Prof.dr Judith K. Sluiter, MBA, PI - aenowaterschappen.nl...2. Duwen / trekken 11. Tillen / Dragen...
Transcript of Prof.dr Judith K. Sluiter, MBA, PI - aenowaterschappen.nl...2. Duwen / trekken 11. Tillen / Dragen...
14-12-2016
1
Coronel Instituut
Verplichte keuringen en preventief medisch
onderzoek: kan werkfunctioneren worden
bevorderd?
Prof.dr Judith K. Sluiter, MBA, PI [email protected]
Dec 2016
Coronel Instituut v Arbeid en Gezondheid, KMKA,
Academisch Medisch Centrum,
Amsterdam Public Health onderzoeksinstituut,
Amsterdam
Coronel Instituut
Inspecteur
zeewering
Bestuurder
- dijkgraaf
Crisis-
coördinator
Milieu
inspecteur
Hydroloog
Receptionisten
Peilbeheerder
Gemaal-
beheerder Muskusrat-
bestrijder
Handhaver
Innovator Projectleider
14-12-2016
2
Coronel Instituut
Arbeid en Gezondheid: de balans…..
Waterschappen: Inzetten voor de gezondheid van inwoners en de
leefbaarheid in een (speciaal) gebied
Coronel Instituut: inzetten voor de gezondheid van medewerkers
en de leefbaarheid binnen een (speciale) organisatie
Coronel Instituut
Verzuim: het wordt tijd voor de 95% van de
werknemers die wel aanwezig zijn!
“Ziekteverzuim in Nederland op laagste punt sinds 1996”
“Ziekteverzuim in 2014 gedaald tot 3,8%”
“werknemers melden zich mogelijk minder snel ziek uit angst hun baan
te verliezen”
“Verzuim is het laagst bij kleine bedrijven”
• Verzuim bij bedrijven < 10 werknemers: 1,6%
• Verzuim bij bedrijven > 100 werknemers: 4,6%
Zorg, onderwijs en openbaar bestuur kent hoogste verzuim
Horeca kent laagste verzuim
Bron:
FD, 2015
14-12-2016
3
Coronel Instituut
Verzuim
Belangrijkste reden kortdurend verzuim: verkoudheid, griep
Belangrijkste redenen langer durend arbeidsverzuim:
• psychische klachten: werkdruk/werkstress
• lichamelijke klachten: hart- en vaatproblemen, bewegingsapparaat
• chronische aandoening
Bronjaar:2013
Zijn problemen niet
eerder te
signaleren?
Coronel Instituut
Preventiebeleid: waar gaat het over? Kraaijenhagen, Niped
Wie doet wat?
en..wanneer? • Selectieve preventie
• Geïndiceerde preventie
14-12-2016
4
Coronel Instituut
Twee soorten preventief
verplicht medisch onderzoek in NL:
1. Aanstellingskeuringen (aan eind selectieprocedure)
2. Verplichte medische keuringen van werkenden, periodiek
tijdens het dienstverband
Wat is wel of niet toelaatbaar
in medische selectie & begeleiding
van werknemers?
Coronel Instituut
Een bijzondere functie-eis is een kenmerk van een functie dat:
• een verhoogd risico op aantasting van de gezondheid
en/of veiligheid van de werknemer en/of van derden
tot gevolg heeft
Achtergrond Aanstellingskeuringen
Sinds de Wet op de Medische Keuringen (1998) alleen
nog maar acceptabel indien bijzondere functie-eisen
aanwezig zijn.
14-12-2016
5
Coronel Instituut
Hoe herkennen we
(mogelijk) bijzondere functie-eisen ?
1. Is het uit te voeren werk gevaarlijk voor de werknemer?
- Ongevals- en/of letselrisico
2. Kan de werknemer gezondheidsklachten oplopen door
de functie-eisen / taken in het werk?
- Acute problemen
- Langere termijnproblemen
3. Kan het niet goed uitvoeren van taken door de
werknemer een risico voor de gezondheid of veiligheid
van een collega of derden tot gevolg hebben?
4. Er zijn geen passende maatregelen mogelijk ter voorkoming van
1-3
Coronel Instituut
Beoordelen van (bijzondere) functie-eisen
1. Wat is arbeidsinhoud (aard, duur, frequentie en
intensiteit van activiteiten / welke risico’s zijn er voor
gezondheid, veiligheid)
2. Wat zijn belastingverschijnselen, gezondheidseffecten
en daarmee samenhangende veiligheidsrisico’s?
3. Zijn er haalbare maatregelen om overschrijding van
normen op het gebied van veiligheid en/of impact op
de gezondheid te voorkomen?
14-12-2016
6
Coronel Instituut
Check op 27 bijzondere functie-eisen
1. Besturen voertuig 10.(langdurig) staan 19. Bijzondere
klimaatomstandigheden
2. Duwen / trekken 11. Tillen / Dragen 20. Overdruk
3. Energetische belasting 12. Traplopen 21. Werken in besloten
ruimten
4. Hand-arm trillingen 13. Werken gebogen /
gedraaide rug
22. Werken/dragen
met/van PBM
5. Klauteren / Klimmen 14. Werken boven
schouder hoogte
23. Werken op hoogte
6. Knielen / Hurken 15. Zitten in gedwongen
houding
24. Emotionele
piekbelasting
7. Lopen 16. Geluid 25. Waakzaamheid en
oordeelsvermogen
8. Lichaamstrillingen 17. Gevaarlijke stoffen 26. Werken onder
tijdsdruk
9. Repeterende beweging 18. Gevaarlijke straling 27. Geweld
Coronel Instituut
Vb RWS Slibdepotmedewerkers
Beroepen Bijzondere functie-eisen
Slibdepot-
medewerkers Waakzaamheid en oordeelsvermogen:
Zien op een afstand van minder dan 60 centimeter (details
inspecteren, op schrift lezen);
Zien op een afstand van 60 centimeter of meer (incl.
beeldscherm lezen);
Zien bij suboptimale lichtomstandigheden;
Normale gezichtsvelden;
Rood en groen zien en onderscheiden;
Menselijke spraak waarnemen en interpreteren,
noodsignalen kunnen waarnemen, en zichzelf
verstaanbaar kunnen maken;
Blootstelling luchtwegen, longen of handen van werknemer
aan gevaarlijke stoffen, gas of dampen
Sluiter & Hulshof, 2016
14-12-2016
7
Coronel Instituut
Vb RWS Surveyors
(opstappers/ gegevensinwinners) Beroepen Bijzondere functie-eisen
Surveyors Lopen over ongelijk terrein (milieu-ecologie)
Klauteren of klimmen
Hurken en knielen (milieu-ecologie)
Waakzaamheid en oordeelsvermogen:
Zien op een afstand van minder dan 60 centimeter (details
inspecteren, op schrift lezen);
Zien op een afstand van 60 centimeter of meer (incl.
beeldscherm / radar lezen);
Normale gezichtsvelden;
Binnen kleuren, kleurschakeringen onderscheiden;
Menselijke spraak waarnemen en interpreteren,
noodsignalen kunnen waarnemen, en zichzelf
verstaanbaar kunnen maken;
Sluiter & Hulshof, 2016
Coronel Instituut
LIenT-vb inspecteurs water,
bodem, bouwen
WBB
(water, bodem en
bouwen)
Afhankelijk van
de typen inspecties.
Klauteren of klimmen
Waakzaamheid en oordeelsvermogen:
Zien op een afstand van minder dan 60 centimeter
(details inspecteren, op schrift lezen);
Zien op een afstand van 60 centimeter of meer (incl.
beeldscherm lezen);
Zien bij suboptimale lichtomstandigheden;
Menselijke spraak waarnemen en interpreteren, en
zichzelf verstaanbaar kunnen maken;
Blootstelling luchtwegen en longen van werknemer aan stof, rook, gas of dampen
Beroepen Bijzondere functie-eisen
Sluiter & Hulshof, 2014
14-12-2016
8
Coronel Instituut
Verkeersleiders, nat en droog
Verkeersleider
(nat en droog) Waakzaamheid en oordeelsvermogen:
- Zien op een afstand van 60 centimeter of meer (incl.
beeldscherm lezen);
- Rood en groen zien en onderscheiden;
- Zien op een afstand van minder dan 60 centimeter;
- Menselijke spraak waarnemen en interpreteren, en zich
verstaanbaar maken;
- Verhoogde waakzaamheid kunnen opbrengen en
oordeelsvermogen hebben.
Blootstelling aan emotionele piekbelasting (alleen droog)
Beroepen Bijzondere functie-eisen
Boschman, Hulshof, Sluiter 2014
Coronel Instituut
Brandweer, Officier van Dienst
Officier van Dienst, brandweer
Traplopen Klauteren of klimmen Waakzaamheid en oordeelsvermogen Werken onder tijdsdruk Blootstelling aan gevaarlijke stoffen Blootstelling aan Emotionele Piekbelast
Beroepen Bijzondere functie-eisen
Sluiter & Hulshof, 2015
14-12-2016
9
Coronel Instituut
Waarom periodiek verplicht medisch
onderzoek van werknemers nodig nadat
aanstellingskeuring is verricht ?
1. Bijzondere functie-eisen blijven in functie aanwezig na
aanstelling (na aanstelling begint het pas...)
2. De belastbaarheid van werknemers kan veranderen:
- door aanhoudende/herhaalde expositie in het werk
- door veranderingen in gezondheidstoestand
- door ouder worden (bv fysiek)
3. Periodieke check of werknemer het werk nog wel veilig en
zonder teveel gezondheidsklachten kan blijven uitvoeren
4. Geeft de mogelijkheid om aan selectieve of geïndiceerde
preventie ter doen en op persoonsniveau te interveniëren!!
Coronel Instituut
Verplicht medisch onderzoek werknemers
met gepaste begeleiding
Leidraad NVAB
14-12-2016
10
Coronel Instituut
VMK: verplicht medisch onderzoek werknemers
Welke functie-eisen?
Wat moet werknemer doen?
Bijzondere functie-eisen?
Gezondheidsrisico? Veiligheidsrisico?
Welke belastbaarheideis
bij welke
functie-eis?
Medische
test?
Advies,
Interventie,
begeleiding
Coronel Instituut
Van bijzondere functie-eis naar (meetbare)
belastbaarheideisen en begeleiding
1.Wat moet de werknemer kunnen/aan voldoen per
bijzondere functie-eis: wat is de minimaal benodigde
belastbaarheid?
2. Hoe kan die belastbaarheid het beste in kaart worden
gebracht (inhoud medisch onderzoek / (praktijk)testen /
vragen)?
3. Welke adviezen/begeleidingsopties/interventies lijken het
meest passend om die belastbaarheid te beïnvloeden?
14-12-2016
11
Coronel Instituut
Innovatierichting beleidsmatig: beter duurzaam kunnen begeleiden van inzetbaarheid
Welke functie-eisen?
Wat moet werknemer doen?
Bijzondere functie-eisen?
Gezondheidsrisico? Veiligheidsrisico?
Welke belastbaarheideis
bij welke
functie-eis?
Medische
test?
Beter zorgen
voor personeel
en verbetering
inzetbaarheid !
Periodiek groepsrapportages voor beleid werkgever:
- hoeveel (tijdelijk) minder geschikt?
- welk belastbaarheidsaspect in welke groep?
- opbrengst inzet interventies in inzetbaarheid
Coronel Instituut
...om minimaal benodigde belastbaarheid in kaart te brengen
• om risico voor onveiligheid werknemer & derden te beperken
• om (verergering) gezondheidsproblemen werknemer te beperken
• Het gaat om het herkennen én beïnvloeden van verminderde/
onvoldoende belastbaarheid voor specifiek werk !!
• Instrument voor werkgever om beleid op gebied van
duurzame inzetbaarheid vorm te geven
Dus waarom verplicht medisch onderzoek bij
werknemers?
14-12-2016
12
Coronel Instituut
Vb Beroepsspecifiek Medisch Onderzoek:
ambulance sector
Coronel Instituut
Vb Beroepsspecifiek Medisch Onderzoek:
repressief brandweerpersoneel
14-12-2016
13
Coronel Instituut
PMO van werkenden betreft het periodiek vrijwillig preventief
medisch onderzoek van werkenden, de bespreking met de
werknemer van de uitslag, en het op basis hiervan geven van
adviezen en uitvoering van of verwijzing voor interventies.
Preventief Medisch Onderzoek (PMO) NVAB, Sluiter, Weel & Hulshof, 2013
Coronel Instituut
PMO van werkenden betreft het periodiek vrijwillig preventief
medisch onderzoek van werkenden, de bespreking met de
werknemer van de uitslag, en het op basis hiervan geven
van adviezen en uitvoering van of verwijzing voor
interventies.
Preventief Medisch Onderzoek (PMO) NVAB, Sluiter, Weel & Hulshof, 2013
14-12-2016
14
Coronel Instituut
Leidraad PMO (1): 3 kerndoelen
1. Preventie van beroepsziekten en arbeidsgebonden aandoeningen
Van risicofactor door de functie-eisen naar te verwachten gevolgen voor
gezondheid of belastbaarheid
• Opsporen wn met (vroege) gezondheidseffecten door het werk
• Opsporen wn met verhoogde gevoeligheid voor Beroepsziekte
2. Bewaken en bevorderen van de gezondheid in relatie tot het werk
Denkrichting: wat is de benodigde gezondheid/belastbaarheid voor het
goed uitvoeren van het werk.
• Opsporen wn met verminderde belastbaarheid voor werk dat relevant
is voor inzetbaarheid nu of later (bv chronische ziekten)
• Opsporen wn met beginnende gezondheidsschade relevant voor werk
3. Bewaken en verbeteren van de gezondheid/inzetbaarheid van wn
• Opsporen wn met verhoogd risico op cardiometabole aandoeningen
Coronel Instituut
Fase I. Voorbereiding 1. Initiatief nemen: PMO-agendasetting in bedrijf (BA)
2. doelen kiezen/inhoud voorstellen (BA met input)
3. budgettaire mogelijkheden vaststellen en beslissing nemen
4. projectplan opstellen (i.s.m. bedrijf; BA vz projectgroep)
5. voorlichting medewerkers (projectgroep)
Fase II. Uitvoering 6. medewerkers uitnodigen
7. uitvoering medisch onderzoek (signaleringslijst, screening, aanv.diagnostiek)
8. individuele feedback en inzet individugerichte interventies
9. analyse op groepsniveau (groepsrapportage, groepsinterventies)
Fase III. Bedrijfsarts adviseert over vervolg/volgend PMO 10. proces evalueren en vervolg plannen (bv periodiciteit PMO’s)
Leidraad Preventief Medisch Onderzoek:
PMO in 3 fasen, 10 stappen (NVAB, 2013)
14-12-2016
15
Coronel Instituut
Leidraad PMO: hulpdocumenten www.nvab-online.nl
• Stappenplan om inhoud PMO vast te stellen
– van blootstelling en taakeisen naar opname in het PMO
– van gezondheidseffect naar opname in het PMO
• Stapsgewijze opbouw PMO-consult met werknemer
• Instrumenten om belastbaarheid(s-risico) of
gezondheidsklachten te meten
• Omschrijving en beoordeling biometrisch/lichamelijk
onderzoek
• Beslisregels vragenlijsten en testen voor de bedrijfsarts
• Overzicht kwaliteitsinschatting instrumenten
• Interventiemogelijkheden
Coronel Instituut
biologisch
fysisch
chemisch
biomechanisch
cognitief
emotioneel
Interpersoonlijke
contacten
conflict/agressie
sociale steun regelmogelijkheden
Preventief Medisch Onderzoek:
keuze kerndoel 1 onderwerpen o.b.v. werk
fysiek
14-12-2016
16
Coronel Instituut
Onderzoek 4: Wat willen werknemers?
Problemen in werk door gevolgen chronisch aandoening:
• 90%: disbalans tussen werk en prive
• 84%: bij uitvoeren van bepaalde taken
• 66%: bij afmaken van taken
• 47%: in communicatie met collegae/l.g.
• 39%: tijdens werk-thuis verkeer
Suggesties / wensen om met toekomstige werkbelasting het werk goed
te kunnen volhouden:
• 45%: thuis werken
• 42%: afname aantal uren werk
• 34%: afname werktempo
• 34%: meer taken zelf kunnen plannen
• 31%: extra training
• 31%: andere werktijden
Chronische ziekte en werkvermogen:
welke problemen en oplossingen?
Varekamp en van Dijk, 2010
Coronel Instituut
Helpt leefstijl om beter werkvermogen en
inzetbaarheid te krijgen? Meta-analyse
Uitkomst studies op:
N studies Goede Kwaliteit studies,
effect-size
Gezondheid 5 0.22
Ziekteverzuim 8 0.11
Productiviteit 3 0.14
Werkvermogen 1 0.10
totaal 10 0.14 = klein effect
Rongen e.a., 2013
Workplace health promotion interventions: roken, fysieke
activiteit, voeding, leefstijl, gewicht
14-12-2016
17
Coronel Instituut
Dr. Bart de Zwart
Coronel Instituut
Kwantiteit van het
werk
● Hoeveelheid
verricht werk
(productiviteit)
Kwaliteit van de uitvoer van
het Werk
● taakuitvoer formele
verantwoordelijkheden
(‘In-Role’)
● vrijwillige taakuitvoer
(‘Extra-Role’)
● adaptiviteit (flexibiliteit)
● samenwerken
Kosten van het werk
● sociale contacten
● vrijetijdsactiviteiten
● herstelbehoefte
Fysieke en psychologische capaciteit
voor uitvoer werkproces
● cognitief functioneren
● motorisch functioneren
● emotioneel functioneren
● energetisch functioneren
● interpersoonlijk functioneren
Werk
Functione-
ren
Boezeman, Nieuwenhuijsen & Sluiter,
2014, 2015
14-12-2016
18
Coronel Instituut
VB 1. Beroepsspecifiek PMO ziekenhuisartsen
Coronel Instituut
Ervaringen ziekenhuisartsen na PMO
Ervaren effectiviteit en inzet toekomst: Resultaat onder
deelnemers:
% ja:
PMO heeft positieve invloed op gezondheid
MS/AIOS
83%
PMO heeft positieve invloed op functioneren
MS/AIOS
69%
PMO heeft positieve invloed op inzetbaarheid
MS/AIOS
76%
Ik neem in toekomst weer deel aan PMO 93%
Ik denk dat collega’s in de toekomst meedoen aan
PMO
96%
Cijfer (0-10) voor toekomstige inzet PMO gem. 8
Ruitenburg, Plat, Frings-Dresen, Sluiter, 2012
14-12-2016
19
Coronel Instituut
Vb 2: Verpleegkundigen/paramedici
PMO op werkfunctioneren: n=557
Werk functioneren
(NWFQ)
- cognitieve aspecten
- incidenten veroorzaken
- vermijdingsgedrag
- conflicten/irritaties
coll/lg
- verstoord contact
pat&fam
- gebrek energie &
motivatie
Psychische klachten
- stress
- herstelbehoefte
- alcoholgebruik
- depressie
- angst
- posttraum. stress
Ketelaar e.a., 2013, 2014; Gartner e.a., 2012; Noben e.a., 2014
Coronel Instituut
Beroepsspecifiek PMO verpleegkundigen:
welk % van werknemers gaat beter functioneren??
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Na 3 mnd Na 6 mnd
%
p=0.02 p=0.05 p=0.07 n.s.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Na 3 mnd Na 6 mnd
%
Positieve business-case:
1€ er in stoppen…. € 11 eruit halen
Ketelaar e.a., 2013
Gartner e.a., 2012
Noben e.a., 2014
14-12-2016
20
Coronel Instituut
Take home message:
in arbeid en gezondheid draait het ook
om de balans…..
….en preventief arbeidsgezondheidkundig beleid kan de
aan werk gerelateerde gezondheid van medewerkers en de
leefbaarheid binnen de waterschappen faciliteren….