Veilig Vastgoed

Wat is uw verantwoordelijkheid?

mr. Jelle OttenAdvocaat/partner Bouw en Vastgoed AKD mr. René NieuwmansAdvocaat/partner Arbeidsrecht AKD

Erik van ‘t Hof MScAdviseur Dienst Vastgoed Defensie

19 maart 2013

2

Deelgebieden

Asbest

Brandveiligheid

Werken op hoogte

3

Agenda

1. Juridische aspecten Bouw- en Arbeidsrecht2. Visie en praktijk Ministerie van Defensie3. Handhaving4. Casus5. Hoe veiligheid goed te regelen?6. Conclusie

4

Partijen

Het is afhankelijk van de omstandigheden vanhet geval wie in een bepaalde situatie aansprakelijk is. Het is van belang vast te stellen welke rol iemand in die situatie heeft. Bij asbest, brandveiligheid en werken op hoogte kunnen onder andere de volgende partijen een rol spelen:

- Gebouweigenaar- Huurder/gebruiker- Beheerder- Werkgever/werknemer- Inlener- Etc.

5

Bronnen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid voor veiligheid

1. Welke zijn de bronnen?2. Jegens wie geldt deze wet- en regelgeving?3. Welke handhavende instanties zijn er?

6

Bronnen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid

Risicoaansprakelijkheid:- Art. 6:170 BW: werkgever (ook inleners)- Art. 6:171 BW: opdrachtgever- Art. 6:174 BW: gebouweigenaarNB: beroep op ontbreken schuld is niet mogelijk!

Algemene aansprakelijkheid:- Art. 6:162 BW: onrechtmatige daad- Art. 6:74 BW: wanprestatie

Verder:- Art. 7:658 lid 2 BW: schuldaansprakelijkheid

werkgever (ook voor inleners)

7

Zorgplicht eeniederArt. 1a Woningwet: Een ieder die een bouwwerk bouwt, gebruikt, laat gebruiken of sloopt, […], draagt er, voor zover dat in diens vermogen ligt, zorg voor dat […] geen gevaar voor de gezondheid of veiligheid ontstaat dan wel voortduurt.- Zorgplicht voor “eenieder” (bijvoorbeeld ook werkgever).- Geldt voor alle deelgebieden (asbest, brand, werken op

hoogte). - Dit is de algemene zorgplicht: van hieruit kijk je naar de

andere normen.- Ingevoerd na de Volendamse cafébrand/Schipholbranden.

- Parlementaire geschiedenis: “De vangnetfunctie houdt in dat de zorgplicht voorziet in gevallen die niet expliciet zijn geregeld bij of krachtens de Woningwet, […]. Daarnaast zal de voorgestelde zorgplicht er toe kunnen leiden dat iedere persoon als bedoeld in artikel 1a zich er rekenschap van geeft dat er als gevolg van het bouwen, het gebruik of de staat van een bouwwerk geen gevaar voor de gezondheid of de veiligheid optreedt of voortduurt.

8

Zorgplicht werkgever

Art. 3 Arbowet: werkgever dient bij het organiseren van arbeid een zo groot mogelijke veiligheid en een zo goed mogelijke bescherming van de gezondheid van werknemer na te streven. Hierbij dient hij uit te gaan van de “stand der techniek”.

Art. 7:658 BW: De werkgever is verplicht de lokalen, werktuigen en gereedschappen waarin of waarmee hij de arbeid doet verrichten, op zodanige wijze in te richten en te onderhouden alsmede voor het verrichten van de arbeid zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te verstrekken als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt.

9

Asbest

- Woningwet: algemene zorgplicht voor eenieder (art. 1a) - Bouwbesluit 2012: meldingsplicht voor verwijderen

asbest /slopen gebouw (art. 1.26). Indien geen melding: strijd met Woningwet.

- Arbowet: zorgplicht voor werkgever (art. 3).- Burgerlijk Wetboek: zorgplicht werkgever (art. 7:658)- Arbobesluit: werkgever dient voor een doeltreffende

bescherming van de gezondheid en veiligheid van de werknemer te zorgen in alle gevallen waarin werknemers worden of kunnen worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. (art. 4.1b)

10

Brandveiligheid

- Woningwet: algemene zorgplicht voor eenieder (art. 1a). - Bouwbesluit 2012: een te bouwen bouwwerk/bestaand

bouwwerk is zodanig dat het ontstaan van een brandgevaarlijke situatie wordt beperkt (art. 2.56 / 2.62).

- Arbowet: werkgever moet doeltreffende maatregelen treffen m.b.t. brandbestrijding en evacuatie van werknemers en andere aanwezige personen en zich hierbij laten bijstaan door bedrijfshulpverleners (art. 3 lid 1 sub e / 15 lid 1).

- Burgerlijk Wetboek: zorgplicht werkgever (art. 7:658).- Arbobesluit: De werkgever dient maatregelen te treffen

ter beperking, bestrijding en eventuele detectie van brand. (art. 2.42 en 3.8).

11

Werken op hoogte- Woningwet: algemene zorgplicht voor eenieder (art. 1a).- Bouwbesluit 2012: een gebouw dient zodanig te zijn dat

onderhoud aan het gebouw veilig kan worden uitgevoerd (art. 6.52 / 6.53).

- Arbowet: algemene zorgplicht werkgever (art. 3).- Burgerlijk Wetboek: zorgplicht werkgever (art. 7:658). - Arbobesluit: al in ontwerpfase dient opdrachtgever

rekening te houden met onderhoudsvoorzieningen. Deze verplichting geldt voor ontwerper als opdrachtgever een consument is. De werkgever dient te zorgen voor geschikte arbeidsmiddelen om veilige arbeidsomstandigheden te waarborgen (bijv. valbeveiligingen) en valgevaar te voorkomen. (Art. 3.16 en 7.23)

12

NEN-normen t.b.v. voorschriften Bouwbesluit 2012

- In NEN-normen staan (reken- en bepalings)methoden om aan een voorschrift uit het Bouwbesluit te kunnen voldoen.

- Aan de verplichting uit het Bouwbesluit 2012 is voldaan wanneer men de NEN-norm naleeft. De NEN-normen zijn echter niet verplicht. Een gelijkwaardige oplossing is ook mogelijk.

- Pas toe of leg uit.

13

Arbocatalogi t.b.v. voorschriften Arbowet- Arbowet bevat doelvoorschriften. - Werkgevers en werknemers kunnen in een

arbocatalogus vastleggen hoe zij aan de doelvoorschriften zullen voldoen.

- Het opstellen van een arbocatalogus is niet verplicht. Werkgevers moeten ingevolge de Arbowet wel inzichtelijk maken hoe zij aan de doelvoorschriften voldoen.

- Inspectie SZW toetst de arbocatalogus marginaal.- Voorbeelden:

- Arbocatalogus Schilderen en vastgoedonderhoud- Arbocatalogus Werken op hoogte- Arbocatalogus Bouw en infra (werkingssfeer cao

bouwnijverheid)- Etc.

14

Handhavende instanties

College van burgemeester & wethouders:- Bouwbesluit 2012- Woningwet

Inspectie Sociale Zaken & Werkgelegenheid (SZW):- Arbowet- Arbobesluit- Arbocatalogi

Openbaar Ministerie (strafrechtelijke handhaving):- Woningwet

Inhoud deelpresentatie

• Wat beheert de DVD aan vastgoed• Handhaving binnen Defensie• Invoering Systeemgericht Toezicht• Visie op naleven veiligheid

Portefeuille Dienst Vastgoed Defensie 1

Kantoor-/lesgebouwenMagazijnenLegeringsgebouwenWerkplaatsenHangars/stallingenRecreatie-/sportgebouwenEetzalen en keukensBunkers/sheltersComplexe gebouwenOverige gebouwen

Totaal 11.633 gebouwen; 6.400.000 m2 BVO

Portefeuille Dienst Vastgoed Defensie 2Totaal 543 locaties en een oppervlakte van 35.300 ha

Oefen en schietterreinVliegbasisKazerneLogistieke locatieHavenlocatieZend en ontvangstlocatieKantoorlocatieOverig

Handhaving bij Defensie

• Handhaving milieuvergunningen merendeel van de defensieobjecten valt onder Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT, voorheen VROM-Inspectie).

• Van oudsher: klassiek toezicht• DVD is ISO 9001, ISO 14001 en OHSAS 18001

gecertificeerd.• Invoering op 1 oktober 2010 van de Wet algemene

bepalingen omgevingsrecht (Wabo); nu alle vergunningen.

• Bij invoering Wabo maken ILenT en Defensie de afspraak om invoering Systeemgericht Toezicht in te onderzoeken.

Systeemgericht Toezicht

“Systeemgericht toezicht (SgT) is een vorm van toezicht waarbij de toezichthouder de processen en beheersingsmaatregelen beoordeelt. Daarbij wordt ook altijd het effect van systemen beoordeeld.”

“De onder toezicht gestelde wordt meer geprikkeld haar eigen verantwoordelijkheid te nemen (meer effect en minder toezichtlast) en er is een sterkere drang om de naleving over de volle breedte van de organisatie te verbeteren (concernaanpak).”

De Big Eight van processen

Terugkoppeling vanaf de werkvloer

Naar aanleiding van model:

• De keten bestaat uit verschillende soorten processen, abstractieniveaus en verschil in timing.

• Aandachtspunt is om informatie door de keten heen goed op elkaar af te stemmen en de juiste vertaalslagen te maken. Uiteindelijk moeten analyse antwoord geven of het gestelde beleid tot de juiste resultaten heeft geleid.

• Defensie heeft een aanbestedingsplicht en heeft voor de uitvoering steeds met verschillende partijen te maken.

Vertrouwen gezien vanuit….

Vertrouwen…….

• Een definitie: vertrouwen is afzien van directe beheersing.

• Voor naleving van afspraken is nodig:• Relationeel vertrouwen tussen partners; moet

opgebouwd worden. • Systeemvertrouwen, o.a. formele systemen zoals

stelsels van normen, regels en standaarden die worden nageleefd.

• Als je minder energie hoeft te stoppen in het controle en indirect kunt vast stellen dat gewenste resultaten worden bereikt, dan ben je “slim” bezig.

Vertrouwen en handhaving

Vertrouwen en handhaving

• Onderscheid Compliance management t.o.v. gewoon kwaliteitsmanagement is dat de organisatie aanvullend een gedragen visie heeft op regelnaleving en dit omzet in bijbehorend gedrag.

• Regelgeving bestaat! Zorg daarom dat daar proactief naar gehandeld wordt.

• Compliance management stopt niet bij relatie organisatie/handhaver, maar als opdrachtgever doe je ook aan compliance management richting leveranciers.

• George Siedel: “Using Proactive Law for Competitive Advantages”*

*American Business Law Journal, 2010, Vol. 47, pages 641-686.

De visie op naleving veiligheid

Governance

ComplianceRisk

Management

De visie op naleving veiligheid

• Governance gaat over waarden (Transparantie, MVO, Bedrijfsethiek)

• Compliance en Risk management vormen een integraal geheel met Governance.

Veiligheid verbeteren door:• Processen inrichten vanuit GRC-optiek• Informatie op orde brengen en vooral delen met

elkaar; Bouwwerk Informatie Modeling (BIM)• In de keten met elkaar samenwerken en werken

aan vertrouwen.

29

- U verhuurt een kantoorpand.

- In het kantoorpand breekt brand uit.

- De brand is ontstaan door spetters van laswerkzaamheden die i.v.m. onderhoud werden uitgevoerd.

- Twintig personen die in het pand aan het werk waren, zijn verbrand, waarvan vier blijvend arbeidsongeschikt.

Casus

30

- Met uw huurder had u contractueel afgesproken dat hij alle brandveiligheids-voorzieningen zou treffen.

- De huurder heeft dit niet gedaan.

- Wie kunnen de slachtoffers aansprakelijk stellen?

- Welke instantie kan hier handhavend optreden?

Casus

31

Casus

- Tijdens nader onderzoek worden asbestdeeltjes aangetroffen.

- Deze asbestdeeltjes komen van een oud plafond dat verscholen ging onder een nieuw verlaagd plafond.

- Wie kan hiervoor aansprakelijk worden gesteld?

- Welke instantie kan hier handhavend optreden?

32

- De dag voor de heropening van het gebouw komt een glazenwasser langs.

- De ladder die hij gebruikt blijkt gebrekkig en hij valt 8 meter naar beneden.

- Wie kan de glazenwasser aansprakelijk stellen voor zijn schade?

- Welke instantie kan hier handhaven?

Casus

33

Hoe hiermee om te gaan in de praktijk?

Twee mogelijkheden:

1. Verleggen van risico’s… of:

2. Muren beslechten en veiligheidscultuur een impuls geven!

34

1950 Nu

35

Implementatie

Wat te doen om maximale veiligheid te bewerkstelligen?

- Contractsvrijheid- Contractering is het ultieme moment om de

gezamenlijke verantwoordelijkheid vorm te geven.

36

Veiligheidscultuur impuls geven- Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor maximale

veiligheid.- Juridische vertaalslag: contracten moeten zijn

afgestemd op samenwerking om maximale veiligheid te garanderen.

- Van klassieke contracten naar geïntegreerde contracten, gericht op samenwerking (van UAV naar UAVGC).

37

Verleggen van risico’s?

38

Voorwaarden

- Onderling vertrouwen- Redelijkheid en billijkheid- Openheid van bedrijfsprocessen (en financiën)- Elkaars organisatie leren kennen (vooral bij langere

duur)- Rekening met elkaar houden- Ingrijpen bij (dreigende) fouten van anderen

39

Incentives/prikkels

- Gezamenlijke verantwoordelijkheid (lusten en lasten)

- (Functionele) prestatie-eisen- Evaluatiemomenten- Ontbindingsmogelijkheden / (financiële) sancties- E.a.

40

Contractueel af te spreken

Art. XPartijen komen overeen dat zij over en weer een goed werkgever, respectievelijk goed werknemer zijn en willen zijn. Partijen vullen dit als volgt in:

Werkgever zal … Werknemer zal …… …… …

Art. XPartijen komen overeen dat zij over en weer een goed opdrachtgever, respectievelijk goed opdrachtnemer zijn en willen zijn. Partijen vullen dit als volgt in:

Opdrachtgever zal … Opdrachtnemer zal …… …… …

41

Precontractuele fase en veiligheid

- Precontractuele fase: (on)mogelijkheid om elkaar te leren kennen en vertrouwen?

- Eventueel daarin voorzien in eerste periode na contractsluiting (eindigheid Systeemgericht toezicht).

42

Conclusie

- Gezamenlijke verantwoordelijkheid!

mr. Jelle Ottenjotten@akd.nl mr. René Nieuwmansrnieuwmans@akd.nl

Erik van ‘t Hof Mscea.vt.hof.01@mindef.nl