Peil 04

hoogheemraadschapHollands

Noorderkwartier

mei 2011

Met oog voor de omgevingOMGEVINGSMANAGEMENT BIJ HET HOOGHEEMRAADSCHAP

PEIL_1_2011_def.indd 1PEIL_1_2011_def.indd 1 19-04-11 12:5219-04-11 12:52

Geografi sche kaarten zijn onmisbaar voor de belangrijkste taken van het hoogheemraad-schap: zorgen voor droge voeten, veiligheid en schoon water. Dat was vroeger zo en dat is nu nog steeds zo. Toch is er veel ver-anderd. Fraaie papieren kaarten als deze hebben plaatsgemaakt voor digitale kaarten die worden bijgehouden in een zogenoemd Geographic Information System (GIS). Gegevens van waterlopen, kunstwerken en keringen worden systematisch en inzichtelijk gedigitaliseerd en gedocumenteerd. Daardoor zijn het niet langer ‘zomaar cijfers’, maar is het betekenisvolle informatie die met elkaar in verband en in kaart kan worden gebracht. Historische kaarten gaan hiermee niet verloren, maar zijn gescand en daardoor juist beschikbaar voor een breed publiek.De digikaarten zijn nauwkeuriger dan de oude landkaarten, allereerst door betere landmeettechnieken. Maar vroeger kon ook de tekenaar nog wel eens een foutje maken, wat het beeld – letterlijk – vertekende; de huidige gps-metingen worden foutloos door de computer verwerkt en in beeld gebracht.Ander belangrijk voordeel van digikaarten is dat de data in een computer relatief veilig zijn opgeborgen. Vroeger kon krimp of rek van de analoge kaarten zelf (door vocht of droogte) tot vreemde situaties leiden. Na een hete zomer kon je achtertuin zomaar ineens een paar decimeter kleiner uitpakken, als bijvoorbeeld de kadasterkaart niet op de goede temperatuur en vochtigheidsgraad bewaard was. In een computer is je achtertuin veilig.

>> 200.000 HECTARE | 1800 KM WATERKERINGEN | 20.000 KM WATERLOPEN |1500 KM WEGEN | 2048 GEMALEN | 550 KM RIOOLPERSLEIDINGEN <<

MODERNE VEILIGHEID

2 peil MEI 2011

close-up DIGIKAARTEN

> GEDRAAID Deze kaart van J.J. Dou uit 1680 toont min of meer het huidige hoogheemraadschap-gebied. De kaart werd simpelweg zó ge-draaid dat hij het best op de muur paste. De grote inpolderingen hadden al plaatsge-vonden.


✱

✱✱

✱

NATTE VOETEN, DROGE VOETEN De waterberging Eg-boetswater kwam na een initia-tief van de gemeente Medemblik op bijzondere wijze tot stand.

14VISIE Omgevingsmanage-ment maakt hoogheemraad-schap effectiever.

04

ROND DE TAFEL Is de kwa-liteit van ons oppervlaktewater in orde?

06

hhnk.nlMEER INFORMATIE over deze en andere onderwerpen van het hoogheemraadschap vindt u op www.hhnk.nl. }Inhoud

LAARZEN AAN Wet-houder Simon Binnendijk over het rioleringssysteem in Heerhugowaard.

10

MENSENWERK Gert van Ee stuurt onderzoek aan naar de waterkwaliteit van de duurza-me woonwijk ‘Stad van de zon’.

12

✱

Peil is het relatiemagazine van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Peil verschijnt drie keer per jaar in een oplage van ongeveer 2700.

Redactieadres:Hoogheemraadschap Hollands NoorderkwartierPostbus 1301135 ZK Edamt 0299 663 000

Let op, nieuw adres vanaf 30 mei:Postbus 2501700 AG Heerhugowaardt 072 582 82 82

Bladmanagement en eindredactie:Mariana Oud

Concept & realisatie:MediaPartnersLoyaliteitsCommunicatieStroombaan 41181 VX Amstelveent 020 547 36 00

Tekst:Janneke GrootingsMirjam JochemsenManon LaterveerJon MarreeAnnelies Roon

Fotografi e:Beeldbank Hoogheemraadschap Hollands NoorderkwartierBeeldbank Medemblik.nlTessa Posthuma de Boer Hollandse HoogteFrank RuiterMarieke van der Velden

Lithografi e:Grafi Media Amsterdam

Druk:Verhagen Grafi sche MediaVeldhoven

Copyright ©2011 MediaPartners/HHNK. Artikelen uit deze uitgave mogen geheel of gedeeltelijk worden overgenomen na toestemming van de redactie.

UW VRAAG Hoe gaat het nu verder met de EHS in deze tijd van bezuinigingen, vraagt Elly Kuiper van Landschap Noord-Holland zich af.

13


}>> ELK PROJECT KENT VELE BETROKKENEN DIE INVLOED UITOEFENEN OP HET PROCES. TE WEINIG INZICHT IN DEZE ‘OMGEVING’ KAN EEN PROJECT VERTRAGING OPLEVEREN, MET ALLE GEVOLGEN VAN DIEN. OOK HET HOOGHEEMRAADSCHAP ONDERKENT HET BELANG VAN OMGEVINGSMANAGEMENT EN ZIET DIT ALS EEN EXPERTISE OP ZICH. <<

REAGEREN OP DIT ARTIKEL? MAIL NAAR•

PEIL HHNK.NL

> HOOGWATER-BESCHERMINGS-PROGRAMMA Het Hoogwaterbe-schermingsprogramma is een landelijk pro-gramma dat op 92 plaatsen in Nederland de primaire waterkerin-gen verbetert. Het rijk stelt hierbij de normen vast en verstrekt de fi nanciële middelen voor sobere en doel-matige versterkingen. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het opstellen en uit-voeren van de verster-kingsplannen. Binnen Hollands Noorderkwar-tier, dat voor negentig procent beneden de zeespiegel ligt en aan drie kanten omgeven is door water, pakt het hoogheemraadschap dijken en duinen aan over een lengte van zo’n 120 kilometer, een derde van de totale landelijke opgave. Dit gebeurt in vier geclus-terde projecten. Een grote operatie, waar-mee een investering van ruim 800 miljoen euro gemoeid is.


“Met de intrede van de omgevingsma-nager heeft de maatschappelijke omge-ving van een project een centralere plek in onze manier van werken gekregen”, zegt omgevingsmanager Simone Boog-aard. “Daardoor kunnen we er nu nog professioneler mee omgaan.” De omge-vingsmanager is een antwoord op een maatschappij die complexer en mondi-ger is geworden en die, als het om grote infrastructurele projecten gaat, meer van het hoogheemraadschap verlangt. “Je maakt vandaag de dag geen plan meer achter een bureau, om het vervol-gens buiten de deur uit te voeren”, zegt communicatieadviseur Lisa Beerepoot. “Niet alleen accepteert onze omgeving dat niet meer, ook wij als overheidsor-ganisatie willen juist een open, transpa-rante werkwijze. Dit komt het draagvlak voor ons werk ten goede, waardoor wij ook slagvaardiger kunnen zijn.”

CREATIEVE OPLOSSINGENDe omgeving wil vandaag de dag graag meepraten. Er is rond grote projecten doorgaans een complex krachtenveld van wensen en belangen die soms haaks op elkaar lijken te staan. Boogaard: “Dat zie je duidelijk bij het Hoogwa-terbeschermingsprogramma. Het rijk fi nanciert alleen een sobere, doelmatige dijkversterking, maar de maatschap-pelijke omgeving van de dijk, zoals bewoners, gemeenten of belangengroe-pen, wil graag méér: een impuls voor de ruimtelijke kwaliteit, versterking van natuurwaarden, een extra fi etspad,

behoud van cultuurhistorie… Onze omgevingsmanagers zijn hierbij als de spin in het web. Ze hebben contact met alle partijen. Ze kennen de wethouder en de gedeputeerde, maar ook de voor-zitter van de plaatselijke actiegroep. Al die partijen brengen ze met elkaar in contact.” Beerepoot benadrukt dat het in dit proces van faciliteren altijd gaat om het zoeken naar de zogenaamde win-winsituaties. “Omgevingsmanagers proberen de verschillende belangen te verbinden en claims te koppelen. Ze denken mee en zoeken naar creatieve

oplossingen – inhoudelijk, maar ook als het gaat om het vinden van fi nanciering. Dit alles gaat zich naar verwachting vertalen in kwalitatief betere plannen, waarvoor meer draagvlak is. Dit levert tijdwinst op, verbetert onze relaties met de omgeving en leidt tot minder frustraties rond projecten. Als het goed is gaan we dat concreet terugzien in het aantal zienswijzen dat uiteindelijk wordt ingediend.”

DUIDELIJK VERHAALBehalve op de omgeving heeft de intro-ductie van de omgevingsmanager ook invloed op de interne organisatie van het hoogheemraadschap. “We worden

MEI 2011 peil 5

visie OMGEVINGSMANAGEMENT

DE TIJD DAT JE ALS OVERHEIDSORGANISATIE DE PLANNEN VOOR GROTE PROJECTEN ACHTER GESLOTEN DEUREN KON VOORBEREIDEN IS GEWEEST. ANNO 2011 NEEMT DE OMGEVING GEEN GENOEGEN MET EEN PLAN WAARIN ZIJ NIET IS BETROKKEN. OM TEGEMOET TE KOMEN AAN DE MAATSCHAPPELIJKE ROEP OM INSPRAAK EN BETROKKENHEID, EN TOCH EFFECTIEF EN SLAGVAARDIG TE KUNNEN OPEREREN, PAST HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER SINDS DE ZOMER VAN 2010 OMGEVINGSMANAGEMENT TOE.

}als het ware meer omgevingsbewust”, vindt Boogaard. “De omgevingsmana-ger verbindt niet alleen externe partijen, hetzelfde gebeurt intern. Want hij weet ook binnen onze organisatie waar ieder-een mee bezig is, en kan zo bijvoor-beeld de koppeling borgen tussen het Hoogwaterbeschermingsprogramma en de Deltavisie die we momenteel ont-wikkelen. Of met de afdeling Beheer, die de nieuwe versterkingen dagelijks onder haar hoede krijgt. Ook houdt hij de vinger aan de pols bij ons algemeen bestuur: welke meningen leven daar?”Volgens Beerepoot kreeg met de komst van de omgevingsmanager het onder-deel communicatie een sterkere positie binnen de verschillende projecten. “Binnen een projectteam is er nu con-tinu iemand met een antenne voor de omgeving. De omgevingsmanager werkt nauw samen met de communica-tieadviseur. We willen graag proactief communiceren. Daarmee blijken bin-nen onze organisatie bepaalde proces-sen te versnellen, want wil je naar buiten toe open en effectief kunnen communi-ceren, dan moet je zorgen dat je intern goed op één lijn zit. Ook dat is een kwa-liteitsverbetering.” Kleven er misschien ook minpunten aan omgevingsmanage-ment? “We kunnen niet iedereen altijd blij maken”, zegt Boogaard. “Dat is niet zozeer een minpunt, het is gewoon wel eens jammer. Maar als we beslissingen moeten nemen die bepaalde mensen of groepen niet prettig vinden, kunnen we dat wel beter uitleggen dan voorheen.”

> OMGEVINGS-MANAGER Om-gevingsmanagement maakt deel uit van het Integraal Projectma-nagement Model. Dit model werd medio 2010 bij het Hoogwa-terbeschermingspro-gramma ingevoerd, omdat dit aanmerkelijk complexer bleek dan verwacht. Bij ieder projectcluster binnen het programma werkt de omgevingsmana-ger zij aan zij met een technisch manager, een contractmana-ger en een manager projectbeheersing. De algemeen projectma-nager heeft de eind-verantwoordelijkheid. De omgevingsmanager houdt zich bezig met communicatie, stake-holdersmanagement, verkeersmanagement en ‘conditionering’ (vergunningen, natuur-wetgeving en kabels en leidingen). Al deze taken zaten voorheen in het pakket van de projectleider.

“Antenne voor de omgeving”


> SJAAK VAN DER BLIEK Actief sportvisser en vanuit dit visserijbelang sinds twee jaar algemeen bestuurslid van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Is op verschillende plaatsen actief in de visstandbeheer-commissie. “Hoe beter de waterkwaliteit, hoe beter de visstand.”

> CEES MANTELLid van het dagelijks bestuur van Hoogheem-raadschap Hollands Noorderkwartier namens landbouworganisatie LTO. Portefeuillehouder Integraal Waterbeheer Landelijk Gebied. Is veehouder in Warder. “Landbouw en natuur staan nog wel eens op gespannen voet, maar ze hebben elkaar hard nodig.”

6 peil MEI 2011

Sinds de jaren negentig toetste Nederland bij het toelaten van een gewasbeschermings-middel vooraf of met het gebruik ervan de waterkwaliteitsnormen niet werden over-schreden. Dit werd beschouwd als een ‘kop’ op het Europese toelatingsbeleid, dat deze extra toetsing niet kent. Nederland deed dit vanwege de speci-fi eke, Nederlandse situ-atie: nergens ter wereld wordt er op zo’n klein oppervlak zo intensief geteeld, nergens is de afstand tussen teel-grond en oppervlakte-water zo klein, en ner-gens worden er zoveel gewasbeschermings-middelen gebruikt, zo meent de Unie van Waterschappen. Medio februari heeft de Twee-de Kamer besloten dat deze extra toetsing in het vervolg niet meer uitgevoerd hoeft te worden. Ondanks deze versoepeling van het toelatingsbeleid blijft de waterbeheerder wel verplicht om uiterlijk in 2015 aan de strengere Europese waterkwali-teitsnormen te voldoen.

}


> JAN-WILLEM VAN DER MEER Sinds 25 jaar bollen-teler in Breezand en voor de hele provincie leverancier van gewasbeschermings-middelen. “Ik sta samen met de telers in de prak-tijk.” Is actief betrokken bij het onderzoeksproject Bloembollenbedrijven en waterkwaliteit bij Bree-zand.”

> JAN APELDOORN Was ruim veertig jaar bollenkweker in Egmond. Is voorzitter van het Milieu-platform Bloembollensec-tor van de Vereniging van bollentelers. “Hoe beter de waterkwaliteit, hoe beter de kwaliteit van de gewassen.”

MEI 2011 peil 7

rond de tafel KWALITEIT OPPERVLAKTEWATER

SINDS VIJFTIEN JAAR BESTAAT ER EEN MILIEUOVERLEG TUSSEN DE BLOEMBOLLENSECTOR, OVERHEID EN DE VERENIGING VAN WATERWINBEDRIJVEN VEWIN . AANLEIDING HIERVOOR WAS DE NOODZAAK OM DE KWALITEIT VAN HET OPPERVLAKTEWATER TE VERBETEREN. IS DIT GELUKT? PEIL SPREEKT HIEROVER MET VIER DIRECT BETROKKENEN.

Nederland is de grootste exporteur van bloembollen ter wereld. Dat is een opvallende positie voor zo’n klein land. Meer dan de helft van het totale Nederlandse bloembol-lenareaal wordt binnen Hollands Noorderkwartier geteeld en verwerkt. Intensieve bollenteelt in waterrijk gebied. Volgens Jan-Willem van der Meer ontkom je daarbij niet aan het gebruik van gewasbeschermende middelen, waar-onder bestrijdingsmiddelen tegen insecten en schimmels. “Je hebt nu eenmaal te maken met ziek en zeer. En wil je economisch kunnen draaien, dan moeten de opbrengst van je land en de kwaliteit van je bollen goed zijn. Aan wereldwijde export worden extreem strenge eisen gesteld. Sommige virussen mogen alleen in heel lage concentraties in de bollen zitten, van andere virussen en beestjes helemaal niets.” Oudgediende in de bollenteelt Jan Apeldoorn vult aan: “Onkruid wieden op het land, zoals vroeger, dat kan gewoon niet meer. DE BOLLENTEELT MAAKT DEEL UIT VAN DE MODERNE MAATSCHAPPIJ, ook wij moeten meer produceren, met minder mensen.”

Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen vlak bij sloten en vaarten deed de kwaliteit van het water geen goed. Sinds dit in 1995 gesignaleerd werd, is de vervuiling door verschillende maatregelen – waaronder het gebruik van minder schadelijke middelen, andere spuitdoppen en een teeltvrije zone – in tien jaar tijd spectaculair gedaald.

>> IS DE KWALITEIT VAN ONS OPPERVLAKTEWATER IN ORDE? <<

}PEIL_1_2011_def.indd 7PEIL_1_2011_def.indd 7 19-04-11 13:0619-04-11 13:06

8 peil MEI 2011

vissers zeggen tegen mij: jij zit bij het waterschap, doe er eens wat aan! Maar wat kun je doen?”

In het waterkwaliteitsonderzoek Breezand dat twee jaar geleden van start is gegaan, onderzoekt het hoogheemraadschap dit vraagstuk in samenwerking met handelaren, producenten van middelen en elf bollentelers. Cees Mantel: “We meten de waterkwaliteit bij de waterinlaat, op een aantal plaatsen in de polder en ten slotte bij de uitlaat. Dit onderzoek is nog in gang, maar de eerste gegevens zien er positief uit.” Jan-Willem van der Meer is een van de deelnemers aan deze proef. “Met mijn collega-telers kijk ik wat wij kunnen doen om de waterkwaliteit te verbeteren. Bijvoorbeeld door heel zorgvuldig te werken, het erf anders te gebruiken, en daarmee emissie van beschermingsmiddelen te voorkomen. EEN GOEDE WATERKWALITEIT IS IMMERS OOK IN ONS BELANG.”

Vanwege zijn specifi eke situatie is Nederland tot nu toe strenger in het toelaten van gewasbeschermingsmiddelen dan de EU-norm aangeeft. Dat gaat veranderen, nu de weten regelgeving onlangs is aangepast (zie kader p. 6). Cees Mantel zegt zich hierover grote zorgen te maken. “EU-regels kun je niet zomaar op de Nederlandse situatie toepassen, want wij hebben veel meer water en de landbouw is intensiever dan elders in Europa. Dat betekent een versoepeling ten opzichte van de huidige praktijk. Er zullen nieuwe stoffen op de markt komen die niet goed voor de Nederlandse situatie zijn. Maar als hoogheemraadschap en bloembollensector moeten wij er wel gezamenlijk voor zorgen dat we in 2015 voldoen aan de doelen van de Kaderrichtlijn water. Straks moeten we ons extra inspannen om problemen op te lossen die van tevoren te voorzien en dus te voorkomen waren. Dat is niet erg effi ciënt. Ik begrijp dus niet waarom telers zo tevreden zijn met deze versoepeling.”Jan Apeldoorn en Jan-Willem van der Meer zeggen zich daarentegen geen zorgen te maken. “Het toelatingsbeleid is nu erg streng. Waarom zouden we roomser zijn dan de paus?”

De bollensector is hierbij de motor achter veel innovaties en is daarmee een voorbeeld voor andere sectoren. Er blijven nog drie ‘probleemstoffen’ over waarvan nog steeds te hoge concentraties in de sloot gevonden worden, maar Apeldoorn en Van der Meer zeggen eensgezind dat de bollensector er zijn uiterste best voor doet om ook die stoffen binnen de norm te krijgen. “WE ZIJN NU VOORAL HEEL KRITISCH AAN HET KIJKEN NAAR DE ZOGEHETEN ERFEMISSIES. Stoffen die niet op het land, maar via het erf in het water komen, bijvoorbeeld bij het ontsmetten van de bollen.”

Maar ondanks dat het water de laatste jaren opmerkelijk schoner is geworden, staat de zogeheten macrofauna in en rond het water er niet goed bij. Dan hebben we het over watervlooien, kevers, wantsen, mossels, slakken en pissebedden. Er zijn minder dieren en minder soorten overgebleven. Sjaak van der Bliek zegt het ook te zien aan de visstand. “Die is dramatisch teruggelopen, dat kun je aan de waterkant merken. Ik maak me daar ernstig zorgen over. Neem nou de paling, die is gewoon zeldzaam geworden. Als dat zo doorgaat valt er straks voor mijn kleinkinderen helemaal niets meer te vissen. Dat zou toch een ramp zijn?” Cees Mantel zegt zich de tijd nog te herinneren dat je een dode big gewoon in de sloot gooide – die werd in een mum van tijd door de palingen opgegeten. “DAT WAS IN DE TIJD DAT JE UIT DE SLOOT KON DRINKEN. Maar ik herinner me ook de tijd daarna, dat je je hand er nog niet in wilde steken. Gelukkig gaan we nu weer de goede kant uit, maar we zijn er nog niet.”

Het lastige is dat niet precies te zeggen valt hoe het komt dat de sloten qua chemie wel schoner zijn geworden, maar dat de ecologie er magertjes bij staat. Jan Apeldoorn: “Dit komt niet alleen door onze middelen. Hier wordt naar mijn idee te snel naar de bollensector gewezen. Terwijl ook wij graag willen dat de ecologie helemaal op orde komt.” Sportvisser Sjaak van der Bliek denkt dat het ermee te maken heeft dat er nog zo weinig bekend is over welke uitwerking combinaties van chemische stoffen en lage concentraties op de langere termijn hebben. “Collega-

>> DE KWALITEIT VAN ONS OPPERVLAKTEWATER IS IN ORDE <<

PEIL HHNK.NL


rond de tafel KWALITEIT OPPERVLAKTEWATER

ONEENS “Er moet nog één slag gemaakt worden: de drie laatste probleemstoffen moeten uit het water.”>JAN APELDOORN

ONEENS “Maar de kwaliteit is wel aan het stijgen. Bloembollenbedrijven voelen hun verantwoordelijkheid voor de toekomst.”>JAN-WILLEM VAN DER

MEER

ZEER ONEENS “We moeten naar een nullijn wat betreft emissie van verontreini-gende stoffen, ook als het gaat om medicijnen en hormonen.”>SJAAK VAN DER BLIEK

ONEENS “We zijn goed op weg, maar helaas is het laag-hangende fruit nu wel geplukt. Voor schoon water moeten we over alle middelen kunnen beschikken.”>CEES MANTEL

}


MEI 2011 peil 9

Het hoogheemraadschap onderzoekt momenteel 42 kilometer boezemkades in de gemeenten Schermer, Koggenland en Graft-De Rijp. Op diverse plaatsen vindt grondonderzoek plaats om de bodemgesteldheid van de dijken te kunnen beoordelen. Het gaat om de kade rond de Eilandspolder, de Mijzenpolder en Ursem. Wilnis illustreert wat de gevolgen kunnen zijn van een doorbraak. Daar verschoof in 2003 een boezemkade, waardoor een woonwijk onder water kwam te staan. www.hhnk.nl/boezemkades

De sterkte van boezemkades

nieuws

Nieuw kantoor weerspiegelt ambitie

1,7 miljoen voor vispassages Voor het bouwen van vispassages en het verbeteren van leefgebied voor vis ontvangt het hoogheemraadschap de komende jaren ruim 1,7 miljoen euro subsidie uit het Waddenfonds. In totaal is er zes miljoen euro beschikbaar voor vier noordelijke waterschappen. Hunze en Aa’s, Noorderzijlvest, Wetterskip Fryslân en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier hebben gezamenlijk de subsidieaanvraag ‘Ruim baan voor vissen in het Waddengebied’ ingediend.

VANAF 30 MEI ZIT HET HOOGHEEMRAADSCHAP IN EEN NIEUW, CENTRAAL KANTOOR IN HEERHUGOWAARD. EEN VERHUIZING DIE VOLGENS SECRETARIS DIRECTEUR MARTIN KUIPERS DE KROON ZET OP EEN ACHTJARIG VERBETERINGSTRAJECT.

In 2003 fuseerden zeven organisaties tot één hoog-heemraadschap. “Sindsdien waren we nog altijd ver-spreid over zes verschillende vestigingen in Noord-Holland. Nu gaan we met elkaar samenwerken in één gebouw, een stap die de onderlinge communicatie en samenwerking goed zal doen.”Kuipers verantwoordt een groot pand neerzetten in tijden van economische crisis en bezuinigingen door te verwijzen naar de kostenbesparing, ook uit duurzaamheidsoverwegingen. “We zaten veelal in historische panden die duur waren in onderhoud en stookkosten. Bovendien hadden we veel effi ciencyverlies door de reistijden en reiskosten tussen de verschillende vestigingen. Al met al hebben we door de verhuizing ongeveer drie miljoen euro lagere huisvestingskosten per jaar.”

Bij de bouw van het nieuwe kantoor is nadrukkelijk gelet op de duurzaamheid van materialen en installaties. Er is in dat kader gekozen voor reeds bewezen technologieën en steeds een kosten-batenafweging gemaakt. “Onze organisatie staat midden in de maatschappij en we zijn ons bewust

van de invloed die een gebouw heeft op het milieu en daarmee het klimaat. Daarnaast werkten wij met geld van de inwoners. Het is dus zaak dit op een goede wijze te besteden.”Het hoogheemraadschap heeft gekozen voor bepaalde materialen en toepassingen zoals een warmte-koude-installatie, waterdaken, een zuiverend rietfi lter, wateropvang onder het parkeerterrein en het gebruik van het zeer duurzame materiaal bamboe. Verder is bij het ontwerp van de gevels gezorgd voor maximaal gebruik van buitenlicht en zonnewarmte als gratis en duurzame licht- en energiebronnen.

Het nieuwe pand is ingericht op fl exwerken. Dat betekent dat er minder werkplekken gerealiseerd hoefden te worden dan het aantal medewerkers dat de organisatie telt. Ook dit brengt een verlaging van kosten met zich mee. “We geven dus geen geld uit

aan ongebruikte werkplekken.” Wat gaan klanten en stakeholders van de verhuizing merken? Volgens Kuipers weerspiegelt het nieuwe kantoor de ambitie die het hoogheemraadschap heeft. “We willen een transparante en verbindende organisatie zijn. Bezoekers moeten dan ook het gevoel hebben dat ze welkom zijn.” Dit alles is vertaald in materiaalgebruik – veel glas – en in de indeling van het gebouw. Ook verwacht Kuipers dat de buitenwereld gaat merken dat de werkprocessen verder verbeteren. “Iedereen zit maximaal één verdieping van zijn collega’s. We zullen elkaar nog sneller vinden, gemakkelijker specifi eke interne expertise inroepen en integrale oplossingen kunnen presenteren. Bovendien hoeven ook klanten en organisaties waarmee we samenwerken ons niet meer op allerlei vestigingen te zoeken.” De werven van het hoogheemraadschap blijven overigens wel gevestigd op verschillende plaatsen in de provincie.

De duurzame toepassingen van het nieuwe pand leveren jaarlijks een

besparing van drie miljoen euro aan huisvestingskosten op.


10 peil MEI 2011

laarzen aan SIMON BINNENDIJK IN HEERHUGOWAARD

Als voorzitter van de taakgroep Benchmark Rioleringszorg kan wethouder Binnendijk met een gerust hart verklaren dat het prima gesteld is met de riolering in Nederland. Maar het kan altijd beter. Daarom wordt de samenwerking tussen gemeenten en waterschappen verder verdiept en verbreed, bijvoorbeeld in Heerhugowaard. “Het Waterplan waar we in Heerhugowaardmee werken, is in overleg met Hoogheem-raadschap Hollands Noorderkwartier tot stand gekomen”, vertelt de wethouder. “Tot een jaar of tien geleden vormden beide besturen

tamelijk gescheiden werelden, die met de rug naar elkaar toe

stonden. We wisten vaak niet

wat de ander deed. Door meer samen te werken, heldere afspraken te maken en de taken goed te verdelen, voorkom je dubbel werk en onnodige investeringen. Daarmee besparen we miljoenen euro’s.”

Binnendijk neemt ons mee naar een van de tastbare resultaten van deze gezamenlijke aanpak: de verbrede Oostertocht, die op een kille maartochtend de naam onbedoeld eer aandoet. “Voorheen was dit niet meer dan een fl inke sloot”, vertelt Binnendijk. “Nu het water zo’n acht tot tien meter breed is, biedt het meer ruimte voor extra waterberging en kan het de negatieve gevolgen van de overstort van het gemengde riool beter opvangen.”

Bij wijze van uitleg wijst de wethouder op een betonomrande inham in de nieuw aangelegde ecologische

Als voorzitter vBenchmark RioleringBinnendijk met een gdat het prima gesteldNederland. Maar hetwordt de samenwerkwaterschappen verdbijvoorbeeld in Heer“Het Waterplan waamee werken, is in ovraadschap Hollandsgekomen”, vertelt djaar of tien geleden

tamelijk gmet

sto

(On)zichtbare resultaten

PEIL_1_2011_def.indd 10 18-04-11 09:18

MEI 2011 peil 11

WWW.HHNK.NL

> DE OOSTERTOCHTDe nieuwe natuur-vriendelijke oever van de Oostertocht komt bij HHNK in onder-houd. Samen met de verbreding zal ook een wandelroute worden aangelegd langs de Oostertocht. Deze route zal pas na afron-ding van het gehele project (2012) openge-steld worden.

> GEESTMER-AMBACHT De rioolwaterzuivering Geestmerambacht zuivert het rioolwater van de gemeenten Alkmaar (het noor-delijke deel), Bergen, Heerhugowaard, Langedijk, Niedorp en Harenkarspel. In 2009 verwerkte het hoogheemraadschap met deze rioolwater-zuivering 15.614.342 m3 afvalwater.

> RIOOLWATER-ZUIVERINGDe naoorlogse groei van de industrie en de bevolking leidde tot ernstige veront-reiniging van het op-pervlaktewater. In 1965 is de bestrijding van de watervervuiling in de Schermerboezem offi cieel opgedragen aan het Hoogheem-raadschap van de Uitwaterende Sluizen. In 1974 kwam daar de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van al het oppervlaktewater in het Noorderkwartier bij. Tegenwoordig is rioolwaterzuivering nog steeds een be-langrijke taak van het hoogheemraadschap.


JE MERKT ER EIGENLIJK PAS WAT VAN ALS HET

NÍET GOED WERKT: HET RIOLERINGSSYSTEEM.

ALLEEN AL ONDER EEN KLEINE STAD ALS

HEERHUGOWAARD LIGT ER VOOR 300 MILJOEN EURO AAN AFVOERBUIZEN, OVERSLAGEN

EN GEMAALTJES ONDER DE GROND, WEET WETHOUDER

SIMON BINNENDIJK TE VERTELLEN.

oever, waar een rioolbuis half boven een stilstaand poeltje vol waterplanten uit steekt. Een zogenoemde overstort. “We hebben steeds vaker te maken met extreme regenval”, zegt hij. “Als er te veel hemelwater tegelijk in het riool komt, kan het systeem dat niet aan. De Oostertocht grenst aan een wijk uit de jaren zestig en zeventig, dus daar ligt nog een gemengd rioolstelsel. Daarin worden hemelwater en huishoudelijk afvalwater door één buis afgevoerd naar de zuiveringsinstallatie in Geestmerambacht. Tegenwoordig wordt dat bijna altijd gescheiden. Als het riool overbelast raakt na een wolkbreuk, zijn we gedwongen om tijdelijk te lozen op het oppervlaktewater via de overstort. Er komt dan dus ongezuiverd water in de Oostertocht. Maar nu dat water verbreed is en we ecologische oevers hebben aangelegd, gaat dat níet of hooguit maar tijdelijk ten koste van de waterkwaliteit. Biologische processen krijgen het

water binnen een paar dagen, of in extreme gevallen in een paar weken, weer op het niveau van de strengste Europese richtlijnen.”

De verbreding van de Oostertocht is een geza-menlijk project. Binnendijk: “Doordat het hoogheemraad-schap en de gemeente samen de waterkwaliteit in beeld brengen en die kennis vertalen naar een optimale inrichting van het gezamenlijk afvalwaterstelsel, werken we effi ciënter en effectiever. Dat merken bewoners aan de beperking van wateroverlast, de kosten én aan de zichtbare toename van de waterkwaliteit. De volgende stap waaraan we werken, is een samenwer-kingsverband tussen het hoogheemraad-schap en álle gemeenten die bij een bepaalde zuiverings-installatie zijn aangesloten. Daarmee kunnen we deze voordelen nog verder versterken.”

}


ALS KLEIN JONGETJE WAS HIJ AL IN DE WEER MET VOGELS, INSECTEN, PLANTEN EN ALGEN. NU VULT HIJ ALS SENIOR ADVISEUR BIJ HET CLUSTER ONDERZOEK ZIJN DAGEN MET HET OPZETTEN, COÖRDINEREN EN AANSTUREN VAN ECOLOGISCH ONDERZOEK NAAR WATERKWALITEIT VAN HET OPPERVLAKTEWATER IN HET HOOGHEEMRAADSCHAPSGEBIED: ‘WELKE STOFJES, BEESTJES EN PLANTJES ZITTEN ER IN HET WATER?’

Stofjes, plantjes en beestjes

mensenwerk GERT VAN EE

BIOLOGIE “Mijn favoriete onderwerp. Van oor-sprong ben ik biologisch analist. Jarenlang werkte ik in laboratoria. In mijn huidige functie ben ik meer met de grote lijnen bezig. Ik voer het veldonderzoek niet langer zelf uit, maar láát het doen. Om con-crete vragen vanuit de uitvoering te beantwoorden bijvoorbeeld. Maar ook om te bepalen waar we volgend jaar ecoscans uitvoeren, of in het kader van samenwerking met instituten en universiteiten. Heel afwisselend en spannend!”

NETWERKMAN “Ik probeer nadrukkelijk kennis van buiten naar binnen te halen én onze kennis over bepaalde onderwerpen te delen met andere waterschappen of (onderzoeks)organisaties. De wereld van de waterkwaliteit is betrekkelijk klein; daar kun je onderling veel van elkaar opsteken.”

STAD VAN DE ZON “Het was voor mij geen liefde op het eerste gezicht, deze duurzaamste woonwijk ter wereld in Heerhugowaard. In de ontwerpplannen zag ik dat een deel van een 3,5 meter diepe polder verder uitgegraven zou worden voor een grote plas. Ik vreesde dat daardoor zout kwelwater uit de omliggende polders zou worden aangetrokken, maar door het waterpeil hoger te houden dan het peil in de omgeving, gebeurt dat niet. De waterkwaliteit is nu opmerkelijk goed in het gebied. De liefde is inmiddels zeker gegroeid!”

ZWEMWATER “De Stad van de Zon beslaat zo’n 200 hectare. Een derde deel is voor bewoning, een derde voor biologische waterzuivering, ‘Het Labyrint’, en een derde is open water. Het deel bij het zwemstrand is nu van zwemwaterkwaliteit. Tot 2007 was dat nog niet het geval. Uit onderzoek bleek dit door meeuwen en meerkoeten te komen. Door andere plekken aantrekkelijker te maken verplaatsten ze zich en voldoet het water nu aan de normen.” FAVORIETE PLEK “Het Labyrint, een complex van sloten met waterplanten, waarin water natuurlijk gezuiverd wordt. Ecologisch interessant! Het watersysteem rond de Stad van de Zon is gesloten en dat willen we zo houden. Wanneer we door droogte water uit de omliggende polder zouden moeten inlaten, gaat dat ten koste van de waterkwaliteit. Vorig jaar was het zo droog dat dit scenario op de loer lag, maar gelukkig hoefde het uiteindelijk niet.”

VRIJE TIJD “Ik zit in het bestuur van twee onder-zoeksinstituten: één ervan kijkt naar de verspreiding van ongewervelde dieren zoals libellen en kevers, de ander naar kiezelwieren, waar ik zelf onderzoek naar heb gedaan. En ik houd me ook bezig met de inventarisatie van natuurgebieden in Nederland en daarbuiten. Eigenlijk doe ik in mijn vrije tijd ongeveer hetzelfde als op mijn werk. Ze zeggen hier wel ’ns tegen me: ‘Jij bent als een vis in het water.’”


ELLY KUIPER, hoofd van de afdeling Duurzaam Beheer bij Landschap Noord-Holland. Het Landschap beheert eigen terreinen en – in opdracht – die van anderen. Met het hoogheemraadschap overlegt het regelmatig over het inrichten en beheren van (natuur)-terreinen.

!HET ANTWOORD

ELS VAN BON, programma-manager wateropgave bij het programmabureau van Hoog-heemraadschap Hollands Noor-derkwartier. Zij overlegt intern en extern over de invulling van het programma, houdt in de gaten of de uitvoering op schema ligt en stuurt zo nodig bij.

?DE VRAAG

OP VERZOEK BUIGT PEIL ZICH OVER HEIKELE KWESTIES. HEEFT U OOK EEN VRAAG?

MAIL NAAR

•PEIL HHNK.NL

uw vraag BEZUINIGINGEN

BEZUINIGINGEN! HOE NU VERDER MET DE EHS?

ELLY KUIPER: “VOOR HET ONTWIKKELEN VAN DE ECOLOGISCHE HOOFDSTRUCTUUR EHS IS DE INZET VAN HET HOOGHEEMRAADSCHAP ONMISBAAR. SAMEN MET HET HOOGHEEMRAADSCHAP HEBBEN WE MOOIE TERREINEN INGERICHT IN NOORD HOLLAND WAAR NATUUR, WATERBERGING EN RECREATIE HAND IN HAND GAAN. KUNNEN WE HIERMEE NOG WEL DOORGAAN NU STAATSSECRETARIS HENK BLEKER FORS WIL BEZUINIGEN OP INRICHTING EN BEHEER VAN DE EHS? WIL HET HOOGHEEMRAADSCHAP SAMEN MET LANDSCHAP NOORD HOLLAND BLIJVEN INVESTEREN IN DE EHS?”

ELS VAN BON: “Eigenlijk kan ik heel kort zijn: het ant-woord is ja. De Kolk van Dussen en Waterberging Twisk zijn prachtige voorbeelden van projecten waar waterdoelen en andere doelen samengaan. Dat vind ik ook belangrijk: dat je als waterschap je maatschappelijke taak breed opvat en serieus neemt.”

Minder geld“Er zal straks wel minder geld zijn voor integrale projecten, omdat de provincie minder EHS-geld gaat krijgen van het rijk. Hoeveel minder, en wat dat precies gaat betekenen, dat weten we nog niet. Dat zal de komende maanden, tot 1 juni, duidelijk worden in de onderhandelingen over een bestuurs-akkoord tussen de provincies en het ministerie. Daar komt bij dat ook andere fi nancieringsbronnen wegvallen of onze-ker worden, waardoor het budget nog meer onder druk komt te staan. Dat gaat natuurlijk spanning geven tussen wat we willen en wat we kunnen. De investeringen liggen nu stil, maar we gaan wel door met plannen maken. Zeker is dat we onze doelen op een kleinere oppervlakte zullen moeten zien te realiseren, het moet compacter. Onze waterdoelen liggen

vast, daar gaan we niet aan tornen. De wateropgave mag ook niet duurder worden, maar we kunnen het wel anders invul-len. Daarbij zullen we keuzes moeten maken. Concessies doen en de natuurdoelen bijstellen lijkt me onvermijdelijk. Misschien moeten we ook op zoek naar nieuwe fi nanciële partners, zoals gemeenten, particuliere terreineigenaren en ondernemers. Hoewel we ons daarbij wel moeten realiseren dat we daarmee ook nieuwe doelen binnenhalen: wie betaalt, bepaalt tenslotte.”

Creativiteit“We zullen over onze dogma’s heen moeten stappen en cre-atiever worden. Niettemin ben ik optimistisch. Waar ik me in elk geval sterk voor zal maken, is het gezamenlijke project Zijperzeedijk in Callantsoog. Daar, in de bollenstreek van de Noordkop, is de grond duur en de ambitie hoog. Om onze ambitie betaalbaar te maken moeten we samen zoeken naar nieuwe samenwerkingscombinaties. Hoe dan ook, de noodzaak om samen te werken is groter dan ooit, dus onze contacten met Landschap Noord-Holland zullen de komende tijd zeker intensiever worden!”

MEI 2011 peil 13

Twisk is met 38 hectare waterberging gecombineerd met natuurontwikkeling en recreatie onderdeel van de EHS.


Regioadviseur van het hoogheem-raadschap voor West-Friesland Karel Bruin-Baerts windt er geen doekjes om. “De gemeente Medemblik is een modelgemeente”, zegt hij enthousiast. “De bestuurders voelen zich mede-verantwoordelijk voor de veiligheid van het watersysteem.” Al in 2006 deed de gemeente Medemblik een belangrijke grondaankoop bij het bestaande natuur- en recreatiegebied Egboetswater. Ook het hoogheem-

raadschap deed hieraan mee. Doel was om extra waterberging te creëren. De uitvoering van de plannen liet enige tijd op zicht wachten omdat subsidies moesten worden aangevraagd. “Het hoogheemraadschap had een bijdrage van 416.000 euro in het vooruitzicht gesteld”, vertelt Walter Heijmans, me-dewerker Water en Groene Natuur bij de gemeente Medemblik. Maar dat was onvoldoende om het totaalplaatje van 1,8 miljoen euro rond te maken. De

gemeente ging met het hoogheemraad-schap praten om te onderzoeken of er nog meer mogelijk was. Heijmans: “We hebben gekeken hoe we elkaar konden helpen bij het realiseren van de plannen. Het hoogheemraadschap had veel baat bij de waterberging. Dan kun je als gemeente zeggen: dat is hun eigen zorg. Maar zo zitten wij hier niet in elkaar. Het gaat om het belang van de gemeenschap.” Omdat de gemeente Medemblik bereid was meer ruimte voor het water beschikbaar te maken, kon het hoogheemraadschap op een verantwoorde manier zijn bijdrage verhogen naar 600.000 euro. Uiteinde-lijk hebben gemeente, hoogheemraad-schap en de provincie samen met de Europese Unie ieder een derde van de totale kosten voor het realiseren van waterberging Egboetswater voor hun rekening genomen.

>> OUD: JULI 2009: START WERKZAAMHEDEN AANLEG WATERBERGING EGBOETSWATER | SAMENWERKING TUSSEN DE GEMEENTE MEDEMBLIK EN

HOOGHEEMRAADSCHAP | DOEL: DROGE VOETEN IN DE POLDER, VEILIGHEID COMBINEREN MET EXTRA KANSEN VOOR RECREATIE EN NATUUR <<

14 peil MEI 2011

natte voeten EGBOETSWATER

MET DE KLIMAATVERANDERING IS ER STEEDS MEER KANS OP PERIODES VAN EXTREME NATTIGHEID OF DROOGTE. HET IS

DE TAAK VAN HET HOOGHEEMRAADSCHAP OM TE ZORGEN VOOR EXTRA WATERBERGING. ONLANGS KWAM DE WATERBERGING EGBOETSWATER OP EEN BIJZONDERE MANIER TOT STAND. DE GEMEENTE MEDEMBLIK NAM HIERIN HET VOORTOUW.

Egboetswater: een grote plas in de weilanden.


WaterbergingHet hoogheemraadschap heeft creatief meegedacht bij het invullen van de plannen. Het plan Egboetswater is gelegen in een laagwatergebied, waar een hoogwatersloot – de Papenveer-sloot – doorheen loopt. Dankzij de peilverschillen bestaat de mogelijkheid voor zogenoemde gestapelde water-berging: een waterberging met een groter volume. Zo ontstond het idee om naast een ‘natte’ waterberging van een gegraven plas (ongeveer 7 hectare) ook een ‘droge’ water-berging (ongeveer 4 hectare) aan te leggen. Daarmee werd de opvang-capaciteit van overtollig water in één klap met 34.000 kubieke meter vergroot. Bruin-Baerts legt uit: “De droge berging werkt als een badkuip. In tijden van hoog water zetten we de stuw als een soort kraan open. Het water stroomt dan van de natte berging de droge berging in. We zet-ten de afsluiter in de droge berging dicht, net als de stop in een bad. Dan stroomt het water niet weg en het kan worden benut. Zodra het water buiten de droge berging weer laag staat, kan de afsluiter worden opengezet en loopt de droge berging leeg.” Naast techni-sche oplossingen werd tevens gezocht naar mogelijkheden voor recreatie en

natuur: een wens van de gemeente Medemblik. Zo’n combinatie is een gouden kans, vindt Heijmans. “Je kunt nu met je bootje vanuit Medemblik zo naar de plas varen. En in het gebied zijn fi ets- en wandelpaden aangelegd. Zelf maak ik daar ook graag een wan-delingetje met mijn hond. Als ik men-sen tegenkom merk ik hoe blij ze met die mogelijkheid zijn.” Naar verwach-ting zullen ook weidevogels het gebied

weten te vinden. Het zogenoemde kadetjesland in de droge berging met heuveltjes en natte greppels biedt hen een goede leefomgeving.

Collega’sHeijmans is vol lof over de manier waarop het hoogheemraadschap heeft meegeholpen met het uitvoeren van de werkzaamheden. Hij kan geen enkel punt noemen waar de samenwerking is misgegaan. De gemeenteambtenaar spreekt zelfs over zijn collega’s van het hoogheemraadschap. “Onderweg

kwamen we nog wel eens techni-sche vragen tegen”, vertelt hij. “Dan bedacht het hoogheemraadschap een oplossing.” Het hoogheemraadschap vindt de samenwerking eveneens een succes. Bruin-Baerts: “De gemeente heeft werkzaamheden in het project uitgevoerd waar wij verantwoordelijk voor zijn, zoals baggeren. We heb-ben dat natuurlijk wel vergoed, maar ik vind het grote klasse dat ze dit

aanboden.” Ook het luisterend oor van de gemeente voor de wensen van het hoogheemraadschap krijgt veel waardering. “Ook als we later nog met aanpassingen aankwamen was men bereid om deze uit te voeren”, zegt Bruin-Baerts. “Je merkt dat er sprake is van wederzijds vertrouwen.” Aan de andere kant is de gemeente heel duidelijk over wat er was gebeurd als het hoogheemraadschap niet op de samenwerking was ingegaan. Heijmans: “Dan was Egboetswater er niet gekomen.”

> DE SITUATIE: Verbetering watersys-teem noodzakelijk. Aanleg waterbergingEgboetswater voor Medemblik niet haal-baar zonder samenwer-king met hoogheem-raadschap. Kans om samen met derden te voldoen aan veilig-heidsnormen.

> GEWENST: Financiële bijdrage hoogheemraadschap om plan van de ge-meente Medemblik te realiseren. Hoogheem-raadschap adviseert bij gebiedsinrichting. Aandacht voor natuur en recreatie.

> OPLOSSING: Gemeente creëert ge-stapelde waterberging. Hoogheemraadschap levert een technische en fi nanciële bijdrage (een derde van totale kosten). Combinatie van natte en droge waterberging. Natte waterberging met mogelijkheden voor recreatie en natuur. Droge waterberging met wandel- en fi ets-routes, speelterrein, ruimte voor schapen en weidevogels.

>> NIEUW: NOVEMBER 2010: WATERBERGING AANGELEGD | 7,3 HECTARE NATTE BERGING | 4 HECTARE DROGE BERGING | AUTOMATISCHE STUW | 60.000

KUBIEKE METER GROND VERZET | 1,5 HECTARE NATUUR | OPEN VAARROUTE VAN MEDEMBLIK NAAR DE PLAS <<

}

MEI 2011 peil 15

droge voeten EGBOETSWATER

“Je merkt dat er sprake is van wederzijds vertrouwen”

Dankzij de fi etspaden, graspaden en schelpenpaden is het gebied toegankelijker geworden voor recreanten.


> VOLENDAMHier stroomde zes eeu-wen geleden de rivier E of IJ de Zuiderzee in. In 1357 groeven de Edammers een kortere verbinding tussen het Purmermeer en de

voltooide Afsluitdijk. Hierna was de Zuider-zeevisserij van Volen-dam ten dode opge-schreven. Watersport en toerisme kwamen ervoor in de plaats.

bewoond door boeren en vissers. Tijdens de grote watersnood van 1916 kwam Volendam blank te staan. Deze ramp leidde tot de aanleg van de in 1932

}Zuiderzee. Daarna werd voor de oude haven van Edam een dam aan-gelegd en werd deze ‘vol’(dicht)gemaakt. Zo ontstond Vollendam. De dam werd vooral

SUGGESTIES VOOR PEIL? MAIL NAAR•[email protected]

beschermd VOLENDAM DE DIJK: + 0,7 M. NAP

CENTRUM: 2,8 M. NAP


Peil 04

Documents

Transcript of Peil 04