Het geheugen en dementie

Presentatie gemaakt door M.J. te Hennepe-van Vulpen MSc. ing. Preventiefunctionaris/psycholoog

GGNet Preventie

2

Lezing over Geheugen en Dementie

Programma: • Hoe zit het geheugen in elkaar? • Soorten dementie • Praktische tips

Geheugen en vergeten

Normale geheugenklachten 1. Namen vergeten 2. Niet op woorden kunnen komen 3. Spullen kwijtraken 4. Vergeten wat iemand net tegen je

gezegd heeft 5. Vergeten van plannen of voornemens

Wat is aan de hand bij normale veroudering van het geheugen?

• Oudere volwassenen letten meer op geheugenfouten

• Het geheugen gaat langzamer werken als je ouder wordt.

We zeggen: ‘het geheugen wordt langzamer’. Hoeveel geheugens heeft u eigenlijk?

• Goede antwoord: • Inclusief geur en emotie

256

Soorten geheugens

• Autobiografisch geheugen: Herinneringen aan uw eigen levensloop

– Persoonlijk – Dimensie: tijd

Soorten geheugens

• Procedureel geheugen Geheugen voor hoe je iets doet

– Leren door te doen – Tot op hoge leeftijd!

Soorten geheugens

• Ruimtelijk geheugen – Leren door te doen – Dimensie: ruimte - afstand

Soorten geheugens

• Declaratieve geheugen Geheugen voor feiten

– Actief leren – Niet persoonlijk – Geen ruimte en geen tijd

10

Informatie opslaan en terughalen

1. Zintuigelijk geheugen - goed horen, goed zien 2. Werkgeheugen - hippocampus - leervermogen 3. Langetermijngeheugen

- Herhalen - Ophaalsteuntjes

Ziekte van Alzheimer• Geheugen - werkgeheugen probleem

én (!) • Problemen met óf de weg vinden óf de tijd óf hoe

je een voorwerp moet gebruiken én

• Problemen met ADL (algemeen dagelijkse levensverrichtingen)

• Moeite met volgorde – keuzes - initiatief (plannen maken)

– Zelfverzorging ( bijv. aankleden, koken)

• Geen moeite met vertellen over vroeger

Ziekte van Alzheimer

• Langzame start • Geheugenklachten voorop (bij ouderen) • Varianten: taal - zien/herkennen - gedrag • Ziekte-inzicht • Sun-downing • Omdraaien dag en nachtritme • Achterdocht • Onmacht/Agressie • Ontremming • Onrust

Vasculaire dementie

• Bloedvaatjes • Schade heel verschillend • Niet noodzakelijk geheugenklachten • Ziekte-inzicht vaak aanwezig • Plotselinge start • Vaak al hart- en vaatziekte aanwezig

14

Fronto-temporale dementie (ziekte van Pick)

• Hoofdprobleem: gedragsproblemen • Ontremd • Ongepast in sociale situatie • Passief - dwangmatig

• Bijkomend: moeite met hogere functies: • plannen • initiatief nemen • ordenen (raken alles kwijt) • keuzes maken

Lewy-body dementie

• Wisselende helderheid • (Visuele) Hallucinaties • Geassocieerd met de ziekte van

Parkinson

16

Dementie

• Soorten dementie overlappen elkaar • Gemeenschappelijke kenmerken:

• Overgevoelig voor prikkels • Afwisselen actief en rust • Structuur • Niet overbelasten

• Geen dementerende hetzelfde

17

Dementie - stadia

• Mild: ‘gewoon’ met ‘gekke dingen’ • Matig: ‘gewone’ dingen lukken niet

meer • Ernstig: geen gesprek meer mogelijk

• Omgekeerde volgorde van het leven - ‘kinds’

18

Erfelijkheid

• Ziekte van Alzheimer • Jong: ja • Oudere leeftijd: nee - beschermend gen

• Vasculaire Dementie • Nee • Maar wel de onderliggende mechanismes:

• Hoge bloeddruk • Verhoogd cholesterol • Suikerziekte enz.

• Fronto-temporale dementie • Ja, er zijn erfelijke vormen

• Lewy body dementie • Nee

Tips deel 1

• Positieve sfeer - vrolijk - humor • Maar wees niet te druk = prikkels • Vermijd stress • Let op wat goed gaat • Denk aan eigenwaarde

– Niet mopperen: helpt niet – Wel helpen - ondersteunen

• Voldoende mensen om te helpen • Let op wat je zelf aankan - wissel af

Tips deel 2• Neem de tijd • Houd het prikkelarm (weinig drukte) • Laat mensen niet kiezen • Verwacht geen initiatief - wel activeren • Breng structuur aan • Eet en drink lekker en gezond • Beweeg voldoende • Liefst in de buitenlucht (dag- en nachtritme)

• Stimuleer sociale contacten • Denk aan leuke dingen van vroeger

Activiteiten• Traditie: oud en vertrouwd • Muziek - Geur • Beperkt in tijd • Structuur: even naar buiten • Beperkt gezelschap • Diner wellicht ‘s middags – vroeg in de avond (of

brunch?) • Voldoende helpers • Rust – voorkom overbelasting

22

Communicatie• Praat zo dat uw gezicht te zien is (niet achter

iemand) • Niet corrigeren • Vriendelijk, respectvol, niet dwingend • Niet te druk praten • Kort, één opdracht per keer • Pas op met uitdrukkingen • Sluit aan bij persoon: dialect of juist ‘chique’ • Grappen maken gaat vaak wel

Helpt geheugentraining?

• Ja, maar alleen heel specifiek: niet alle 256 tegelijk – ZvA: procedureel geheugen

• Beter: veel bewegen! • En door het zelfvertrouwen te behouden.

– Zelfrespect •Niet testen •Niet corrigeren

•Geheugentraining - puzzels - spelletjes: kan ook geen kwaad!

Hulpmiddelen• Bord met programma • Geef steeds hintjes om te oriënteren

• Kijk, het is lente: ziet u de lammetjes? • We zijn nu in de stal….

• Herhaling • Respect • Naambordjes • Wegwijzers

Laatste tips

• Wees niet perfectionistisch: voldoende is goed genoeg

• Zoek tijdig hulp • Blijf (sociale) activiteiten doen waar je

energie van krijgt • Geniet van alles wat wel gaat • Geniet van kleine dingen • En vooral:

VEEL HUMOR

26

Informatie en hulp

• Alzheimer Nederland • Mezzo, vereniging voor

mantelzorgers • Sociale wijkteams, Perspectief

Zutphen • GGNet

• POM-gesprekken

27

Boekentips

• Zorgwijzer Geheugen € 5,- hersenstichting.nl

• Help me even herinneren + dvd (tweedehands)

• Had ik het maar geweten Ruud Dirkse, Caro Petit

• Het alzheimer mysterie Wiesje van der Flier, Philip Scheltens

28

Dank voor uw aandacht!