Pensioenen in Nederland in 2014

Prof. mr. Herman M. KappelleHoogleraar Fiscaal Pensioenrecht VU Amsterdam

Alumnibijeenkomst Vrije Universiteit Amsterdam

24 januari 2014

www.linkedin.com/in/hermankappelle

@HermanKappelle

2

Agenda

Drie pijler systeemSoorten regelingenPensioenfonds of verzekeraar?Wat bepaalt de dekkingsgraad?AfstempelenWet, voorstellen, proefbalonnenConclusie

3

Drie pijler systeem

AOWOverheid omslagstelsel

SVB

Pensioen-regelingenWerkgevers en

werknemersKapitaaldekking Pensioenfondsen/Verzekeraars/PPI

LijfrentenParticulieren Kapitaaldekking Verzekeraars/banken

4

Soorten regelingen, eindloon

Pensioen is een percentage van het laatste salaris.Aantal dienstjaren * opbouwpercentage * salaris.Bij salarisverhoging wordt pensioen verhoogd alsof voor alle jaren het hogere salaris geldt.Fiscaal maximaal 1,9% per dienstjaar.Hoogte pensioen staat vast, kosten zijn variabel.

5

Soorten regeling, middelloon

Pensioen is een percentage van het gemiddelde salaris.Bij salarisverhogingen alleen toekomstige opbouw op basis van hogere salaris.Fiscaal maximaal 2,15% per dienstjaar.Hoogte pensioen staat vast, kosten zijn variabel.

6

Soorten regeling, beschikbare premie

Jaarlijks beschikbaar gestelde premie plus daarop gemaakt rendement, wordt op pensioendatum omgezet in periodieke uitkering.Hoogte afhankelijk van:

- hoogte kapitaal- rente op pensioendatum- tarieven op pensioendatum

(sterftegrondslagen)Hoogte pensioen is variabel, kosten staan vooraf vast.

7

Verzekeraar vs pensioenfonds

VerzekeraarTotaal 8 pensioenverzekeraars

- Delta Lloyd 22%- Nationale Nederlanden 21,6%- AEGON 21,3%- SRLEV 13,4%(cijfers 2011 Verbond van Verzekeraars)

PensioenfondsTotaal 388 pensioenfondsen

- 63 verplicht BPF- 11 niet-verplicht BPF- 296 OPF- 12 Beroepspensioenfondsen- 5 Ondernemingspaarfondsen(cijfers 2013 DNB)

marktaandeelDelta Lloyd

NN

AEGON

SRLEV

Overige

soort fondsverplicht BPF

niet verplicht BPF

OPF

beroepspf

ondern.sf.

8

Aantallen regelingen

Verzekeraars

6%

36%57%

1%

totaal 41.855(cijfers 2012 DNB)

eindloon

middelloon

bpr

combi

Pensioenfondsen

16%

57%

10%17%

totaal 603(cijfers 2013 DNB)

eindloon

middelloon

bpr

combi

9

Aantallen actieve deelnemers

Verzekeraars

5%

42%51%

2%

totaal 1.011.000(cijfers 2012 DNB)

eindloon

middelloon

bpr

combi

Pensioenfondsen

1%

92%

6%2%

totaal 5.661.000(cijfers 2013 DNB)

eindloon

middelloon

bpr

combi

10

Pensioenfonds of verzekeraar

Pensioenfonds: 97,5% zekerheid. D.w.z. dat een pensioenfonds over een vereist vermogen moet beschikken met een zodanige omvang dat met een zekerheid van 97,5 % wordt voorkomen dat het fonds binnen een jaar over minder beleggingen beschikt dan de hoogte van de technische voorzieningen.M.a.w. pensioenfonds komt gemiddeld één keer in de 40 jaar in de problemen.Verzekeraar: 99,5% zekerheid. D.w.z. dat de verzekeraar voldoende kapitaal heeft om met 99,5% zekerheid een volledig jaar te overbruggen.M.a.w. verzekeraar komt gemiddeld één keer in de 200 jaar in de problemen.

11

Waarom dit verschil?

Verzekeraar “verzekert” en moet dus altijd uitkeren.Pensioenfonds mag afstempelen als laatste redmiddel.

12

Dekkingsgraad

Bezittingen : VerplichtingenBepalende factoren:- rendement op beleggingen (totaal belegd vermogen € 1.000 miljard)- rente- levensverwachting

Bij gemiddelde bestand en portefeuille:- 1% lagere rente kost 14% dekkingsgraad- 1 jaar langer leven kost 1,5% dekkingsgraad

Door nieuwe sterftetafels gemiddeld 7% lagere dekkingsgraad< 130% lange termijn herstelplan< 105% korte termijn herstelplan

13

Beleggingsrendementen

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 resultaat

benchmark

gemiddeld 4,8%

14

BR

1900

20501998

1950

Bron: Statisisch Zakboek

Levensverwachting

15

Lange termijn rente

0

1

2

3

4

5

6

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

16

Rendement : verplichtingen

Rendement is onvoldoende om stijging verplichtingen te dekken.Onderzoek First Pensions over periode 2007-2012.Vijftig grootste pensioenfondsen haalde gemiddeld rendement van 5,4% per jaar.Geen enkel pensioenfonds haalde voldoende rendement om toekomstige pensioenverplichtingen volledig te kunnen dekken.Top 5- ABN AMRO -2%- Hoogovens -2,1%- Zorgverzekeraars -3%- TNO -3%- Unilever -3,2%

17

Dekkingsgraad verbeteren

premie verhogen; macro economische effectenalleen voor actieven (actief/inactief = 3/1)

meer risicovol beleggenhogere rekenrente voor contant maken verplichtingenniet indexerenafstempelen

18

Gemiddelde dekkingsgraad

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Q1

200

7Q

2 20

07Q

3 20

07Q

4 20

07Q

1 20

08Q

2 20

08Q

3 20

08Q

4 20

08Q

1 20

09Q

2 20

09Q

3 20

09Q

4 20

09Q

1 20

10Q

2 20

10Q

3 20

10Q

4 20

10Q

1 20

11Q

2 20

11Q

3 20

11Q

4 20

11Q

1 20

12Q

2 20

12Q

3 20

12Q

4 20

12Q

1 20

13Q

2 20

13Q

3201

3Q

4 20

13

19

Verdeling dekkingsgraad

0

50

100

150

200

250

300

350

400Q

1 2

007

Q2

2007

Q3

2007

Q4

2007

Q1

2008

Q2

2008

Q3

2008

Q4

2008

Q1

2009

Q2

2009

Q3

2009

Q4

2009

Q1

2010

Q2

2010

Q3

2010

Q4

2010

Q1

2011

Q2

2011

Q3

2011

Q4

2011

Q1

2012

Q2

2012

Q3

2012

Q4

2012

Q1

2013

Q2

2013

Q3

2013

< 105%

105%-130%

> 130

20

Wet, voorstel, proefballon?

Witteveenkader, stand van zaken

Kunduz akkoordRegeerakkoordSociaal akkoord

21

Witteveenkader

Kunduz akkoord

Regeerakkoord

Sociaal akkoord

22

Kunduz akkoord

Maximum opbouw percentage middelloon 2,15

Pensioenrichtleeftijd naar 67

“Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd”

Status: aangenomen in Tweede en Eerste Kamer, per 1 januari 2014 in werking getreden

23

Regeerakkoord

Maximum opbouwpercentage middelloon 1,75

Maximum pensioengevend salaris € 100.000

“Wet verlaging maximumopbouw- en premiepercentages pensioen en maximering pensioengevend inkomen”

Beoogde ingangsdatum 1 januari 2015

Status: aangenomen in Tweede Kamer aangehouden in Eerste Kamer

24

Sociaal Akkoord

Netto sparen op basis van 0,1% opbouw bij pensioengevend inkomen tot € 100.000 en 1,85% bij pensioengevend inkomen daarboven

“Wet pensioenaanvullingsregelingen”

Beoogde ingangsdatum 1 januari 2015

Status: aangenomen in Tweede Kamer aangehouden in Eerste Kamer

25

26

En hoe nu verder?

“Als je binnen het meerjarig financieel kader het budgettaire effect van dit wetsvoorstel niet

kunt inboeken omdat je vind dat dit wetsvoorstel anders moet worden

vormgegeven, waardoor de budgettaire ruimte anders is, dan zullen we uiteraard ook met elkaar moeten uitzoeken op welke andere

manier wij het huishoudboekje van de overheid op orde krijgen.”

“Natuurlijk moet de inhoud leidend zijn als we hier spreken over het fiscale kader van het

pensioen. Niet het budget, maar de inhoud moet leidend zijn.”

27

En hoe nu verder?

“Als je zou uitgaan van wat goed is voor de gepensioneerden van straks,

kom je op een geheel ander percentage uit.

Dan kom je, denk ik, op of om de 2,0% uit.”

28

En hoe nu verder?

“Als het een wens is van de meerderheid van deze Kamer

om bijvoorbeeld dat opbouwpercentage toch hoger te leggen dan die 1,75%,

met uiteindelijk die budgettaire resultante, moeten wij daar oog voor

hebben en moeten wij daar met elkaar een

oplossing voor zien te vinden. Dat hoeft niet noodzakelijkerwijs uit hetzelfde

dossier. Dat spreekt voor zich.”

29

Pensioenakkoord, 18 december 2013

Maximum opbouwpercentage 1,875 per jaar.Maximum pensioengevend salaris €100.000.Vrijwillige bijspaar mogelijkheid voor inkomens van boven € 100.000 in de vorm van netto lijfrente met vrijstelling in Box 3.“Pensioenfonds” voor ZZP-ers, vermogen tot max 2x AOW telt niet mee bij bijstandstoets.Onderzoek naar mogelijkheid om werknemersbijdrage pensioenpremie te gebruiken voor aflossing hypotheek.

30

Conclusie

Eind Q2 2013 zijn er 168 fondsen met een dekkingsgraad < 105%.Met name veroorzaakt door lage rente; in 2009 ongeveer 50%.Beleggingsresultaat in 2000-2010 gemiddeld 4,8%.M.a.w. de fondsen hebben ruim voldoende middelen in kas om de pensioenen nog jaren uit te betalen.Fiscaal: verdere versobering ligt in het verschiet.

31

….. Vragen???

32