Presentatie Wim Boonstra lessen in de crisis (13/2/2013)

Financial crises investigationWhere did it all go wrong?

Agenda

• Het verschijnsel financiële crisis

• Monetaire achtergrond: een stukje geschiedenis

• Wat verklaart de financiële crisis van 2007/8?

• Crisis in Europa

• Waar staan wij nu in Nederland?

• Blik vooruit

Economic Research Department

Financiële crises kennen een patroon

• Euroforie

• Ontkenning

• Wake-up

• Nasleep– Zwakke economische groei– Recessie?

• Nooit meer crisis! (tot de volgende natuurlijk)

Gouden Standaard

• Engeland ging in 1816 over tot de gouden standaard

• Rond 1870 gingen de belangrijkste landen ertoe over

• Nederland volgde in 1875

• Klassieke gouden standaard: – volwaardig geld – goudgewicht bepaalt wisselkoers

• Gouden standaard: – geld direct inwisselbaar tegen goud– centrale banken garandeerden inwisselbaarheid tegen goud

• Centrale rol voor pond sterling• Na de Eerste Wereldoorlog pogingen om stelsel te

herstellen. Britse pond was echter niet meer de sterkste munt

Werking Gouden Standaard

• Gebaseerd op het ‘price-specie-flow’ mechanisme

• Land met een handelstekort goud stroomt het land uit geldhoeveelheid krimpt prijzen dalen totdat concurrentiepositie is hersteld.

• In overschotland omgekeerde beweging

Voordelen Gouden Standaard

• Rem op toename geldhoeveelheid

• Psychologische waarde

• Nuttig internationaal anker

Prijsontwikkeling tijdens en na de Gouden Standaard

Kennis & Economisch Onderzoek

We dachten (alweer) dat het nu anders zou zijn

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Proportion of countries that experienced a financial crisis (includes banking,currency and sovereign debt crises)

% of total % of totalHistory of financial crises

(70 countries)

End of WWI

The Great Depression

Latin American crisis

The crisis of 1825

The crisis of 1873

Nordic, ERM, Tequila, Asian Flu,Russian Cold, Brazilian fever, LTCM

The Great Recession


Groei reëel BBP/capita


Nadelen Gouden Standaard

• Kleine en in-elastische goudvoorraad

• Onvoorspelbare groei goudvoorraad

• Goudprijs constant andere prijzen volatieler– Goudoverschot algehele inflatie– Goudschaarste algehele deflatie

• In een wereld met grote nominale activa en passiva werken herverdelingseffecten sterk door

• In een moderne economie geen bruikbaar stelsel

Grondstoffen standaarden

• Poging om een alternatief voor de gouden standaard te vinden

• Waarde geld gebaseerd op mandje grondstoffen

• Voordelen t.o.v. Gouden Standaard:– Beter (want breder) terugkoppelingsmechanisme– Vooral geschikt voor binnenlandse standaarden– Automatisch anticyclisch karakter

• Nadelen:– Duur, gekunsteld en niet altijd logisch– Internationale harmonisatie lastig

• Friedman: het mist enerzijds de efficiency van een papieren standaard en anderzijds de irrationele aantrekkingskracht van goud

Het wisselkoersstelsel van Bretton Woods (1)

• Stelsel indirect nog steeds op goud gebaseerd– Nadelen GS ondervangen– De facto een dollarstandaard

• US-dollar was gekoppeld aan goud

• Andere lidstaten koppelden hun munt aan de US-dollar (pariteiten)– koersen mochten +/- 1% afwijken van de pariteit– aanpassing pariteit kon o.g.v. “fundamentele

onevenwichtig-heden” (m.n. tekorten op de lopende rekening)

– Aanpassingslast lag bij tekort landen

Het wisselkoersstelsel van Bretton Woods (2)

• Nadeel stelsel: vaste wisselkoersen belemmeren binnenlands monetair beleid

• Triffin-dilemma

• Geschiedenis– Overschotlanden wilden dollars inruilen tegen goud– in 1971 verbraken daarop de VS de koppeling van de US-$ aan

het goud– in 1973 stort het stelsel volledig in en gaat men over tot

zwevende valuta

• Sindsdien:papieren standaard

Vandaag: een wereldwijde standaard van papier

• Dollar: formeel anker onder Bretton Woods

• Sinds 1973 geen dekking meer

• Dollar dominant als– Trade currency– Investment currency– Reserve currency– Vehicle currency

• Gevolgen voor de VS:– Geldscheppingswinst en “Exorbitant privilege”– Buitenlandse schuld in eigen valuta– Verantwoordelijk voor wereldwijde stabiliteit

Triffin dilemma

• Een groeiende wereldeconomie heeft steeds meer dollars nodig

• Spaartekort VS groei dollars in omloop

• Spaartekort VS leidt tot oplopende schuldpositie en ondermijnt financiële kracht VS

• Dollar gaat op termijn aan kracht verliezen

-900

-800

-700

-600

-500

-400

-300

-200

-100

0

100

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

TB CA

VS: oplopend spaartekort

VS: van overschot- naar schuldenland

De toekomst

• Onevenwichtigheden moeten afnemen

• Aanpassing wisselkoersen nodig?

• De wereld heeft een meer ‘normale’ dollar nodig

• De kans dat euro of renminbi de dollar opvolgt is zeer klein

• Een op de SDR gebaseerd systeem zou beter zijn

De crisis van 2007/08

Een complex verhaal

Home buyer

Mortgage bank

Investor

Conduit/SIV

Mortgage

Bonds

AB

CP

Bank

Credit line


Bond insurer

Rep

aym

en

t

Yield

Bonds

Yield

Bank

Rep

aym

en

t

InterbankMoney market

ECB

CDS

Een greep uit de maatregelen

• Redding van banken

• Kapitaalinjecties

• Depositogarantie

• Nieuw toezichtregime

• Bankenbelasting

Wie is de schuldige?

Financial crises investigation

Mondiale betalingsbalansonevenwichtighedenWhen a flow becomes a flood

Blame the central bankers !

Cheap money

De toezichthouders hebben het gedaan!

Deregulation proved too costly

Failure of risk management

Nee! De bankiers zijn schuldig!

• Nieuw toezichtskader: Basel III

• Invoering bankenbelasting

• Instelling ex-ante depositogarantiestelsel

• Resolutiewetgeving

• Ingreep beloningsbeleid

• Commissie Wijffels: afsplitsing bepaalde activiteiten

• Vermindering afhankelijkheid kapitaalmarktfunding


Banken staan voor grote uitdagingen

Failure of spotting risks in structured finance products

Blame the rating agencies

Does everyone deserve to own a home?

Blame the government

Overheidsschuld: een groeiend probleem

30 @RaboEconomie

The fault lies not in the stars, but in ourselves?

Blame the clients!!

Europe

From Maastricht 1991 to Brussels 2011

Europa Het belang van Europese samenwerking

• Consolidering interne markt vergt één munt

• In een wereld van vrij kapitaalverkeer is schaal belangrijk

• Alleen een verenigd Europa heeft in de toekomst nog invloed

• Niet vergeten:– In de jaren tussen 1970 en 2000 was het vaak een monetaire chaos– Plannen voor EMU waren niet nieuw: Werner Plan uit 1970

Enkele relevante deadlines

• 1991: ‘Maastricht’

• 1997: Stability and Growth Pact

• 1999: EMU starts

• 2001: Hurray! Greece lies about its data and joins EMU

• 2003: Germany and France blow up Stability Pact

• 2010: Greece admits lying

• 2011/2:Van de ene eurotop naar de andere

• 2013: Vorming Banken Unie?

De lopende rekening als voorspeller

-16

-12

-8

-4

0

4

8

12

16

-16

-12

-8

-4

0

4

8

12

16

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Frankrijk Duitsland GriekenlandIerland Italië NederlandPortugal Spanje Eurozone

Saldo lopende rekening, %-BBP, 4-kwartaals gemiddelde

%%

Handelsgewogen wisselkoersen:Een munt, meerdere wisselkoersen?

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10AT BE FI FR DE GR IE IT NL PT ES

Handelsgewogen wisselkoers, reëel op basis van arbeidskosten per eenheid product in de maakindustrie, index 1999K1=100

indexindex

You can’t trust markets to discipline policy makers!

0

5

10

15

20

25

30

35

40

0

5

10

15

20

25

30

35

40

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Greece Ireland Spain Italy Portugal Netherlands Germany

% %

10-year government bond yields

EuropaHervindt langzamerhand haar balans

38 @RaboEconomie

-3

-2

-1

0

1

2

3

-3

-2

-1

0

1

2

3

96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

DE NL BeLuFnAt IT FR ES EL PT IE SlSkMtCy

% eurozone-BBP % eurozone-BBP

Samenstelling van de lopende rekening van de betalingsbalans van de eurozone,

vierkwartaalsgemiddelde

EuropaIngrediënten voor echte oplossing

• Accepteer: niet alle steun zal volledig worden terugbetaald

• Bezuinig: Schulden beheersbaar maken per landBegrotingstekort geloofwaardig terugdringenBegrotingen klaar maken voor vergrijzing

• Hervorm: verstevig draagkracht onder de schuldFlexibilisering arbeidsmarktenOntsluiten van groeipotentieel

• Integreer: Structuur van Europese instituties versterkenOntlast de ECB van haar reddende takenGezamenlijk belang = gezamenlijke verantwoording

‘walk the talk”: naleven van gemaakte afspraken

39 @RaboEconomie

EuropaWat in Europa al gebeurd is

• SGP+– Semi-automatische boetes; schuldniveau; fiscal compact

• Bemoeienis met economisch beleid– Europese semesters; sixpacks; aanbevelingen (met contract?)

• Installatie van Europese vangnetten EFSF/ESM– Steun; SMP*; herkapitalisatie van banken*

• Op weg naar een bankenunie

• Maar nu nog geen geloofwaardig crisismechanisme


EuropaOntspanning staatsobligatiemarkten

41 @RaboEconomie


Sobere vooruitzichten

Nederlandse economie


Nederland: een (zeer) rijk land

Kennis & Economisch Onderzoek43


NederlandDe grootste pensioenfondsen ter wereld

0

20

40

60

80

100

120

140

0

20

40

60

80

100

120

140% %% %% %

Pension funds assets as % of GDP, 2010

Sterke vermogenspositie, maar wel weinig liquide


Nederlandse economieEen ijzersterke oncurrentiepositie…


NederlandKleine, open economie

47 @RaboEconomie

60

80

100

120

140

160

180

60

80

100

120

140

160

180

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Wereldhandel Invoer Uitvoer

Index

3-maands gemiddelde, 2000=100

Index

NederlandBezuinigingen en hervormingen

48 @RaboEconomie

-20

-15

-10

-5

0

5

-20

-15

-10

-5

0

511 12 13 14 15 16 17

Uitgaven Lasten Totaal

€ mld € mld

NederlandMacro-economische kerngegevens

’95-’07 ’11 ’12 ’13

Bruto Binnenlands Product 2,9 1,1 -1 -¼

Private consumptieOverheidsbestedingenPrivate investeringenUitvoerInvoer

2,42,93,66,66,8

-1,00,18,93,93,6

-1½¼

-4½2¾2½

-¾-½

-2¼22

InflatieWerkloosheidBegrotingssaldoStaatsschuld

2,44,5-1,457,6

2,44,4-5,165,5

2½5¼-3¾71½

25¾-2¾72

@RaboEconomie

WoningmarktOnzekerheid bij kopers, maar omslag komt dichterbij

• Het consumentenvertrouwen in ons land is nog erg laag

• Nog steeds hoge mate van beleidsonzekerheid

• Er bestaat ten onrechte het idee dat prijzen nog veel verder blijven dalen

• Ondertussen wordt er te weinig gebouwd en dreigt vraagoverschot, want vraag naar woonruimte stijgt nog steeds

• Ons land kent nog altijd zeer weinig probleemgevallen en betalingsachterstanden

• Betaalbaarheid koopwoning verbeterd

Kennis & Economisch Onderzoek51

‘It aint over till the fat lady sings’

Het is nog niet voorbij…..


Voor meer informatie & gratis digitale nieuwsbrief:

www.rabobank.com/economieOf @RaboEconomie

Presentatie Wim Boonstra lessen in de crisis (13/2/2013)

Documents

Transcript of Presentatie Wim Boonstra lessen in de crisis (13/2/2013)