20 september 2016

GEMEENTE HAAKSBERGEN

PLAN VAN AANPAK TOEKOMSTVISIE HAAKSBERGEN

2

1. Ons begrip van de situatie

Aanleiding

Op 21 april 2016 heeft bureau Necker van Naem het onderzoeksrapport

'Bestuursmonitor Haaksbergen, staat de gemeente in haar kracht?'

gepresenteerd.

Uit de Bestuursmonitor blijkt dat in de Gemeente Haaksbergen een

langetermijnvisie ontbreekt, dat het samenspel tussen Raad, College en

ambtelijke organisatie beter moet en dat de gemeente meer kan bereiken

door meer oog te hebben voor en een duidelijker visie te hebben op de

voordelen van samenwerking met verschillende partners.

Opstellen Toekomstvisie Haaksbergen

Op 6 juli 2016 heeft de Raad besloten als Raad een eerste invulling te

geven aan de aanbevelingen van de Bestuursmonitor met betrekking tot

de langetermijnvisie en het interne samenspel. Besloten is een

inhoudelijke visie voor de lange termijn op te stellen. Inwoners, bedrijven,

verenigingen en instellingen dienen nauw betrokken te worden bij de

visievorming.

Eisen aan het visietraject

Procesmatige aanpak: de toekomstvisie komt op basis van een

SWOT-analyse en een scenariobeschrijving tot stand in een

transparant en compact proces.

Burgerparticipatie: het moet mogelijk zijn voor alle inwoners,

bedrijven, verenigingen en instellingen om inbreng te hebben bij

het opstellen van de visie, waar mogelijk met inzet van ICT. De

participatie moet laagdrempelig en uitnodigend zijn.

Bestuurlijke betrokkenheid: de Raad is leidend in het proces en

dus zeer nauw betrokken bij de totstandkoming van de

toekomstvisie. Bij de bijeenkomsten met de samenleving spelen

Raadsleden een belangrijke rol. Het College van B&W heeft in het

proces meer een verbindende en secundaire rol.

Ambtelijke betrokkenheid: het creëren van betrokkenheid en

draagvlak bij de eigen organisatie is van groot belang.

Doorlooptijd

Het streven is dat de Toekomstvisie in december 2016 aan de

opdrachtgever wordt opgeleverd.

Opdrachtgever

De Raad van Haaksbergen vervult de opdrachtgeversrol.

Contactpersoon

Centrale contactpersoon in dit project is de Raadsgriffier, de heer Gerrit

Raaben

3

Externe ondersteuning

Gezien de bijzondere aard van het proces acht de Raad het noodzakelijk

externe ondersteuning in te huren.

Daarbij gaat het om inhoudelijk advies over het proces, procesbegeleiding

en inhoudelijke uitwerking (penvoering) van de Toekomstvisie

Haaksbergen. Kortom, Futureconsult voert alle voorkomende

werkzaamheden uit die tot de totstandkoming van de visie leiden.

Futureconsult heeft op donderdag 1 september aan de fractievoorzitters

van de in de Raad vertegenwoordigde partijen en Burgemeester en

Raadsgriffier een voorstel voor de aanpak om tot een visie te komen

gepresenteerd.

Naar aanleiding van deze presentatie is Futureconsult gevraagd offerte uit

te brengen voor dit project met bijbehorend plan van aanpak en

begroting.

4

Onze adviseurs Hieronder vindt u een omschrijving van de adviseurs die wij voornemens

zijn de werkzaamheden te laten verrichten.

Drs. Jan Nekkers - directeur Futureconsult

Jan Nekkers is directeur en oprichter van Futureconsult. Hij is afkomstig

uit Zutphen. Hij heeft meer dan twintig jaar ervaring met het opstellen

van scenario’s dan wel toekomstvisies. In het verleden heeft hij

scenariotrajecten begeleid bij Oxfam Novib, de gemeente Deventer en de

PvdA. Recent heeft hij een koersplan opgesteld voor de Vereniging van

Afvalbedrijven en een toekomstvisie voor het Nationaal Archief.

Hij was onder meer werkzaam als onderzoeker bij de Universiteit van

Leiden, als stafmedewerker bij de Wiardi Beckman Stichting, als

beleidsadviseur bij de PvdA en als organisatieadviseur. Van zijn hand zijn

tal van publicaties verschenen over uiteenlopende onderwerpen. In 2000

schreef hij het boek 'De geschiedenis van 50 jaar Nederlandse

ontwikkelingssamenwerking' (met Peter Malcontent). In 2007 verscheen

zijn praktische handboek over scenariotechniek ‘Wijzer in de Toekomst’,

dat inmiddels een 12e druk heeft beleefd. Daarnaast geeft hij regelmatig

lezingen en masterclasses over scenarioplanning. Hij was als projectleider

of supervisor betrokken bij de hiervoor genoemde gemeentelijke

visietrajecten.

Zsa Zsa Balian MSc - adviseur

Zsa Zsa Balian is adviseur bij Futureconsult. Van huis uit is zij medisch

antropoloog en socioloog. Bij Futureconsult doet zij projecten voor onder

meer de Gemeente Waddinxveen, de Gemeente Veenendaal, de Tweede

Kamerfractie van de PvdA en het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken.

Voorheen werkte zij op de sustainability afdeling van Unilever en was zij

projectmanager bij de Missing Chapter Foundation, een organisatie die is

opgericht om bij te dragen aan toekomstbestendige oplossingen voor

maatschappelijke vraagstukken, opgericht en geleid door prinses

Laurentien van Oranje.

5

Loulou Nekkers - junior adviseur

Loulou Nekkers werkt tien jaar bij Futureconsult als office manager. Zij heeft deze functie gecombineerd met haar studie aan de Pabo van de Hogeschool van Amsterdam en met haar werkzaamheden als manager van een tweetalig kinderdagverblijf op Montessori-basis in Amsterdam. Als manager van dit kinderdagverblijf gaf zij leiding aan twintig medewerkers verspreid over twee locaties.

Momenteel werkt zij full time bij Futureconsult en combineert het office management met werkzaamheden als adviseur.

Ali Bal MSc. - junior adviseur

Ali Bal is werkzaam bij Futureconsult als junior adviseur. Gedurende zijn Master Sociale Geografie (Universiteit van Amsterdam) heeft hij zich gespecialiseerd in het bestuderen van de ruimtelijke structuur en de daarmee samenhangende economische, politieke en sociaal-culturele processen in steden en stedelijke gebieden. Tijdens zijn scriptie deed hij, in samenwerking met International New Town Insitute (INTI), Shenzhen University en Shenzhen Centre for Design, onderzoek naar de opbouw van sociaal kapitaal van etnische minderheden in stedelijk China. Ali beschikt over een Bachelor Docent Aardrijkskunde (Hogeschool van Amsterdam) en heeft meerdere jaren gewerkt als docent aardrijkskunde aan het Hervormd Lyceum West, een middelbare school voor mavo, havo, vwo en gymnasium in Amsterdam. Tijdens zijn werkzaamheden als docent heeft hij, in samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam en het Duitsland Instituut, onderzoek gedaan naar de herstructurering van het Ruhrgebied. Ali heeft meerdere jaren ervaring binnen de detailhandel. Hij heeft gewerkt als verkoopspecialist bij een elektronicawinkel en was eigenaar

6

van een winkel gespecialiseerd in biologische en mediterrane levensmiddelen. In beide functies heeft hij, als leermeester, mbo-leerlingen begeleid tijdens hun stageperiode. Door zijn brede achtergrond in de sociale geografie, heeft Ali ervaring en expertise opgebouwd op het gebied van stedelijke ontwikkelingen. Die ervaring zet hij nu in als adviseur bij Futureconsult. Momenteel werkt hij aan het visietraject voor gemeente Veenendaal.

Profielschets Marlot Groot Kormelink

Marlot Groot Kormelink is afkomstig uit Lichtenvoorde. Zij is werkzaam bij Futureconsult als junior adviseur. Daarnaast studeert zij aan Leiden Universiteit, Campus Den Haag. Hier volgt zij de bachelortrack Bestuurskunde; economie, bestuur en management. Een unieke studierichting in Nederland waarbij de focus ligt op de relatie tussen bestuur en economisch/efficiënt management. Daarnaast heeft zij een minor Political Science gevolgd aan Stockholm Universitet in Zweden. Gedurende haar studie heeft zij meegewerkt aan een consultancy project met de Gemeente Delft. In samenwerking met studenten van Kentucky University is er een advies uitgebracht aan de gemeente Delft en de TU Delft over het veranderen van Delft in een echte studentenstad. Met dit opgebouwde kennispakket werkt Marlot op dit moment mee aan visie- en strategietrajecten bij Futureconsult.

7

4. Plan van aanpak

Wij stellen ons voor het proces van visieontwikkeling in de volgende

zeven stappen aan te pakken. Naast deze stappen geven wij aan wie de

centrale actoren bij iedere stap zijn.

Ambassadeurs samenleving

Workshops inspiratieteam

Futureconsult

Participatie samenleving, Raad

Raad

Workshops inspiratieteam

Futureconsult

SWOT

Trendanalyse

Keuzes en ambities

Scenario’s

Voorkeursscenario

Vaststelling visie

1

2

3

4

5

7

Visie6

Terugkoppelingmet fractie-voorzitters

Hieronder geven wij aan welke participatiemomenten bij iedere stap

horen.

Toekomstcafé’s met scholieren

Online enquête

Aftrap met jeugd Uitschrijven wedstrijd

Feestelijke presentatie

Raad Toekomst op de markt

Week van de ToekomstLokale top (G1000)

Toekomstgesprekken met maatschappelijke organisaties en

bedrijven/ondernemers

Participatie samenleving, Raad en B&W

Terugkoppelingmet fractie-voorzitters

8

Fasering

0 Voorbereiding

Kennismaking; opstellen projectplan, communicatieplan en

participatieplan en daaruit voortvloeiend draaiboek. Vaststelling

projectplan door fractievoorzitters namens opdrachtgever.

1 Trendanalyse

Wat is de staat van Haaksbergen anno 2016; kerngegevens,

kernwaarden en kernkwaliteiten. Inventarisatie maatschappelijke

en lokale trends.

2 SWOT

Confrontatie trendanalyse met sterke- zwakteanalyse van

Haaksbergen. Wat zijn de belangrijkste keuzes die voorliggen?

3 Scenario's

Op grond van de belangrijkste keuzes die voorliggen worden twee

of meer scenario's voor de toekomst van Haakbergen uitgewerkt.

4 Voorkeursscenario

Start participatietraject met de samenleving. De scenario's

worden voorgelegd aan de samenleving. Welk scenario heeft de

voorkeur van de samenleving? Moeten onderdelen van de

verschillende scenario's worden samengesteld tot één

voorkeurscenario?

5 Opstellen ontwerp strategische visie

Op basis van het participatietraject en overleg met

opdrachtgevers wordt de conceptvisie uitgeschreven.

6 Vaststelling visie

De conceptvisie gaat het bestuurlijk traject in. Vaststelling door de

Raad als Toekomstvisie 2030 van Haaksbergen.

Overzicht en planning per fase De onderscheiden fasen worden in het vervolg toegelicht. Hierbij is per

fase aangegeven hoe de participatie wordt vormgegeven om tot een

gedragen visie te komen. Ook is per fase aangeven welke eindproducten

zullen worden opgeleverd.

Fase 0 – Voorbereiding

Tijdsplanning

Oktober 2016

Doel

Doel van deze fase is:

Vaststelling projectplan door fractievoorzitters namens

opdrachtgever;

Kennismaking;

Nader uitwerken projectplan inclusief tijdsplanning;

Opstellen communicatie- en participatieplan;

Opstellen draaiboek;

Activiteiten

Kick-off

De kick-off markeert de eerste kennismaking tussen het team van

Futureconsult en Haaksbergen. Tijdens de kick-off worden de

projectplannen besproken en worden procesafspraken gemaakt.

Futureconsult maakt een gedetailleerde planning in de vorm van een

draaiboek voor het gehele traject. Tijdens de kick-off wordt tevens een

krachtenveldanalyse gemaakt, die als basis dient voor het

participatietraject.

Het voorbereiden van het participatietraject

Futureconsult stelt een communicatie- en participatieplan op. In dit plan

worden onder andere de verschillende doelgroepen en

communicatiekanalen geïdentificeerd. Aanvullend hierop wordt een

nauwgezette planning gemaakt, zodat Haaksbergers tijdig kunnen worden

geïnformeerd en uitgenodigd.

Voor het participatietraject zijn het betrekken van lokale media van

belang en het ontwikkelen van een website, een herkenbaar logo en

huisstijl. Hier wordt bij voorkeur een lokaal ontwerpbedrijf voor ingezet.

Website

De website vormt een belangrijk kanaal om input te verzamelen uit de

samenleving en inwoners te informeren over het traject. Iedereen kan

meedoen met een fotowedstrijd voor inwoners onder de noemer ‘Typisch

Haaksbergen’ die via de website loopt. Inwoners kunnen bovendien al

hun input gedurende het hele traject kwijt in een ‘ideeënbus’, die

onderdeel uitmaakt van de website. Ook staat er een enquête waarin de

kernwaarden, trends, sterktes en zwaktes worden getoetst.

De website komt los te staan van de gemeentelijke website. De opzet en

organisatie van de website wordt verzorgd door Futureconsult. Kosten

(van ontwerp) van de website komen voor rekening van de gemeente

Haaksbergen ( zie pagina 28)

Eindproducten

De eindproducten in deze fase zijn:

Projectplan inclusief tijdsplanning;

Participatie- en communicatieplan;

Vaststelling stakeholders voor volgende fases.

10

Fase 1 – Trendanalyse

Tijdsplanning

Oktober 2016

Doel

Doel van deze fase is:

Verrichten vooronderzoek: historie van de gemeente en huidige

situatie (kerngegevens, kernwaarden en kernkwaliteiten).

Onderzoeken welke maatschappelijke trends op Haaksbergen

afkomen.

Activiteiten

Vooronderzoek: verleden en heden

Futureconsult voert een vooronderzoek uit. Een visie is geen losgezongen

toekomstbeeld, maar heeft duidelijke wortels in het verleden en heden.

Uitvoerig onderzoek naar het heden en verleden van Haaksbergen levert

een kwalitatief hoogstaande toekomstvisie op.

Wat is de ontstaansgeschiedenis van Haaksbergen? Welke positie nam

Haaksbergen van oudsher aan in de regio? Wat bepaalde en bepaalt het

ruimtelijk beeld van Haaksbergen? Wat bepaalde het karakter van de

inwoners van Haaksbergen? Wat zijn de kernwaarden en kernkwaliteiten

van Haaksbergen?

Dit onderzoek wordt door Futureconsult verwerkt tot een document met

een aantal kernwaarden van Haaksbergen die meegenomen worden in de

toekomstvisie.

Huidige situatie

Een belangrijk onderdeel van een toekomstvisie is het in kaart brengen

van de huidige situatie. Futureconsult verricht een onderzoek op het

gebied van bevolkingssamenstelling- en ontwikkeling, wonen, en werken,

veiligheid, voorzieningen, infrastructuur en duurzaamheid binnen

Haaksbergen. Deze cijfers worden afgezet tegen cijfers uit de regio en het

provinciale gemiddelde.

Trendonderzoek

In het trendonderzoek wordt antwoord gegeven op de vraag wat de

belangrijkste maatschappelijke trends zijn die zorgen voor een nieuwe

toekomst van Haaksbergen. Wat zijn de belangrijkste trends die hetzelfde

zullen blijven? Wat zijn bijvoorbeeld de demografische prognoses voor de

gemeente? Welke gevolgen heeft het Energieakkoord voor Haaksbergen?

Wat betekenen ontwikkelingen rondom ICT voor Haaksbergen?

Eindproducten

De eindproducten in deze fase zijn:

Historische analyse;

Overzicht van de meest recente kerngegevens, kernwaarden en

kernkwaliteiten van Haaksbergen.

Trendanalyse

11

Fase 2 – SWOT-analyse

Tijdsplanning

Oktober 2016

Doel

Doel van deze fase is:

Confrontatie van maatschappelijke trends met sterkte- en

zwakteanalyse van Haaksbergen.

Activiteiten

SWOT

In een workshop met de belangrijkste stakeholders onder leiding van

Futureconsult presenteert Futureconsult de trends en wordt gekeken wat

deze trends voor de gemeente Haaksbergen betekenen. Welke implicaties

hebben de trends voor de gemeente? Welke kansen, uitdagingen en

dilemma’s roepen de trends op voor Haaksbergen? De geïdentificeerde

omgevingstrends worden onderscheiden in kansen en bedreigingen voor

Haaksbergen. Deze worden samen met de sterkte zwakte analyse

verwerkt in een SWOT-analyse voor Haaksbergen.

Op grond van deze analyse worden de belangrijkste keuzes die voor

Haaksbergen voorliggen geïdentificeerd.

Eindproducten

De eindproducten in deze fase zijn:

SWOT-analyse: sterktes & zwaktes, kansen en bedreigingen.

Keuzes die voorliggen voor Haaksbergen

12

Fase 3 – Keuzes en ambities

Tijdsplanning

Oktober 2016

Doel

Doel van deze fase is:

Identificeren van de belangrijkste

keuzes en ambities die voor

Haaksbergen voorliggen.

Activiteiten

Workshop

In een workshop met het inspiratieteam worden de belangrijkste keuzes

en ambities voor Haaksbergen geïdentificeerd.

Tijdens het gesprek komen de volgende vragen aan bod:

- Hoe zetten trends door zoals beschreven in Haaksbergen 2030?

- Welke nieuwe ontwikkelingen zetten de ambities van

Haaksbergen 2030 in een ander licht?

- Welke ambities en keuzes staan niet ter discussie?

Wat zijn nieuwe vraagstukken en ambities

Toekomstcafés

In een tweetal toekomstcafés, respectievelijk voor ondernemers/

bedrijven en verenigingen en maatschappelijke instellingen, worden de

keuzes besproken en ambities voor Haaksbergen geformuleerd.

13

Fase 4 – Scenario's

Tijdsplanning

Oktober/november 2016

Doel

Doel van deze fase is:

uitschrijven twee tot vier scenario's die mogelijke toekomsten

voor Haaksbergen in 2030 beschrijven.

Eindproducten

De eindproducten in deze fase zijn:

Twee tot vier toekomstscenario's uitgeschreven van maximaal

twee pagina's A4 per stuk

Overzicht van de belangrijkste thema's van de scenario's

Bewerking van de scenario's tot filmpjes die in hoofdlijnen de kern

van de scenario's weergeven.

Het verbeelden van scenario's doen we met een filmpje. Dat een dergelijk

filmpje weinig hoeft te kosten laat het volgende voorbeeld van de

gemeente Borne zien: https://www.youtube.com/

watch?v=vht4V1BL5oQ. Deze filmpjes kunnen via sociale media zoals

bijvoorbeeld YouTube worden verspreid. Dit filmpje kan door een

plaatselijk bureau worden vervaardigd.

14

Fase 5 – Voorkeursscenario

Tijdsplanning

november 2016

Doel

Doel van deze fase is:

Betrekken van inwoners, instellingen en bedrijven bij het visietraject in een adviserende rol;

Kick-off van het participatietraject;

Het construeren van een gewenst toekomstscenario.

De doelscenario’s schetsen objectieve beelden van de toekomst. Het

oordelen over de scenario’s wordt uitgesteld tot deze fase. Nu zowel de

omgeving als de keuzemogelijkheden van de gemeente in kaart zijn

gebracht, is het tijd om hier een gesprek over te voeren met de

samenleving. Welke toekomst is wenselijk? En hoe vermijden we

toekomstige bedreigingen?

Activiteiten

Lokale Top

Wij stellen voor om op een zaterdagmiddag een G1000 te organiseren: op

deze lokale top krijgen 1000 inwoners krijgen de kans om hun stem te

laten horen. Na een loting ontvangen 1000 inwoners van de gemeenten

Haaksbergen een uitnodiging voor de G1000, een dag die volledig in het

teken staat van de toekomst. Inwoners die niet uitgenodigd zijn maar wel

graag aanwezig willen zijn evenals raadsleden en medewerkers van de

gemeente, zijn uiteraard ook welkom!

Inmiddels heeft een tiental gemeenten in Nederland ook een G1000

georganiseerd. Futureconsult was betrokken bij de G1000 in Houten waar

over de toekomstvisie Houten 2030 werd gesproken.

Aftrap

Het participatietraject wordt gestart met een mediagenieke ‘aftrap’. Deze

letterlijke aftrap wordt bijvoorbeeld georganiseerd bij de plaatselijke

voetbalvereniging. De jongste leden van de voetbalvereniging schrijven

hun droom voor de toekomst van Haaksbergen op opblaas voetballen en

schieten die op een doel dat door de burgemeester wordt verdedigd.

Lokale media verslaan het evenement.

Typisch Haaksbergen

Iedereen kan meedoen met een fotowedstrijd voor inwoners onder de

noemer ‘Typisch Haaksbergen’ die via de website loopt.

Toekomstvisie op de Markt

Tijdens de ‘Toekomstvisie op de Markt' zoeken we de inwoners van

Haaksbergen op. Burgemeester en raadsleden staan in een kraam op de

markt en vragen burgers naar commentaar en reacties. De organisatie

van 'toekomstvisie op de markt' berust bij Futureconsult. Kosten voor

materiaal etc. komen voor rekening van de gemeente (zie pag. 28)

Eindproducten

De eindproducten in deze fase zijn:

Gewenst Toekomstscenario Haaksbergen 2030.

15

Fase 6 – Opstellen

ontwerp strategische

visie

Tijdsplanning

november/december 2016

Doel

Doel van deze fase is:

Het toekomstscenario aanscherpen;

Het scenario uitwerken tot een conceptvisie;

Activiteiten

Het compositiescenario uitwerken tot een concept visie

Als uitwerking ontwerpt Futureconsult een conceptvisie.

16

Fase 7 - Vaststellen van de

toekomstvisie door de raad

Tijdsplanning

december 2016

Een uitgewerkt visiedocument wordt

gepresenteerd aan en vastgesteld door de

Raad.

Dit document bevat de volgende elementen:

o Een inleiding met een beschrijving van de (historische) identiteit

van Haaksbergen;

o Beschrijving van de contextuele omgeving van Haaksbergen.

Welke trends komen op Haaksbergen af? En wat voor werelden

levert dat op?

o Een krachtig streefbeeld hoe Haaksbergen wil zijn in de toekomst;

o Een aantal kernambities die aangeven wat de implicaties van de

toekomstvisie zijn voor gemeentelijk beleid en gemeentelijke

organisatie op hoofdlijnen.

Eindproducten

De eindproduct in deze fase zijn:

Een door de Raad vastgestelde visie: leesbaar, toegankelijke en

beeldend.