POSTMODERNISME -...

1

Cursus godsdienst 2015-2016 Mariagaard www.godsdienstmariagaard.weebly.com

POSTMODERNISME

DOELEN

Na deze lessen over postmodernisme kan je: In eigen woorden uitleggen wat postmodernisme inhoudt De kenmerken geven van postmodernisme

Deze kenmerken uitleggen Het wereldbeeld, mensbeeld en godsbeeld van het postmodernisme

samenvatten en omschrijven. Het wereldbeeld, mensbeeld en godsbeeld van het postmodernisme

vergelijken met dat van het modernisme

Uitleggen wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn van een postmodern wereldbeeld voor de moraal.

Een antwoord geven op de vraag wat dit betekent voor de religieuze beleving van jongeren in een postmoderne wereld

Linken leggen tussen maatschappelijke fenomenen (zie o.a. ‘van God

los’), filmfragmenten… en een postmodern wereldbeeld. Vaktaal (!). Aanvullingen op de groene tabel.

1. INLEIDING

GUSTAVUS AND ALIENATION (GUSTAVUS EN DE VERVREEMDING)

Dit korte filmpje straalt een en al moedeloosheid en depressie uit. Het

hoofdpersonage dwaalt anoniem door een grote stad, wordt omvergelopen en

bijna omvergereden. Hij is eenzaam, wanhopig en zo zielig dat zelfs een

zelfmoordpoging mislukt. Pas als hij uit zijn anonieme flatgebouw wegloopt om

als een landloper een fles drank achterover te slaan kan er een glimlach van. Het

is een grauw, negatief wereldbeeld dat hier weerspiegeld wordt, waar de mens

vervreemdt geraakt van alles wat hem gelukkig zou kunnen maken.

(https://www.youtube.com/watch?v=b3ymGcDskys)

Wat zie je in dit fragment?

Geef twee oorzaken, volgens jou, van Gustavus zijn gemoedstoestand.

Vul voor dit fragment de Rode Tabel aan.

http://www.godsdienstmariagaard.weebly.com/

https://www.youtube.com/watch?v=b3ymGcDskys

2


FAMILY GUY – DEMOCRACY KICKS IN

(https://www.youtube.com/watch?v=vlIm-riMN6Q)

Wat zie je in dit fragment?

Waarop wordt hier kritiek gegeven?

Vul voor dit fragment ook de Rode Tabel aan.

VAN GOD LOS?

Van God los op de bus

Engelse column groeit uit tot internationale atheïstencampagne

Uit: De Standaard, zaterdag 07 februari 2009 (verkorte tekst)

Auteur: Steven de Foer

Alsof het nog niet genoeg rommelt binnen de kerk, barst in vele landen

een hevige welles-nietesdiscussie los over het bestaan van God. Favoriet

wapen: slogans op autobussen. Na Engeland, de VS en Spanje volgt nu

Nederland.

In den beginne was er een blog. Ariane Sherine, een jonge columniste van The

Guardian, schreef vorig jaar hoe ze zich op de Londense bussen achtervolgd

voelde door Bijbelcitaten en religieuze spreuken. Ze ging een kijkje nemen op de

website van de adverterende organisatie, en leerde daar dat 'eenieder die het

woord van Jezus aan het kruis niet aanvaardt, de eeuwigheid zal doorbrengen in

helse martelingen'. Dat vond Sherine geen prettig dreigement. Ze vond het

bovendien onzin.


https://www.youtube.com/watch?v=vlIm-riMN6Q

3


De columniste belde het advertentiebureau en vernam dat er geen bezwaren

bestaan tegen boodschappen met een religieuze of levensbeschouwelijke

boodschap. Daarom vroeg Sherine aan atheïstische lezers 5 pond bij te dragen

voor een eigen buscampagne: 'God bestaat waarschijnlijk niet. Maak je niet

langer zorgen, en geniet van het leven.' 'Het was halvelings als grap bedoeld',

zegt Sherine nu. 'Nooit verwacht dat het zo uit de hand zou lopen.'

Carlsberg

In kranten en op het internet werd hard gedebatteerd over de kwestie. Neem nu

dat woordje 'waarschijnlijk'. Waren de atheïsten misschien toch niet zo zeker van

hun zaak? De ware reden voor de inlassing van het woordje bleek een knipoog

naar de reclameslogan van Carlsberg, 'probably the best beer in the world'. Al

gaf zelfs Richard Dawkins1 toe niet honderd procent zeker te zijn dat God niet

bestaat, 'net zo min als ik zeker ben dat er geen eenhoorns bestaan.'

Aanvankelijk leek het bussenatheïsme een louter Engels fenomeen te blijven,

maar in deze geglobaliseerde wereld blijven sterk gemediatiseerde evenementen

zelden nationaal. De eersten die het idee van Ariane Sherine oppikten, waren de

Amerikanen, die de Britten zelfs in snelheid klopten. Begin december

adverteerde The American Humanist Association op 230 bussen in Washington:

'Waarom in God geloven? Wees gewoon een goed mens'.

Creationisme

Later dan we van hen gewend zijn, springen nu ook de Nederlanders op de kar.

De filosoof Floris van de Berg van het Center for Inquiry Low Countries (CFI),

een vrijzinnige denktank, wil 'rede, rationaliteit en ongeloof' promoten in een

nationale campagne. Het geld stroomt binnen, mede dankzij de ruime aandacht

voor het initiatief in de Nederlandse media.

Een concrete aanleiding is er ook. Naar aanleiding van de tweehonderdste

verjaardag van Charles Darwin hebben enkele extreemchristelijke organisaties

zes miljoen brochures laten drukken over het creationisme. Dat is de populaire

versie van intelligent design, de leer die zegt dat het heelal en het leven

geschapen zijn door een 'intelligente ontwerper' - tegen de wetenschappelijke

evolutieleer van Darwin in. Tot voor kort leek creationisme een gekkigheid uit

Amerikaanse bijbelstaten, maar ook in Nederland heeft al in 2005 CDA-minister

Maria Van der Hoeven voorgesteld het creationisme aan te leren op school.

De acht pagina's tellende brochures, getiteld 'Evolutie of Schepping: wat geloof

jij?', worden gedrukt en verspreid met geld dat werd ingezameld door dominees

van gereformeerde kerken. Ze vallen binnenkort bij zes miljoen Nederlandse

huishoudens in de bus. Je ontkomt er alleen aan door de sticker 'NEE géén

creationisme, JA wél Darwin' op je brievenbus te kleven.

1 Richard Dawkins is de auteur van het boek ‘God als misvatting’, waarin hij probeert te

bewijzen dat God niet bestaat.


4


OPDRACHT: Los volgende vragen over de tekst op. Vul ook de Rode Tabel aan.

1. De buscampagne van Ariane Sherine was eigenlijk een tegenreactie.

Waartegen was dit?

2. a Wat vind je zelf van dit busseninitiatief?

b Denk je dat onze maatschappij (in België) zo’n initiatief nodig heeft? Leg uit!

3. a Vanwaar komt dat woordje ‘waarschijnlijk’ in de slogan?

b. Zou jij dat woordje daar laten staan hebben (zonder rekening te houden met

de verwijzing naar de reclame)?

4. De buscampagne in Engeland kreeg ook navolging in Amerika. Welke slogan

kan je in Washington lezen?

5. In Nederland is er een gelijkaardig initiatief, maar dat had een concrete

aanleiding. Welke?

6. Wat betekent Creationisme?

7. Wat is de wetenschappelijke tegenhanger van Creationisme?


5


2. POSTMODERNISME: EEN OMSCHRIJVING

De term Postmodernisme werd voor het eerst gebruikt door Charles Jencks

in 1977 in zijn boek “The language of Post-Modern Architecture”. Sindsdien

wordt het begrip veelvuldig gebruikt. Post- Modernisme heeft sindsdien drie

betekenislagen gekregen: het kan als historische periode gezien worden,

het kan gebruikt worden om alle verschillende stromingen te beschrijven

die zich afzetten tegen het Modernisme, en de term kan ook gebruikt

worden om een wereldbeeld aan te duiden. Het postmodernisme wordt dan

als conditie beschouwd, een overkoepelende wereldvisie.(In de les zullen wij

het vooral gebruiken als overkoepelend ‘wereldbeeld’).

Hoewel het lastig is om over het postmodernisme algemene bepalingen te

geven, is een van de meest belangrijke kenmerken het relativisme. Volgens

het relativisme is alles wat we weten relatief. Geen enkele kennis of waarde

mag nog als absoluut zeker beschouwd worden. Fundamentele waarden of

ideologieën die ooit houvast boden, worden betwijfeld. Het postmodernisme

wordt gekenmerkt door een diep wantrouwen in de grote geordende

principes als religie, politiek, wetenschap, kunst en door een radicale twijfel

aan ‘de kenbaarheid van alles wat is.’ De positie waarin de mens zich dan

bevindt noemt men met de filosoof Lyotard la ’condition postmoderne ’. Er

wordt geen geloof meer gehecht aan de zogenaamde metavertellingen,

elementen zoals het christendom die ons leven en denken zijn fundamentele

structuur geven. Ook wordt er gebroken met de rationalistische traditie van de

verlichting. Typisch westerse opvattingen over rede en rationaliteit worden van

hun voetstuk gehaald. Andere beschavingen of culturen moeten beoordeeld

worden op hun eigen waarde, en niet volgens de zogenaamd superieur

geachte westerse normen.

Iedereen kan van iedereen leren. Dit geldt niet alleen voor culturen, maar

ook voor kunstvormen en wetenschapsbeoefening. Niet het bezit van de

productiemiddelen, maar de toegang tot informatie is doorslaggevend. het

monopolie op databanken bepaalt de machtsverhoudingen. Het weten zelf, de

kennis is de laatste decennia tot de belangrijkste productiekracht uitgegroeid.

De kennis is opgenomen in de warencirculatie, en is koopwaar geworden. De

spelregels van de wetenschap, de politiek en de kunsten hebben zich definitief

gewijzigd. In al deze gebieden is de vroegere eenheid en zekerheid verdwenen.

De meest vernieuwende esthetische en sociale codes ontstaan tegenwoordig

in de vluchtige cultuur van de massamedia, de technologie, en de wetenschap

- en in combinaties van deze drie - , en niet meer per definitie in de

beeldende kunsten. Door de stortvloed van informatie door de massamedia

ontstaat er een veelheid aan tekens en wereldbeelden waardoor er niet langer

één realiteit te onderscheiden valt.


6


KENMERKEN VAN HET POSTMODERNISME

Uit de tekst hierboven kunnen we al een aantal vaststaande kenmerken halen.

We voegen er ook nog een paar aan toe.

De grootste kenmerken van het postmoderne wereldbeeld zijn:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

(zie ook extra uitleg PowerPoint !!!)

Opdracht:

We zagen twee inleidende fragmenten over postmodernisme. Leg

telkens de link tussen het fragment en een of meerdere kenmerken van

het postmodernisme. ( 5 punten te verdienen)

Gustavus and alienation:

Family Guy:


7


3. POSTMODERNISME/MODERNISME

Modernisme kan omschreven worden als het overkoepelend mensbeeld in de

18de, 19de eeuw. Post-modernisme, de naam zegt het zelf, is de stroming erna,

die zich ook radicaal afzet tegen dat modernisme.

Enkele oorzaken van het postmodern wereldbeeld:

Aangezien POST-MODERNISME een reactie is op het MODERNISME, stellen we dit

eens schematisch voor.

MODERNISME (ontstaan na de Verlichting, 18e

eeuw. doorgebroken in de 19e eeuw)

POSTMODERNISME (ontstaan na WOII)

Kenmerkend mensbeeld:


8


GODSBEELD (plaats van geloof)

Wereldbeeld


9


4. GEVOLGEN VOOR DE POSTMODERNE MORAAL

De postmoderne mens is onzeker en twijfelt aan alles. Hij weet dat de mens niet

in één dag is geschapen als volmaakt wezen. In de plaats daarvan zijn wij het

product van een eeuwenlange evolutie, dezelfde evolutie die ook de apen, maar

evengoed het pantoffeldiertje voortbracht. Toeval dus. Er is geen overkoepelende

ideologie meer die een hele maatschappij bundelt en geen godsdienst waar

iedereen in gelooft.

Betekent dit dan ook dat de mens zich van ethiek, van moraal, niets meer hoeft

aan te trekken? Als alles in twijfel wordt getrokken, waarom ons dan nog iets van

waarden, laat staan normen aantrekken…?

Lees de volgende tekst van Dick Houtman en beantwoord daarna de

vragen.

En waarom zou men zich druk moeten maken over het feit dat volgens de

evolutietheorie mensen ook maar gewoon dieren zijn, toevallig ontstaan door

blinde en ongerichte processen van natuurlijke selectie? Wat moet men als

gewone sterveling met zo’n inzicht? Betekent dat dat men zich dan ook maar als

een beest moet gaan gedragen en alle moraal, religie en esthetiek overboord

moet gooien? Natuurlijk betekent het dat niet. Op de vraag wat te doen en

hoe te leven kan de wetenschap, en dus ook de evolutietheorie, eenvoudigweg

geen antwoord geven. Men kan de snel voortschrijdende inzichten van

hersenonderzoekers en genetici dan ook voor kennisgeving aannemen om zich

verder te wijden aan de dingen waarmee mensen zich van dieren onderscheiden

en die het leven de moeite waard maken: het scheppen van esthetisch

vervoerende kunst, het bestrijden van maatschappelijk onrecht, of het voeren

van inspirerende dan wel hartverscheurend grappige gesprekken met goede

vrienden onder het genot van een al even goed glas wijn. ( De onttovering van

de wereld - Over religie, wetenschap en postmoderne cultuur -

Dick Houtman 2009)

Waarop kunnen wetenschap en evolutietheorie geen antwoord geven

volgens Houtman?

Wat moet de mens volgens Houtman dus doen met al die kennis?


10


5. HOE ZIEN TIENERS (10-20 JAAR) HET GODDELIJKE IN EEN

POSTMODERNE SAMENLEVING?

“Dit onderzoek is gestart naar aanleiding van het volgende

maatschappelijke beeld: jongeren van vandaag zijn nihilisten. Jongeren

zijn niet maatschappelijk betrokken en houden zich onvoldoende bezig met maatschappelijke kwesties. En jongeren geven aan geen enkel

subject of object een betekenis of een doel. Zowel moreel als existentieel zouden jongeren leeghoofden zijn.

[…] Maar dat het leven van deze jongeren zich zou afspelen in een sfeer van innerlijke leegte, dat gaat veel te ver. Ze voelen zich vrij om kleur te

geven aan het leven door middel van muziek, theater, sport en vriendschappen. Wel zou gesteld kunnen worden dat een aantal waarden

of idealen niet echt doorleefd worden. Dit geldt echter alleen voor de jongeren bij wie een verschil bestaat tussen gedrag en ideaal.”

A.M.J. Jansen, EEN ONDERZOEK NAAR ZINGEVING EN JONGEREN. EEN GENERATIE

VAN NIKS?, Utrecht, Onuitgegeven masterscriptie Universiteit voor

Humanistiek, 2010, p. 68-69.

1. In de eerste zin staat een verwijzing naar een opvatting die vandaag

in deze maatschappij zou leven over jongeren: ‘Jongeren zijn nihilisten’.

Wat betekent dit?

2. Gaat de onderzoeker van de tekst hiermee akkoord?

3. Ga jij akkoord met het maatschappelijk beeld dat over jongeren leeft

(zie eerste alinea)?


11


Kardinaal Danneels: Zijn jullie nooit bang om voor jullie geloof uit te

komen? Een paar jaar geleden kwam een meisje met de trein voor een gespreksavond hier bij mij. Het regende vreselijk. Een mevrouw bood haar

een lift aan. Ze liet zich honderd meter verder afzetten, omdat ze zich ervoor schaamde dat ze naar de kardinaal kwam luisteren. Soms heb ik de indruk

dat jongeren er bang voor zijn om zich zo goed voor te doen als ze in hun hart ook echt zijn.

François: Met mijn ouders praat ik nu en dan over het geloof, maar met

mijn vrienden… Er zijn er die heel anders denken, en dan begint het plagen. Dus zwijg ik liever…

Kardinaal Danneels: Voel je je dan naïef, conservatief, belachelijk?

François: Beschaamd, belachelijk, ja…

I. DRIESSEN, IS GOD EEN ALLESKUNNER? KARDINAAL GODFRIED DANNEELS IN GESPREK MET TIENERS OVER LEVEN EN GELOOF, Tielt,

Lannoo, 2001, p.12.

Wat is de overkoepelende boodschap van dit interview?

Klopt deze boodschap volgens jou?

“In het laatste decennium hebben commerciële mediabedrijven ontdekt dat verhalen over het bovennatuurlijke, met jonge personages in de hoofdrollen,

denk maar aan Lord of the Rings, True Blood, The Bone Season, The Hunger Games…, een wijdverspreide aantrekkingskracht uitoefenen bij een jong publiek. Deze programma’s en hun publiek verschijnen uiteraard niet uit het

niets; Tieners zijn al altijd geïnteresseerd in verhalen en praktijken die met het bovennatuurlijke te maken hebben. Op dezelfde manier zijn leiders in

religieuze organisaties, zoals het Christendom, al altijd bezorgd geweest over deze interesses en hun afspiegelingen in de entertainmentsector. (L.S Clark,

FROM ANGELS TO ALIENS. TEENAGERS, THE MEDIA AND THE SUPERNATURAL, New York, Oxford University Press, 2003, p. 24-25.)

Wat is de boodschap uit deze tekst?

Waarom zijn leiders van religieuze organisaties ongerust?


12


JEAN-PAUL VERMASSEN OVER ‘JONGEREN EN GELOOF’.

Lees de tekst van Jean-Paul Vermassen op de volgende bladzijde.

Waarmee ga je akkoord ?

Verwoord vanuit dit artikel in vijf zinnen hoe jongeren staan tegenover geloof.

Formuleer twee bedenkingen bij deze opvattingen.


13



14


OPDRACHT:

Kun je nu zelf nog voorbeelden geven uit de hedendaagse (jongeren)cultuur met een duidelijk religieus of zelfs christelijk

karakter?

AANVULLINGEN GROENE TABEL:

Atheïsme:

Creationisme:

Evolutietheorie:

Intelligent design:

Modernisme:

Nihilisme:

Postmodernisme: (zie cursus)


POSTMODERNISME -...

Documents

Transcript of POSTMODERNISME -...