VISIETRAJECTERFGOEDCELLEN

Tournée Générale 16 juni 2015

Inleiding en resultaten

Visietraject

erfgoedcellen

INLEIDING: EEN TERUGBLIK OP 15 JAARERFGOEDCELLENWERKING

Visietraject

erfgoedcellen

2000: HOE HET BEGON…

� Besluit van de Vlaamse regering van 23 juni 2000: subsidiëring van

cultureel-erfgoedconvenanten met Antwerpen, Gent en Brugge

Een groot deel van het cultureel erfgoed bevindt zich buiten de muren van

musea, bijvoorbeeld in kloosters, archieven, privécollecties … De regulering

over erfgoedconvenants moet zorgen voor een andersoortig geïntegreerd

beleid.

Pascal Gielen, Kleine dramaturgie voor een artefactenstoet ,2000

Ik verwacht van de erfgoedcellen dat ze ons verrassen, dat ze mensen uit hun

kot lokken, dat ze op een creatieve manier ons dingen laten zien die we nog

nooit hebben gezien, dat ze nieuwe verbanden leggen, onvermoede bronnen

aanboren.

Bert Anciaux, toenmalig minister van Cultuur

2000-2004: HET EXPERIMENT BREIDT ZICH UIT…

� Start erfgoedcellenwerking: Antwerpen, Gent, Brugge, Leuven,

Mechelen, Tongeren, Brussel, Ieper en Kortrijk

� Op het programma:

1. Inzet op lokale erfgoednetwerken en geïntegreerde werking

2. Uitbouw van eerste publieksgerichte erfgoeddatabanken in Vlaanderen

3. Sensibilisering brede publiek

4. Experimentele projecten rond minder gekend lokaal erfgoed

De convenants moeten de steden structurele ruimte geven om hun centrumfunctie constructief

verder te ontwikkelen. De erfgoedcel is hierbij een nieuw bruggenhoofd dat daadwerkelijk

bruggen kan slaan.

Bert Anciaux, toenmalig minister van Cultuur

Door het sluiten van cultureel-erfgoedconvenants werd een experimenteerruimte gecreëerd om

het lokaal cultureel erfgoed dat niet in erkende en gesubsidieerde musea werd bewaard onder

de aandacht te brengen, de zorg ervoor te verbeteren en om een draagvlak te creëren voor een

verruimd cultureel-erfgoedbeleid.

Memorie van toelichting bij het cultureel-erfgoeddecreet 2007

#9

2005-2009: DECRETALE VERANKERING EN GESTAGE GROEI

� Start intergemeentelijke erfgoedcellen: Waasland, Meetjesland, Mijn-Erfgoed,

Noorderkempen en Terf

� Extra stedelijke convenanten: Hasselt en Sint-Truiden

� Op het programma:

1. Verder inzetten op lokale erfgoednetwerken en detecteren van lokale erfgoed

2. Verdere uitbouw en opstart van lokale erfgoeddatabanken

3. Verdere communicatie naar brede publiek

4. Verdere projecten rond minder gekend lokaal erfgoed

5. Onderlinge kennisdeling en gezamenlijke projecten

6. Makelaarsrol bij geïntegreerde lokale werking

Het werken op lokaal niveau laat toe synergie en samenwerkingsverbanden te creëren die

vertrekken vanuit het lokale erfgoed en zich vormen rond bepaalde vraagstellingen en thema’s.

Via een extra instrument (de erfgoedcel) kan men komen tot een hechte samenwerking.

Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Evaluatie van experimentele fase, 2004

#16

2009-2014: CONTINUERING LOKALE ERFGOEDDYNAMIEK

BINNEN VLAAMS ERFGOEDNETWERK

� Nieuwe convenanten IGS: Kempens Karakter, k.ERF,

Land van Dendermonde, Pajottenland-Zennevallei, Viersprong en POLS

� Extra stedelijke convenant: Aalst

� Uitbreidingen: Ieper -> CO7, Sint-Truiden en Tongeren -> Haspengouw

� Hervorming stedelijke convenanten:

Gent -> STAM, Antwerpen -> MAS

� Vanaf 2013: beleidsprioriteiten voor kunststeden

De open formule van een cultureel-erfgoedconvenant zorgt er voor dat de gemeenten

en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden zelf hun lokaal cultureel-

erfgoedbeleid kunnen invullen binnen de krijtlijnen opgesteld door de Vlaamse

Gemeenschap.

Agentschap Kunsten en Erfgoed, Meta-evaluatie cultureel-erfgoedconvenants, 2013

#22

2009-2014: CONTINUERING LOKALE ERFGOEDDYNAMIEK

BINNEN VLAAMS ERFGOEDNETWERK

� Op het programma:

1. Facilitator en stimulator lokale erfgoednetwerken

2. Verdere uitbouw lokale erfgoeddatabanken en aandacht voor digitale duurzaamheid

3. Verdere communicatie naar brede publiek

4. Van projecten naar trajecten rond minder gekend lokaal erfgoed

5. Generieke doelstellingen voor alle convenanten

6. Ontwikkeling lokaal ondersteuningsbeleid

7. Sterke betrokkenheid bij opstart van gestructureerde Vlaamse werking rond ICE

Met de cultureel-erfgoedconvenants voert Vlaanderen een interessant experiment uit. Centraal

staat het bevorderen van de samenwerking tussen mensen, erfgoedorganisaties en instellingen

die op een interessante en creatieve manier met cultureel erfgoed omgaan.

Joke Schauvliege, toenmalig minister van Cultuur

2015-2020: BESPARINGEN ALS UITNODIGING TOT

REFLECTIE EN VOORUITZIEN� Nieuwe convenant IGS: Kusterfgoed

� Uitbreidingen:

1. Van stedelijk naar IGS: Aalst -> Denderland en Kortrijk -> Zuidwest

2. Binnen convenanten IGS: Waasland, Meetjesland, Viersprong, Kempens Karakter

en Noorderkempen

� Convenant niet verlengd: Hasselt

� Geen mogelijkheid nieuwe convenantsaanvragen in 2015

De cultureel-erfgoedcellen hebben sinds 2000 over heel Vlaanderen gezorgd voor duizenden

momenten van warmte, contact, weerzien, gelach en wat weemoedigheid ook. Erfgoedcellen werken

midden de mensen. Het zijn spelverdelers die anderen laten scoren door zelf goed te spelen; mensen

die culturen, in zeer diverse betekenissen van het woord, samenbrengen. En hulpverleners, die

onderdak zoeken voor erfgoed zonder papieren.

Patrick De Rynck, laudatio uitreiking Cultureel-Erfgoedprijs Vlaamse Regering 2014 aan CO7

16+1+

5 =>

#22

Lokale erfgoedcellen zorgen voor vernieuwing, experiment en voorbeeldwerking. Ze zijn een actor

Sven Gatz, minster van Cultuur, Beleidsnota Cultuur 2015-2020

Lokale erfgoedcellen zorgen voor vernieuwing, experiment en voorbeeldwerking. Ze zijn een actor

tussen, naast, boven, onder en samen met de aanwezige cultuur-erfgoedactoren. Samen vormen ze

een onmisbare schakel in een Vlaams expertisenetwerk.

Sven Gatz, minster van Cultuur, Beleidsnota Cultuur 2015-2020

2015

� Mindere verwachte subsidiëring 2015-2020

1. Keuzes op diverse vlakken op korte termijn!

• Inhoudelijke werking erfgoedcel

=> Welke werkingslijnen behouden en welke niet?

• Personeel

=> Is er nog ruimte voor ervaren en gespecialiseerde medewerkers?

• Ondersteuningsbeleid

=> Nog financiële impulsen voor het lokale erfgoedveld of niet?

2. Nadenken op middellange termijn

=> Waar willen kunststeden en erfgoedcellen in 2020 staan met hun lokale

erfgoedwerkingen?

Voor de volgende jaren moet er rekening gehouden worden met de moeilijke bugettaire contect,

waarbij er geen extra middelen beschikbaar zullen zijn voor nieuwe cultureel-erfgoedconvenants.

Vlaamse Regering, persbericht rond toekenning werkingssubsidies 2015-2020, 2014

INTERVIEWS

� Wie werd geïnterviewd?

1. Beleidsmakers: Vlaamse en lokale

2. Erfgoedwerkers

3. Landelijke erfgoedorganisatie

4. Landelijke organisaties buiten erfgoedsector

� Aanpak

1. 52 respondenten

2. Vaste vragenlijst

� Resultaat

1. Sterktes en kernopdrachten

2. 7 actuele thema’s en uitdagingen

=> Lijst samengesteld

door erfgoedcellen

STERKTES ENKERNOPDRACHTEN

Visietraject

erfgoedcellen

STERKTES EN KERNOPDRACHTEN

� 3 basisvragen => 3 prioriteiten

1. Loketfunctie

2. Netwerkrol

3. Aandacht voor zwerfgoed en ICE

erfgoedzorg

3%museale

collecties

4%papieren erfgoed

4%

digitalisering

7%

subsidies

7%

publieksprojecte

n

9%

ICE

9%

zwerfgoed

10%

geïntegreerd

12%

netwerken

17%

loketfunctie

18%

1. LOKETFUNCTIE = UNIQUE SELLING POINT

� Inhoudelijke ondersteuning: consensus

1. Lokaal en exclusief met erfgoed bezig

2. Eerste aanspreekpunt

3. Bemiddelende rol

4. Opvolgen en vertalen (inter)nationale tendensen

� Logistieke ondersteuning:

wat met uitleendiensten?

� Subsidiebeleid: geen consensus

1. Verantwoordelijkheid lokaal bestuur

vs. trigger

1. Complementariteit: protocol

2. Meetbare return en vooral usual suspects?

3. Protocol

Voor de vrijwilliger is het veel aangenamer

werken op die manier. Je hebt een concreet

aanspreekpunt als je hulp nodig hebt. Het is

absoluut een zeer groot verschil.

Fons Dierickx, voorzitter Heemkunde

Vlaanderen

Structurele subsidies horen thuis bij

het lokale niveau. Projectsubsidies

kunnen, maar enkel als ondersteuning,

…. Het moet een middel zijn om andere

doelstellingen te bereiken.

Joke Bungeneers, diensthoofd Erfgoed

Provincie Antwerpen

Sessie

1

� Rol van bruggenbouwer

� Erfgoedcellen weg = trekker weg

1. Netwerken houden zichzelf niet in stand!

2. Rol voor collectiebeherende instellingen?

� Samen sterk

1. Erfgoedcellenwerking onderling => Niet altijd warm water uitvinden

2. Met andere beleidsdomeinen: Nu vooral ad hoc (projectmatig) => Drempels

3. Geïntegreerd: samenwerken, netwerken en expertisedelen

2. NETWERKEN EN SAMENWERKEN

Sessies

2+3+5+ 6

Als je de verbindingsofficier wegneemt, zullen de netwerken nog wel blijven bestaan.

Maar als niemand binnen dat netwerk opstaat dan zal het gewoon verdwijnen.

Eva Wuyts, coördinator Vlaamse Erfgoedbibliotheek.

Het gaat totaal niet over hoe het erfgoed noemt, het gaat erover dat het kan werken…

De specialisten moeten kunnen samenwerken, wat ze ook doen… De versnippering

moet daar nog een beetje weg..

Bart Caron, voorzitter Commissie Cultuur Vlaams Parlement

3. AANDACHT VOOR WELK ERFGOED?

Sessie

3

�Zwerfgoed : erfgoed buiten bewaarinstellingen

=> Publiekspotentieel

�ICE

1. Focus door lokale verankering

2. Hefboom voor samenwerking met andere sectoren

�Musea- en archiefcollecties en collectiezorg

1. Minder prioritair of geen kerntaak

2. Wel netwerken en doorverwijzen

Erfgoed dat niet in handen is van instellingen, maar zich bij personen of

verenigingen bevindt. Dat vrijwilligerswerk moet blijvende impulsen krijgen. Het

lokaal erfgoed-convenant is daartoe zeer goed geplaatst.

Cathy Coudyser, Commissie Cultuur Vlaams Parlement

Er mag een expertisecentrum en steunpunt zijn, maar ICE detecteren en documenteren

lijkt mij écht iets voor een erfgoedcel.

Koen Claessens, schepen Erfgoed Retie en lid Raad van Bestuur k.Erf

4. DIGITALISEREN EN DATABANKEN

� Niet ‘dé’, wel ‘een’ prioriteit

� Combinatie bewaring en publiekswerking

=> Waardering publiekswerking databanken

� Vrijwilligerswerking

Met de huidige digitalisering heb je tal

van manieren waardoor je toch tot een

heel breed publiek kan komen en

mensen ook, van thuis uit, kan bereiken.

Luc Martens, burgemeester Roeselare

en voorzitter VVSG

Ik was meteen onder de indruk van het

hoge kwaliteitsniveau. Daar zit

onmiddellijk ook een moeilijk punt:

misschien wordt de lat wel iets te hoog

gelegd. Iets kwalitatief op poten zetten

is eenvoudiger dan dit hoge niveau ook

vol te houden.

Reinoud Van Acker, coördinator

Monumentenwacht West-Vlaanderen

5. WERKING VOOR OF ACHTER DE SCHERMEN

� Publieksgerichte werking minder belangrijk, maar…

1. Hefboom doelgroepenwerking

2. Bekendheid verwerven in opstartfase

� Evolutie in erfgoedcellenwerking:

projectmatig → verbreding en verdieping → verbindend en makelaardij

Een lokale erfgoedwerking

KMSK Antwerpen

Een lokale erfgoedwerking

kan maar resultaten boeken

als je het structureel doet en

langdurig. Het is beter te

investeren in projecten waar

je de lokale gemeenschap

participatief in betrekt, dan in

spektakel of prestigeprojecten.

Manfred Sellink, directeur

KMSK Antwerpen

De erfgoedcel moet zich laten zien en

haar bestaansreden duidelijk maken.

Enerzijds is het belangrijk voor het

beleid dat de erfgoedcel door grote

events zichtbaar is… Dat is inderdaad

geen eenvoudig evenwicht. De tijd die je

in een groot evenement steekt is, is

groot en gaat ten koste van de

ondersteuning.

Anniek Nagels, schepen van Cultuur en

Jeugd Genk en secretaris Mijn-Erfgoed

Sessies

2+4

UITLEIDING

Visietraject

erfgoedcellen

ACTUELE THEMA’S VOOR DISCUSSIERONDES

� Sessie 1: Ondersteuningsbeleid: quo vadis?

� Sessie 2: Clustering en intergemeentelijke samenwerking: hoe aanpakken,

verbreden en hoe optimaal benutten?

� Sessie 3: Lokale autonomie en Vlaamse krijtlijnen

� Sessie 4: Stedelijke netwerken, zwerfgoed en collectiebeleid

� Sessie 5: Actor of makelaar?

� Sessie 6: Living apart together? Over geïntegreerd erfgoedbeleid

VERDERE PROGRAMMA TOURNÉE GÉNÉRALE

� 13:45-14:30 Eerste discussieronde (6 parallelle sessies)

� 14:30-14:45 Deelnemers gaan naar tweede sessie

� 14:45-15:30 Tweede discussieronde (6 parallelle sessies)

� 15:30-15:45 Deelnemers gaan naar vergaderzaal B

� 15:45-16:05 Erfgoed, uw vriend? Over de zin ervan en omgang ermee?

Anton Froeyman (dr. in de Wijsbegeerte UGent)

� 16:05-16:30 Afsluitende beschouwingen

Marleen Platteau (raadgever kabinet Vlaams minister voor

Cultuur Sven Gatz)

� 16:30-16:35 Afsluiting

Gregory Vercauteren (FARO)

� 16:35 Receptie