Gulzig bestuur?

Sandy PauwJikke Rigt SietsmaRoel van der Vlugt

14 oktober 2011

Onderzoek naar de ontwikkeling van de gulzigheid van de lokale overheid in de afgelopen 60 jaar in Nederland.

Probleemstelling

Hoe gulzig is het lokale openbaar bestuur in Nederland en wat verklaart die gulzigheid?

OnderzoeksvraagIs er anno 2010 sprake van meer gulzig bestuur bij de lokale overheid ten opzichte van 1950 en 1980 in Nederland; welke factoren hebben hier mogelijk invloed op gehad?

 

Deelvragen1. Wat verstaan we onder gulzig bestuur?2. Welke aanwijzingen of ideeën zijn vanuit de theories of political

control of bureaucracy te vinden over ontwikkeling van gulzig bestuur?

3. Welke aanwijzingen of ideeën zijn vanuit de rational choice theorie te vinden over ontwikkeling van gulzig bestuur?

4. Welke aanwijzingen of ideeën zijn vanuit de theories of governance te vinden over ontwikkeling van gulzig bestuur?

5. Hoe gulzig was het lokaal openbaar bestuur in 1950?6. Hoe gulzig was het lokaal openbaar bestuur in 1980?7. Hoe gulzig was het lokaal openbaar bestuur in 2010?8. Wat zijn opmerkelijke verschillen tussen deze drie

onderzoeksmomenten?9. Bevestigt/ontkent empirisch onderzoek de beweerde/vermoede

ontwikkeling naar meer gulzig bestuur?

Methodiek

Kwalitatieve onderzoeksmethode: Theoretisch onderzoek naar het concept gulzig bestuur Theoretisch kader om vanuit drie theoretische invalshoeken

- theories of political control of bureaucracy,- de rational choice theory en - de theories of governancehet fenomeen gulzig bestuur te verklaren

Documentenonderzoek (inhoudsanalyse) bij twee Nederlandse gemeenten (Amsterdam en Utrecht) uit de jaren 1950, 1980 en 2010

Theories of political control of bureaucracy

Dichotomie politiek/bestuur, waarbij politieke besluiten/ acties/actoren meestal de onafhankelijke variabelen zijn.

Client responsiveness; co-management: het parlement maakt direct afspraken met de verantwoordelijke baas over beleidsvorming en beleidsuitvoering.

Principal-agent theory– Bureaucratie is meegaand t.o.v. politieke controle – Politieke controlemechanismen zijn belangrijk – De organisatie doet ertoe (dicht bij macht of niet) – Uitspraken van influentials zijn belangrijk

Theories of political control of bureaucracy

H0: Ambtenaren en politici handelen naar eigen overtuiging.

Ha: Ambtenaren zijn volgend aan politici.

Rational Choice theory

• H0: De individuele ambtenaar en de individuele politicus proberen geen invloed aan te wenden om de burger tot economisch gewenst gedrag te verleiden.

• Ha: De individuele ambtenaar zal om zijn arbeidsplaats veilig te stellen eraan werken de burger te bewegen zich zo te gedragen als economisch gunstig is voor de overheid.

Theories of Governance

Openbaar bestuur begeeft zich niet meer in een verticaal georganiseerde maatschappij, maar in een ongrijpbare samenleving met horizontale en netwerkstructuren.

Overheid is niet meer de enige speler binnen het publieke domein; veel taken worden uitbesteed aan private partijen.

Theories of Governance

• H0: Politici gedragen zich als wetgevende macht, ambtenaren als uitvoerende macht.

• Ha: Politici en ambtenaren houden zich bezig met wetgeving en beleidsuitvoering in onderlinge samenwerking en in samenwerking met burgers en belangengroepen. Het groepsproces bepaalt uiteindelijk het resultaat.

Rational choice theory

Theories of governance

Invloed van fragmentatie en afname gezag op handelen van politici

Invloed van bedrijfs-matig werken op handelen van politici

Mate van gulzigheid van bestuur

Nastreven eigenbelang

Maximalisatie van eigen nut

Verschuiving van macht door decentralisatie: meer invloed naar street-level-bureaucrats

Toename van vraag naar legitimiteit en responsiviteit

Theories of political control of bureaucracy