Portfolio van Edwin van der ZandenDeeltijd BOL2

HMC 2012 – 2014

2

Inhoud

Inleiding 3

Doeklatten 5

Houten hamer 7

Zaagplank 9

De kist 11

De kast 13

De tafel 15

Examenmeubel tafeltje 17

Reflectie op praktijkervaring 19

3

InleidingIk ben aan deze opleiding begonnen na 16 jaar werkzaam te zijn geweest als creatief therapeut binnen de volwassenen psychiatrie. Na verlies van mijn baan en het uitzicht op nieuw werk binnen mijn vakgebied zeer gering bleek, greep ik de kans om mezelf om te scholen naar het beroep van meubelmaker. De keuze voor het HMC was snel gemaakt, de meubelmakers waarbij ik op bezoek ging als onderdeel van mijn beroepenoriëntatie wezen mij vanzelf deze kant op. Met deze opleiding en de vaardigheden die ik geleerd heb bij het maken van de getoonde producten in deze portfolio heb ik een mooie basis gelegd om mijn weg als meubelmaker, en zeer waarschijnlijk als zelfstandig ondernemer, te vervolgen.

4

5

DoeklattenSchaven moet wel een van mijn favoriete bezigheden zijn binnen het houtbewerken. Omdat ik me erg competent voel in het handschaven heb ik aan deze opdracht vooral veel plezier beleeft. Het idee dat je zelf met de hand een stuk hout werkelijk vlak en haaks kan maken vind ik super. Deze schaafoefening heeft me vooral geleerd om de schaaf op verschillende wijze te hanteren. Bijvoorbeeld om met een blokschaaf op een plank op een gewenste plek enkel een vlak van 10 mm breed te schaven hoewel het mes 50mm breed is. In deze opdracht zaten nog meer leerpunten die aan het eind van de opleiding zo vanzelfsprekend lijken, de volgorde van schaven bijvoorbeeld, het gebruik van reilatten of de betekenis van de term “scheluw”.

6

7

Houten hamerVooral het leren lijmen vond ik hierbij een belangrijke les. Ik had als houthobbyist wel vaker gewerkt met houtlijm maar de fijne kneepjes van het leren lijmen begonnen hier. Naast het leren hoe je hout bij verbreden of opdikken op of tegen elkaar aan lijmt is het vooral een kennismaking met de kracht van lijm. Het idee dat de lijm sterk genoeg is om drie delen hout samen te voegen tot een object waar je flinke klappen mee kan uitdelen. En waarbij het slag vlak, het deel dat de meeste klappen gaat krijgen, bestaat uit drie samengevoegde delen. Dat gaat vooral over leren aanvoelen hoe sterk de lijm wel niet is. Daarnaast leerde deze opdracht de eerste les in het gebruik maken van de verschillende kwaliteiten van houtsoorten. Waarom is de kop van de hamer van steenbeuken, en het handvat van essen? Door de eigenschappen van een houtsoort krijgt dit hout een speciale functie: Steenbeuken is zeer dicht van structuur en sterk, essen is taai en buigzaam kan daardoor de trilling en krachten over grote lengte opvangen zonder te breken.

8

9

ZaagplankDe grootste kick bij deze opdracht was het samenvoegen van twee houtdelen die samen een plank vormen (houtverbreding) en waarbij de naad tussen die twee met de hand geschaafd is. Als ik er nu naar kijk vind ik het ongelooflijk dat ik dat zelf, én met de hand helemaal passend heb geschaaft. Zoals al eerder geschreven is het schaven iets wat mij redelijk snel erg goed afging. Die natuurlijke aanleg heb ik minder voor het werken met de beitel. Het maken van de inkrozing vond ik dan ook behoorlijk lastig. Het ziet er redelijk strak uit maar als ik goed kijk zie ik nog de sporen van het gevecht dat ik heb geleverd om deze groef mooi te krijgen.

Met restjes hout zoeken naar een mooi kleurcontrast.

10

11

De kistBij deze opdracht heb ik wederom een hoop geleerd over hout en machinale handelingen. Hoewel erg leerzaam en interessant lag voor mij de grootste les in de ontwerpfase. De kist zelf is van standaard tekening dus hier heb ik weinig aan ontworpen. Mijn eyeopener lag vooral om in het nadenken over je product uit te gaan van de functie die het uiteindelijk gaat krijgen. En de kwaliteiten die het hout daarvoor moet bezitten. Ik had voor mijn kist bedacht dat het een verkleedkist voor mijn kinderen zou worden. Hierdoor moest ik in ene heel andere dingen in overweging nemen dan wanneer ik van mijn kist een gereedschapskist had gemaakt. Zo heb ik voor de keuze van de houtsoort rekening gehouden met de kind vriendelijkheid. De deksel moest zo licht mogelijk worden om de kindervingertjes (au!) zoveel mogelijk te sparen. Daarnaast wilde ik hout dat niet snel splintert als er per ongeluk met fietsjes of andere harde objecten deukjes ontstaan. Kortom: je moet de kist in een betonmolen kunnen gooien en dan moet tie ‘d’r nog gebruiksvriendelijk uit komen:-) In mijn zoektocht kwam ik uiteindelijk uit op Tulpenhout. Het is een relatief goedkope houtsoort die bij beschadigingen niet splintert en heeft een laag soortelijk gewicht. In het verdere ontwerp heb ik de bruto lengte van de groef in tact gelaten. Hierdoor ontstaat er op de deksel een klein opstaand randje waardoor het uitnodigend wordt om ook op de deksel te spelen, bijvoorbeeld met knikkers. Een meer algemene les over hout ging over het zien hoe de in theorie al benoemde ‘spanning in het hout’ zich vertaalt naar de werkelijkheid. Hout toont zich hierin als een organisch materiaal met een geheel eigen wil. Zo was mijn kist aan alle zijden mooi vlak voordat ik de deksel eraf zaagde. Na het zagen stonden de voor en achterwand ietsje hol. Het is je vakmanschap waarmee je hierop leert anticiperen, maar tegelijkertijd moet je als meubelmaker ook blijven ‘reageren’ omdat massief hout zich nooit helemaal van tevoren laat voorspellen.

Op de dag dat mijn dochter haar speentje afzwoor, en ritueel in de boom heeft gehangen, kreeg ze van haar papa dit cadeau.

12

13

De kastDit kast is gemaakt van gefineerd MDF en is een blijvend demontabel meubel. Hoewel ik het nog steeds geen mooi materiaal vind, ben ik het gebruik ervan gaan waarderen. Ik snap nu beter waarom veel meubelmakers voor dit materiaal kiezen. Het is efficiënter in tijd, het is veelal goedkoper dan massief hout en het is een meer voorspelbaar materiaal. Door de wijze waarop het plaatmateriaal gefabriceerd is hebt veel minder ‘last’ van het werken van of de spanning in het hout. Het voordeel van een demontabel meubel ligt m vooral in de transport kosten. Meubels als deze worden veelal in serie gemaakt. Grote partijen die als losse delen ingepakt en vervoerd kunnen worden. Hierdoor word elke vierkante cm in de vrachtwagen of container benut en wordt er zo min mogelijk lucht mee getransporteerd.Het materiaal is eenvoudig te verwerken maar is ook kwetsbaar voor beschadiging. Opvallend blijft dat een kleine beschadiging op plaatmateriaal ook al snel beleeft wordt als een beschadiging, terwijl dezelfde beschadiging op massief hout eerder een toevoeging of verrijking aan het meubel gezien wordt.

14

VOORBEELDFOTO

15

De tafelHierbinnen heb ik mijzelf tot doel gesteld om zo precies mogelijk de tekening aan te houden en om zoveel mogelijk met handgereedschap te werken. Omwille van de tijd maak ik wel gebruik van machines, bijvoorbeeld bij het verjongen van de poten, maar de rest doe ik zoveel mogelijk met de hand. Vooral bij de pen,- en gat verbinding heb ik veel gewerkt met de steekbeitel. Het laatje moest geconstrueerd worden met zwaluwstaartverbindingen, een ware uitdaging. Het is lastig om alles mooi sluitend te krijgen. De gedachte dat ik het bij mijn vijftigste laatje wel enigszins onder de knie zal hebben stelt me gerust. Het tafeltje komt op de slaapkamer van de kinderen te staan. Hopelijk zullen de kids hierop met veel plezier en genoegen hun huiswerk op gaan maken, maar waarschijnlijk de eerstkomende jaren nog heel veel tekenen, plakken en playmobiel…

16

17

Examenmeubel tafeltjeIk heb veel werkplezier gehad tijdens het maken van dit meubeltje. Naast dat ik het een leuk ontwerp vond beviel het mij ook goed om binnen het gestelde tijdskadering te werken. Daarnaast mochten we niet spreken met elkaar dat betekende dat ik werkelijk op mijzelf en mijn vaardigheden aangewezen was. Hierin heb ik me vooral erg competent gevoelt. Tijdens de lijmproef kon er zelfs nog een grapje af. Omdat ik het contrast met het berkenmultiplex mooier vond had ik op mijn stage van wat restjes Amerikaans noten het hout gemachineerd voor de houtverbreding. Het resultaat mag er zijn.

18

19

Reflectie op praktijkervaring“Een timmerman rekent in centimeters, een meubelmaker in millimeters”, een uitspraak die ik ergens hoorde en die is blijven plakken. De uitspraak geeft goed aan hoe een meubelmaker werkt: zeer precies. Op de millimeter, en soms op een aantal tiende van een millimeter. Om zo’n beroep uit te oefenen heb je mensen nodig met bepaalde competenties. “Zorgvuldig” is er zo één. Het is een kwaliteit van heel precies willen weten en doen. Een competentie die mij op het lijf geschreven is. In mijn werkwijze probeer ik altijd eerst te weten, te onderzoeken, proefjes te maken, nog eens navragen, en dan te gaan doen. Dit heeft me steeds goede reacties van docenten en medestudenten opgeleverd. Ik las net nog bij de beoordeling van ‘de hamer’ dat de docent als opmerking “prachtig” had neergeschreven. Ik bedoel maar…Maar zoals we weten heeft elke competentie zijn overdrijving en kan zorgvuldigheid uitmonden in perfectionisme. Dat klinkt gelijk al veel minder fijn; ‘perfectionisme’. Toch is het precies deze competentie die ik in mijn leerproces vaak ben tegengekomen. Zowel op stage, in de praktijkles als bij het maken van verslagen. Op mijn stageverslag kreeg is zelfs kritiek omdat het té uitgebreid was. Dat is dan ook mijn valkuil; té zorgvuldig, té precies willen zijn. En dat betekend vaak inefficiënt werken. En veel tijd gebruik om iets te maken. Dat wil niet zeggen dat ik traag werk, maar dat ik veel tijd spendeer aan ‘het zeker weten’. Ik ben hierin nog aan het leren, en ik heb wel het vertrouwen dat ik hierin verder kan komen. Zeker omdat met elk werkstuk dat ik hierna ga maken mijn vaardigheden in het handwerken, machinaal werken, berekenen en wellicht ook het ontwerpen zullen toenemen. En ik dus veel sneller weet wat ik wil, hoe ik het wil, op welke volgorde en in welke tijd.

Edwin van der Zanden,Juni 2014