Proeven vanBelgische biereneen handleiding voor fijnproevers

Met de hulp van

2

De handleiding Proeven van Belgische bieren is mede tot stand gekomen in samenwerking met bierexpert Dany De Smet.

Dany is een bierexpert met diploma en is afkomstig uit Gijzenzele, maar woont momenteel in Melle. In 1992 behaalde hij een diploma brouwtechnologie aan de Universiteit Gent en hij schreef er een thesis over ‘fluorescence microscopy of yeast cultures’. Na zijn studies heeft hij enkele jaren bij brouwerij Huyghe gewerkt in Melle als kwaliteitsmanager.

Tussen 1995 en 1999 heeft hij aan de Universiteit van Gent studenten en amateur brouwers opgeleid. Hij doceerde theoretische vakken als ‘Brewery Technology’ en ‘Quality’ en gaf praktische labo trainingen.

Sinds 1999 creëerde hij verschillende bierrecepten in samenwerking met Proef Brouwerij uit Lochristi.Het project kreeg de naam “Slaapmutske” (http//.www.slaapmutske.be). De “Slaapmutske” selectie won de afgelopen jaren al verschillen prijzen uit verschillende landen.

Dany is een gepassioneerd bier sommelier voor Belgibeer alsook een bierarchitect voor vele andere brouwers en bierliefhebbers.

3

Het bier inschenken.

Bij het zelf inschenken van bier in een glas, laat het bier dan zachtjes langs de rand van het glas lopen. De snelheid waarmee je dit doet baseer je op de schuimkraag die gelijktijdig gevormd wordt. Probeer een schuimkraag van minstens twee vingers te bekomen.

Sommige bieren bevatten zichtbare gist op de bodem van het flesje dat samen met

het bier opgedronken dient te worden. Indien dit het geval is, stop met inschenken wanneer er nog ongeveer een cm overblijft. Neem de tijd om naar de helderheid en kleur van het bier te kijken. Schud het flesje lichtjes zodat de overgebleven gist gemengd wordt met de resterende vloeistof en voeg het vervolgens toe aan je glas. Merk de eventuele verschillen op.

Het is van belang om steeds hetjuiste glas te kiezen voor het gekozen

bier. Indien mogelijk, gebruik altijd eenspeciaal voor het gekozen bier ontworpenglas. Als een speciaal ontworpen glas niet

beschikbaar is, dan geldt de volgende regel:hoe sterker het alcoholpercentage,hoe ronder het glas (vergelijkbaar

met wijn). Het reinigen dient tegebeuren met properwater en het drogenmet een katoenen

afwasdoek.

TIP

TIPEen bier dat er goed uitziet

(en lekker smaakt) heeftluchtbellen van dezelfde

grootte en laat eenkleverige schuim op

het bierglasachter.

4

Merk op of de kraag al dan niet vast is. Sommige bieren geven een levendige schuimkraag met veel reliëf. De kleur is eveneens interessant en kan gaan van puur wit op Pilsners tot licht of medium bruin bij sommige stouts en porters.

Bestudeer het uiterlijk van het bier zelf. Houd het glas naar het licht en kijk naar de kleur, deze kan troebel of klaar zijn. Een goed blond bier zou ongeveer een minuut lang de helft van de schuimkraag moeten behouden. Naarmate dat de schuimkraag zakt blijven er restanten over op het glas.

Uiterlijk.

5

Aroma.

Het aroma van bier kan zeer complex zijn en is tevens een interessant aspect om te ontdekken! Het aroma wordt bepaald door de gekozen mout en/of suikers en/of kruiden die gebruikt geweest zijn tijdens het brouwen. Ook de hopvariëteiten, de aromatische componenten afkomstig van de gist en het fermentatieproces zijn van belang.

Ontdek bij het proeven van bier of de hop of mout overheerst. In het algemeen zullen licht gekleurde bieren naar hop ruiken, donkere bieren zullen eerder naar mout, chocolade of koffie ruiken. Vele ales hebben een ietwat complexere geur, veelal fruitig of gekruid, afkomstig van de gist.

Neem je tijd om het aroma te ontdekken. Probeer een drietal keer de geur op te snuiven alvorens aan je eerste teugje te beginnen.

Als je notities neemt, stop dan met neerpennen vooraleer de eerste sip je afleidt. Neem je tijd bij het ruiken want je perceptie verandert naarmate je het vaker probeert. De geur helpt ook om te smaak te verrijken: drink NOOIT bier rechtstreeks uit het flesje. Schenk traditioneel Belgisch bier in een hiervoor speciaal ontworpen glas. Dit kan het Belgibeer glas zijn of het glas van de brouwerij.

6

Om de aromatische hopcomponentenvolledig te ontdekken, is het goed om te

weten dat aromatische hopcomponentengeconcentreerd terug te vinden zijn in de kraag.

Om ze te ontdekken draai je best lichtjes het glasom schuim te creëren, observeer en ruik het aroma.

Afhankelijk van de gekozen hopsoorten is het mogelijkom aroma’s te ontdekken van melig en kruidig tot citrussmaken! Om de aromatische componenten

van de gist en het fermentatieproces te observerendien je het bier te ruiken terwijl je het bier lichtjes

laat kolken. Het bier kan geroken wordenzonder het schuim om de fruitigheid

of kruidigheid te ontdekken.

TIP

Probeer bij het nemen van het eerste teugje de sensatie te ontdekken wanneer het bier je mond binnendringt. Het kan zoet of bitter zijn, maar ook iets anders. Bier kan zeer complex zijn. Er kan een enorm verschil zijn tussen de eerste en de laatste slok. Om deze reden wordt het aangeraden om het eerste teugje te degusteren zonder met het bier in je mond te spelen. Op deze manier kan je goed ontdekken wat er zich afspeelt in je mond. Smaakt het hoppig, zoet, moutig, kruidig … ?

Het eerste teugje.

Dit refereert naar de textuur van het bier of anders gezegd hoe het bier fysisch aanvoelt in de mond. Bier kan gaan van droge stouts en taaie Scotch ales tot lichte frisse Berliner Weisses.

Mondgevoel.

TIPOm het mondgevoel

goed te ontdekken is hetaangeraden om met het bier

binnensmonds goed te spoelen.

Ervaar het koolzuurgas (dekraag). Is het bier droog en

bitter of vast?

7

Afhankelijk van het geproefde bier heb je nu tal van smaken in je mond hangen.

Interessant om op te volgen is de evolutie van de verschillende smaken en geuren bij het drinken van bier. Aromatische componenten zijn vaak vluchtig. Je bierervaring kan en zal veranderen naarmate je bier opwarmt en in contact komt met de lucht. Dit is een ware ontdekking voor de gevorderde bierproever.

Slot.TIP

Proef geen nieuwe bieren samenof vlak na het eten. De achterblijvendesmaken van het voedsel kunnen een

enorme impact hebben op debierervaring.

Reinig je mond met water. Crackers engezouten nootjes zijn goed maar zelf deze hapjes kunnen een invloed hebben op de

smaak van het bier. Als je verschillendebieren proeft, laat dan de kleur je gids

zijn. Het wordt aangeraden om vanlicht naar donker te gaan.

8

Schuimkraag• Mooie dikke, vaste kraag. twee vingers hoog.• Kleine samenhangende bellen.

Body• Troebele body: ongefilterd en niet-gepasteuriseerd.• Alcohol percentage van minstens 8%.• Perfecte combinatie van hop, gist en mout.• Meervoudige fermentatie, waarvan de laatste in de fles.• Bezinksel op de bodem van het glas (dit kan je gerust mee opdrinken naar eigen voorkeur en is gezond ook).• Ideale temperatuur voor de meeste bieren: tussen 6°C en 8°C.

GlasHet tulpglas: het lucht het bier bij het inschenken en behoudt tegelijkertijd alle aroma’s en vloeistoffen.

Een typisch Belgisch speciaalbier.

9

• Duurder

• Artisanale productie

• Grote keuze en vaak seizoensgebonden

• Consument krijgt als focus de smaak van het bier, de kwaliteit.

• Complexe smaken, vereist ervaring

• Kwalitatieve ingrediënten

• Behoudt de natuurlijke kleur, body en smaak van het bier: ongefilterd en niet-gepasteuriseerd,

• De variëteit is te danken aan de seizoensgebonden hop en gist

• Productfocus,

• De nadruk ligt op het bier zelf,

• De marketing heeft als doel een groter aanbod van stijlen,

• Promoot de lokale economie.

Ambachtelijk

10

• Goedkoop

• Massaproductie

• Kleine selectie van gewoon smakende bieren

• De focus ligt op massaproductie, de kwantiteit

• Gemakkelijk te drinken

• Gewone ingrediënten: artificiële gist

• Bewaarmiddelen, maïs in plaats van mout, kleurstoffen, vetten en extra suikers, gefilterd en gepasteuriseerd.

• Vrij onveranderlijke smaak doorheen het jaar

• merkfocus,

• Bier wordt gezien als een goedkope accessoire

• Enorme marketingcampagnes, soms expliciet tot kinderen gericht

• Protectionisme en saturatie van de markt binnen de voedselindustrie

Industrieel

11

Geschiedenis van het Belgisch bier.

In 1364 heeft Keizer Karel IV met zijn “Novus Modus Fermentandi Cerevisiam” besluit ervoor gezorgd dat de kwaliteit van bier verbeterde dankzij de verplichte toevoeging van hop.

In Duitsland werd in 1516 in het “Reinheitsgebot” verklaard dat bier exclusief met gerst, hop en water gebrouwen moest worden.

Het bestaan van ‘lambiek’, het oudste van de nog vandaag bestaande bieren, werd voor het eerst neergeschreven in een decreet in 1559. Later, vooral vanaf de 17e eeuw, onstonden vele andere regionale bieren zoals het Antwerps “gerstenbier”, Leuvens Witbier en vele andere.

14e E

15e E

16e E

17e E

1364

1559

1516

12

Het einde van de 18e eeuw betekende het einde van de privileges van de abdijen. In 1783 doekte Keizer Josef II de abdijen op omdat zij inbreuk pleegden op de brouwerijen. Verschillende abdijen en hun brouwerijen werden verwoest tijdens de Franse Revolutie.

Tijdens WOI werden de koperen vaten, voertuigen en ander materiaal van de brouwerijen in beslag genomen door de Duitsers. Amper de helft van de bijna 3200 brouwerijen overleefde WOI. De overlevende brouwerijen kregen nieuwe klappen tijdens de economische crisis van de jaren 30 en WOII. In 1946 bleven er slechts 775 brouwerijen over.

TIjdens de late jaren 60 werden, vooral dankzij de Flower Power beweging, Belgische speciaalbieren herontdekt.

In 1977 zorgde de “beer guru” Michael Jackson voor een internationale erkenning van de Belgische biercultuur.

Vanaf de jaren 80 van de 20e eeuw, maar ook vooral in de 21e eeuw, neemt de belangstelling voor speciaalbier weer toe. Kleinschalige brouwerijen die speciaalbieren gaan brouwen komen op en de vraag naar deze bieren blijkt zo groot, dat deze kleine brouwerijen ook commercieel een succes blijken. Het aantal brouwerijen en biermerken stijgt snel.

Wat lange tijd ondenkbaar was is nu de realiteit: Belgische brouwers laten zich inspireren door Amerikaanse collega’s. Anno 2010 is er sprake van een enorme IPA trend.

De 19e eeuw betekende een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van het bier met de doorbraak van de Tsjechische pilsener (1839).

Dit bier is tot op de dag van vandaag nog steeds een groot succes. Tijdens de Industriële Revolutie verkregen wetenschappers een better inzicht in het brouwproces en gistcultuur.

18e E

19e E

20e E

21e E

1783

20e E

1839

13

1. Lage Gistingsbieren

Lagegistingsbieren of pilsbieren zijn het meest verspreid. De term ‘lage gisting’ duidt op de lagere temperaturen (tussen 5°C en 10°C) waarop de gisting zich voltrekt en het type gist dat na enige tijd naar de bodem zakt. Lagegistingsbieren hebben een meer stabiele en constante smaak.

PILS: Pils (rond 5 vol.%) is een helder, goudkleurig bier dat weinig gehopt is en tot dorstlesser gerekend kan worden (vb. Stella Artois, Primus, Romy, Bavik, Vedett, …).

2. Hoge Gistingsbieren

Hoge gisting is kenmerkend voor de meeste speciaalbieren. De gisting heeft plaats bij hogere temperaturen (tussen 15°C en 25°C) en naar het einde toe stijgen de aanwezige gistcellen naar de oppervlakte. Lichte smaakverschillen tussen de verschillende brouwsels zijn niet uitgesloten. De gebruikte gistcultuur geeft deze bieren soms een licht fruitig en kruidig karakter.

Dubbel (double) is meestal, maar zeker niet altijd, een relatief zwaar donker bier. De verzamelnaam wordt het meest gebruikt met betrekking tot trappist- en abdijbieren.

Tripel (7 - 9 vol.%) is meestal een goudkleurig relatief

sterk bier met een moutig tot lichtjes zoet karakter en soms een kruidig aroma (vb. Westmalle, Karmeliet, Brugse Tripel, …).

Witbier is een meestal ongefilterd en troebel tarwebier waaraan koriander en sinaasschillen worden toegevoegd om het een verfrissend karakter te geven. Het oude biertype werd in 1966 opgediept en voor het eerst opnieuw gebrouwen door Pierre Celis (vb. Hoegaarden, Vedett White, Mater, …).

Blonde bieren (5,5 - 7,5 vol.%) hebben een matig alcoholgehalte en zijn licht moutig tot licht zoetig met een bitterige nasmaak (vb. Straffe Hendrik, Sezoens, …).

Sterke blonde bieren (7 - 11 vol.%) onderscheiden zich van tripels door hun volumineuze schuimkraag en licht bitterig karakter (vb. Duvel, Hapkin, Omer., Gentse Strop, …).

Amberkleurige bieren worden gebrouwen met een mix van bleke en amberkleurige mouten (vb. Ramée Amber, Gouden Carolus Ambrio, …).

Bruine of donkere bieren (6-7 vol.%) verwijst naar donkere, licht zoetige bieren met een aroma van zoethout, kandij, rozijn en een soms wat gebrand karakter (vb. Witkap Pater, Pater Lieven Bruin, …). Ze worden gebrouwen met een complexe mix van bleke, amberkleurige en donkere mouten.

Belgische Bierstijlen

14

Zware, donkere bieren (8 - 13 vol.%) is een verzamelnaam voor talrijke donkere stads- of streekbieren met een hoog alcoholgehalte. Meestal hebben deze bieren een zoetig tot licht gebrand karakter. Cuvée van de Keizer Blauw, Kasteelbier Bruin, …

Gerstewijn (9,5 vol.% en meer) is een zware, alcoholische versie van een blond of donker bier. Meestal wordt van een gerstewijn gesproken als het bier meer dan 9,5% alcohol heeft. Gerstewijn heeft een romige, moutige smaak die door de alcohol meer diepte krijgt. De kleur varieert van amber tot donkerbruin (vb. Piraat, Gulden Draak, …)

Spéciale Belge (4,8 - 5,5 vol.%) is een authentieke Belgische bierstijl die in 1905 werd gecreëerd om een tegengewicht te bieden aan de toen oprukkende Duitse pilsbieren en Engelse ales. Het zijn amberkleurige bieren met een typische, moutige smaak. (vb. een ‘bolleke‘ De Koninck, Palm, Special De Ryck, ….)

Bière brut (11 - 11,5 vol.%) zijn sterke blonde bieren die worden gerijpt naar het voorbeeld van champagne. Daarvoor worden de 75 cl.-flessen regelmatig een kwartslag gedraaid en lichtjes gekanteld tot alle gist is verzameld in de flessenhals. Vervolgens wordt de gist bevroren en verwijderd en wordt de fles opnieuw bijgevuld. Zo ontstaat een uitermate sprankelend bier (vb. Deus, Malheur Brut).

Fruitbier (2,5 - 6 vol.%) op basis van witbier of bruin bier is een Belgische specialiteit. Traditioneel laat men krieken gedurende een halfjaar rijpen op jong bier. Moderne fruitbieren worden gemaakt door toevoeging van sappen, waardoor deze bieren zoeter zijn en ook minder alcohol bevatten. (vb. Mystic Lemon, Wittekerke Rosé, Liefmans Cuvée Brut, …)

Stout is van oorsprong Brits of Iers en is typisch een donker tot zwart bier met gebrande/geroosterde toetsen. Een stout kan zowel zoetig (milk stout, vb. Pony Stout) of bitter (vb. Troubadour Imperial Stout, Buffalo Belgian Stout). Oorspronkelijk was de ‘stout’ gewoon het zwaarste bier van de Brouwerij en kon dan ook zowel blond als donker zijn.

Scotch is een bierstijl verwant aan de stout, gekenmerkt door een zoet vleugje karamel in de smaak (vb. Scotch Silly, McChouffe, … )

Saison is een bierstijl afkomstig uit de provincie Henegouwen en is bleek tot amber van kleur, laag alcoholisch (5 – 6,5 vol.%), goed gehopt en bovenal erg dorstlessend. Saison is echter geen ‘officiële’ bierstijl en kan dan ook wel eens afwijken van deze eigenschappen. Oorspronkelijk was de Saison een ‘boerderijbier’ gebrouwen in de wintermaanden om de dorst van de boer en zijn werklieden te lessen tijdens het zware zomerwerk op de velden (vb. Saison Dupont, Saison 1900, Saison de Pipaix, … )

15

India Pale Ale (IPA) is afkomstig van de Britse ‘stock bitter’ die steviger gehopt was om een betere bewaarbaarheid te garanderen. Toen de populariteit van het bier in de Indische kolonies enorm toenam werd deze stijl ook gekend als India Pale Ale (Viven Imperial IPA, Troubadour Magma, Hopverdomme, …).

3. Bieren van spontane gisting

Bij de spontane gisting zet de brouwer geen gistcultuur op het gehopte lambiekwort. Hij brengt het gehopte wort in contact met de koele buitenlucht, waardoor de gisting spontaan opstart. Hoewel deze bieren theoretisch overal kunnen worden gebrouwen, vindt men de meest geschikte micro-flora in de lucht ten Zuid-Westen van Brussel, gekend als de “Zennevallei” of het “Pajottenland”.

Lambiek (5 - 6 vol.%) is een plat en schuimloos tarwebier, vergist met wilde gisten en gerijpt op houten vaten. Traditioneel worden jonge en oude lambiek met mekaar geblend en vervolgens hergist op fles tot er een sprankelende geuze ontstaat.

Oude Geuze (5 - 7 vol.%) is een ‘assemblage’ van lambieken van verschillende leeftijden, waarvan de oudste minstens 3 jaar is en het gemiddelde van de mengeling ouder dan 1 jaar is. Het geheel gist dan nog minstens 6 maanden in de fles tot de

‘champagne der Belgische bieren’ te worden. Oude Geuze is ondertussen beschermd als Gegarandeerde Traditionele Specialiteit op Europees niveau. Enkel het bier dat aan de voorwaarden voldoet mag de naam ‘Oude Geuze’ dragen.

Geuze is doorgaans een meer commerciële variante van Oude Geuze, waarbij een deel van de lambiek werd vervangen door een bier van hoge gisting, de leeftijd van de lambiek lager ligt of dat werd aangezoet. Het bier mag dan ook het voorvoegsel ‘oud’ of oude’ niet hanteren.

Faro is een aangezoet, laag alcoholisch bier gemaakt door het vermengen van lambiek met een lichter vers bier en bruine kandij (of soms melasse of karamel). Het vermengen met een lichter bier (of soms zelfs water) met minderwaardige lambiek, maakte van dit type bier een goedkope drank voor dagelijks gebruik. De suiker werd oorspronkelijk kort voor verbruik toegevoegd waardoor het niet mee giste en het bier een zoete smaak gaf (in plaats van extra bruis en alcohol).

Oude Kriek is het meest traditionele fruitbier waarvoor 100% lambiek als basis wordt gebruikt. Krieken worden in lambiek gemacereerd om dit type bier te bekomen (vb. Mort Subite, Boon, Lindemans, Timmermans, De Troch, Cantillon, Drie Fonteinen, De Cam, ...). De naam is net als bij

16

Oude Geuze beschermd.

4. Bieren van gemengde gisting

Bieren van gemengde gisting ontstaan uit verschillende gistculturen. Het moederbrouwsel is meestal een hogegistingsbier. Daarvan wordt een gedeelte gedurende anderhalf jaar of langer gerijpt in eiken vaten. In die tijdspanne voltrekt zich een melkzure gisting. Nadien wordt dit bier gemengd met jong hogegistingsbier.

Versnijbier (6 - 8 vol.%) of ‘mengbier’, wordt verkregen door het versnijden (mengen) van bier van verschillende leeftijden of door het vermengen van bieren van spontane gisting met bieren van hoge of lage gisting (vb. Petrus Aged Pale, Cuvée Watou, Vicaris Tripel Geuze, ...). De meest traditionele varianten zijn zonder twijfel de ‘oud bruin’ bieren en de geuze.

Vlaams Bruin (4,5 – 8 vol.%) is onlosmakelijk gekoppeld aan de streek rond Oudenaarde. Deze bieren worden bewust in contact gebracht met melkzuurbacteriën om een melkzuurvergisting tot stand te laten komen. Door het vermengen van jong bier met een ouder bier dat op inoxen tanks of houten  foeders heeft gerijpt, wordt een fris zoetig bier bekomen.

Vlaams Roodbruin (5 - 6,5 vol.%) wordt met ‘rode’ (gebrande en geroosterde) mouten gebrouwen

en is eigen aan het zuiden van West-Vlaanderen. Het bier wordt bekomen door het versnijden van een jong bier met een ouder bier dat ruime tijd op houten foeders heeft liggen rijpen. Door een melkzuurvergisting zijn deze bieren eerder zuur dan bitter, erg complex, licht kruidig en enorm dorstlessend (vb. Rodenbach, Duchesse de Bourgogne, Vander Ghinste Oud Bruin, ...).

‘Oud Bruin’ is een verzamelnaam voor waaronder zowel Vlaams Bruin als Vlaams Roodbruin vallen.

5. Trappistbieren en abdijbieren

Dit zijn niet echt Belgische bierstijlen als zodanig, maar meer collectieve noemers voor bieren met een link naar een religieuze orde en voldoen aan een aantal duidelijk vastgestelde voorwaarden. De bieren zijn er in alle denkbare bierstijlen, maar komen het meeste voor in 3 varianten; blond, donker (dubbel) en triple.

Trappist (www.trappist.be) is de naam van de Orde van de Cisterciënzers van de Strikte Observantie, ook bekend als de Trappisten. De orde ontleent zijn naam aan de La Trappe Abdij, gelegen in de Franse provincie Normandië. Het is een rooms-katholieke religieuze orde van afgezonderde contemplatieve kloosterlingen die strikt leven volgens de Regel van Benedictus. Veel van de regels zijn versoepeld, sinds zij in de 6e eeuw werden opgesteld. Eén fundamenteel principe, dat kloosters zelfdragend

Abdij Notre-Dame d’Orval17

zou moeten zijn, wordt echter nog steeds in stand gehouden. In navolging op deze regel produceren de meeste Trappistenkloosters een breed scala van producten die worden verkocht om inkomsten voor het klooster te genereren. Ze zijn waarschijnlijk het meest bekend om hun bieren, die uniek zijn binnen de bierwereld.

Er zijn elf Trappistenbrouwerijen in de wereld waarvan zes in België: Westmalle, Westvleteren, Achel, Chimay, Orval en Rochefort. Hun bieren zijn eenvoudig te herkennen aan het typische zeshoekige logo van een Authentiek Trappist Product (www.trappist.be), wat inhoudt dat het bier werd gebrouwen binnen of in de directe nabijheid van de muren van een trappistenabdij, onder toezicht van de Trappisten.De brouwerij moet van ondergeschikt belang zijn binnen het klooster en mag niet bedoeld zijn om winst te maken. De marges zijn in deze filosofie minder belangrijk en de Trappisten hebben minder druk om de kosten te verlagen. Het is geen enkel probleem om de beste, duurste ingrediënten te gebruiken, wat garantie biedt voor een product van topkwaliteit. Het belangrijkste doel is om de kosten van de trappisten te dekken, en wat overblijft, moet worden geschonken aan een goed doel. Het drinken van een trappistenbier is dus altijd een beetje voor een goed doel (naast je eigen plezier natuurlijk).

De Trappistenvereniging heeft een juridische status, en het logo geeft de consument wat informatie en enkele garanties over het product. De naam zegt niets over het soort bier. De grote hoeveelheid trappistenbieren in België is een belangrijk onderdeel van de specificiteit van de Belgische biercultuur.

Abdijbier is een gezamenlijke noemer voor bier (dus niet een specifiek type bier), waar de merknaam verwijst naar een bestaande of voormalige abdij van de Norbertijnen of de Benedictijnen. Het bier hoeft niet gebrouwen te worden in of in de buurt van de abdij maar er moet een aantoonbaar, historisch verband zijn met de abdij waar het bier naar verwijst. Verder moet de brouwerij royalty’s betalen aan de abdij en de abdij mag ook de marketingstrategie en het publiciteitsmateriaal controleren.

Om te garanderen dat de naam niet wordt gebruikt voor marketingdoeleinden, hebben de brouwerijen en religieuze orden een authenticiteitslogo gecreëerd: Erkend Belgisch Abdijbier (Erkend Belgisch Abdijbier, zie www.belgianbrewers.be). Om het logo te mogen gebruiken moeten de bieren voldoen aan een minimum aantal voorwaarden. Het is een Belgisch label en geldt alleen voor Belgisch bier.

© Sint-Sixtusabdij Westvleteren18

Goed om te weten is dat elk trappistenbier ook een abdijbier is en dat de voorwaarden om het logo Authentiek Trappist Product te mogen dragen, strenger zijn dan die voor een Abdijbier. Abdijbieren hoeven niet in de buurt van een actief klooster te worden gebrouwen. Toch is het drinken van een abdijbier ook beetje een goede actie omdat de royalty’s door de brouwerij worden gedoneerd aan culturele en / of charitatieve activiteiten.

Dubbel en tripel zijn termen zijn afkomstig van een gewoonte in de middeleeuwen. Het normale (gewone) bier heette ‘single’ en werd gedronken door de gewone arbeiders en monniken. Dit bier was goed genoeg voor hen, maar mensen met meer aanzien en geld wilden een beter product. Om aan de wens van die rijke klanten te voldoen maakten de brouwers een zwaarder bier (met meer malt).

Transporteurs en bar-eigenaren konden destijds vaak niet lezen. De brouwer markeerde daarom zijn vaten met een kruis van krijt. Een kruis op gewone vaten, twee kruisjes op vaten met het zwaardere bier (dubbel bier) en drie op de zwaarste biersoorten (tripel bier).

De namen single, dubbel (dubbel) en tripel (triple) hebben niets te maken met het gist- of

rijpingsproces van het bier, zoals vaak wordt verondersteld. Het verwijst naar de hoeveelheid grondstoffen (mout en granen) die worden gebruikt. Hoe meer grondstoffen, hoe zwaarder het bier. Een dubbel bier is zwaarder dan single bier, maar het hoeft niet per se twee keer zo zwaar te zijn. Ook is het niet per definitie zo dat er dan dubbel zoveel grondstoffen zijn gebruikt.

Eigenlijk wordt de term ‘single’ niet meer gebruikt, maar sommige brouwerijen gebruiken in plaats daarvan de term ‘extra’ voor hun lichte, dorstlessende bier. Er zijn brouwers die ook nog een ‘quadrupel’ bier op de markt brachten, dat nog meer alcohol bevat.

Tegenwoordig associëren we een dubbel bier meestal met een donker bier en een tripel met een blond bier, maar dit hoeft niet per se. De meeste brouwers volgen deze ‘kleurcode’ maar er zijn er ook die zich er niets van aan trekken. Net als dat een quadrupel bier meestal een donker bier is. Neem gerust de tijd om te genieten van de abdijen, hun omgeving en producten.

19

Hoofdingrediënten van Belgisch bier.

Het water dat voor bier wordt gebruikt, dient aan vele eisen te voldoen. Aangezien het water zuiver moet zijn, wordt het vaak in de brouwerij zelf nog gezuiverd, gekookt en gecontroleerd. Speciale mineraalwaters worden vaak gebruikt. Grote internationale brouwerijen, produceren bier op meerdere locaties, waardoor er verschillende waters worden gebruikt. De smaak van het onder dezelfde naam verkochte pils kan zo per land verschillen. Om kwaliteitconsistentie te kunnen garanderen worden bij de meeste brouwen van elke water eerst demiwater geproduceerd. Vervolgens worden er mineralen toegevoegd, waardoor er reproduceerbaar gelijk brouwwater voorradig is.

De basisgrondstof voor het maken van bier is gerstemout, kortweg mout. Mout is gekiemde en gedroogde gerst. Gerst is een graangewas dat behoort tot de familie van rogge, tarwe, haver en spelt.

Er zijn twee soorten cultuurgerst (Hordeum vulgare): tweerijige en meerrijige (vier of zes), afhankelijk van het aantal rijen graan in de aren. Gerst wordt ofwel in het voorjaar of in het najaar gezaaid.

De praktijk heeft uitgewezen dat de tweerijige zomergerst het best geschikt is om bier van te maken. Voor de brouwers moet gerst rijk zijn aan zetmeel en arm aan eiwitten, omdat die nadelig zijn voor de latere helderheid van het bier, en met een juiste hoeveelheid stikstof. Voor de brouwerijen wordt speciale gerst verbouwd, brouwgerst genoemd.

20

De hop is een plant uit de hennepfamilie. De botanische naam luidt Humulus Iupulus. Het is één van de snelst groeiende planten met een gemiddelde groeisnelheid van 10 centimer per dag.

Hop geeft de typisch bittere nasmaak aan bier. Daarnaast zorgt het ook voor een goede schuimkraag en verlengt het de houdbaarheid van het bier.

Hopextract heeft een rustgevende en slaapverwekkende werking. Lupuline is de werkzame stof in hop. Hieraan wordt soms een oestrogene werking toegeschreven.

Gist is een micro-organisme die suikers omzet tot alcohol en koolzuurgas. Gist brengt ook een aantal andere producten voort die bepalend zijn voor de goede en minder goede geuren en smaken van het bier.

Hoge gisten of bovengisten (saccharomyces cerevisiae) worden gebruikt voor het brouwen van bieren van hoge gisting. Tijdens de woelige gisting ontwikkelt zich een dikke schuimlaag bovenaan de gistende massa. Bovengisten ontwikkelen meer geur- en smaakcomponenten dan ondergisten en degenereren ook minder vlug. Lage gisten of ondergisten (saccharomyces carlsbergensis of saccharomyces saccharomyces uvarum) zijn werkzaam bij 5 tot 12 ° C. Ze ontwikkelen zich minder aan de oppervlakte en zetten zich sneller af op de bodem van de gistkuip. De zo bekomen bieren zijn bieren van lage gisting, meestal pils.

21

Notities

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

22

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

BELGIBEER.COM