Pijnmeting bij ouderen

Pijnverpleegkundigen JYZ

Wat is pijn.

• Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die in verband gebracht wordt met een bestaande of dreigende weefselbeschadiging of wordt omschreven in termen van weefselbeschadiging.

• Pijn is wat de patiënt zegt dat het is en treedt op wanneer hij/zij het zegt. Pijn is gelokaliseerd waar de patiënt het zegt en is zo intens als hij/zij het zegt.

• Pijn is persoonlijk, subjectief. • Pijn beschermt en waarschuwt je voor gevaar. • Pijn is vervelend en iedereen wil die zo snel mogelijk

weg. • Anders bewegen, denken en anders gedragen • Er kan pijn zijn zonder weefselschade en ook

weefselschade zonder pijn. • Acute pijn → chronische pijn. • Psychologische, sociale en spirituele invloeden

kunnen de pijn ook beïnvloeden.

Aspecten van pijn.

Waarom ? pijn meten en registreren

• Pijn meedelen ≠ klagen of zagen

• Denk niet ‘pijn hoort’ bij de ouderdom. • of sommige oude mensen kunnen meer pijn

verdragen

• Een goed pijnbeleid is een basisrecht

• Pijnvrij zijn bevorderd het genezings- en revalidatieproces!

Ingrediënten van een goede pijnbehandeling.

1. Spoor systematisch pijn op (screenen) 2. Herken en (wil) pijn zien 3. Evalueer pijn met gevalideerde meetschalen 4. Behandel de pijn 5. Herevalueer na pijnstilling 6. Teamwork - over alle disciplines

Pijnscreening? Systematisch!

• Bij opname van een patiënt. anamnese: - is er pijn aanwezig? - heeft de pijn te maken met de opnamereden? - karakteristieken van pijn? - wordt er pijnmedicatie genomen? - wat is de huidige pijnscore?

Pijnscreening ? Systematisch!

• Bij een pijnsignaal van de patiënt. • Voor ontslag en intern transfer. • Bij iedere shift als vitale parameter. • Na ingreep / onderzoek / procedure. • Bij gebruik van pijnmedicatie. Herevaluatie! • Juist post- operatief: om het half uur. • Wanneer de arts het anders voorschrijft. Bij een natuurlijke slaap wordt de patiënt niet gewekt, noteer dan: ”slaapt”.

Rapporteren van pijn.

• Wat? • Pijnscore • Soort pijn en locatie • Actie bij score ≥ 4 • Nevenwerkingen

• CAVE JCI : Noteer tijdstippen actie / evaluatie !

HOE : Pijn screenen

Specifiek geriatrische patiënt :

• Vraagstelling aan patiënt • Patiënt meldt pijn (zelfrapportage) • Bezoek meldt dat patiënt pijn heeft • Eigen observatie: herkennen pijntekenen • Pijn meten : keuze van de juiste pijnschaal Cave vooroordelen: ouderdom + pijn kunnen dragen

Zelfrapportage bij pijnscreening

• Stel vraag ‘heb je pijn’ op andere manier : • Ergens Last ? Ongemakken ? • West-Vlaams woord : ‘zeer hebben’ gebruiken

• Als pat. ja zegt, verder vragen naar locatie, soort pijn, duur, ‘woar + wanneéer doet ‘t ‘zeer’ ?...

• Fam. kent gedrag van pat. en ziet of pat. wel of niet pijnvrij is. (typ. houding, iets niet doen, grimas, humeur, …)

Het herkennen van pijn

• Zichtbare tekenen van pijn

• Vormen van ongebruikelijk gedrag (wijziging in patronen of gewoontes) die je vaststelt.

• Vooral ‘langer’, ‘frequenter’ en ‘heviger’ zijn knipperlichten

Pijnexpressies via lichaamstaal.

• Pijn gezicht

• Verkrampen

• Onrust

• Pijnwoorden

Faciale expressie

• Typische kenmerken voor pijn:

-Wenkbrauwen naar beneden -Omhoog bewegen van de wangen -Samenknijpen van de ogen -Neus optrekken -Bovenlip optrekken

Faciale expressie

•Wenkbrauwen fronsen •Grimas, gespannen gelaat •Rimpels in het voorhoofd •Kreunen en kermen •Verandering in de ogen (scheel kijken, mat, helder, meer bewegingen) •Openen van de mond

Lichaamskenmerken

•Achteruitdeinzen •Rusteloos •Ijsberen •Rondlopen •Proberen te vertrekken •Pijnlijke plek beschermen •Pijnlijke plek aanraken en vasthouden •Gebalde vuisten •Foetuspositie aannemen (in elkaar gedoken) •Stijf, verstard

Gedragsveranderingen

•Zenuwachtig bewegen •Langzaam bewegen •Weigeren te bewegen •Impulsief gedrag (bijv. herhaalde beweging) •Zich terugtrekken •Verminderde activiteit •Oncoöperatief / weerstand tegen zorgverlening •Medicijnen weigeren •Stampen •Slaap/waakritme

Fysiologische indicatoren

•Bleek gelaat •Blozend, rood gelaat •Tranende ogen •Transpirerend •Bevend/trillend •Koud en klam •Verandering in slaapgedrag

Fysiologische aanwijzingen voor pijn.

• Schommelingen in:

• Bloeddruk • Pols • Ademhaling • Vagale reactie

Niet specifieke signalen.

• Veranderingen in routinepatronen: • Slaap • Stemming • Eten • Mobiliteit • Gedrag • Sociaal functioneren

Evaluatie van pijn

• Evalueren = meten • Meten = weten • Pijn meten = geluk meten, verdriet meten • Pijn = subjectief objectiveren gevalideerde pijnschalen zijn er om jou en de pat te helpen; geloof ze !!! (pat + pijnschaal)

Hoe pijn meten bij geriatrische pat

• VAS

• PAINAD

VAS

• Visueel Analoge Schaal:

= gevalideerde pijnschaal. = een horizontale lijn van 10 cm die oploopt van geen pijn(= 0) tot ondraaglijke pijn(= 10). = aan de achterzijde een pijnscore. = simpel en universeel.

VAS

VAS.

Meetlatje: • patiënt geeft pijn aan, duidt een punt op de

rechte lijn aan dat overeenkomt met zijn pijnbeleving.

• Meet pijn in rust en bij beweging • Verpleegkundige leest score af aan de

achterzijde van het latje. • Score wordt genoteerd in het verpleegdossier.

Interpretatie van de schaal.

• 0 = geen pijn • 1 tot en met 3 = lichte of acceptabele pijn • 4 – 7 = matige pijn • 8 – 10 = ernstige pijn. Navraag doen naar het COMFORT van de patiënt

Interpretatie VAS

• MMSE 18 of hoger: beschouw de info als valide

• MMSE: 17 of lager (matige tot ernstige dementie): nog heel wat mensen begrijpen de vraag vul deze info aan met wat je observeer aan gedrag en /of de info die zijn familie/kennis aangeeft.

• Ongeacht de MMSE, als een patiënt aangeeft pijn te

voelen, wordt de pijnklacht STEEDS als waar aangenomen en wordt actie ondernomen.

PAINAD

• Pain Assessment in Advanced Dementia

• Observatieschaal voor ptn met dementie, die geen pijn kunnen communiceren

• Eenvoudig in gebruik

• 5 gedragsindicatoren, per item score van 0 – 2

• Totaalscore van 0 – 10

• Vanaf score = of > 4 actie ondernemen

PAINAD

• 5 gedragsindicatoren: - gezichtsuitdrukking - stemgedrag - ademhaling - lichaamstaal - troostbaarheid

Observatie oefening - PAINAD PAINAD 0 1 2 score

Ademhaling Normaal Incidentele moeizame ademhaling Korte periode van hyperventilatie

Luidruchtige ademhaling Lange periode van hyperventilatie

Cheyne-Stokes-ademhaling

Onrustgeluiden, negatieve geluiden Geen

Incidenteel kreunen of kermen Zacht spreken met een negatieve. of

afkeurende toon

Herhaaldelijk angstig uitroepen Luid kreunen of kermen Huilen

Gezichtsuitdrukking

Glimlachend, nietszeggend

neutraal, ontspannen

Droevig Bang

Fronsen Grimas

Lichaamstaal Ontspannen Gespannen.

Overstuur Op en neer stappen, ijsberen Zenuwachtig bewegen

Verstard, gebalde vuisten Opgetrokken knieën.

Wegtrekken of wegduwen Uithalen

Troostbaarheid Niet nodig om te troosten

Afgeleid of gerustgesteld door stem of aanraking

Onmogelijk te troosten, af te leiden of gerust te stellen

Totaal

Bij wie wordt de PAINAD gebruikt?

Gebruikt bij pt die zich moeilijk kunnen uitdrukken. -Frailty -CVA -Delier -Depressie -Dementie -z.v. Parkinson -Terminale pat.

CVA

- Verlamming - Afasie - Dysarthrie - Geheugenstoornissen - Verstoord inzicht in de eigen emoties en impulsief

gedrag

Delier

• 1. acuut begin • 2. én wisselend verloop • 3.én aandachtsstoornis • 4.én: - verward denken of -veranderde mate van bewustzijn

Diagnose: verbale uitingen ernstig nemen!!

• Beginnende dementie: in staat om pijn te rapporteren!

• Klachten over pijn zijn oprecht • Dementerenden zullen geen pijn ontkennen

wanneer ze er expliciet over bevraagd worden • Hoe verder de dementie gevorderd is, hoe

minder pijn wordt gerapporteerd

Pijn assessment

• Zelfrapportage blijft de basis (= belang van goede vraagstelling aan pat.)

• Observeren wanneer zelfrapportage niet mogelijk is: faciale expressie / lichaamskenmerken/ gedragsveranderingen / fysiologische indicatoren • Gebruik de ‘pijnschalen’

Herevalueren.

• Altijd na toediening van een pijnstiller. tussen 30 min – 1uur • Altijd 1 maal per shift • Indien nodig de behandeling aanpassen na de

herevaluatie. • Durf artsen aan te spreken! • Evolutie opvolgen is belangrijk!

Flowchart pijnprotocol

VAS/Painad score stijgt sterk

VAS /PAINAD < 4

VAS < 4painad < 4

geen pijn geen actie

Wanneer pijn meten ?

- bij opname

- minimum 2 X daags (voorkeur 1X/ shift)

- als pat. pijn aangeeft

- als bezoek zegt dat pat. pijn heeft

- bij zichtbare tekenen van pijn

- na iedere invasieve procedure/ingreep

Meet met VAS of painad

Registreer in VD

Ga na : locatie pijn ? Aard pijn ? Nam pat zijn medicatie? Zit/ lighouding comfortabel ? Volle blaas ? Faecale impactie ? Angstig ??? …..

Behandeling van pijn.

Interventionele pijnbestrijding

Oorzakelijke interventies Heelkunde, positionering, faecalomen,sonderen, R/ decubitus,… Medicamenteuze

therapie

Fysiotherapie Revalidatie rugschool

Psychosociale begeleiding

Onze vragen

• Enkele pijnstellingen ….

• Wil iedereen rechtstaan en de groene en rode kaart ter hand nemen.

Stelling 1

• De PAINAD is toepasbaar bij ouderen met dementie.

• Ja = groene kaart • Nee = rode kaart

CORRECT! Wie groene kaart > blijft rechtstaan

Stelling 2

• Dementerende ouderen gebruiken minder analgetica dan ouderen zonder dementie

• Ja = groene kaart • Nee = rode kaart

CORRECT!

Wie groene kaart > blijft rechtstaan

Stelling 3

• Indien de autonome reacties (verhoogde RR, snelle P, transpireren,

enz.) niet aanwezig zijn bij ouderen, is er ook geen pijn aanwezig.

• Ja = groene kaart • Nee = rode kaart

NIET CORRECT! Indien de autonome reacties normaal zijn, mag men er niet van uitgaan dat de persoon geen pijn heeft.

• Wie rode kaart > blijft rechtstaan

Stelling 4

• Morfine verkort de levensduur

• Ja = groene kaart • Nee = rode kaart

NIET CORRECT! Doorgaans is het omgekeerde waar, aangezien pijnverlichting een zeker herstel van de patiënt mogelijk maakt. Wie rode kaart > blijft rechtstaan

Stelling 5

• Een coöperatieve patiënt op dienst geriatrie duidt een score 5 aan op de VAS.

• Mijn actie : ik ga naar de verpleegpost, meld dit aan de verantwoordelijk verpleegkundige en de arts die net aanwezig zijn en ga meteen weer weg.

• Dit is afdoende = groene kaart • Dit is niet afdoende als actie = rode kaart

• Fout : ACTIE GRAAG ! • Bespreek actie om pijn te stillen zodat je meteen

de patiënt kan helpen. • ‘Louter pijn melden’ is niet voldoende,

• Wie rode kaart > blijft rechtstaan

Stelling 6

• Ik verzorg een dementerende patiënt en verkrijg na goede observatie een score 5 op de painad

• Actie : Ik beslis 1g Dafalgan te geven

• Dit is uiteraard een goede actie = groene kaart • Dit is niet correct als actie = rode kaart

• Zonder medisch voorschrift kan dit niet. • Ik kijk vooraf in dossier of er ‘zonodig’

pijnmedicatie voorgeschreven is • of ik check het staand order en toets de

zorgvuldigheidsmaatregelen af. • Indien niet beschikbaar : bel arts

• Wie rode kaart > blijft rechtstaan

Stelling 7

• Patiënt ontwikkelde bij opname een delier. Na oorzakelijke behandeling, is de patiënt op dag 3 opnieuw goed aanspreekbaar,

• Ik mag overschakelen van de painad naar de VAS

• Ja = groene kaart • Nee = rode kaart

• Correct

• Zelfrapportage is de beste optie. Wie groene kaart > blijft rechtstaan

Stelling 8 • Patiënt zegt dat hij pijn heeft en duidt een score 5

aan op de VAS. • Ik dien om 16u00 de ‘zonodig medicatie’ toe : 1g

Dafalgan bruistablet • Om 17u 00 : de patiënt scoort opnieuw een 5 • Ik zeg aan de patiënt dat ik om 18u00 opnieuw de

pijn zal meten, want het max. effect is veelal pas na een anderhalf uur.

Foute actie = groene kaart Correcte actie : rode kaart

• Dit is een foute actie, • Want ondanks de actie pijnstilling is er geen

effect. • Pijn verder exploreren en nagaan welke actie

ondernemen: bolus mogelijk?, arts bellen?,…

• Wie actie als fout bestempelde en groene kaart op stak > blijft rechtstaan

Stelling 9

• Een goede 85+ heeft pijn en scoort een 6. Hij zegt ‘ het is draaglijk, ik hoef niets extra’, Hij revalideert al een 6-tal dagen na een dynamische hipscrew.

• Ik oordeel om de arts te contacteren en om extra medicatie te vragen of om de dosis pijnmedicatie te verhogen. Immers ik stelde vast dat de patiënt minder eet, minder rondwandelt, heel stil zit in de zetel, humeurig is,…

Correcte actie = groene kaart Foute actie : rode kaart

• Correct

• De pijn heeft duidelijk impact op het functioneren en het revalidatieproces van de pat. Verminderde eetlust, mindere mobiliteit bij de hoogbejaarde,… remmen immers het genezingsproces.

• Wie groene kaart > blijft rechtstaan

Stelling 10

• A Take home message :

• Als de patiënt een score 4 op de VAS aangeeft of als ik een score 4 op de painad observeer

• Dan exploreer ik verder de pijn en onderneem ik stééds actie

• Correct : groene kaart • Niet correct : rode kaart

• Correct

• Groen : u heeft ons goed begrepen !!!

• Dank u