik woon in een gezellige buurt waar veel saamhorigheid is- ik voel me thuis bij mensen die in deze buurt wonenDe indicatorscore varieert van 0 (slecht) tot en met 10 (goed). Naarmate de score hoger is, is de sociale samenhang van de buurt groter.



indicatorscore verloedering in de buurt Score op basis van het oordeel van bewoners over de mate waarin er in hun buurt bepaalde voorvallen vóórkomen die de verloedering in de buurt weergeeft. De voorvallen of misdrijven zijn:- bekladding van muren en/of gebouwen- vernieling van telefooncellen e.d.- rommel op straat; hondenpoep op straatDe indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, ervaren bewoners meer verloedering in de buurt (ongunstiger).



indicatorscore overlast in de buurt Score op basis van het oordeel van bewoners over de mate waarin er in hun buurt bepaalde vormen van overlast vóórkomen die de overlast in de buurt weergeeft. De vormen van overlast zijn:- overlast door groepen jongeren- overlast door omwonenden- geluidsoverlast (zijnde geen geluidsoverlast door verkeer)De indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, ervaren bewoners meer overlast in de buurt (ongunstiger).





leefbaarheidsscore (lbs) stad ongewogen gemiddelde van het rapportcijfer voor de woning woonomgeving, veiligheid in de buurt, voorzieningen in de buurt en de indicatorscore sociale kwaliteit



minimale waarde lbs per wijk ongewogen gemiddelde van het rapportcijfer voor de woning woonomgeving, veiligheid in de buurt, voorzieningen in de buurt en de indicatorscore sociale kwaliteit



tevredenheid over openbare ruimte - straatverlichting- groenvoorzieningen- onderhoud fietspaden/wegen- parkeergelegenheid

% van de bevolking dat (zeer) tevreden is met betreffende voorziening in de buurt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


indicatorscore verkeersoverlast in de buurt Score op basis van het oordeel van bewoners over de mate waarin er in hun buurt bepaalde vormen van verkeersoverlast vóórkomen die de verkeersoverlast in de buurt weergeeft. De problemen zijn:- geluidsoverlast van verkeer- parkeeroverlast- stankoverlast door verkeerDe indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, ervaren meer bewoners overlast van het verkeer in hun buurt.



Doelstelling: verbeteren Leefbaarheid Dordrecht West


bijzonderheden

% huishoudens midden/hoog inkomen midden: netto huishoudeninkomen van € 1.500 tot € 2.500 per maandhoog: netto huishoudeninkomen van € 2.500 of meer per maandDordt-West: gebied bestaande uit de wijkbeheergebieden Oud-Krispijn, Nieuw-Krispijn, Wielwijk (exclusief subbuurt Amstelwijck, Crabbehof, Zuidhoven)

Inkomensmonitor Dordt-West (OCD)


rapportcijfer woonomgeving gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor de woonomgeving Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


indicatorscore leefbaarheid in de buurt gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor de leefbaarheid in de buurt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


indicatorscore sociale kwaliteit in de buurt Score op basis van antwoorden op vier stellingen die de sociale samenhang in de buurt weergeeft. De stellingen zijn:- de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks- de mensen gaan in deze buurt prettig met elkaar om- ik woon in een gezellige buurt waar veel saamhorigheid is- ik voel me thuis bij mensen die in deze buurt wonenDe indicatorscore varieert van 0 (slecht) tot en met 10 (goed). Naarmate de score hoger is, is de sociale samenhang van de buurt groter.



Wonen en Leefbaarheid outcomedoelstelling en indicatoren


indicatorscore verloedering in de buurt Score op basis van het oordeel van bewoners over de mate waarin er in hun buurt bepaalde voorvallen vóórkomen die de verloedering in de buurt weergeeft. De voorvallen of misdrijven zijn:- bekladding van muren en/of gebouwen- vernieling van telefooncellen e.d.- rommel op straat; hondenpoep op straatDe indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, ervaren bewoners meer verloedering in de buurt (ongunstiger).



indicatorscore overlast in de buurt Score op basis van het oordeel van bewoners over de mate waarin er in hun buurt bepaalde vormen van overlast vóórkomen die de overlast in de buurt weergeeft. De vormen van overlast zijn:- overlast door groepen jongeren- overlast door omwonenden- geluidsoverlast (zijnde geen geluidsoverlast door verkeer)De indicatorscore varieert van 0 (nooit) tot en met 10 (vaak). Naarmate de score hoger is, ervaren bewoners meer overlast in de buurt (ongunstiger).





rapportcijfer voorzieningen in de buurt gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor het voorzieningenniveau in de buurt Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


rapportcijfer woning gemiddeld rapportcijfer van de bevolking voor de eigen woning Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


ervaren gezondheid % bevolking dat eigen gezondheid matig of slecht vindt Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht (OCD)


Doelstelling: binden/aantrekken van midden/hoge inkomens


bijzonderheden

ontwikkeling gemiddelde woningwaarde gemiddelde WOZ-waarde CBS jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 1.1.2007 CBS publiceert eerst voorlopige WOZ-cijfers; na verloop van tijd (ca. 2 jaar) worden deze pas definitief met veelal correctie tot gevolg

aandeel woningen duurdere categoriev/h tota% woningen met WOZ-waarde € 250.000 en meer in totale woningvoorraad Woonmonitor Dordrecht (OCD)

jaarlijks 2006 2009 Meest actuele meting 1.1.2008

kwaliteitsindex woningvoorraad (% koop+ % eengezinswoning+ % 4 kamers of meer+ % bouwjaar vanaf 1971)/2 Ministerie van Vrom; cijfers worden door OCD opgevraagd en bewerkt

jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 1.1.2007

% huishoudens midden/hoog inkomen midden: het inkomen in deze groep bedraagt 22.600 tot 41.500 eurohoog: het inkomen in deze groep bedraagt 41.500 euro en meer

Regionaal Inkomensonderzoek (CBS); opgevraagd door het OCD

jaarlijks (was tweejaarlijks)

2002 2006 meest actuele meting 2005; betreft inkomen van particuliere huishoudens

migratiesaldi huishoudens naar inkomen -laag -midden -hoog-totaal

Het verschil (saldo) tussen het aantal vertrokken en aantal gevestigde huishoudens met een laaf, middenen hoog inkomen. Een negatief saldo betekent dat er meer huishoudens vertrokken dan gevestigd zijn. Een positief saldo betekent dat er meer huishoudens gevestigd dan vertrokken zijn.Laag inkomen: netto inkomen van het huishouden tot € 1.500 per maandMidden inkomen: tussen € 1.500 en € 2.500 per maandHoog: meer dan € 2.500 per maand

Verhuisonderzoek Drechtsteden (OCD)

ca. tweejaarlijks 2004 2009 meest actuele meting 2005/2006

Doelstelling: verbeteren van milieu/milieukwaliteit


bijzonderheden

aandeel bevolking overlast geluid wegverkeer ervaart

- Monitor leefbaarheid en veiligheid (OCD)


aantal luchtgehinderden binnenstedelijk: stikstofdioxide en fijn stof

aantal mensen dat op basis van de ligging van de woning wordt blootgesteld aan meer dan 40 microgram fijn stof of NO2

Rijkswaterstaat/ Stadsontwikkeling-Milieu

jaarlijks 2006 2007 meest actuele meting 2006; voorheen moest de gemeente zelf jaarlijks rapporteren over luchtkwaliteit en luchtgehinderden, per 2008 (over 2007) doet het rijk het zelf; het rijk laat echter op zich wachten, het is nu onduidelijk wanneer de rapportage verschijnt

aantal luchtgehinderden A16 stikstofdioxide aantal mensen dat op basis van de ligging van de woning wordt blootgesteld aan meer dan 40 microgram fijn stof of NO2

Rijkswaterstaat/ Stadsontwikkeling-Milieu

jaarlijks 2006 2007 meest actuele meting 2006; voorheen moest de gemeente zelf jaarlijks rapporteren over luchtkwaliteit en luchtgehinderden, per 2008 (over 2007) doet het rijk het zelf; het rijk laat echter op zich wachten, het is nu onduidelijk wanneer de rapportage verschijnt

aandeel best. woningen met energie prestatie

aantal woningen waarvan energie-prestatie-advies is opgesteld als % van het totaal aantal woningen Stadsontwikkeling-Milieu jaarlijks 2006 2009 meest actuele meting begin 2008 300 energie-adviezen in de pilot Energie op Maat; project wordt momenteel opgeschaald

scheidingsresultaat huishoudelijk afval % bronscheiding: het percentage van het totale afval van huishoudens dat gescheiden wordt ingezameld aan de bron

Netwerk/ Stadsontwikkeling-Milieu

jaarlijks 2004 2008 meest actuele meting 2007 (Netwerk levert in april gegevens over het jaar ervoor)

voorzieningenniveau afvalinzameling Stadsontwikkeling-Milieu jaarlijks 2005


Doelstelling: versterken onderwijsinfrastructuur


bijzonderheden

aandeel middelbaar of hoger opgeleiden in de beroepsbevolking

middelbaar: havo/vwo/mbo hoog: hbo/wo Enquête beroepsbevolking, CBS; opgevraagd door OCD

jaarlijks 2003-2005 2005-2007 meest actuele meting 2004-2006; driejaarsgemiddelde

aantal leerlingen in het mbo het totaal aantal leerlingen op scholen in Dordrecht met beroepsopleidende leerweg (bol) en beroepsbegeleidende leerweg (bbl). aanvankelijk werden andere indelingen gehanteerd, van clusters naar domeinen. Inmiddels kunnen alleen de leslocaties van Da Vinci worden geregistreerd in Dordrecht.

Da Vinci College en Wellantcollege; opgevraagd door OCD t.b.v. Onderwijsmonitor

jaarlijks 2004/2005 2007/2008 meest actuele meting 2006/2007

aantal studenten in het hbo het totaal aantal studenten op hbo-scholen in Dordrecht Hogeschool Rotterdam, InHolland en Da Vinci College; opgevraagd door het OCD t.b.v. Onderwijsmonitor

jaarlijks 2004/2005 2007/2008 meest actuele meting 2006/2007; nulmeting aantal hbo-studenten aangepast (nu inclusief Da Vinci)

% laag opgeleiden met uitsplitsing autochtoon/allochtoon

maximaal basisonderwijs Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht/ Integratiemonitor Dordrecht (OCD)


aantal techniek leerlingen MBO in Dordrecht - Da Vinci College; opgevraagd door OCD t.b.v. Onderwijsmonitor

jaarlijks 2005/2006 2007/2008 meest actuele meting 2006/2007; aanpassing nulwaarde 2005/2006 nu alleen leslocaties Da Vinci College

aantal techniek leerlingen MBO in Dordrecht - sector MO; opgevraagd door OCD t.b.v. Onderwijsmonitor

jaarlijks 2005/2006 2007/2008 meest actuele meting 2006/2007

Doelstelling: terugdringen structurele werkloosheid/ vergroten werkgelegenheid


bijzonderheden

aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW)- totaal- % langer dan 1 jaar (totaal, allochtonen)- % laagopgeleid (totaal, allochtonen)

- CWI; opgevraagd door OCD jaarlijks 1.1.2006 1.1.2009 meest actuele meting 1.1.2008; aanpassing peildatum nulmeting; CWI registreert geen etniciteit meer, cijfers over allochtonen dus niet meer beschikbaar)

aantal en % WW-uitkeringen aantal personen met WW-uitkering als % van de bevolking 15-64 jaar UWV; opgevraagd door OCD jaarlijks ultimo 2004 ultimo 2008 meest actuele meting ultimo 2007

aantal en % arbeidsongeschikten aantal personen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering (WAO, WAZ, Wajong en WIA) als % van de bevolking 15-64 jaar

UWV; opgevraagd door OCD jaarlijks ultimo 2004 ultimo 2008 meest actuele meting ultimo 2007

% uitkeringen WWB op het totaal aantal huishoudens

inclusief 65+ Onderzoek Indicatoren werkloosheid (OCD)

jaarlijks 1.1.2005 1.1.2008 meest actuele meting 1.1.2007

uitstroom WWB naar regulier werk Uitstroom naar regulier werk, hetgeen leidt tot (gedeeltelijke) beëindiging van de uitkering WWB. Uitstroom is geslaagd wanneer de betrokkene 6 maanden vanaf de start van het dienstverband nog steeds een dienstverband heeft met een werkgever

Managementinformatiesysteem Sociale Dienst: GWS


% betaald werk van niet-schoolgaanden tussen 18-64 jaar

- Integratiemonitor Dordrecht (OCD)


Doelstelling: vergroten ontwikkelingskansen jeugd/ terugdringen jeugdwerkloosheid


bijzonderheden

totaal aantal voortijdig schoolverlaters (VSV) VSV: schoolverlater jonger dan 23 jaar zonder startkwalificatie. Startkwalificatie: diploma op minimaal niveau 2Ernstig verzuim: leerplichtige leerlingen die langer dan een maand geen onderwijs gevolgd hebben of niet meer ingeschreven staan op school

Da Vinci College (leslocaties Dordrecht)/Bureau leerplicht en voortijdig schoolverlaten sector MO; opgevraagd door OCD t.b.v. Onderwijsmonitor


aantal peuters en kleuters met een (leer)achterstand die deelnemen aan VVE traject en % van doelgroepleerlingen

doelgroepleerlingen: gewichtenleerlingen groter dan 1 VVE monitor Dordrecht (Sardes/ sector MO; opgevraagd OCD t.b.v. Onderwijsmonitor

jaarlijks 2004 2006 meest actuele meting oktober 2005

Werk en Scholing outcomedoelstelling en indicatoren


aantal niet-werkenden werkzoekenden < 23 jaar als % van de bevolking 15-22 jaar (totaal, allochtonen)

- CWI; opgevraagd door OCD jaarlijks 1.1.2006 1.1.2009 meest actuele meting 1.1.2008; aanpassing peildatum nulmeting; CWI registreert geen etniciteit meer, cijfers over allochtonen dus niet meer beschikbaar)

aantal bijstandgerechtigden < 25 jaar als % van de bevolking 15-24 jaar

- CBS; opgevraagd door OCD jaarlijks 1.1.2005 1.1.2009 meest actuele meting 1.1.2008

Doelstelling: verbreden economische structuur


bijzonderheden

totale werkgelegenheid en werkgelegenheid per bedrijfstak

aantal werkzame personen met een arbeidsduur van 12 uur en meer per week als % van de totale werkgelegenheid in:- landbouw en delfstoffenwinning (sbi A t/m C)- industrie (incl. nutsbedrijven; sbi D+E)- bouw (sbi F)- reparatie en handel (sbi G)- horeca (sbi H)- vervoer, opslag en communicatie (sbi I)- zakelijke dienstverlening (sbi J+K)- openbaar bestuur en onderwijs (sbi L+M)- gezondheids- en welzijnszorg (sbi N)- overige dienstverlening (sbi O)

Bedrijvenregister Dordrecht (OCD)

jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 1.1.2007

Doelstelling: verbeteren van het innovatief vermogen


bijzonderheden

ranking in atlas m.b.t. banen creatieve bedrijfstakken

% banen in creatieve bedrijfstakken Atlas voor gemeenten; opgevraagd door het OCD

jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 2007 (publicatie Atlas voor gemeenten 2008) Ranking binnen 50 grootste gemeenten van Nederland

ranking in atlas m.b.t. banen in groeisectoren

% banen in groeisectoren (financiële en zakelijke dienstverlening) Atlas voor gemeenten; opgevraagd door het OCD

jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 2007 (publicatie Atlas voor gemeenten 2008) Ranking binnen 50 grootste gemeenten van Nederland

aantal startende ondernemers - Kamer van Koophandel; opgevraagd door het OCD


Doelstelling: vergroten aantrekkingskracht Dordrecht


bijzonderheden

aantal toeristische bezoeken en bezoekers alle bezoeken door bewoners van buiten Dordrecht voor ontspanning en/of plezier met een tijdsduur van minimaal 2 uur

Continu Vakantieonderzoek; opgevraagd door het OCD


aantal bezoekers evenementen schattingen aantal bezoekers Evenementenbureau; opgevraagd door het OCD t.b.v. Vrijetijdsmonitor en Monitor Binnenstad


aantal overnachtingen in logiesaccommodaties

- Stedenmonitor Toerisme, Ecorys; in opdracht van Marketing en Toerisme

pm 2003 pm raming Ecorys; onduidelijk is òf er een volgende meting komt en zo ja, waneer?

aantal riviercruiseschepen locaties: Merwekade, Buiten Walevest, Groothoofd, Wantij, Leuvehaven en de mond Kuipershaven

Havenbedrijf Dordrecht; opgevraagd door het OCD t.b.v. Vrijetijdsmonitor. meegerekend zijn Merwekade, Binnenwalevest, Groothoofd,Wantij, Leuvehaven, Mond Kuipershaven.

jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 2007; correctie nulmeting (201 ipv 210); onduidelijkheid over aantallen; uitgaande van de genoemde locaties is het aantal voor 2007 301 schepen; afstemming Havenbedrijf, OCD en Marketing en Toerisme!

toeristische recreatieve bestedingen - Stedenmonitor Toerisme, Ecorys; in opdracht van Marketing en Toerisme

pm 2003 pm raming Ecorys; onduidelijk is òf er een volgende meting komt en zo ja, waneer? Mogelijk alternatief: aantal werkzame personen in de sector ‘Toerisme en recreatie’


Stimuleren economische concurrentiepositierapportcijfer ondernemingsklimaat gelijk aan G27

- Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat (Ecorys); opgevraagd door OCD


aantal winkelende bezoekers binnenstad per week

- Passantenenquêtes OCD t.b.v. Monitor Binnenstad

driejaarlijks 2004 2010 meest actuele meting 2007

verdeling winkelende bezoekers binnenstad Dordrecht/regio/rest

- Passantenenquêtes OCD t.b.v. Monitor Binnenstad

driejaarlijks 2004 2010 meest actuele meting 2007; aanpassing nulwaarde

tevredenheid bezoekers binnenstad:- winkelaanbod- openbare ruimte- sfeer- horeca tijdens winkelen- horeca na winkelen

- Passantenenquêtes OCD t.b.v. Monitor Binnenstad)

driejaarlijks 2004 2010 meest actuele meting 2007

koopkrachtbestedings% niet-dagelijks:- D’steden-D’steden- D’steden-Dordt- D’steden-Dordt Centrum- Dordt-Dordt- Dordt-Dordt Centrum

- Koopstromenonderzoek provincie Zuid-Holland; opgevraagd door OCD

vijfjaarlijks 2004 2009

Verbeteren van de bereikbaarheid definitie bron frequentie nulmeting volgende meting

bijzonderheden

rapportcijfer ondernemers- bereikbaarheid per auto- bereikbaarheid per ov- parkeermogelijkheden

- Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat (Ecorys); opgevraagd door OCD


rapportcijfer bezoekers centrum voor niet-dagelijkse artikelen:- bereikbaarheid per auto- bereikbaarheid per ov- parkeermogelijkheden

- Koopstromenonderzoek provincie Zuid-Holland; opgevraagd door OCD

vijfjaarlijks 2004 2009

gemiddelde reisduur in spits objectieve bereikbaarheid, gemiddelde reisduur bij 10 km Monitor Stedelijke bereikbaarheid, Ministerie Verkeer & Waterstaat, Adviesdienst voor Verkeer en Vervoer; opgevraagd door OCD

tweejaarlijks 2004 2008 meest actuele meting 2006; indicator voor objectieve bereikbaarheid, reisduur van ritten vastgesteld op basis van OVG- en MON-data. Ten behoeve van de objectieve is de reisduur bepaald van reizen van, naar en binnen het stedelijk gebied van de stad. Het gaat om reizen van deur tot deur. Er is onderscheid gemaakt naar vervoerwijze, periode en afstandscategorie. Hier is uitgegaan van de gemiddelde reisduur per auto in de spits (7 tot 9 en 16 tot 18 uur) in het stedelijk gebied Dordrecht bij een afstand van 10 kilometer.

gemiddelde reisduur in daluren objectieve bereikbaarheid, gemiddelde reisduur bij 10 km Monitor Stedelijke bereikbaarheid, Ministerie Verkeer & Waterstaat, Adviesdienst voor Verkeer en Vervoer

tweejaarlijks 2004 2008 meest actuele meting 2006; indicator voor objectieve bereikbaarheid, reisduur van ritten vastgesteld op basis van OVG- en MON-data. Ten behoeve van de objectieve is de reisduur bepaald van reizen van, naar en binnen het stedelijk gebied van de stad. Het gaat om reizen van deur tot deur. Er is onderscheid gemaakt naar vervoerwijze, periode en afstandscategorie. Hier is uitgegaan van de gemiddelde reisduur per auto in de daluren (9 tot 16 uur) in het stedelijk gebied Dordrecht bij een afstand van 10 kilometer.

gemiddelde bezettingsgraad parkeergarages binnenstad op zaterdag

bezettingsgraad parkeergarages Spuihaven en Veemarkt op basis van 12 zaterdagen 1e trimester en 4 zaterdagen 3e trimester

Stadsbeheer; opgevraagd en bewerkt door OCD

jaarlijks 2006 2008 meest actuele meting 2007; trendbreuk met cijfers voor 2005 vanwege crashen DPVS, vanaf 2006 alleen parkeergarages Spuihaven en Veemarkt

oordeel burgers over bereikbaarheid per fiets

zie overige bijzonderheden Ministerie Verkeer & Waterstaat, Adviesdienst voor Verkeer en Vervoer; opgevraagd door OCD

tweejaarlijks 2004 2008 meest actuele meting 2006; deze indicator geeft aan wat burgers vinden van de bereikbaarheid van het centrum per fiets. Het oordeel is gebaseerd op een enquête waarin burgers naar hun mening is gevraagd. Weergegeven is het indexcijfer. Een positief cijfer betekent dat er meer mensen met een positief oordeel zijn dan met een negatief oordeel, een negatief cijfer geeft aan dat er meer mensen met een negatief oordeel zijn dan met een positief oordeel. De index bedraagt maximaal 100, alleen positieve oordelen, en minimaal -100, alleen negatieve oordelen.

Ondernemerschap en Bereikbaarheid outcomedoelstelling en indicatoren


rapportcijfer fietsklimaat - Fietsbalansonderzoek pm (2000-2004) pm Onderzoek is in de periode 2000-2004 in opdracht van de Fietsersbond uitgevoerd. Dordrecht doet niet mee aan de 2-meting

Verbeteren van de veiligheid op bedrijventerreinen


bijzonderheden

rapportcijfer veiligheid op bedrijfslocaties

in de meting wordt een drietal terreinen onderzocht nl. Zeehaven, Louter Bloemen en Dordtse Kil 3.

Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat (Ecorys); opgevraagd door OCD


aantal aangiftes (Louterbloemen, DK3, Zeehaven)

- Criminaliteitsstatistiek, Politie Zuid-Holland-Zuid

jaarlijks 2005 2008 meest actuele meting 2007; bij de interpretatie van het aantal aangiften moet worden gerealiseerd dat een groot deel van de criminaliteit niet geregistreerd wordt c.q. buiten het gezichtsveld van de politie blijft, bijvoorbeeld omdat mensen geen aangifte doen.


Vergroten vertrouwen van de burger definitie bron frequentie nulmeting volgende meting

bijzonderheden

% bewoners met redelijk tot volledig vertrouwen in de gemeente

- Onderzoek Vertrouwen in het bestuur en oordeel over de raadscommunicatie (OCD)


% geen stemintentie - Onderzoek Sociale Staat van Dordrecht (OCD)


rapportcijfer tevredenheid stadsbestuur:- % rapportcijfer 6 of hoger- gemiddeld rapportcijfer

- Onderzoek Vertrouwen in het bestuur en oordeel over de raadscommunicatie (OCD)


Vergroten tevredenheid over de dienstverlening van de gemeente


bijzonderheden

rapportcijfers tevredenheid bewoners over dienstverlening

- Benchmark Publiekszaken (SGBO)


rapportcijfer ondernemers over kwaliteit gem. dienstverlening

- Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat (Ecorys)


rapportcijfer klanttevredenheid gemeentelijke sociale dienst

- Klanttevredenheids-onderzoek Sociale Dienst (OCD)


Toename tevredenheid over burgerparticipatie


bijzonderheden

aandeel participanten en insprekers dat:- tevreden is over besluitvormingsproces- zich serieus genomen voelt

% participanten dat het eens is met de stellingen “Ik ben tevreden met de wijze waarop de beslissing tot stand is gekomen” en “Ik voel mij serieus genomen door de gemeente”

Wanneer werkt Participatie? Partners+Pröpper in opdracht van Het Stedelijk Innovatieprogramma

tweejaarlijks 2006 2008 meting 2008 door OCD in het najaar

Bestuur en participatie Outcomedoelstelling en indicatoren


Programmabegroting 2009 en Meerjarenbegroting 2010-2012F...Begroting 2009 na intensivering 2.193 289...

Documents

Transcript of Programmabegroting 2009 en Meerjarenbegroting 2010-2012F...Begroting 2009 na intensivering 2.193 289...