28/06/2014

1

Druivenstokken & hun meest voorkomende ziektes

Handleiding voor een bewuste keuze Les 2 – Ziektes (1)

Willy Thielemans – 13/6/14

Thielemans.Willy@telenet.be

13/06/2014 2

1. Kiezen is verliezen : druiven telen is zeer vaak een kwestie van keuzes maken en risico’s afwegen

(vb. kiezen tussen botrytisrisico en breder aromapallet in de wijn, tussen volume en kwaliteit, biologisch werken en schaderisico’s, …).

Ogenschijnlijk contradictorische informatie is bij nader inzien vaak niet zo tegenstrijdig, maar vooral een kwestie van of-of.

2. Veel zaken in de wijnbouw zijn geen exacte wetenschap ; deze

cursus geeft je kapstokken om dingen aan op te hangen, maar heeft zeker niet de pretentie om de enige Waarheid te verkondigen !

28/06/2014

2

13/06/2014 3

Recap les 1

13/06/2014 4

28/06/2014

3

1. Druivenstokken a) Stamboom

Ampelidacea Familie van de besdragende klim- en kruipplanten

o.a. Vitis

10 Geslachten

… … … Geslachten van de Ampelidacea familie

Muscadinia Euvitis 2 ondersoorten van Vitis

Vitis Rupestris

Vitis Labrusca

Vitis Coignetiae

Vitis Vinifera (VV)

Vitis Riparia

rassen van Euvitis

Chardonnay Cabernet Malbec

Pinot Riesling

variëteiten van V.V.

…

Vitis Berlandieri

13/06/2014 5

1. Druivenstokken c) rassenverdeling over de continenten en typische kenmerken van de

rassen

Vitis Berlandieri Rupestris Riparia

Labrusca

Vitis Vinifera

Vitis Coignetiae Amurensis

• resistent tegen echte en valse meeldauw • natuurlijke afweer tegen Phylloxera (druifluis) • maken Antranylzuur aan • vnl. kruipende rassen (excl. Riparia) • verdragen geen kalk (excl. Berlandieri) (bodem

N-Amerika bevat nagenoeg geen kalk) • vatbaar voor niet-EU-endemische ziektes zoals

Court Noué • Berlandieri is moeilijk om te stekken

• oorspronkelijke wijndruif • kalkminnend (bodem in EU vnl. kalkhoudend) • klimplant • resistent tegen endemische ziektes (bv. Court Noué) • niet bestand tegen phylloxera , echte en valse meeldauw (want niet

endemisch op EU continent) • veel variëteiten t.g.v. spontane mutaties, ieder met hun specifieke

eigenschappen

• Goed bestand tegen vorst

13/06/2014 6

28/06/2014

4

Voorbeelden van een stamboom (*) (klonen en kruisingen)

Voorbeeld 1 : creatie van een hybride

?? ?? ?? ??

Seibel 6468

Seibel 6746

Pinot Gris Chasselas

Seyve Villard 12.481 P.Gris x Chasselas

Riesling S.V. 12.481 x (P.Gris x Chasselas)

Johanniter

Voorbeeld 2 : ras-zuivere kruising

Riesling Sylvaner

Muller-Thurgau (noemt Rivaner in Luxemburg)

Vitis Vinifera

Am. soort

hybride (*) Voor wie wil googelen : (stamboom = Pedigree in engels)

1. Druivenstokken

13/06/2014 7

Onderstam

Klimaat/ Standplaats

Grondverdichting

Chlorose-gevoeligh.

Groeikracht

Groeicyclus

grondsoort/H2O huishouding

pH / Kalk Keuze wijn

2. Onderstammen en enten d) Keuze van de onderstam : samengevat

13/06/2014 8

28/06/2014

5

Variëteit/ent welke wijn ?

Bodem

Onderstam.

Klimaat

Ziektegevoeligheid

Vegetatieve cyclus

Stamboom pers. gemak

2. Onderstammen en enten d) Keuze van de druiven-variëteit : samengevat

13/06/2014 9

2. Onderstammen en enten d) Onderstam en druiven-varieteit : schematisch

Onderstam

Ent • Ligging • Klimaat • microklimaat • bodem • waterhuishouding • groeikracht • Ziekte-

gevoeligheid

Reeds aangeplant

Pers. Voorkeur

Wetgeving

Commercieel BOB/BGA/Landwijn Wetgeving

13/06/2014 10

28/06/2014

6

3. Groeifasen (fenolische stadia) Tijdens groeiperiode

Gewichtsverloop druiven Gewichtsverloop pitten

t

0 I II III IV V VI …

Gew

icht

bes

sen

Gew

icht

pit

ten

Blo

ei

Kle

uri

ng

(Ve

rais

on

)

Oo

gst

Groene delen Druiven reserves

Omslagpunt

Suik

ers

Fen

ole

n

± 100d

Slu

iten

tr

oss

en

13/06/2014 11

3. Groeifasen (fenolische stadia) Tijdens groeiperiode

Aug. Okt.

100

220

3

10 Zuren

Suikers

Fenolen

Optimum zuren/suikers (# suiker = 40x # zuur)

Optimum fenolen

Ideale situatie

13/06/2014 12

28/06/2014

7

3. Groeifasen (fenolische stadia) Fenolische rijpheid

Druif is fenolisch rijp wanneer : • pitjes bruin zijn • pitjes niet meer bitter proeven,maar amandelachtig smaken • druiven los laten zonder draad achter te laten • schillen pellen af zonder dat er vruchtvlees aan blijft kleven • (blauwe druiven) vingers kleuren blauw bij wrijving

Fenolische rijping :

• o.a. door zonlicht op de trossen (o.a. daarom druivenzone ontbladeren !) • laatste stadium van het rijpingsproces, dus NA suikervorming

Optimaal oogstmoment = afwegen tussen voldoende suiker-zuurverhouding en fenolische rijpheid

Fenolische rijpheid = terroir Relatie met ziektes/gebreken Iedere ziekte/bescherming/behandeling is nauw verbonden aan stadium van de groeifase. Te vroeg behandelen heeft geen zin, te laat is ook effectief “te laat” (en dus ook zinloos) 13/06/2014 13

4. Les 2 : Ziektes en gebreken

13/06/2014 14

28/06/2014

8

4. Ziektes en plagen a) Inleiding

Hoe krijgen stokken ziektes ? • via lucht en opspattend water: blad/vrucht : schimmels (sporen), bacterieën • via bodem : wortels : nematoden, vretende dieren

1. Aantasting wortelgestel en dus groeibelemmering 2. penetratiebron schimmels/bacterieën/virussen

• via insecten : blad/vrucht/wortel 1. vraatschade en dus groeibelemmering 2. penetratiebron schimmels/bacterieën/virussen

• via de mens : snoei en dus penetratiebron schimmels/bacteriën/virussen

2 sapstromen in de plant • Xyleem : water + mineralen van wortel naar blad • Floëem : assimilaten t.g.v. fotosynthese van blad naar vrucht en wortel

Floëem

Xyleem

13/06/2014 15

4. Ziektes en plagen b) Gebreksziektes

Stikstofgebrek (N)

Gebrek Te veel Most Druivelaar druivelaar

BÖCKSTER ! Gisten hebben N nodig. Bij gebrek : N uit aminozuren (bevatten S) S blijft over H2S (tgv zuurstofarm

milieu) Mercaptanen (tgv. alcohol) Di-sulfiden & thiolen Ook MLF heeft N nodig

• Rode bladstelen en geelgroene bladeren

• Kleine bladeren en trossen

• dunne scheuten • zwakke groei

Symptomen

• Misbloei • Te sterke groei • Overproductie • Vertraging in rijping • Minder suiker • Meer waterstress-gevaar • Ziektegevoeliger (niet na

21 juli bijmesten)

13/06/2014 16

28/06/2014

9

4. Ziektes en plagen b) Gebreksziektes

Stikstofgebrek (N)

Behandeling - preventief - Zaaien van groenbemester - Zaaien van stikstof-inbrengende planten (vb. klaver) - N terug naar de wijngaard voeren Behandeling - curatief - bladvoeding - compost, brandnetelgier of bloedmeel toedienen (niet na 21 juli)

Wijngaard 1ha - 75 kg N

druiven : 30 kg N

Hout & loof : 45 kg N

Persresten : 23 kg N

Mostbezinksel:2 kg N

Gistresten : 3 kg N

Wijn : 2 kg N = effectief verlies

13/06/2014 17

4. Ziektes en plagen b) Gebreksziektes

ijzerchlorose

Symptomen Tijdens de groei in het voorjaar, met maximale manifestatie tijdens de bloei : Vergeling van het blad (wit voor ernstige gevallen), drogen van de bladschijf tussen de nerven (te beginnen aan de rand van het blad ; nerven blijven groen), tot necrose van het volledige blad. Oorzaken 3-ledig : • ofwel laag ijzergehalte in de bodem. Dan spreken we over een echt tekort • ofwel een slechte opname van ijzer door de stok : teveel calcium verhindert

nl. de opname van ijzer. De weerstand is in dit geval voor iedere soort onderstam verschillend ; Zuivere Vitis Vinifera heeft hier geen last van.

• ofwel mangaantekort : ijzer werkt enkel indien in de juiste verhouding ook mangaan aanwezig is. IJzertekort kan dus indirect veroorzaakt worden door mangaantekort

13/06/2014 18

28/06/2014

10

4. Ziektes en plagen b) Gebreksziektes

ijzerchlorose

Behandeling Gezien de 3 mogelijke oorzaken een totaal verschillende behandeling vragen, is het heel moeilijk om de juiste behandeling te kiezen. Meten is weten, zeker hier : bodemanalyse primeert dus. - bij effectief te laag ijzergehalte of mangaangebrek : bladvoeding, compost,

humus. - bij te hoge pH van de bodem : idealiter : keuze onderstam bepalen ifv.

bodem pH-waarde ; bij reeds gewortelde stokken : natuurlijk laten verzuren of zuurwerkende meststoffen (bv turf) ; zeker geen kalk meer geven

13/06/2014 19

4. Ziektes en plagen b) Gebreksziektes

Fosforgebrek (P)

Donkergroene tot roodachtige bladeren. Slechte vruchtzetting. Beendermeel toedienen bij het planten of in het vroege voorjaar.

Magnesiumgebrek (Mg)

Mg is een essentieel bestanddeel van chlorofyl. Bij Mg-gebrek is er dus ook een gebrek aan chlorofyl. Daardoor verkleuren de bladranden geel (bij witte druiven), alsmede de bladzones tussen de nerven. Bij blauwe druiven is er een paars verkleuren van het blad, behalve rond de nerven. Vooral oudere bladeren worden aangetast. Geen te lage pH aanhouden. Een te hoog kaliumgehalte kan de opname van magnesium blokkeren. Een te natte grond kan gelijkaardige verschijnselen geven. Basalt- of lavameel stuiven op de bladeren. 13/06/2014 20

28/06/2014

11

4. Ziektes en plagen b) Gebreksziektes

Kaliumgebrek (K)

Smeerwortelgier, vinasse of houtasse toedienen. In het voorjaar patentkali toedienen. Let op! Een teveel aan kalium kan meer lamsteligheid veroorzaken!

Mangaangebrek (Mn)

Zuurwerkende meststoffen gebruiken. Zeewierextract spuiten of smeerwortelgier toedienen. Een te hoog Mg-gehalte kan de opname van Mn blokkeren.

Meer gebreksziektes : zie de houtwal.be : www.houtwal.be/vakartikels/besvruchten_morus_sambucus_vitis/druiven-ziekten.htm 13/06/2014 21

4. Ziektes en plagen c) Phytoplasmes

Phytoplasme : een celwandloze bacterie, die via een vector (vooral insecten) wordt overgedragen van een waardplant naar de druivestok. Eenmaal in de sapstroom binnengedrongen, parasieteren ze daar op het floëem van de plant.

Flavescence Dorée

Symptomen Bij witte druiven verkleuren de bladeren goudgeel ; bij blauwe helder rood. Bloemen en bessen verdrogen of de bessen rijpen slecht, zodat de kwaliteit ernstig is aangetast. Uiteindelijk sterft de stok. Oorzaak Vector is vnl. de Scaphoideus titanus, een glasvleugelcicade. Hij leeft op wortels van waardplanten zoals brandnetel, akkerwinde en bosrank (Clematis), maar ook op de tuinboon en de zomerchrysant. Hoe meer waardplanten in de buurt geïnfecteerd zijn, hoe meer besmette cicades. De vectoren zelf hebben er geen last van (cfr. Malaria) Andere vectoren : Hyalesthes obsoletus, Dictyophara europaea, Orientus ishidae (allemaal cicades).

13/06/2014 22

28/06/2014

12

4. Ziektes en plagen c) Phytoplasmes

Flavescence Dorée

Cyclus Het phytoplasme zit in de wortels van besmette waardplanten. De larven van de cicades leven op de wortels van deze waardplanten zijn dus al besmet. Factoren die de infectiedruk bepalen : - aanwezigheid van waardplanten die besmet zijn - aanwezigheid van geïnfecteerde vectoren - mobiliteit van de vectoren. Volwassen exemplaren komen tegen juni-juli uit de grond

en hebben een bereik van max. 100m.

Indien een reeds aangetastte druivenstok als waardplant fungeert (interne cyclus) kan overdracht ook via snoei tgv. besmette snoeischaar !! Oppassen dus.

13/06/2014 23

4. Ziektes en plagen c) Phytoplasmes

Flavescence Dorée

Preventief Zo veel mogelijk de waardplanten tot 100 m. van de stokken vermijden/verwijderen/bestrijden. Curatief Er bestaat geen bestrijdingsmiddel (vanwege ontbreken celwand is het zeer moeilijk om een middel te ontwikkelen (kweek op petri onmogelijk)) Eenmaal besmet helpen alleen drastische maatregelen : Zieke wijnstokken moeten volledig worden teruggesnoeid (soms tot net boven de ent) of volledig gerooid. De insecten en waardplanten moeten worden bestreden. Indien er een infectie-geschiedenis is, dient de schaar per stok te worden ontsmet tijdens iedere snoei.

13/06/2014 24

28/06/2014

13

4. Ziektes en plagen c) Phytoplasmes

Bois Noir

Symptomen paarse verkleuring van delen van het blad ; lokale verkleuring in een voor de rest groene loofwand. Vertraagde en ongelijke groei van de zieke scheut In de winter na de eerste vorst worden de scheuten zwart (vandaar de naam) De druiven van een geïnfecteerde scheut kunnen niet gebruikt worden (blijven zuur) Vitis Labrusca (zowel onderstam als in hybride-ent) lijkt hier weinig last van te ondervinden. Hogere infectiedruk bij jonge aanplant Oorzaak Vector is de Hyalesthes obsoletus, een glasvleugelcicade. Waardplanten : akkerwinde, brandnetel. Cyclus & bestrijding : idem Flavescence Dorée.

13/06/2014 25

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

Echte meeldauw (L’oïdium)

Symptomen Bladeren, stengels en druiven kunnen aangetast worden, meestal onderste eerst. Kan een oogst volledig vernielen. Bij herhaaldelijk optreden zal ook de stok verzwakken. • Aanvankelijk gegroepeerd op bovenzijde blad. • Blad kan verkrullen of zelfs verschrompelen. • Afvallende of openbarstende druifjes. • Kleinere oogst en slechte kwaliteit. Oorzaak Schimmel Uncinula necator. Het zichtbare witte poeder bevat de sporen, die via wind verspreiden.

Alg. regel voor schimmels : behandeling sporen preventief behandeling schimmel curatief

13/06/2014 26

28/06/2014

14

Cyclus Sporen overwinteren in de bast en op het hout voor de nieuwe ogen Bij temp. tussen 22-30°C (<20° of >35° : geen infectiedruk) én 40% luchtvochtigheid start de explosieve ontkieming van de sporen. Meest kritisch : einde bloei tot vruchtzetting. Als de besmetting plaatsvindt voor de bloeitijd dan vallen de druiven ; indien erna, barst de druif open en droogt uit. Best preventief bestrijden, aangezien er geen betrouwbare methode is om het infectierisico in te schatten. Eenmaal de sporen zich verankerd hebben, helpen preventieve middelen niet meer.

Echte meeldauw (L’oïdium)

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 27

Echte meeldauw (L’oïdium)

Preventief Zwavel, elke 10 d. vanaf 3de blad tot sluiten van de tros. Als er dan nog geen infectie is, mag behandeling gestopt worden. Als er wél infectie is : doorgaan tot véraison, maar ten laatste 4 weken vóór de oogst (böckster !). Bij meeldauw-verleden : winterbehandeling met dubbele dosis (10 tot 15 gram per liter). NIET tijdens de bloei spuiten, om misbloei te voorkomen Waarom zo vaak herhalen ? Zwavel doodt de schimmel niet, het belet alleen dat hij zich kan verankeren in het bladweefsel. Daarom moet elk nieuw blad preventief behandeld worden (vuistregel : spuiten bij elke 3 nieuwe bladeren). Na iedere felle regenbui ook tussentijds herhalen, omdat zwavel dan is afgespoeld (of waterglas gebruiken). Omdat zwavel niet dodend is voor de schimmel, is er ook geen resistentie-gevaar Curatief : Flint, Topaz, Candit. Denk aan resistentievorming ; best regelmatig afwisselen

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 28

28/06/2014

15

Valse meeldauw (Le mildiou ; Perenospora)

Symptomen • Vlekken op het blad, nadien geel, waar bladgroen afsterft. • Witte schimmelpluis aan de onderzijde van het blad. • Ook besmetting van vruchtzetting met bessen die afsterven. • Belangrijk verlies aan bladgroen en oogstvolume. Oorzaak Plasmopara viticola.Deze schimmel is endemisch op het Am. continent, waardoor am. rassen hier resistent aan zijn. Hybrides verliezen hun resistentie tgv. herhaalde terugkruisingen met V.V. en met de jaren. Cyclus Plasmopara viticola overwintert op oude bladeren. Sporen spatten bij regen op naar onderste scheuten en jonge bladeren. In een tweede cyclus worden ook de hogere bladeren bereikt. Een temp. van 8°C gedurende 4 u. is reeds voldoende voor de ontwikkeling van de sporen.

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 29

Valse meeldauw (Le mildiou ; Perenospora)

Preventief 1. indien P.-verleden : alle dode bladeren in de herfst verwijderen. 2. Preventief behandelen met koper (-chloride, -oxychloride, -sulfaat, of -hydroxide) (vb.

Cuprex 50WG) of bordelaise pap (Cu + kalk), evt. aangevuld met rauwe melk. 10-10-10-regel : vanaf 10 cm. scheutlengte, temp. van 10°C en 10 mm neerslag in 24 u. beginnen spuiten Iedere 10-12 d., zodat ook de nieuwe bladeren beschermd zijn.

AANDACHT ! Koper is een zwaar metaal en tevens GIFTIG voor het bodemleven ! AANDACHT 2 ! Plasmopara viticola behoort tot dezelfde schimmelfamilie dan mycchoriza, bodemschimmels die een enorme uitbreiding van het wortelgestel van een plant teweegbrengen. Koper in de grond doodt maw. ook deze schimmel ! Als alternatief kan kaliumfosfiet gebruikt worden, dat fungeert als systemisch middel. Het doodt de schimmel niet, maar is een meststof, die de plant resistenter maakt tegen de schimmel. Curatief Fosetyl-Al (werkzame stof in bv. Alliette, Profiler), Mancozeb, Maneb, Captan. In BE mag Fosetyl-Al niet in de prof. wijnbouw toegepast worden ; rest van de wereld wel.

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 30

28/06/2014

16

Symptomen wit-grijs schimmelpluis, mogelijk op alle groene delen van de plant, maar vnl. op de druiven. Oorzaak Botrytis cinerea. De schimmelsporen dringen onder vochtige omstandigheden plantendelen binnen via wondjes, bloemblaadjes van uitgebloeide bloemen, kroonbladeren, bladpunten en stengeltjes van kiemplantjes. Het aangetaste weefsel wordt zacht en gaat rotten. Hierop worden sporendragers gevormd, die weer nieuwe sporen vormen. de schimmel overwintert op dood plantmateriaal of gewoon in de grond. Resistentievorming tegen bestrijdingsmiddelen is ZEER GROOT ! Daarom mag in de commerciële wijnbouw per seizoen max. 2x tegen botrytis gespoten worden, telkens met een andere werkzame stof.

Botrytis (grauwe schimmel)

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 31

Cyclus bij voldoende luchtvochtigheid of nat vindt de aantasting plaats via kleine wondjes. Wondjes kunnen diverse oorzaken hebben, van vretende insecten (vb. bladluis) wespen of fruitvliegjes, andere bacterieën of schimmels, waardoor de druif openbreekt, weer (bv. hagel), vogels, de mens.

Botrytis (grauwe schimmel)

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 32

28/06/2014

17

Preventief Druivenzone ontbladeren ! Daardoor zorgen dat de water op de druiven zo snel mogelijk kan opdrogen. Trossen halveren. Troshalvering zorgt voor een betere verluchting tussen de bessen, die dan sneller en beter opdrogen. Losse loofwand. Zijscheuten uitbreken, zodat ook de bladeren goed verlucht blijven. Curatief Eenmaal aangetast is de schimmel nauwelijks te stoppen en is resistentievorming heel hoog. Daarom niet steeds hetzelfde middel (lees : hetzelfde actieve bestanddeel) gebruiken. Teldor (Hydroxianilide) Cantus (Carboxamide) Switch (Anilinopyrimidin+Phenylpyrrol) Cercobin (MBC) heeft een hoog resistentierisico en wordt dus best vermeden

Botrytis (grauwe schimmel)

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 33

Curatief Strijd tegen botrytis : 3 fasen : 1. Voorkomen van besmetting met sporen en onderdrukken van aanwezige :

einde bloei 2. schimmel op de steeltjes aanvallen : vóór het sluiten van de trossen 3. schimmel op de bessen aanvallen : bij véraison (kleuring)

Pourriture noble Indien de schimmel in de laatste rijpingsfase (suikers, fenolen) de druif aantast, zorgt dit voor een vluggere verdamping van het water in de druif en dus een verhoging van concentratie aan suikers en aroma’s. Een beperkte infectie in deze fase is dus positief voor de kwaliteit van de wijn (vandaar pourriture noble of edele rotting). De botrytis-schimmel in de most doet echter de wijn sneller verouderen. Opgepast voor teveel, dus.

Botrytis (grauwe schimmel)

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 34

28/06/2014

18

ESCA (rood vuur)

Symptomen - “Tijgerbladeren” in de zomer - Niet op alle scheuten - achterblijven van de groei of dwerggroei van de bladeren - uiteindelijk sterft de stok - Symptomen manifesteren zich pas vanaf 10 à 15 jaar.

Oorzaak Phaeoacremonium schimmels. Hoewel de schimmel zélf geen bedreiging is voor de plant, scheidt hij phytotoxines af, die de ziekte verspreiden en uiteindelijk het afsterven van de stok veroorzaken. Vaak is door onwetendheid hout al besmet door de kweker (gecertificeerd virusvrij ≠ schimmelsporenvij !!) Verspreiding gebeurt dan bij snoeien door niet-ontsmette snoeischaar. De schimmel kan tot 15 cm in het hout indringen.

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 35

Preventief - wintersnoei tot op 15 cm. van definitieve snoei ; definitieve lentesnoei als

de sapstroom op gang is gekomen en de snoeiwond “bloed” bij het snijden - niet bij vochtig weer snoeien - opgelet voor opspattende sporen op vochtige grond - grote snoeiwondes (bv. uitzagen van een cordon) direct met fungicide

behandelen - scheuten op de stam in vroeg stadium uitbreken ipv. uitknippen. Dan

geneest de wonde volledig - besmette stok kan enkel met drastische middelen gered worden : in de

winter afzagen tot net boven de ent, waarna hij waterscheuten gaat gooien. - Als de onderstam ook al geïnfecteerd is, helpt enkel rooien.

Curatief De schimmels leven in het dode hout van de stok. Daarom zijn ze met geen enkel systemisch middel te bestrijden

ESCA (rood vuur)

4. Ziektes en plagen d) Schimmels

13/06/2014 36

28/06/2014

19

Symptomen - groei-afwijkingen van de bladeren : assymetrie, meerdere ribben, dubbele

bladeren, onregelmatig getand - de takken : korte internodiën, dubbele knopen, ontwikkeling van zijscheuten

extra bossige groei - kleurafwijkingen van de bladeren en de grijpers (ranken) : gemarmerde of

mozaïek goudgele verkleuring in het begin langs de nerven later grote delen of ganse blad

- afwijkingen aan de wortels

Oorzaak veroorzaakt door verschillende NEPO-virussen. Vector : Xiphinema nematoden (verschillende soorten) Deze nematoden leven in de wortelzone van de plant, maar verspreiding zich heel traag. Belangrijkste waardplanten van het virus zijn aardbeien, hop, druif, frambozen, rabarber en de vlier Belangrijkste besmettingshaard is bij de enten zelf.

4. Ziektes en plagen e) Virussen

Court Noué (la virose)

13/06/2014 37

Amerikaanse druiven (en dus ook hybride onderstammen) hebben extreem weinig weerstand tegen nematoden. Druifluisgevoeligheid en nematode-gevoeligheid zijn maw. omgekeerd evenredig Preventief Belangrijkste preventie is virusvrij plantgoed kopen (blauw label) Curatief Er bestaat geen bestrijdingsmiddel tegen. Aangetastte wijngaard moet worden gerooid (nadat ze eerst met glyfosaat werden gedood tot in de wortel), maar de geïnfecteerde nematoden kunnen nog 6 jaar doorleven. daarom : terrein 6 jaar braak laten liggen !!

Court Noué

4. Ziektes en plagen e) Virussen

13/06/2014 38

28/06/2014

20

Symptomen Eerste jaar : galblazen aan de onderkant van verder ogenschijnlijk gezonde bladeren. Tweede jaar :larves ontwikkelen zich tot vliegende exemplaren Derde jaar : de stok is dan al dood.

(Niet verwarren met de druivenbladgalmijt ! Die maakt ook galblazen, maar boven op het blad)

Oorzaak Dactylosphaera vitifolii oftewel Phylloxera vastratix Is een bladluissoort, endemisch in N-Amerika. Door de mens overgebracht naar EU. V.V. is niet resistent ; am. soorten en dus hybrides wel, doch resistentie neemt af met aantal terugkruisingen en met de jaren. Vernietigde in Frankrijk in 1870 zowat 70% van alle wijngaarden.

4. Ziektes en plagen f) Insecten

Phylloxera

13/06/2014 39

Cyclus 4-6 generaties per jaar, waarvan enkel de laatste uitvliegt. Een gecompliceerde cyclus : - In de zomer legt een gevleugeld exemplaar M & V eieren in de schors van de

stok. - bevrucht V dier legt in de winter terug ei in de schors - in voorjaar produceert dit ei een nymf - Deze nymf zet zich vast op de jonge bladeren en legt opnieuw 100-en eieren

(vandaar de galblazen) - In de herfst trekken de daaruit gekomen larves naar de wortels, waar ze

overwinteren - Ze prikken daar in de wortels, op zoek naar floëem. Dit veroorzaakt

wortelmisgroei en uiteindelijk sterfte van de stok.

Phylloxera

4. Ziektes en plagen f) Insecten

13/06/2014 40

28/06/2014

21

Preventief Bordelaise pap ; Koper Curatief De grootste schade wordt aangericht door de generatie onder de grond. Daarom heeft bestrijding van de generaties bovengronds weinig zin.

Phylloxera

4. Ziektes en plagen f) Insecten

13/06/2014 41

4. Ziektes en plagen Algemene richtlijnen voor bestrijding

Curatieve bestrijding heeft enkel zin als het op het juiste moment gebeurt. Daarom is het van belang de cyclus van de druif EN van de vector (indien van toepassing) EN van de verwekker te kennen Goede preventieve bestrijding kan maar mits inzicht in de cyclus van de vector of de verwekker om het beoogde effect te krijgen. - natuurlijke vijanden (lieveheersbeestje, bronswesp, sluipwesp, oorworm, …) - vangen (dmv. feromoonvallen) - verwarren (dmv. feromoongeuren) - de juiste bodembegroeiing - biologische sproeimiddelen (vb. Pyrethrum) - verwijderen van dode bladeren/takken - ontsmetten van snoeischaar - op het juiste moment de juiste activiteit starten - …

13/06/2014 42

28/06/2014

22

4. Overige ziektes en plagen : voor les 2

- Excoriose - Black Dead Arm - Dead Arm disease - Eutypiose - Petri - Pied Noir - Bois Noir - Pierce’s disease - Bladrolmijt - trosrupsen - lamsteligheid - lapsnuitkever - rode spin - roetdauw - rode brand - tripsen - bonespintmijt - druiveviltmijt - …

13/06/2014 43

Maar : Was dit nuttig ? Heeft het iets opgeleverd ?

13/06/2014 44