de Kwaliteitsbevordering in de Kinesitherapie

groepspraKtijKen, het idee van de toeKomst?

de Kwaliteitsbevordering: de afgelegde weg van een groep Kinesitherapeuten

hebt u zin om verder Kwaliteitsbevorderend te werKen?

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

Kwaliteitspromotieapril | mei 2010KWALITE IT IN KINESITHERAPIE

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

02 kwaliteitspromotie|april|mei|10|QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

Kwaliteitsbevordering in de Kinesitherapie

aKB en KinesitherapeutenKartel, de voorlopers van axxon, schreven in 2008 in op een riziv-project. Via deelprojecten op het terrein zou een systeem van kwaliteitsbevordering moeten opgezet worden voor de hele beroepsgroep. Dat was het plan.

Dit pilootproject komt nu in een cruciale fase. De afgewerkte deelprojecten hebben een eind-rapport afgeleverd en een evaluatiecommissie heeft conclusies geformuleerd.

Veertien projecten hebben hun traject volein-digd, één project loopt nog.

De pijlers die vooropgesteld werden kwamen in ruime mate aan bod in de verschillende deel-projecten. Kennis- en competentiemanage-ment blijven de basis uitmaken van waaruit verbetertrajecten kunnen opgebouwd worden. in de deelprojecten was het niet de bedoeling om in hoofdzaak opleiding te geven.

Opleiding blijft echter noodzakelijk, al was het maar om het gekozen thema inhoudelijk uit te werken en de gebruikte methodiek toe te lichten. Vóór het geven van vorming werd vaak gebruik gemaakt van een baseline meeting. Hiervoor werden vragenlijsten opgemaakt en via een systeem van zelfevaluatie peilden de

Bij de opstart van het project had het Riziv 4 pijlers vooropgesteld, die voor hen essentieel zijn:- Kennis- en competentiemanagement- organisatie van de zorg en van de praktijk- kwaliteit van de zorg- informatisering en automatisering

deelnemers naar hun competentieniveau. Deze methode biedt mogelijkheden om achteraf op verschillende tijdstippen opnieuw te evalue-ren. Gezien de testing anoniem verloopt, moe-ten we zelfevaluaties niet als bedreigend zien.

Vaak werd gewerkt in Lokk’s (locale Kwali-teitsgroepen Kinesitherapie).

Heel wat deelprojecten zochten externe on-dersteuning. Deze ondersteuning richtte zich op wetenschappelijke expertise (gezocht bij de opleidingen en wetenschappelijke centra) of specifieke expertise i.v.m. de proble-matiek (vb bij FViB Federatie van Vrije en intellectuele Beroepen). organisaties als wVVK (wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Kinesitherapeuten) en het CeBam (Centrum voor evidence Based medicine) gaven vorming en ondersteunden workshops en peer reviews. De expertise vanuit het deelproject kwam vooral van prof. andre Vyt en van Karin Van loon.

we stellen vast dat deze ondersteuning es-sentieel is en in het kader van een toekomstig systeem van kwaliteitsbevordering structureel meer moet uitgewerkt worden. Samenwer-kingsverbanden tussen de locale structuren, het toekomstige kwaliteitsinstituut en externe partners moeten geconcretiseerd worden.

De organisatie van de zorg en de kwaliteit van de zorg zijn twee pijlers die in ruime mate aan bod kwamen in thema’s als groepspraktij-ken, communicatie, kinesitherapeutisch dossier en bevragingen van patiënten.

teKst Fons De sCHutter CoöRdinatoR pilootpRojeCt

“KwaliteitsBevoRdeRing in de KinesitheRapie”

✽✽✽Ondersteuning

is essentieel!

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

|kwaliteitspromotie|april|mei|10| 03

Consensus aanbevelingen voor goede klinische praktijk dringen zich hier op. Vanuit de deel-projecten ontstaan een aantal opportuniteiten om hieraan samen met de kringen (lokk’s) van kinesitherapeuten verder aan te werken.

een consensus over het kinesitherapeu-tisch dossier en de communicatie kine-sitherapeut/patiënt zal in de loop van 2010 gefinaliseerd worden.

een aantal deelprojecten hebben gewerkt met of rond richtlijnen. naast de gekozen thema’s (enkeldistorsie, CopD, rotatorcuftendinopathie, e.a.) werd ook hier vooral gebruik gemaakt van vragenlijsten, peer reviews en opzoeken van informatie via internet.

De laatste pijler “informatisering” zorgt vaak nog voor enerzijds gebrek aan kennis, maar vooral ook gebrek aan invulling. Hierdoor ont-staan kansen om zowel de inhoudelijke als de methodologisch aspecten uit te werken.

Binnen het pilootproject werd werk gemaakt van een consensusmodel kinesitherapeutisch dossier en daarnaast zien wij opportuniteiten in het realiseren van een elektronische kinesithe-rapeutisch dossier (e-KD) dat ter beschikking van de kinesitherapeut staat.

in samenwerking met CeBam wil de beroeps-groep van kinesitherapeuten (werkveld en academici) een procedure op punt zetten om richtlijnen naar Belgisch model te valideren. ui-teraard moeten deze richtlijnen afgestemd wor-den en ter beschikking staan van de practicus.

De rapporten van de deelprojecten hebben ons geleerd dat kinesitherapeuten in het werkveld in staat zijn om op een enthousiaste en kundige manier kwaliteitsbevordering te organiseren. De bottom up benadering biedt voor- en nadelen.

Voor het pilootproject blijft het belangrijk om zowel naar inhoud als naar vorm systemen te ontwikkelen die gedragen worden door de col-lega’s. Zelfevaluatie, intercollegiaal overleg, peer review, interactieve vorming kunnen bestendigd worden. over intercollegiale toetsing en kwaliteitsindicatoren moeten we nadenken en onderzoeken voor we aan implementatie toe zijn.

Het systeem moet gestuurd worden met we-tenschappelijke en deskundige ondersteu-ning. Deelnemende lokk’s (kringen) moeten de nodige logistieke en methodologische begeleiding krijgen.

op 1 april organiseerden wij een samenkomst met de promotoren van de deelprojecten. Feed-back en eventuele volgende stappen stonden op het programma.

Het is onze bedoeling om uiteindelijk te komen tot een systeem van kwaliteitsbevordering dat zowel qua inhoud als vorm op punt staat en dat door alle partners gedragen en aanvaard wordt. De basis is gelegd, maar de verdere uitwerking vraagt energie en tijd.

Het wordt een stappenplan waarin iedereen zich moet kunnen vinden.

in deze nieuwsbrief komen alvast twee deelpro-jecten aan bod: het project in Vlaams Brabant rond richtlijnen voor groepspraktijken en het project van Henegouwen dat gewerkt heeft rond de afname van een anamnese in de praktijk van een zelfstandig kinesitherapeut.

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

04 kwaliteitspromotie|april|mei|10|

het idee van de toeKomst?

een groepspraktijk is een samen-werkingsverband tussen minstens 2 solo-artsen met een gemeenschappelijk dossiersysteem, in eenzelfde gebouw, maar niet noodzakelijk.

Door de vervrouwelijking van het beroep en het verlangen naar meer tijd voor privéleven is deze trend al een tijdje gangbaar bij huisartsen. pas afge-studeerden zien hierin een voordeel omdat ze vaak niet kunnen of durven solo beginnen omwille van de financiële investering terwijl in een groepspraktijk de kosten worden gedeeld. instappen in een al bestaande praktijk bespaart kosten en tijd om aan de slag te gaan. samenwerking en verdelen van de wachtdienst levert vrije avonden op. Zwangerschapsverlof wordt vlotter opgevangen. Vaak krijgen patiënten steeds dezelfde arts te zien, maar in dringende gevallen of verlofregelingen ziet de patiënt een andere arts uit de praktijk. om een optimale continuïteit van verzorging mogelijk te maken is een grondige dossierkennis nodig. Groeps-praktijken krijgen ook gesubsidieerde praktijkondersteuning.

de wachttijd voor de patiënt in een groepspraktijk is meestal kort en het behandelmoment kan vlotter worden aangepast aan de wensen van de patiënt. verschillende disciplines onder één dak verzekert de patiënt een optimale behandeling.

ook bij kinesitherapeuten ontstaan dergelijke organisatievormen. Collega’s met verschillende bijzondere bekwaam-heden verenigen zich en bieden daar-door een palet van optimale zorg. Kor-tere wachttijden en snellere aanvang van de behandeling beantwoordt aan de wensen van de patiënt. Kinesitherapie in groepspraktijk vereist grondige kennis van het patiëntendossier en continu overleg tussen de ver-schillende therapeuten. Voorlopig ontbreekt elke financiële ondersteuning voor een groepspraktijk van kinesithe-rapeuten.

het werken in een groepspraktijk biedt de kinesitherapeut meer tijd in zijn privéleven doordat de continuïteit van zorg verzekerd is.

vakantie, zwangerschapsverlof of bijscholin-gen zijn makkelijker in te plannen.

in 2008 werd een pilootproject inge-diend, aanvaard en gefinancierd door het riZiV, om een “systeem van bevor-dering van kwaliteitszorg in de kinesi-therapie” te ontwikkelen. De resultaten van dit project zijn medebepalend voor de vorm, structuur en inhoud van de toekomstige kwaliteitsbevordering van de kinesitherapie in België.

Binnen dit pilootproject “kwaliteits-promotie” participeerden een aantal deelprojecten.

eén van deze projecten beoogde de ontwikkeling van richtlijnen voor een optimale werking van een groepspraktijk en startte met de eva-luatie van bestaande groepspraktijken:

Welke kwalitatieve voordelen heeft een groepspraktijk?

groepspraktijken,

hoe is hun huidige werking? wat zijn de voor- en nadelen? Hoe wordt de zorg georganiseerd? Zijn er specifieke beroepsbekwaamheden? wordt er gebruik gemaakt van zelfevaluatie? ...

in een eerste fase werd literatuur opge-zocht en internetsites van bestaande groepspraktijken werden bekeken. ei-gen ervaring en informatie uit literatuur leverde 2 vragenlijsten op: één voor de kinesitherapeut en één voor de patiënt.

na het digitaal aanschrijven van alle leden van axxon uit Vlaams-Brabant, zegden 8 praktijken hun mede-werking toe. Binnen deze praktijken bleken zowel op administratief als op management vlak veel verschil-len te bestaan.

een geoptimaliseerde vragenlijst voor de kinesitherapeut werd dan naar alle deelnemers gestuurd, terwijl de aange-paste vragenlijst voor de patiënt aan 10 willekeurige patiënten per praktijk werd gestuurd om deze anoniem in te vullen.

Uit bevraging van patiënten die wer-den behandeld in een groepspraktijk, bleek een grote tevredenheid …

patiënten waren zeer tevreden, zowel over de zorg als de organisatie van de praktijk.

na analyse van deze vragenlijsten kreeg elke praktijk de opdracht specifieke doelstellingen op te stellen die de kwaliteit konden verbeteren. Hierbij haakten 3 praktijken gedeeltelijk af.

teKst saBine VersCHelDe luC lemense

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

05|kwaliteitspromotie|april|mei|10|

De mogelijke verbeterpunten uit de verschillende praktijken werden be-sproken en bleken leerzaam: opstellen van oefentherapieën voor thuis, verdelen van verantwoordelijkhe-den …

Grote veranderingen doorvoeren in structuur en organisatie van de praktijk was niet evident. in deze fase werd beroep gedaan op de kennis van het FViB (Federatie voor Vrije en intellectuele Beroepen). Deze organi-satie had ervaring met de revisie van een groepspraktijk. FVIB stelde een vragenlijst op die alle deelnemers (ook de praktijken die hadden afge-haakt) anoniem konden invullen. in totaal vulden 21 therapeuten deze vragenlijst in.

tijdens twee workshops werd op basis van de resultaten van de bevraging een overzicht gemaakt van een optimaal samenwerkingsmodel.

Het verschil tussen een verticale en een integrale samenwerking aantonen was essentieel.

Veel groepspraktijken werken vertikaal: 1 praktijkhouder betaalt medewerkers een percentage en neemt alle extra taken (onderhoud, verslag-geving, kontakten, rekeningen maken, …) op zich. De deelnemers stelden in een peer-review, ondersteund door experten, vast dat niet in alle praktijken dezelfde problemen voorkomen, maar waren unaniem over het primordiale belang van communicatie.

in de volgende fase werd een prak-tijkassistent ingeschakeld die over 4 praktijken werd verdeeld. Via een interim-kantoor werd een jobstudent gedurende 4 weken in dienst genomen. De praktijkassistent werd vooral ad-ministratief ingeschakeld: patiënten en voorschriften ingeven, telefoon opnemen …

uit de evaluatie werd duidelijk dat per therapeut 3 à 5 uur per week tijd werd gewonnen. De administratie verliep vlotter en correcter. De thera-peut zou duidelijk meer “behandeltijd” verwerven door een continue inzet van een praktijkassistent: een goede zaak voor de patiënt!

het inschakelen van een praktijkassis-tent geeft meer ruimte aan detherapeut voor behandeling, overleg, communicatie, bijscholing …de administratie is beter in orde.

De grote meerwaarde van de praktij-kassistent vertegenwoordigt echter een belangrijke en kostelijke investering.De praktijkassistent moet, naast admi-nistratieve kwaliteiten, beschikken over kennis van nomenclatuur, informatica en bovenal communicatievaardig zijn.

in dit deelproject komt vooral de “organisatie van de zorg en van depraktijk” als specifieke pijler van kwaliteit naar voor.

in een laatste fase werden richtlij-nen opgesteld die kunnen bijdra-gen tot de optimale werking van een groepspraktijk:

1. Ga op zoek naar de juiste mix van collega’s die elkaar positief beïnvloeden.

2. Houdt regelmatig goed gestruc-tureerde vergaderingen over patiënten en hun behandeling, over de organisatie en manage-ment van de praktijk en streef naar consensus.

3. Collega’s met verschillende bij-zondere bekwaamheden in één praktijk zijn een meerwaarde.

4. met teveel therapeuten aan één patiënt werken is geen meerwaarde.

5. een nieuwe praktijk oprichten met pas afgestudeerde col-lega’s is mogelijk de eenvoudig-ste en makkelijkste start, maar ontbeert het voordeel van ervaren therapeuten.

6. Groepspraktijken zouden aan-trekkelijker worden wanneer zij aanspraak kunnen maken op een financiële ondersteuning van de overheid: een opdracht voor de beroepsvereniging?

Een complex probleem vereist een complexe aanpak. vanuit verschillende bijzondere bekwaamheden kan een zorgvraag vanuit meerdere invalshoeken en na onderling overleg beter worden beantwoord.

Groepspraktijken binnen de kinesithe-rapie zijn een beloftevolle en evidente evolutie.

Dergelijke organisatievormen kunnen bijdragen tot een bevordering van de kwaliteit van de zorg. De richtlijnen die werden ontwikkeld in dit deelproject zijn een eerste aanzet om collega’s te ondersteunen in hun reflectie om te starten of in te stappen in een groeps-praktijk. Geïnteresseerd om mee te werken aan dit project? Geef ons een seintje via axxon@axxon.be.

✽✽✽Groepspraktijken binnen de kinesitherapie zijn een beloftevolle en evidente

evolutie.

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

06 kwaliteitspromotie|april|mei|10|

Kwaliteitsbevordering: De aFGeleGDe weG Van een Groep KinesitHerapeuten

Zeven kinesitherapeuten van de vereniging aKGCp (association des Kinésithérapeutes du Grand Chatelet) hebben deelgenomen aan het project voor kwaliteitsbevordering (pro-Q-Kine), ingeleid door het riZiV in 2008 en 2009.

Het thema dat zij kozen handelt over de anamnese van een nieuwe patiënt in een kinesitherapiepraktijk.

Concreet betekende dit dat deze kinesithera-peuten één à twee keer per maand ’s avonds zijn samengekomen om hun project vorm te geven en uit te werken. Gedurende het ganse project werden zij bijgestaan door experten en leden van de stuurgroep van de kwaliteitsbevor-dering.

op basis van bibliografische opzoekingen en de uitwisseling van hun ervaringen, konden zij een anamnesemodel samenstel-len, bestemd voor kinesitherapeuten actief in privépraktijken. Zij kozen ervoor om deze anamnese zowel op papier als elektronisch aan te bieden.

De anamnese werd opgesteld en een eerste versie werd voorgelegd aan tien collega’s uit de regio, waarna een aantal aanpassingen werden uitgevoerd en het ontwerp tenslotte werd gevalideerd.

teKst Karin Van loon lid van de stUURgRoep van de KwaliteitspRomotie

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

|kwaliteitspromotie|april|mei|10| 07

De definitieve versie werd naar een honderdtal kinesitherapeuten uit de regio gestuurd. samen met een expert heeft de groep een vragenlijst opgemaakt om deze anamnese te evalueren. De vragen hadden betrekking op het nut, de toepasselijkheid, de gebruiksvrien-delijkheid, de plaats en het gebruik van deze anamnese voor de collega’s uit de regio. Zij ontvingen twaalf antwoorden waarvan tien konden geanalyseerd worden.

uit de resultaten van deze kleine proef kwam het volgende naar voren:- De anamnese blijkt zeer nuttig voor het

merendeel van de deelnemers.

- Het tijdsgebrek werd echter onderlijnd. er wordt inderdaad gevreesd dat een diep-gaande anamnese teveel bijkomend werk zal meebrengen.

- Het belang van deze vorm van anamnese is onderkend, maar men zou kunnen voor-zien dat deze de bijzonderheden herneemt in functie van het domein in de kinesitherapie.

- De anamnese die in deze studie werd gebruikt lijkt geen verandering teweeg-gebracht te hebben bij de deelnemers, noch in hun manier van opstellen van een anamnese, noch in de keuze van de gebruikte behandeltechniek.

- een zekere angst voor controle en de centralisatie van gegevens blijft echter aanwezig en steekt de kop op ten opzichte van de informatica en het doorsturen van gegevens tussen verstrekkers onderling.

- De gecontacteerde kinesitherapeuten, al dan niet lid van een of andere vereniging, hebben hun interesse getoond om deel te nemen aan dit soort project en in dit geval de praktijk-organisatie.

Bovenop de resultaten van deze specifieke studie is het nochtans interessant om de dy-namiek te analyseren die binnen de aKGCp heeft plaatsgevonden.

Bij dit eerste experiment hebben de deelnemers melding gemaakt van de moeilijkheden die ze ondervonden ten opzichte van de administratie en het financieel beheer van het project. aan de andere kant werd het creatieve gedeelte – het opstellen van de anamnese – ervaren als zeer interessant. De groep is samengebleven tot het einde en de werksfeer bleef goed ondanks de moeilijkheden die zij hebben ervaren. De onderlinge banden werden sterker en na verloop van tijd werd de dialoog ook constructiever. De deelnemers zijn bereid om deel te nemen aan andere projecten binnen het kader van de kwaliteitsbevordering en overwe-gen om zich aan te passen aan de normen om een lokale kring te vormen.

Hieruit kunnen we besluiten dat ondanks de concrete moeilijkheden die zij onderweg tegen-kwamen en ook deze die te maken hebben met het invoeren van nieuwe concepten aangaande het kwaliteitsbeheer, de ervaring zeer positief is verlopen.

Deze groep heeft gehandeld volgens de dynamiek van het wiel van Deming, PDCA (plan, do, check, act) en hierbij kwamen volgende pijlers aan bod:- Organisatie van de zorg en van de

praktijk- Kwaliteit van de zorg- Informatisering en automatisering

met het oog op een betere overdracht van gegevens tussen collega’s of naar verzor-gers

- Het opnieuw in vraag stellen van eigen praktijk en zelfevaluatie

- De peer review en intercollegiale toetsing

wij wensen hen veel succes met hun volgende projecten!

QUALITY IN PHYSICAL THERAPY

08 kwaliteitspromotie|april|mei|10|

Kinesitherapie heeft binnen de gezondheidszorg terecht een belangrijke plaats verworven.Het is dus uitermate belangrijk dat de kinesi-therapeut zijn wetenschappelijke competentie (kennis, vaardigheid en attitude) op peil houdt en regelmatig actualiseert, teneinde op elk ogen-blik het meest verantwoorde behandelconcept te kunnen aanwenden. Het is eveneens onont-beerlijk dat de kinesitherapeut gesensibiliseerd wordt voor problemen van ethische, deontolo-gische en gezondheidseconomische aard, evenals

problemen rond de uitoe-fening van zijn beroep in de meest brede zin.

Zelfevaluatie(Ze) is via zelfreflectie, op een gestructureerde manier (via gestandaardiseerde vragenlijsten) inzicht krijgen in zijn eigen com-petentieprofiel, kwaliteit van zorg en organisatie van zorg.Vanuit dit inzicht kunnen verbetertrajecten opgezet worden (vormingsactiviteiten, reorga-nisatie…)

wenst u met een aantal collega’s uw kennis, vaardigheden en attitudes te testen of te evalu-eren in een intercollegiale toetsing en/ of peer review, dan is het organiseren van een loKK (lokale Kwaliteitsgroep Kinesitherapeuten) iets voor u!

neem contact op met het Pro-Q-Kine (secretariaat Axxon, Kwaliteit in Kinesitherapie) Beatrijslaan 39, B-2050 Antwerpen Tel. 02 709 70 80 Fax. 03 253 25 01 info.nl@axxon.be

Het secretariaat helpt u alvast verder bij de organisatie van uw locaal overleg.

De nodige documenten vindt u terug op de axxon-website onder pro-q-kine bij de rubriek ‘overleg en ondersteuning’: http://www.axxon.be/nl/viewobj.jsp?id=418452.

u vindt op de website het ‘aanvraagformulier tot oprichting van een loKK’, een ‘handleiding’ bij het praktisch organiseren van een loKK evenals de reglementering van de werking van een loKK.

hebt u zin om VerDer KwaliteitsBeVorDerenD te werKen?

Binnen Het pilootprojeCt “KwALITEITSPrOmOTIE In DE KInESIThErAPIE” riCHten wij noGmaals een oproep naar GeïnteresseerDe KinesitHerapeuten om Deel te nemen aan De testFase Van ZelFeValuatie (Ze) en interColleGiale toetsinG (it)

Via loKK’s willen we de kinesitherapeuten samenbrengen die op een gestructureerde manier de zelfevaluatie bespreken (toetsen) om samen een vooropgesteld verbetertraject te onderschrijven we noemen dit intercollegiale toetsing(it).Het systeem is vernieuwend, maar ook uitda-gend.

Bent u geïnteresseerd ga dan voor meer informatie naar: http://www.axxon.be/nl/viewobj.jsp?id=428747 of neem contact op met Zelfeval.pqk@axxon.be