Het theorie-examen, van kennis naar inzicht

2005Jaarverslag

Stichting CBR

P.C. Boutenslaan 1

Postbus 5301

2280 HH Rijswijk

Telefoon (070) 372 05 00

Fax (070) 372 05 99

Eindredactie en vormgeving

Afdeling In- en Externe Betrekkingen

Te land, te water, in de lucht

Het theorie-examen, van kennis naar inzicht

Te land, te water, in de lucht

2

3

Inhoud

Het theorie-examen, van kennis naar inzicht 4

1 Directieverslag 8

2 Beoordelen in aantallen 12

3 Financiële resultaten 14

4 Examens 16

- Examens voor motor, personenauto en bromfi ets

- Examens voor professionals in vervoer en logistiek

- Nader onderzoek naar de rijvaardigheid

- Theorie-examens voor de luchtvaart

5 Medische rijgeschiktheid 26

- Verklaringen van geschiktheid

- Praktische rijgeschiktheid

- Ontwikkelingen

6 Vorderingen 30

- Onderzoeken en EMA-cursussen

- Bezwaar en beroep

- Voorlichting

7 Ontwikkeling en innovatie 32

- Examens

- RIS-opleiding en -examen

- Ontwikkelingen in processen

- Internationaal

8 Activiteiten in de regio’s 38

- Toetsen en examens

- Samenwerken met opleiders

- Kwaliteit van de dienstverlening

- Maatschappelijke contacten

9 De rijschoolbranche 42

10 In- en externe communicatie 44

- Campagnes

- Internet

- Voorlichting en public relations

- Media

11 Sociaal beleid 48

- Arbeidsomstandigheden

- CAO

- Ziekteverzuim

- Opleiding en ontwikkeling

12 Ondernemingsraad 51

13 Raad van Toezicht 52

4

Sinds het ontstaan van het CBR is het theorie-examen onderdeel van het

leertraject voor het rijbewijs. Begonnen als enkele kennisvragen-met-plaatjes

tijdens het praktijkexamen, heeft het zich ontwikkeld tot een zelfstandig

kwaliteitsproduct en een gerichte audiovisuele toets van inzicht in de

verkeerspraktijk.

Welke ontwikkeling heeft het theorie-examen doorgemaakt? En wat

staat ons in de nabije toekomst te wachten?

Het theorie-examen, van kennis naar inzicht

Bij de start van het CBR in 1927 bestond

het rijexamen uit een proefrit. Maar er

waren wel verkeersregels en borden. En

na enkele jaren ontstond onder

examinatoren de gewoonte om daarover

tijdens de rit enkele vragen te stellen.

Pas na de Tweede Wereldoorlog werd het

rijexamen offi cieel gesplitst in een

theorie- en een praktijkgedeelte. De

theorie werd mondeling en individueel

afgenomen. De hulpmiddelen: een

plattegrond met enkele wegen en

kruispunten waarop de examinator

verkeerssituaties uitbeeldde, een folder

met verkeersborden zonder uitleg en een

setje paperclips, lucifers en vlak-

gommetjes. Met een sterk beroep op de

verbeeldingskracht van de kandidaat

werd zo met de paperclip-auto’s, de

voetganger-lucifers en de vrachtwagen-

vlakgommetjes het verkeersinzicht

getoetst. Aan de hand van de borden-

folder werd de kennis van regels en

tekens beoordeeld.

In opbouwDie situatie lijkt nu misschien grotesk.

Maar toen paste het bij de betrekkelijk

eenvoudige verkeersstromen. Want

Nederland was in opbouw. Knooppunt

Oudenrijn bij Utrecht was nog een –naar

de huidige maatstaven– dorpsachtig

verkeersplein en verkeerstunnels

bestonden niet. In 1942 werd de eerste

geopend, de Maastunnel. Pas eind 1968

veranderde Oudenrijn in een klaverblad

met ongelijkvloerse lussen. De welvaart

nam toe en het wegennet breidde zich

snel uit. De auto-arme leefstraten van

weleer maakten plaats voor woonstraten

met glimmend blik. De Nederlandse

weggebruiker moest worden voorbereid

op veilige deelname aan een gaandeweg

ingewikkelder verkeersbeeld.

Schriftelijk

Medio 1963 werd het schriftelijke theorie-

examen ingevoerd. Kandidaten kregen

twintig multiple-choicevragen te

beantwoorden: tien over verkeer, vijf over

voorrangssituaties en vijf over verkeers-

borden. Aanvankelijk vond het theorie-

examen na het praktijkgedeelte plaats.

Het kon toen voorkomen, dat een

kandidaat was geslaagd voor de praktijk

en gezakt voor de theorie.

Tot 1984 bestonden de innovaties in het

theorie-examen uit aanpassingen in de

vragen, de examencategorie en de

geldigheidsduur van het certifi caat. Zo

werden in 1972 drie uitgangspunten voor

vernieuwing van het examen vastgesteld:

er moesten concrete vragen komen om

het inzicht te testen, de vragen moesten

begrijpelijk zijn (“zodat het verschil in

ontwikkeling tussen de kandidaten geen

rol speelt”) en de kandidaat moest de

bestuurder van een steeds terugkerende

auto zijn. Hij kon zich dan makkelijker

inleven.

Audiovisueel

Echt revolutionair veranderde het

theorie-examen in 1984 met de overstap

naar audiovisuele presentatie. Die

overstap was goed te verklaren: beelden

met gesproken vragen discrimineerden

minder naar opleiding en pasten beter

dan schriftelijke examens bij de

maatschappelijke ontwikkelingen van dat

ogenblik. Want in alle opzichten was er

emancipatie gaande en het rijbewijs was

niet langer exclusief voor de ‘happy few’.

Aanvankelijk werden dia’s gebruikt,

twaalf jaar later cd-i en nog eens zes jaar

later werd op dvd overgeschakeld. Sinds

de introductie zijn er ruim tien miljoen

audiovisuele examens afgenomen. Een

revolutie is daarin niet te verwachten,

maar wel verdere innovatie.

Deregulering

Bij de introductie van het audiovisuele

examen stond de enkelvoudige gedrags-

beslissing centraal: Mag ik linksaf of mag

5

6

ik alleen maar rechtdoor?; Moet ik stoppen of mag ik doorrijden?

Een kandidaat moest op ‘mag dat-‘ of ‘moet dat-vragen’ met ja of

nee aangeven wat de wet formeel voorschreef.

Die wet dicteerde tot 1996 nauwkeurig wat van een

weggebruiker werd verwacht. In dat jaar werd de nieuwe

Wegenverkeerswet 1994 operationeel. Die was op een totaal

andere leest geschoeid. De deregulering die in de politiek een

belangrijk thema was, deed ook zijn intrede bij de verkeersregels.

Leidend werd artikel vijf van de Wegenverkeerswet: ‘Het is een

ieder verboden zich zodanig te gedragen dat gevaar op de weg

wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt of dat het verkeer

op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd’. Alle gedrag

op de weg moest vanaf dat moment overeenstemmen met die

basisnorm.

Inzicht

Onder het motto ‘Geef je verstand eens voorrang’ werd er in

1996 van uitgegaan, dat je in het verkeer vanzelfsprekend

bepaalde dingen niet doet en andere wel. Daarom verdwenen

de precieze normen voor de rij-instructie uit de wet. Het werd de

verantwoordelijkheid van opleiders om vanuit de basisregels

de vertaling naar de praktische rijopleiding te maken. Voor dat

doel kwamen gaandeweg zogeheten rijprocedures tot stand.

In de theorie-examens werden vragen steeds consequenter

afgeleid van het nieuwe artikel vijf uit de Wegenverkeerswet

1994. Een logisch uitvloeisel daarvan was dat minder naar het

gewenste gedrag werd gevraagd. Steeds nadrukkelijker werd een

appèl gedaan op de inzichtelijke kennis van de kandidaat,

bijvoorbeeld over de toepassing van verkeerstekens.

Met de ingebruikname van de dvd-techniek werd het theorie-

examen uitgebreid met meerkeuze- en open, getalsmatige

vragen. Het streven om verkeersinzicht te toetsen kon door die

uitbreiding nog beter worden verwezenlijkt. Onderwerpen uit

diverse ministeriële regelingen, die de laatste jaren tot

gewijzigde exameneisen hadden geleid, konden met het nieuwe

type vragen meer gericht worden getoetst.

Toetsservicedocument

Omdat de ministeriële regelingen de exameneisen niet altijd

nauwkeurig benoemen, heeft het CBR twee jaar geleden in

samenwerking met de brancheorganisaties van rijscholen een

zogeheten Toetsservicedocument opgesteld. Letterlijk van A tot Z

worden in het document de onderwerpen benoemd waarover in

het audiovisuele theorie-examen vragen kunnen worden gesteld.

De rijscholen kunnen de onderwerpen via het extranet van het

CBR raadplegen en er bij de theorieopleiding gebruik van

maken. Op die manier is een oplossing gevonden voor de

handicap die sinds de invoering van de Wegenverkeerswet 1994

bestond. Want vanwege het globale karakter hadden instructeurs

onvoldoende beeld van de precieze onderwerpen voor de

theorie-opleiding van hun leerlingen.

Hogere kwaliteitseisen

Door de uitbreiding van de typen examenvragen kon bij een

scala aan onderwerpen ineens veel nadrukkelijker op inzicht

worden getoetst. Al enige jaren vroeg het verkeersbeeld daarom.

Factoren als de toegenomen verkeersdrukte, de groei van

boordelectronica, de ingrijpende veranderingen in de infra-

structuur en de grote mobiliteitsbehoefte trokken een steeds

zwaardere wissel op de kwaliteiten van de bestuurder op de weg.

Dat betrof met name het verkeersinzicht, de juiste attitude en de

kunst om tijdig gevaar te herkennen.

Zulke kwaliteiten worden voor een belangrijk deel ontwikkeld

tijdens de rijopleiding en het rijexamen. Daar moest dus in

geïnvesteerd worden, zodat de aanstaande rijbewijsbezitter de

voorbereiding zou krijgen die bij het tijds- en verkeersbeeld

paste.

Sinds eind 2002 zijn daarom geleidelijk vijftien van de vijftig ja/

nee-vragen in het theorie-examen vervangen door meerkeuze- en

numerieke vragen. Zij gaan over onder meer milieu-aspecten,

het gebruik van gordels en helmen, in- en uitritconstructies,

snelheid, verlichting, remweg, volgafstand en invoegen; allemaal

onderwerpen die inzicht vereisen en onvoldoende met ja/nee-

vragen te toetsen zijn.

Externe toetsing

Wil het theorie-examen de best mogelijke voorbereiding op het

actuele verkeersbeeld zijn, dan is continue toetsing op inhoud,

opzet en presentatie een vereiste. Daarom past het CBR de

theorie-examens voortdurend aan nieuwe Europese en

Nederlandse richtlijnen aan. Het examen voldoet daarmee aan

de kwaliteitseisen die op wetgevend niveau worden gesteld.

Daarnaast is in 2005 een college van externe deskundigen

ingesteld om de kwaliteit en begrijpelijkheid van de theorie-

examens vanuit verschillende disciplines te beoordelen. In

hoofdstuk zeven wordt dit toegelicht.

Kwaliteitsontwikkeling

De innovatie van het theorie-examen gaat voort zolang

samenleving, verkeer en wetenschappelijk inzicht zich

ontwikkelen. Nu al weten we dat de effectiviteit van theoretisch

verkeersinzicht voor een belangrijk deel wordt bepaald door de

samenhang met de praktijk. Theoretisch inzicht in bijvoorbeeld

gevaarherkenning en de instelling waarmee de weggebruiker

achter het stuur zit, zijn beter aan te leren als een kandidaat er

in de praktijkopleiding ervaring mee heeft opgedaan. Zo komt

de samenhang tussen theorie- en praktijkopleiding en tussen

theorie- en praktijkexamen nadrukkelijk in beeld. In het

voorstel voor het nieuwe rijexamen dat het CBR in 2005

ontwikkelde, was die samenhang op een hoog kwaliteitsniveau

gegarandeerd. Het theorie-examen was in het voorstel na een

eerste praktisch deelexamen geprojecteerd, zodat de kandidaat

opgedane praktijkervaring kon betrekken bij het theorie-

examen.

De extra kosten van die constructie voor de consument konden

in de ogen van de minister van Verkeer en Waterstaat echter

geen genade vinden. “Een dergelijke aanpassing is zeer

ingrijpend en zal naar mijn mening leiden tot onacceptabele

kostenstijgingen en lastenverzwaringen voor examen-

kandidaten”, aldus de bewindsvrouw. Zij verkoos een nieuw

rijexamen dat inhoudelijk beter is en qua structuur hetzelfde

blijft, zolang geen nieuw wetenschappelijk bewijs wordt

geleverd voor de noodzaak van een gefaseerd rijexamen. Bij de

uitwerking van haar besluit wordt daarom nu, conform het

ministeriële verzoek, naar mogelijkheden gezocht om het

inzicht over met name gevaarherkenning in het theorie-examen

van de toekomst een vaste plaats te geven.

Het niveau dat van de kandidaat voor een theorie-examen wordt

verlangd, maakt goede voorbereiding via een rijschool steeds

belangrijker. De winst van goede voorbereiding voor het weg-

verkeer is veiligheid. De hoge materiële en immateriële kosten

die daarmee individu en samenleving worden bespaard, zijn

meer dan voldoende reden om het verkeer het theorie-examen

te geven dat het verdient.

7

8

Het bijna tachtigjarige CBR is een privaatrechtelijke stichting die door de

minister van Verkeer en Waterstaat belast is met een verkeersveiligheidstaak:

het beoordelen van de rijvaardigheid en medische geschiktheid van bestuurders,

en de vakbekwaamheid van professionals in transport en logistiek.

Directieverslag

11

9

In het verslagjaar werd de doelstelling van de organisatie

aangepast, toen het kabinet besloot dat het CBR zich moest gaan

beperken tot zijn kerntaken. Het beleid kwam daardoor in het

teken te staan van:

- het toevoegen van nieuwe specialismen om van het CBR

hét exameninstituut op mobiliteitsgebied te maken;

- innovatie, klantgerichtheid en effi ciency om de positie voor

de komende jaren te verankeren;

- inspelen op de behoeften aan grondige vernieuwing van

het rijexamen;

- integriteit in denken en werken, in alle lagen van de organisatie.

In 2004 paste het kabinet ook op het CBR de politieke lijn toe

dat private activiteiten niet passen bij organisaties die in

hoofdzaak met de uitvoering van wettelijke taken belast zijn.

Dat leidde tot beëindiging van de private activiteiten. De private

onderzoeksinstellingen NEA en Traffi c Test werden verkocht aan

respectievelijk de Panteia Groep (voorheen EIM/RVB-groep) en

DHV. Het uitgangspunt dat de continuïteit van beide organisaties

gewaarborgd moest zijn, werd volledig gehaald.

Te land, te water, in de lucht

De door de minister beoogde bundeling van mobiliteitsexamens

bij het CBR kreeg verder vorm. Het CBR is vooral bekend van

de theorie- en praktijkexamens voor de personenauto, motor,

bromfi ets, vrachtwagen, bus en diverse soorten aanhangers.

Minder bekend zijn de theorie-examens voor de luchtvaart en

de medische keuringen voor de pleziervaart.

In het verslagjaar werden daar de examens en afgifte van

certifi caten voor de binnenvaart aan toegevoegd. Het gaat

jaarlijks om gemiddeld 4.500 examens voor de Rijn- en

binnenvaart en achtduizend vaarbewijzen, die ondergebracht

werden bij CCV, de divisie voor transport en logistiek. CCV heeft

daarmee de verantwoordelijkheid gekregen voor de examens

voor het ondernemersdiploma binnenvaart, het ADNR-certifi caat,

alle schippersexamens en de examens voor marifonie en radar.

Met de nieuwe loten aan de stam neemt het CBR nu examens en

toetsen af in 265 verschillende vakken, te land, te water en in de

lucht.

Op initiatief van de Stichting Rijvaardigheidsbewijzen Recreatie-

ruiter (SRR) zijn besprekingen gestart over ondersteuning bij de

verdere verbetering van de examens voor ruiters en koetsiers. De

gesprekken zouden in 2006 uitmonden in een intentieovereen-

komst. De SRR overweegt de betrokken ministers te verzoeken

om het ruiterbewijs een wettelijke status te geven.

Examens

In 2005 daalde het totaal aantal afgenomen examens. De daling

was in het eerste halfjaar aanzienlijk, maar later trok de

economie aan. Het totaal aantal theorie-examens –afgezien van

de lucht- en bin -nen vaart– bevond zich aan het einde van het

jaar met ruim 644.000 op het laagste niveau sinds 2000. Dank zij

het (incidenteel) grote aantal theorie-examens voor de taxi bleef

de daling per saldo beperkt.

Bij de personenauto, motor en bromfi ets was de daling vooral

het gevolg van de stijging in de slagingspercentages. De kwaliteit

van de rijopleiding groeit, dus slagen kandidaten sneller. De

examens voor de beroepschauffeurs hebben te lijden van de

concurrentie uit de nieuwe EU-lidstaten. Die schaadt de

populariteit van het chauffeursberoep.

Het totaal aantal praktijkexamens daalde uiteindelijk met twee

procent. Het grote aantal praktijkexamens voor de taxi kon niet

voorkomen dat de balans negenduizend examens lager uitviel

dan in 2004.

Kwaliteit

Voor het eerst sinds het ontstaan van de modulaire Rijopleiding

in Stappen (RIS) had het veel hogere slagingspercentage invloed

op het totaal gemiddelde. Het verschil van bijna twintig

procentpunt bij de ruim zevenduizend leerlingen met een RIS-

opleiding bracht het gemiddelde bij de eerste B-examens op een

historisch hoge 48,6 procent. Als de groei van de RIS-opleidingen

en examens in dit tempo doorgaat, wordt binnen twee jaar bij de

slagingspercentages voor de B-examens de grens van vijftig

procent gepasseerd.

Eén op de vijf instructeurs beschikt momenteel over de

bevoegdheid om een RIS-opleiding te geven. Om de aankomende

rijbewijsbezitter tot de beste opleiding te stimuleren die

Nederland kent, moet het aantal opgeleide RIS-instructeurs

verder toenemen. Hier ligt een taak voor

de opleidingsinstituten voor instructeurs.

Herhalingstoets

Het CBR opperde aan het einde van het

verslagjaar om beginnende bestuurders

niet te lang na het behalen van het

rijbewijs op te roepen voor een verplichte

herhaling. In 2006 wordt daarover een

uitgewerkt voorstel aan de minister van

Verkeer en Waterstaat aangeboden.

Jongeren halen steeds vroeger het rijbewijs;

tachtig procent gaat in het achttiende jaar

op voor het rijexamen. Gezien de statistisch

hogere kans op ongevallen in deze

leeftijdsgroep, is een korte herhalings-

bijeenkomst zeer aan te bevelen om de

aangeleerde verkeersattitude te herhalen

en te laten beklijven.

Medische geschiktheid

Het totaal aantal Verklaringen van

geschiktheid is de afgelopen vijf jaar met

veertigduizend toegenomen. Aanvankelijk

was dat het gevolg van de vergrijzing: het

aantal rijbewijsbezitters dat de verplichte

keuring rond het zeventigste jaar moest

ondergaan, nam snel toe. Velen van hen

moesten een rijtest afl eggen om hun

geschiktheid defi nitef vast te stellen.

Sinds kort geldt voor bezitters van een C-

en D-rijbewijs de verplichting om zich elke

tien jaar te laten keuren. Die vele extra

aanvragen vergen een tijdrovende

medische beoordeling door het CBR,

waardoor de personeelskosten voor de

afgifte van een Verklaring van geschiktheid

snel stijgen. Deze problematiek is onder de

aandacht van het ministerie van Verkeer

en Waterstaat gebracht.

Effi ciënt en effectief

De kosten voor het rijexamen en de

kwaliteit van de producten zijn voor

een belangrijk deel afhankelijk van

de inrichting van de procedures en

processen. Gegevens moeten correct en

snel worden uitgewisseld tussen rij-

scholen, het CBR, de Dienst Wegverkeer

RDW en de gemeenten. Hoe effectiever en

effi ciënter dat verloopt, des te beperkter

kunnen de kosten voor de klant blijven.

Daarom investeerde onze organisatie

fl ink in de digitale afhandeling van het

rijexamen met het project Papierloos

Examen en de totstandkoming van het

nieuwe rijbewijsdocument.

Om dezelfde reden is een begin gemaakt

met het aanpassen van de registratie-

systemen voor de medische administratie

en de divisie Vorderingen, waar onder

meer de onderzoeken plaatsvinden naar

bestuurders die van onverantwoord

rijgedrag worden verdacht.

Fraude

Het aantal gevallen van georganiseerde

fraude bij de theorie-examens voor de

personenauto en bromfi ets nam toe. Het

CBR heeft daarom in 2005 werk gemaakt

10

van fraudepreventie. De directie stelde

een permanente werkgroep in om

verbeteringsplannen te maken. Voor de

examencentra werd apparatuur

aangeschaft om vervalsing te ontdekken.

Medewerkers op de examencentra

werden getraind in het herkennen van

valse documenten, ‘look-alikes’ (mensen

die voor kandidaten het examen afl eggen)

en andere pogingen om langs illegale weg

voor een rijbewijs of certifi caat in aan-

merking te komen.

De directie betreurt zeer dat certifi caten

en rijbewijzen in de ogen van een

groeiend aantal mensen handelswaar

lijken te zijn. Deze documenten zijn

uitsluitend bedoeld om het veilig te

houden op de weg.

Financiële ontwikkelingen

Hoewel voor het derde jaar in successie

minder examens werden afgenomen,

steeg de omzet in het verslagjaar met vijf

miljoen euro. Dat was vooral te danken

aan een wijziging in de verantwoording

van de opbrengst van de Verklaringen van

geschiktheid. Werden deze voorheen pas

ingeboekt als de kandidaat geslaagd was,

met ingang van het verslagjaar gebeurt

dat als ze worden verkocht. Dit leverde

een eenmalige opbrengst op van vier

miljoen euro. Het resterende miljoen was

de uitkomst van de jaarlijkse tarief-

aanpassing, kostenbesparing en de

nieuwe examens voor binnenvaart en taxi

enerzijds en de daling in de aantallen

overige examens anderzijds.

De kosten stegen van 85 miljoen euro

in 2004 tot negentig miljoen in 2005.

De stijging werd veroorzaakt door

extra pensioen- en personeelslasten

(7,7 miljoen). Een wijziging in het groot

onderhoud van de gebouwen leverde

een eenmalige kostenreductie van ruim

2,6 miljoen euro op.

Het CBR realiseerde in het verslagjaar

binnen zijn maatschappelijke opdracht

een sluitende exploitatie van een half

miljoen euro positief.

In het verslagjaar waren in veel opzichten

de gevolgen van de economische

teruggang en de toenemende

criminalisering van de samenleving

merkbaar. De directie is veel dank

verschuldigd aan de medewerkers, die

zich aan deze ontwikkelingen hebben

moeten aanpassen. Aan de ketenpartners

is dank verschuldigd voor de harmo-

nieuze verhoudingen waarbinnen goed

en constructief overleg kon plaatsvinden.

Rijswijk, mei 2006

De directie:

mr. F.C.A. Meijer, algemeen directeur

R.A. van Walree, fi nancieel directeur.

11

Beoordelen in aantallen

222222 Aantal afgenomen Aantal voldoende Slagingspercentage

eerste her- eerste her- eerste her- examen examen totaal examen examen totaal examen examen totaal

2005

Te land[A] Theorie Praktijk AVD Praktijk AVB

[B] Theorie [RIS] Toetsen 2 en 3[RIS] Praktijkexamen Alle praktijkexamens incl. RIS

[BE] Aanhanger

Tussentijdse toets A-B-BE

Bromfi ets (theorie)

Vervoer en logistiek Theorie, incl. taxi Theorie taxi[C] Praktijk [D] Praktijk Praktijk VRP CE, DE Praktijk taxi Overige

Nader onderzoek Tussentijdse toets

Versneld Bijzonder Examen

Te water Binnenvaart (theorie) 1

In de luchtLuchtvaart (theorie) Beroepsvliegers Privévliegers

Niet afgenomen theorie-examens 2

Theorie-examens totaal

Niet afgenomen praktijkexamens 2

Praktijkexamens totaal, inclusief toetsen 3

Totaal examens inclusief toetsen

38.361 22.072 57,5

20.015 7.398 27.413 14.507 5.135 19.642 72,5 69,4 71,7

23.069 3.171 26.240 19.882 2.557 22.439 86,2 80,6 85,5

410.499 204.245 49,8

17.019

7.362 2.674 10.036 4.911 1.611 6.522 66,7 60,3 65,0

184.479 169.984 354.463 89.564 80.182 169.746 48,6 47,2 47,9

22.040 6.374 28.414 15.994 4.687 20.681 72,6 73,5 72,8

72.500

100.066 51.079 51,1

95.183 64.151 67,4

22.095 15.518 70,2

7.502 3.834 11.336 4.879 2.428 7.307 65,0 63,3 64,5

768 300 1.068 540 194 734 70,3 64,7 68,7

6.073 2.680 8.753 4.125 1.767 5.892 67,9 65,9 67,3

17.060 4.064 21.124 12.127 2.755 14.882 71,1 67,8 70,5

2.546 235 2.781 2.135 163 2.298 83,9 69,4 82,6

22.843 12.753 55,8

2.242

5.354 2.920 54,5

2.615 1.386 53,0

4.454 niet beschikbaar

3.208 niet beschikbaar

6.426

660.812

10.311

611.861

1.272.673

2004

Te land[A] Theorie Praktijk AVD Praktijk AVB

[B] Theorie [RIS] Toetsen 2 en 3[RIS] Praktijkexamen Alle praktijkexamens incl. RIS

[BE] Aanhanger

Tussentijdse toets A-B-BE

Bromfi ets (theorie)

Vervoer en logistiek Theorie, incl. taxi Theorie taxi[C] Praktijk [D] Praktijk Praktijk VRP CE, DE Praktijk taxi Overige

Nader onderzoek Tussentijdse toets

Versneld Bijzonder Examen

Te water Binnenvaart (theorie) 1

In de luchtLuchtvaart (theorie) Beroepsvliegers Privévliegers

Niet afgenomen theorie-examens 2

Theorie-examens totaal

Niet afgenomen praktijkexamens 2

Praktijkexamens totaal, inclusief toetsen 3

Totaal examens inclusief toetsen

40.675 21.142 52,0

22.329 10.093 32.422 15.671 6.930 22.601 70,2 68,7 69,7

20.341 2.417 22.758 17.561 1.911 19.472 86,3 79,1 85,6

421.961 199.001 47,2

6.692

2.473 357 2.830 1.715 214 1.929 69,4 59,9 68,2

189.421 185.678 375.099 89.788 87.057 176.845 47,4 46,9 47,2

23.127 6.729 29.856 16.793 4.941 21.734 72,6 73,4 72,8

67.425

108.068 51.848 48,0

76.923 56.838 73,9

2.850 2.421 85,0

8.052 4.912 12.964 5.126 3.142 8.268 63,7 64,0 63,8

869 447 1.316 597 267 864 68,7 59,3 65,7

7.260 3.449 10.709 4.857 2.209 7.066 66,9 64,1 66,0

2.262 341 2.603 1.488 196 1.684 65,8 57,5 64,7

1.818 296 2.114 1.490 221 1.711 82,0 74,7 80,9

26.762 15.396 57,5

3.407

9.932 6.632 66,8

-

4.548 niet beschikbaar

4.572 niet beschikbaar

5.565

662.312

8.467

612.526

1.274.838

[A] Motor

[B] Personenauto

[BE] Personenauto met aanhangwagen

[C] Vrachtauto

[CE] Vrachtauto met aanhangwagen of

trekker-oplegger

[D] Bus

[DE] Bus met aanhangwagen

[VRP] Vakrijproef

[RIS] Rijopleiding in Stappen

12

Aantal afgenomen Aantal voldoende Slagingspercentage

eerste her- eerste her- eerste her- examen examen totaal examen examen totaal examen examen totaal

13

2005 2004

Aanvragen Verklaring van geschiktheid 441.939 442.026

Rijtests 10.662 10.524

Beoordelingen Eigen verklaringen klein vaarbewijs 1.071 981

Afgegeven vaarbewijzen 2.325 -

Vorderingsprocedure: onderzoeken 7.545 7.447

Vorderingsprocedure: rijtests en theorietoetsen 1.000 850

Vorderingsprocedure: EMA-cursussen 11.161 10.288

Totale omzet (in miljoen euro’s) 89,9 84,2

Aantal medewerkers nominaal 995,8 1.045,2

(op fulltime basis)

Aantal actieve rijscholen 4 5.451 5.193

Aantal nieuw ingeschreven rijscholen 618 493

Aantal uitgeschreven rijscholen 360 317

1 Aantallen en percentages betreffen de periode sinds 1 juli 2005.2 Aangevraagde en betaalde examens die niet zijn afgenomen, bijvoorbeeld wegens verzuimen.3 Exclusief 12.955 A-praktijkexamens oude stijl in 2004.4 Peildatum: tweede kwartaal 2005 en 2004.

33Financiële resultaten

14

Balans per 31 december 2005 (x € 1.000) (na bestemming resultaat) 2005 2004

Vaste activaMateriële Vaste ActivaBedrijfsgebouwen en -terreinen 26.881 27.633

Inventarissen en machines 3.544 5.127

30.425 32.760

Financiële Vaste ActivaDeelneming 1.540 2.333

Geldleningen 5.746 5.780

7.286 8.113

37.711 40.873

Vlottende activaDebiteuren 2.000 1.498

Belastingen en sociale premies - 1.160

Groepsmaatschappijen 1.897 2.206

Overige vorderingen 1.379 956

Overlopende activa 1.852 2.936

Effecten - 2.424

Liquide middelen 11.632 4.302

18.760 15.482

Totaal activa 56.471 56.355

* Percentage van de totale omzet

2005 2004

Passiva

Vermogen 17.426 16.906

VoorzieningenHerstructurering organisatie 1.646 2.299

Groot onderhoud 1.136 3.621

Jubileumuitkeringen 850 -

Pensioenen 467 -

4.099 5.920

Langlopende schulden - 454

Kortlopende schuldenVooruit ontvangen inschrijfgelden 6.672 9.538

Crediteuren 998 993

Groepsmaatschappijen 2.809 -

Belastingen en sociale premies 3.629 3.119

Overige schulden 6.827 6.594

Overlopende passiva 14.011 12.831

34.946 33.075

Totaal passiva 56.471 56.355

Resultatenrekening over 2005 (x € 1.000) 2005 %* 2004 %*

Praktijkexamens 44.434 49,4 44.343 52,6

Theorie-examens 20.077 22,3 19.659 23,4

Verklaringen van geschiktheid 11.210 12,5 7.011 8,3

Vorderingen 11.380 12,7 11.339 13,5

Overige opbrengsten 2.758 3,1 1.824 2,2

Bedrijfsopbrensten 89.859 100,0 84.176 100,0

Personeelskosten 67.801 75,4 59.649 70,9

Afschrijving materiële vaste activa 2.740 3,1 2.398 2,8

Overige bedrijfskosten 19.691 21,9 23.321 27,7

Totaal kosten 90.232 100,4 85.368 101,4

Bedrijfsresultaat (373) (0,4) (1.192) (1,4)

Resultaat deelneming 408 0,5 510 0,6

Interest en soortgelijke baten en lasten 486 0,5 377 0,4

Resultaat boekjaar 521 0,6 (305) (0,4)

15

16

44Het CBR beoordeelt aan de hand van de rijvaardigheid en de medische

rijgeschiktheid van kandidaten of zij zelfstandig en veilig aan het verkeer

kunnen deelnemen. Bij beroepschauffeurs in spé wordt ook de vakbekwaam-

heid beoordeeld. Deze activiteiten vormen de kerntaken.

De Verklaringen van rijvaardigheid en vakbekwaamheid worden afgegeven door

de examinator, de Verklaringen van geschiktheid door de medisch adviseur van

het CBR. Deze documenten heeft iedereen nodig die op het gemeentehuis een

rijbewijs wil aanvragen.

In 2005 daalde het totaal aantal examens, maar het slagingspercentage steeg.

Examens

17

���������

�

�����

������

������

������

������

������

������

������

������

������

��������������������

������������������������

����������������������������

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

�����������������������

���������������������������

���������������������

Relatie tussen aantallen praktijkexamens categorie B en percentages geslaagden

Examens voor motor, personenauto en bromfi ets

Theorie-examens

Het aantal afgenomen theorie-examens voor de motor (A) daalde

met zes procent, voor de personenauto (B) met drie procent en

voor de bromfi ets zeven procent.

De daling van het aantal theorie-examens is grotendeels toe

te schrijven aan het sterk gestegen slagingspercentage. In één

jaar tijd nam dat bij de A-, B- en bromfi etsexamens toe met

respectievelijk 5,5, 2,6 en 3,1 procentpunt. Daardoor nam het

aantal herexamens navenant af. Het slagingspercentage van

ruim 51 procent bij de bromfi etskandidaten is opmerkelijk. In

het negenjarig bestaan van dit theorie-examen was het nog nooit

zo hoog.

Slagingspercentages stijgen

De percentages voor de A- en B-examens naderen langzamerhand

het niveau van 2002. Aan het einde van dat jaar werden aan de

theorie-examens open en meerkeuzevragen toegevoegd om de

kwaliteit te verbeteren. Zoals gebruikelijk is bij veranderingen in

de examens, daalt dan het percentage geslaagden tijdelijk.

Theorie-examens zijn een voorbode van de te verwachten

praktijkexamens. Omdat het aantal aanvragen voor een theorie-

examen eind 2005 aantrok, wordt in 2006 over de hele linie een

licht groeiende belangstelling voor het rijexamen verwacht. Bij

de A-, B- en bromfi etsexamens lijkt het keerpunt in de recessie

van de afgelopen jaren gepasseerd te zijn.

Praktijkexamens

Bij de praktijkexamens A en B, alsmede de examens voor de

personenauto met aanhanger (BE) was het beeld vorig jaar

hetzelfde als bij de theorie-examens: dalende aantallen en

stijgende slagingspercentages.

Het praktijkexamen A bestaat sinds 2004 uit een examen

voertuigbeheersing en een examen verkeersdeelneming. Van

beide examens samen werden er in 2005 drie procent minder

afgenomen. Voor het examen verkeersdeelneming kwamen

minder kandidaten op en voor het examen voertuigbeheersing

meer. Omdat de voertuigbeheersing vóór de verkeersdeelneming

plaatsvindt en in 2005 aantal groeide, is de verwachting dat het

totaal aantal examens voor het A-rijbewijs in 2006 zal toenemen.

18

Slagingspercentage

Het slagingspercentage voor het praktijkexamen voertuig-

beheersing A bleef in 2005 nagenoeg gelijk, maar bij verkeers-

deelneming steeg het met twee procentpunt. Kandidaten

blijken eerder voor het nieuwe opgedeelde dan voor het oude

enkelvoudige examen te slagen. Zij kunnen zich nu gerichter

concentreren.

Overigens is het slagingspercentage bij de A-examens sinds

jaar en dag veel hoger dan bij de B-examens. Aanstaande

motorrijders hebben vaak al jarenlang een B-rijbewijs en

beschikken dus over kennis, inzicht en ervaring.

Herstel B-examens

De aanvragen voor B-examens daalden in het eerste halfjaar

sterk, maar herstelden zich daarna. Waarschijnlijk is het

herstel het gevolg van de afschaffi ng van het VBE-examen voor

bezitters van een buitenlands rijbewijs (zie ‘Nader onderzoek’,

pagina 23). Deze groep moest voor het eerst een regulier

rijexamen doen.

Eind 2005 waren er 354.463 praktijkexamens B afgenomen, zes

procent minder dan een jaar eerder. Het aantal examens in deze

categorie is de afgelopen vijfentwintig jaar nog nooit zo laag

geweest. Demografi sche ontwikkelingen zijn daarvan de

belangrijkste oorzaak. Maar ook de uitbreiding van het openbaar

vervoer en –de laatste jaren– de economische terugval, de

teruglopende immigratie en de verbeteringen in de rijopleiding

zijn sinds 1980 van invloed geweest op de gestage afname.

Door de toegenomen kwaliteit van de rijopleiding is het

slagingspercentage door de jaren heen toegenomen, waardoor

het aantal herexamens daalde. Voor het derde jaar op rij was het

slagingspercentage bij de eerste examens hoger dan bij de

herkansingen.

ToetsenDe komst van de tussentijdse toets (TTT) en de Rijopleiding in

Stappen (RIS) hebben tot een verschuiving van examens naar

toetsen geleid. Door de TTT en de RIS gaan leerlingen beter

voorbereid op examen en slagen zij eerder. Vorig jaar deed

eenderde van de leerlingen tijdens de opleiding voor het

B-rijbewijs een TTT. Hun slagingspercentage lag in 2005

gemiddeld ruim tien procentpunt hoger.

Vier procent deed de drie toetsen en het afsluitende examen in

het kader van de RIS-opleiding. Daarmee steeg hun slaagkans

met 19,7 procentpunt ten opzichte van leerlingen die het

reguliere traject afl egden.

Kwaliteitsverbeteringen als de TTT en de RIS hebben de

afgelopen vijf jaar tot een stijging van ruim vijf procentpunt in

het gemiddelde slagingspercentage bij de B-examens geleid.

19

Aanhanger

De jarenlange stijging van de examens voor de personenauto

met aanhanger (BE) is in het verslagjaar tot staan gekomen. Voor

het eerst in tien jaar nam het aantal af. In tien jaar tijd is het

aantal BE-examens vele malen over de kop gegaan: van 6.482 in

1995 tot 29.856 in 2004. In het afgelopen jaar was er met min

vijf procent voor het eerst sprake van een lichte daling.

Het slagingspercentage was bij het examen voor de aanhanger

altijd al hoog. Desondanks is het de afgelopen tien jaar verder

toegenomen: van 68,7 in 1995 tot 72,8 de laatste twee jaar.

Klant tevreden?

Klachten kunnen over de inhoud of het verloop van het examen

of de toets gaan, over het optreden of de beslissing van de

examinator of over de omstandigheden waaronder het examen

of de toets plaatsvond. Klachten kunnen voor een belangrijk

deel voorkomen worden door gerichte en tijdige informatie aan

opleiders, aandacht voor samenwerking en vertrouwen, alsmede

beperkte wachttijden.

Het CBR kreeg op ruim 1,2 miljoen examens en toetsen 176

klachten. Daarvan bleken er 33 terecht of gedeeltelijk terecht.

Is een relatie niet tevreden met de klachtbehandeling, dan kan

hij zich richten tot De Nationale Ombudsman (NOM). Drie

relaties benaderden het instituut met een klacht over de

examens. De NOM deed in één geval geen uitspraak, omdat het

CBR en de klager alsnog tot een oplossing kwamen. Van de twee

andere klachten achtte de NOM het optreden van het CBR in het

ene geval ‘behoorlijk’ en in het andere geval ‘deels behoorlijk’

en ‘deels onbehoorlijk’. Laatstgenoemde uitspraak leidde ertoe

dat voortaan bij alle klachten hoorzittingen mogelijk worden

gemaakt.

Van aanvraag tot examen

De tijd tussen aanvraag en afname van een examen voldeed in

2005 vrijwel geheel aan de eisen die het CBR zichzelf stelt. Zo

geldt voor de praktijkexamens voor de personenauto dat tussen

reservering en examen in negentig procent van de gevallen

maximaal zes weken mag zitten. Bij de theorie-examens is die

termijn vier weken. Bij het theorie-examen varieerde de

aanvraagperiode steeds tussen één en vier weken, al naar gelang

de drukte van dat moment. Bij de praktijkexamens zat tussen

aanvraag en examen gemideeld drie tot zes weken.

20

���������

�

�����

�����

�����

�����

������������������������������

��

��

��

��

��������������������

������������������������

�����������������������

���������������������������

���������������������

����������������������������������������������������������������

De divisie CCV van het CBR neemt examens af voor professionals in weg-

vervoer, binnenvaart en logistiek. Het gaat om een breed scala, uiteenlopend

van truck- en buschauffeur, vorkheftruckchauffeur en magazijnbeheerder tot

binnenvaartschipper en kraanmachinist. Het CBR-onderdeel is verder

verantwoordelijk voor de afgifte van vaardocumenten voor de binnenvaart.

De divisie wordt mede aangestuurd door de CCV Raad, waarin de sociale

partners zitting hebben.

CCV werkt sinds 2004 samen met het Examenhuis (voorheen EVL en Logex).

Zij bereidden in het verslagjaar een fusie voor tot één examendivisie CCV.

Examens voor professionals in vervoer en logistiek

Relatie tussen aantallen examens C/D/E en percentages geslaagden

De minister van Verkeer en Waterstaat besloot in juni dat de

examens voor de binnenvaart en de uitgifte van vaarbewijzen bij

het CBR moesten worden ondergebracht. Haar besluit maakte

deel uit van het streven mobiliteitsexamens te bundelen en bij

het CBR onder te brengen.

Per jaar gaat het bij de nieuwe loot aan de stam om gemiddeld

4.500 examens voor de beroepsbinnenvaart en achtduizend

vaarbewijzen. Er zijn tien verschillende examens voor de

binnenvaart, zowel schriftelijk als mondeling.

Taxi

Beeldbepalend voor het verslagjaar was de grote toeloop voor

het verplichte taxi-examen. De divisie CCV nam ruim 22.000

theorie- en ruim 21.000 praktijkexamens af. Hoewel al sinds

de zomer van 2004 bekend was dat elke taxichauffeur vóór

2006 voor het examen geslaagd moest zijn, kwam de stroom

aanvragen pas in de tweede helft van het verslagjaar op gang.

Uiteindelijk was het aantal theorie- en praktijkexamens ruim de

helft minder dan de begrote 48.500. Een deel van de chauffeurs

doet alsnog examen in de eerste maanden van 2006. Van de

overigen zal een onbekend deel het beroep niet meer uitoefenen

of zonder de vereiste papieren rondrijden.

Richtlijn

Vanwege de nieuwe Europese Richtlijn Vakbekwaamheid 2003

moet een chauffeur elke vijf jaar minstens 35 uur scholing

volgen. Deze nieuwe vakbekwaamheidsrichtlijn voor beroeps-

chaffeurs gaat in 2008 of 2009 in. Ook de basiseisen voor de

kwalifi catie van chauffeurs zullen erdoor veranderen. Hierover

bracht een werkgroep van werknemers- en werkgevers-

organisaties, scholen en de divisie CCV/Examenhuis advies uit

aan het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Uitgangspunt

daarbij was dat de nieuwe eisen de transportsector zo min

mogelijk extra mogen kosten. Voor elk van de rijbewijzen en

beroepskwalifi caties adviseerde de werkgroep over de aantallen

en opzet van de theorie- en praktijkexamens.

Theorie-examens

De divisie CCV nam 24 procent meer theorie-examens af dan een

jaar eerder en het slagingspercentage daalde –afgezien van de

examens voor de binnenvaart die pas na medio 2005 onderdak

kregen bij het CBR– ruim zes procentpunt. De stijging in

aantallen en de daling van het slagingspercentage werden vooral

veroorzaakt door het grote aantal theorie-examens voor het

verplichte taxicertifi caat.

Praktijkexamens

De aantallen afgenomen praktijkexamens C, D en E (respectieve-

lijk vrachtauto, bus en aanhanger) daalden fors, met percentages

tussen de twaalf en achttien. De afgelopen twee jaar is het aantal

CDE-praktijkexamens met veertig procent gedaald. In de sterke

daling is zichtbaar dat steeds meer Nederlandse chauffeurs

worden vervangen door goedkopere collega’s uit de nieuwe

lidstaten van de Europese Unie.

Het slagingspercentage steeg met bijna een procentpunt bij de

categorie C, anderhalf bij CE en drie bij D.

Bij de overige praktijkexamens viel vooral de sterke stijging

bij de examens voor de vorkheftruck op; het aantal vervier-

voudigde.

Klant tevreden?

De divisie CCV ontving op ruim 140.000 examens (exclusief

binnenvaart) 95 klachten, waarvan er 58 de taxi-examens

betroffen. De klachten kunnen over de inhoud of het verloop

van het examen gaan, over het optreden of de beslissing van de

examinator of over de omstandigheden waaronder het examen

plaatsvond. Vijftien klachten bleken terecht of gedeeltelijk

terecht. Vier daarvan betroffen een taxi-examen.

21

22

��������� ���������������������

�����������������������������������������������������������������������

�

����

�����

�����

�����

�����

�����

�����

�����

���������������������

������������������������������

��

��

��

��

������������

Het nader onderzoek naar de rijvaardigheid is bestemd voor kandidaten die in

een periode van vijf jaar vier keer of meer voor het reguliere praktijkexamen zijn

gezakt. Een nader onderzoek bij het Bureau Nader Onderzoek Rijvaardigheid

(BNOR), een divisie van het CBR, duurt langer dan een regulier praktijkexamen.

Daardoor hebben de rijvaardigheidsadviseurs van de divisie extra tijd en

aandacht voor de kandidaat. Zo kan de spanning voor een examen aanzienlijk

afnemen. De individuele aandacht creëert een situatie waarin kandidaten zo

goed mogelijk kunnen presteren. De eisen die aan de rijvaardigheid worden

gesteld, zijn dezelfde als bij de reguliere praktijkexamens.

Nader onderzoek naar de rijvaardigheid

Relatie tussen aantallen Nader onderzoeken en de percentages geslaagden

Versneld examen beëindigd

Twee ministeriële standpunten domineerden de toekomst van de

activiteiten van de CBR-divisie. Allereerst maakte de minister per

31 maart een einde aan het versneld bijzonder examen (VBE). Dit

examen was bedoeld voor kandidaten met een geldig

buitenlands rijbewijs dat niet voor een Nederlands exemplaar

kon worden ingewisseld. Zij kregen één keer de gelegenheid aan

een rijvaardigheidsadviseur van het BNOR te laten zien dat zij

over voldoende vaardigheden beschikten om volwaardig aan het

verkeer in Nederland deel te nemen. Slaagden zij daar niet in,

dan moesten zij een regulier theorie- en praktijkexamen

afl eggen. Bij een succesvol VBE-examen kreeg men een

rijvaardigheidsbewijs voor een Nederlands rijbewijs.

Maar door de toenemende fraudegevoeligheid en de oncon-

troleerbaarheid van sommige buitenlandse rijbewijzen kon het

CBR geen betrouwbare procedure meer garanderen. De minister

van Verkeer en Waterstaat besloot daarop het VBE-examen te

beëindigen. Deze categorie rijbewijsbezitters moet voortaan de

normale procedure volgen en een regulier theorie- en praktijk-

examen afl eggen.

In de eerste helft van 2005 nam het BNOR nog ruim vijfduizend

versneld bijzondere examens af.

Faalangst

Het tweede standpunt van de minister betrof de examen-

kandidaten met faalangst. Zij is van mening dat zulke

kandidaten niet pas na vier examenpogingen voor een aangepast

examen in aanmerking zouden moeten komen. Hun handicap

rechtvaardigt dat hun eerste examen al door een speciaal

opgeleide examinator wordt afgenomen. Dit standpunt wordt

verder uitgewerkt bij de invulling van het nieuwe rijexamen,

dat naar verwachting eind 2007 operationeel zal zijn.

Nader onderzoeken

Het aantal nader onderzoeken daalde voor het derde

achtereenvolgende jaar: van bijna 27.000 in 2004 naar bijna

23.000 in 2005. Deze afname was het gevolg van de stijging van

het slagingspercentage bij de reguliere praktijkexamens B. Ook

de invloed van de Rijopleiding in Stappen (RIS) werd merkbaar.

Door de veel hogere slaagkans van kandidaten die met deze

methode zijn opgeleid, neemt het aantal nader onderzoeken af.

23

24

Klant tevreden?

Het CBR kreeg op ruim dertigduizend

nader onderzoeken, VBE-examens en

toetsen 26 klachten. Die konden over de

inhoud of het verloop van het onderzoek

of de toets gaan, over het optreden of de

beslissing van de examinator of over de

omstandigheden waaronder het

onderzoek of de toets plaatsvond. Vier

klachten bleken gegrond of gedeeltelijk

gegrond.

Eén klager richtte zich tot De Nationale

Ombudsman (NOM), omdat hij het met

het CBR oneens bleef. De NOM oordeelde

dat het CBR ‘behoorlijk’ had gehandeld.

De tijd tussen aanvraag en nader

onderzoek, tussentijdse toets of VBE-

examen bedroeg twee tot zes weken. In

de Randstad was de termijn langer dan

elders. Dat werd veroorzaakt door de

toegenomen concentratie van BNOR-

activiteiten in dit deel van het land. 35

procent vindt plaats in de drie westelijke

provincies. Door detachering van

examinatoren bij het BNOR werd verder

oplopen van de reserveringstermijnen

voorkomen. Na 1 juli kon het BNOR

rijvaardigheidsadviseurs bij de regio’s

detacheren, omdat er minder vraag naar

nader onderzoeken was en het VBE-

examen was afgeschaft. Zo assisteerden

de adviseurs bij de A-, B- en taxi-examens.

25

Theorie-examens voor de luchtvaart

In opdracht van de Inspectie Verkeer en Waterstaat nam het CBR 7.662 theorie-

examens voor de Nederlandse burgerluchtvaart af. Sinds 2000 is deze taak bij

het CBR ondergebracht. De afdeling Luchtvaartexamens verzorgt de logistiek

rond het examentraject, stelt de resultaten vast, organiseert inzagedagen voor

het examen en verstrekt de toelatingsbewijzen.

Onder de kandidaten zijn niet alleen

aanstaande vliegers van de Airbus en

Boeing 747, maar ook aspirant-

ballonvaarders en -helikopterpiloten.

Maandelijks kunnen zij in één of meer

van de ruim negentig vakken examen

doen in de CBR-examencentra in Assen,

Amsterdam, Eindhoven, Maastricht en

Utrecht.

In 2005 vonden 4.454 theorie-examens

voor beroepsvliegers en 3.208 theorie-

examens voor aankomende privévliegers

plaats. Bij de privévliegers betekende dat

een daling van zestien procent. Deze

werd veroorzaakt doordat eind 2004 een

aantal examenvakken was samengevoegd.

Klant tevreden?

In het verslagjaar werd één klacht

ingediend. Deze betrof de kosten voor een

spoedaanvraag van een theorie-examen.

De klacht bleek niet gegrond.

26

Naast de rijvaardigheid beoordeelt het CBR de lichamelijke en geestelijke

geschiktheid voor het besturen van motorrijtuigen. Die beoordeling vindt plaats

bij de aanvraag van een rijexamen, bij de periodieke keuring voor het

vrachtwagen- en busrijbewijs en bij de vernieuwing van het rijbewijs rond het

zeventigste levensjaar. Maar ook bij mensen die vanwege een medische

aandoening een rijbewijs met kortere geldigheidsduur hebben, om een

tussentijdse beoordeling vragen omdat hun medische situatie is veranderd of

omdat het rijbewijs in de zogeheten vorderingsprocedure ongeldig is verklaard.

Medische rijgeschiktheid

55

27

De beoordeling wordt aangevraagd met

een Eigen verklaring. Veertig tot vijftig

procent van de aanvragers blijkt meteen

medisch geschikt. Het CBR geeft dan een

Verklaring van geschiktheid af. Is een

vraag op de Eigen verklaring met ja

beantwoord, heeft er een keuring

plaatsgevonden of bestaat er een medisch

dossier, dan vindt eerst een nadere

beoordeling plaats door een medisch

adviseur van het CBR. Die kan leiden tot

vervolgonderzoek door een medisch

specialist of een deskundige praktische

rijgeschiktheid van het CBR.

Verklaringen van geschiktheid

In 2005 daalde het aantal aanvragen voor

een Verklaring van geschiktheid licht. De

laatste drie jaar schommelt het vrij

constant rond de 445.000. De komende

jaren wordt door de vergrijzing en de

nieuwe eisen aan beroepschauffeurs een

stijging verwacht.

Op de weg

Het CBR nam in 2005 ongeveer evenveel

besluiten over aanvragen voor een

Verklaring van geschiktheid als een jaar

eerder. Van de aanvragers beantwoordde

47 procent alle vragen op de Eigen

verklaring met ‘nee’ en bevestigde

daarmee gezond te zijn (2004: 52

procent).

De rest van de aanvragen –meer dan de

helft– werd nader beoordeeld door een

medisch adviseur van het CBR, elf

procent meer dan in 2004. 61 procent van

de aanvragers was zeventig jaar of ouder.

Het CBR ontving meer dan vijftigduizend

rapporten van medisch specialisten na

een vervolgonderzoek. Dat is een stijging

van acht procent. Rapporten van oogarts-

en en optometristen kwamen met zestig

procent het vaakst voor.

Sinds 1 januari 2005 moet elke tien

jaar de medische geschiktheid van

vrachtwagen- en buschauffeurs worden

vastgesteld. Arbodiensten voeren de

keuring uit. De nieuwe maatregel vloeit

voort uit de tweede Europese richtlijn.

Daardoor ontving het CBR 16.000 extra

aanvragen die allemaal door medisch

adviseurs beoordeeld moesten worden.

Door de forse toename was dit type

aanvragen voor het eerst in twintig jaar

hoger dan de standaardbeoordelingen van

aanvragen waarop alle vragen met ‘nee’

zijn beantwoord.

Door de nieuwe maatregel en de voort-

gaande vergrijzing wordt de komende

jaren een forse groei verwacht van het

aantal nader onderzoeken door medisch

adviseurs en verwijzingen naar

specialisten. Een stijging van dertig

procent wordt reëel geacht.

Beslissing

Bij de nader beoordeelde aanvragen werd

in 8.757 gevallen geen Verklaring van

geschiktheid verstrekt, een daling van

zes procent. In die gevallen bleek de

aanvrager op grond van de Regeling

eisen geschiktheid 2000 ongeschikt of

trok deze de aanvraag tijdens het

beoorde lingstraject in.

De belangrijkste redenen voor

afwijzing in de groep van zeventig

jaar en ouder waren ernstige

oogafwijkingen en hersenziekten

(onder andere dementie). Beneden de

zeventig jaar waren vooral alcohol-

misbruik, hersenziekten (onder andere

beroertes) en epilepsie de meest

voorkomende redenen voor onge schikt-

heid.

Twaalf procent van de nader

beoordeelde bestuurders kreeg een

Verklaring van geschiktheid met een

kortere geldig heidsduur vanwege een

progressief ziektebeeld. Deze categorie

keert binnen één tot tien jaar terug

voor een nieuwe beoordeling.

Zes procent bleek alleen geschikt als

het voertuig werd aangepast. Deze

beperking wordt in een Europese code

op het rijbewijs vermeld.

Herkeuring en bezwaar

Met het besluit van het CBR waren 1.008

aanvragers het niet eens (2004: 956). Zij

maakten gebruik van hun recht op een

herkeuring. Ruim zestig procent kreeg na

een herkeuring opnieuw geen Verklaring

van geschiktheid. In 51 procent van deze

Verklaringen van geschiktheid in 2005 en 2004

2005 2004

Totaal aantal aanvragen 441.939 442.026

Nader beoordeeld door medisch adviseurs 234.004 209.986

Gekeurd door oogarts/optometrist 32.100 30.132

Gekeurd door andere specialist 21.553 19.418

Aanvraag afgewezen/ingetrokken 8.757 9.274

Verklaring van geschiktheid verleend 225.247 200.712

- met beperkte geldigheidsduur 26.259 26.148

- met beperkte bevoegdheden 12.539 11.997

28

gevallen was alcoholmisbruik daarvan de

reden.

Het aantal verzoeken om een herkeuring

is in zeven jaar tijd verdrievoudigd.

Naast een medische herkeuring bestaat

de mogelijkheid om op grond van de

Algemene wet bestuursrecht een

bezwaarschrift in te dienen tegen de

manier waarop de herkeuring is verlopen.

Hiervan werd in 2005 417 maal gebruik

gemaakt, bijna tweeënhalf keer zoveel als

het jaar daarvoor. De stijging is het gevolg

van de vermelding onder de medische

besluiten dat niet alleen een herkeuring,

maar ook een bezwaarschrift mogelijk is.

28 bezwaren werden gegrond verklaard,

meestal naar aanleiding van nieuwe

medische gegevens.

Te water

In opdracht van de Inspectie Verkeer en

Waterstaat beoordeelde het CBR voor het

tweede jaar de Eigen verklaringen voor

het klein vaarbewijs waarop één van de

vragen met ‘ja’ is beantwoord. In het

verslagjaar werden bijna elfhonderd

aanvragen beoordeeld, negen procent

meer dan in 2004.

Praktische rijgeschiktheid

Het CBR streeft ernaar zoveel mogelijk

mensen veilig aan het gemotoriseerde

verkeer te laten deelnemen. Vooral bij

gehandicapten is (auto)mobiliteit van groot

belang; het is vaak hun sleutel tot

zelfstandigheid. Het CBR beschikt op dit

terrein over de expertise van de

‘deskundigen praktische rijgeschiktheid’

(voorheen aanpassingsdeskundigen). Zij

begeleiden en adviseren mensen met

functiebeperkingen en stellen de

benodigde aanpassingen vast voor het

voertuig. Bestuurders met een

functiestoornis moeten aan dezelfde

rijvaardigheidseisen voldoen als ieder

ander. Tijdens de Mobiliteitsdagen in

Lelystad en in tv-programma’s werden

in 2005 de werkzaamheden van de

deskundigen toegelicht en aan de hand van

adviezen en proefritten gedemonstreerd.

Het werk van de deskundigen praktische

rijgeschiktheid had oorspronkelijk vooral

betrekking op gehandicapte bestuurders,

maar de laatste jaren in toenemende

mate ook op niet-gehandicapte, meest

oudere rijbewijsbezitters. Zij kampen met

met oogproblemen en verminderde

mentale functies (traagheid en

vermoeden van dementie). Deze mensen

leggen bij het CBR een rijtest af, waarbij

vooral aandacht wordt besteed aan een

veilige en praktische verkeersdeelname.

De keuring door een arts is bij deze

trajecten bedoeld om het CBR informatie

te geven over de functiebeperkingen van

ledematen, ogen of hersenen. Op basis

daarvan kan een rijtest worden opgelegd

die uitsluitsel geeft over de rijgeschiktheid.

In 2005 steeg het aantal rijtests met

1,3 procent. Onder de aanvragers van

zeventig jaar en ouder nam het aantal

29

met twee procent toe tot 5.881. Dat aantal

zal door de vergrijzing verder groeien.

Ontwikkelingen

Eisen medische rijgeschiktheid

Het CBR installeerde op verzoek van

minister Peijs een commissie onder

leiding van longarts dr. J.M. Rooijackers

om te adviseren over de rijgeschiktheid

van bestuurders met slaapstoornissen. Zij

neigen overdag in slaap te vallen –ook

achter het stuur– en zijn daarmee een

gevaar voor de verkeersveiligheid.

Volgens de huidige regels mogen zij niet

rijden. De Commissie Rooijackers zal bij

de minister van Verkeer en Waterstaat

advies uitbrengen of de regelgeving

gezien de huidige stand van de medische

wetenschap kan worden aangepast.

Wetenschap

Het CBR is medefi nancier van de leerstoel

Verkeersgeneeskunde en -neuropsycho-

logie aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De bedoeling van de leerstoel is vraag-

stukken over de medische rijgeschiktheid

voor het verkeer wetenschappelijk beter

te funderen.

Professor dr. W.H. Brouwer, die de leer-

stoel bekleedt, sprak in 2005 zijn rede bij

de aanvaarding van het ambt uit. Daarin

herleidde hij veel problemen rond rij-

schiktheid tot moeite met het waarnem-

en van ruimte en het nemen van snelle

beslissingen.

De afdeling Medische Zaken startte met

de hoogleraren Brouwer en Kooiman een

wetenschappelijk onderzoek naar het

gebruik van telescoopjes op de bril van

bestuurders met een slechte gezichts-

scherpte (‘bioptic driving’). In de

Verenigde Staten is dit hulpmiddel al heel

gewoon; in Europa is het CBR de eerste

die er met rijtests onderzoek naar doet.

Op verzoek van de voorzitter, professor

Norren, nam het CBR deel aan de werk-

groep ‘Ergoftalmologie’ die de gevolgen

onderzoekt van gezichtsstoornissen op

het dagelijks functioneren, onder meer

tijdens het autorijden.

Europa

De medische discipline van het CBR

leverde bijdragen aan de projecten LEHO

en MEDRIL, die onder auspiciën van de

Europese Unie en CIECA, de internatio-

nale bundeling van rijexameninstituten,

werden uitgevoerd. Beide projecten

worden beschreven in hoofdstuk zeven.

Voorlichting

Medisch adviseurs gaven in het

verslagjaar presentaties bij onder meer

geriatriedagen in Noordwijk, het Erasmus

Medisch Centrum in Rotterdam, de

Alzheimerstichting en Transport en

Logistiek Nederland.

Artikelen over onder meer cognitieve

stoornissen, dementie en diabetes werden

gepubliceerd in diverse vak- en patiënten-

tijdschriften.

30

De divisie Vorderingen van het CBR is belast met de zogeheten vorderings-

procedure. Deze procedure wordt gestart tegen mensen van wie de politie, de

offi cier van justitie of de directeur van het CBR vermoedt dat zij ongeschikt zijn

om een voertuig te besturen. Overtreders kunnen tot een onderzoek of een

Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer worden verplicht. Het onderzoek kan

over de medische geschiktheid of de rijvaardigheid gaan. De uitkomst kan ertoe

leiden dat het rijbewijs ongeldig wordt verklaard.

De vorderingsprocedure is een administratief-rechterlijke maatregel in het kader

van de verkeersveiligheid, uit naam van de minister van Verkeer en Waterstaat.

Volgens onderzoek van het Amersfoortse adviesbureau DHV scheelt de

maatregel jaarlijks 27 verkeersdoden.

Vorderingen

66

Onderzoeken en EMA-cursussen

In 2005 besloot de divisie Vorderingen

ruim 7.500 maal tot een onderzoek

naar de rijgeschiktheid of rijvaardigheid

van bestuurders, een stijging van één

procent.

Alcohol

Bij 75 procent van de besluiten op een

politiemelding was alcoholmisbruik in

het spel, zeven procent meer dan in 2004.

Daarnaast was de aanleiding onder meer

verwardheid, agressie, drugsbezit of

rijden onder invloed van drogerende

stoffen. Dit type besluiten steeg met

twee procent.

Wie met een alcoholpromillage tussen

1,3 en 1,8 achter het stuur zit en wordt

aangehouden, komt in aanmerking voor

een driedaagse cursus in het kader van de

Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer

(EMA). Het CBR legt deze cursus op aan

een overtreder na een melding (‘medede-

ling’) van de politie. Het rijbewijs wordt

ongeldig verklaard als de overtreder

weigert aan de cursus deel te nemen.

Bestuurders doen in de cursus kennis op

over de effecten van alcohol op de

verkeersveiligheid en analyseren de

motieven voor hun alcoholgebruik om

hun houding en gedrag te verbeteren.

Het aantal EMA-cursisten steeg in het

verslagjaar met acht procent tot 11.161.

Medisch onderzoek

Wie met een alcoholpromillage van

1,8 of hoger wordt aangehouden, gaat

naar een psychiatrisch onderzoek. Wie

daar rijgeschikt blijkt, moet alsnog naar

een EMA-cursus.

Ook bestuurders die onder invloed van

drugs of medicijnen achter het stuur

zitten en worden aangehouden, komen in

aanmerking voor een –vaak medisch–

onderzoek. Wie ongeschikt blijkt om nog

achter het stuur te zitten, moet het

rijbewijs inleveren.

Rijtests

Bestuurders met opvallend slecht

rijgedrag komen in aanmerking voor

een onderzoek naar de rijvaardigheid.

Rijvaardigheidsadviseurs van de divisie

BNOR nemen in het kader van de

vorderingsprocedure rijtests en

theorietoetsen af bij bestuurders bij wie

twijfel bestaat over de rijvaardigheid. Het

gaat hier niet om een herexamen, maar

om een onderzoek naar de praktische

rijvaardigheid of de theoriekennis.

Het aantal rijtests en theorietoetsen steeg

met achttien procent. Een aanzienlijk

deel betrof ernstige overtredingen van

jonge bestuurders die de politie op video

vastlegde en bij het CBR aanmeldde.

Rijbewijs ongeldig

In totaal werd 7.462 keer besloten het

rijbewijs ongeldig te verklaren, een

stijging van acht procent. 64 procent van

de ongeldigverklaringen betrof overmatig

alcoholgebruik, ruim driehonderd meer

dan een jaar eerder. Van de ongeldigver-

klaringen werd 24 procent veroorzaakt

doordat bestuurders niet meewerkten aan

de verplichte EMA-cursus.

Kwaliteit en effi ciencyDe vorderingsprocedure is een verkeers-

veiligheidsmaatregel en werkt het beste

bij een lik-op-stukbeleid. Effi ciency in de

afhandeling is dus nodig om mensen die

door de politie zijn aangehouden, zo snel

mogelijk duidelijkheid te geven over

eventuele maatregelen. In dat kader is bij

de divisie Vorderingen in het verslagjaar,

net als voorgaande jaren, geïnvesteerd in

voorlichting en in intensief contact met

politiekorpsen. Het afgelopen jaar steeg

daardoor opnieuw het aantal medede-

lingen waarmee de politie overtreders

bij het CBR meldt. Dit keer met zeven

procent tot 21.426.

Bezwaar en beroep

Wie het niet eens is met een besluit van

de divisie Vorderingen kan bezwaar,

beroep en hoger beroep aantekenen bij

respectievelijk de divisie zelf, de

bestuursrechter en de Raad van State. In

2005 werden 2.715 bezwaarschriften

behandeld, een daling van negen procent.

Elf procent van de bezwaren werd

gegrond verklaard, wat overigens niet

automatisch tot stopzetting van een

procedure leidde. De toewijzingen

konden namelijk ook betrekking hebben

op onjuistheden in details van de

procedure.

Voorlichting

Voorlichting over de vorderingsprocedure

kan preventief werken. Met die bedoeling

nam het CBR deel aan verkeersveilig-

heidsdagen van diverse politiekorpsen.

Zo’n vijftienduizend bezoekers maakten

kennis met de gevolgen van onverant-

woord rijgedrag. Tien procent nam deel

aan een alcoholquiz. Daarbij werd vooral

veel verkeerde informatie en beeldvor-

ming gecorrigeerd. Zoals het misverstand

dat jenever erger is dan bier en dat

alcoholmisbruik een ‘overtredinkje’ is.

�����������

�����������������

��������������������������������

���������

�

����

����

����

����

�����

��������������������

31

32

Elk jaar besteedt het CBR een belangrijk deel van de menskracht en de middelen

aan innovatie en verbetering van de dienstverlening en de producten. Het betreft

met name de vorm en inhoud van de examens alsmede effi ciency- en effectiviteits

verbetering van de administratieve processen en de informatisering. Zo wordt

ingespeeld op actuele technologische ontwikkelingen en toekomstige

(verkeers)wetgeving. De bedoeling daarvan is de kwaliteit van de dienstverlening

en de voorbereiding op de deelname aan het verkeer verder te perfectioneren.

Dergelijke innovatieve verbeteringstrajecten werden in het verslagjaar zowel

centraal als in de regio’s en bij de divisies ingezet.

Ontwikkeling en innovatie

77

33

Examens

Modernisering rijexamen

In juni werd aan minister Peijs van Verkeer een voorstel voor een

nieuw theorie-en praktijkexamen voor de personenauto aange bo-

den. Zij had daarom gevraagd in het kader van haar streven het

aantal ongevallen met beginnende bestuurders verder omlaag te

brengen. Het plan bevatte twee deelexamens voor de praktijk toet-

sing: de een voor de examinering van basisvaardigheden en het

slotexamen voor de toetsing van verkeersinzicht, gevaar herken ning,

zelfstandig rijden en Het Nieuwe Rijden. Tussen beide deel exa mens

diende het theorie-examen plaats te vinden. Zodoende kon de

theoriekennis, meer dan nu, aan de hand van de prak tijkervaring

worden getoetst. Tevens stelde het CBR voor, dat de rijschool vóór

het tweede deelexamen een toets afnam om de vorderingen op weg

naar het afsluitende deelexamen te beoor delen. Op pagina zeven

staat de reactie van de minister samengevat.

Ook in opdracht van de minister startte exameninstituut

Innovam een project om de leerdoelen van het opleidingstraject

voor rij-instructeurs af te stemmen op de komst van een

vernieuwd examen. Het CBR nam deel aan dit project.

Motorexamens

In 2005 werd de evaluatie van de veranderingen in het nieuwe

A-examen voertuigbeheersing afgerond. De uitkomsten

bevestigden de juistheid van het nieuwe examen en bevatten

geen aanbevelingen voor verdere veranderingen.

Om alle examinatoren voor het motorexamen van geschikte

kleding te voorzien, werd een draagproef gehouden. In 2006

moeten zij met de nieuwe motorkleding zijn uitgerust.

Theorie-examens

Het CBR speelde in op de komst van het nieuwe rijexamen met

een oriëntatie op nieuwe vormen van toetsen en examenvragen.

Om up to date en zo adeqaat mogelijke examens af te kunnen

blijven nemen, startte een oriëntatie op de modernisering van

de systemen die voor de theorie-examens worden gebruikt.

Die oriëntaties liepen parallel aan de gebruikelijke jaarlijkse

aanpassingen en kwaliteitsverbeting van de vragen en

procedures voor de theorie-examens. In dat verband werd een

College van Deskundigen geïnstalleerd om de kwaliteit van de

examenopgaven te waarborgen. Het college adviseert de directie

34

over de kwaliteit van de opgaven. De leden zijn onafhankelijk en

aangesteld op persoonlijke titel. Zij zijn aangezocht vanwege

hun specifi eke deskundigheid. Vier specialisten van het CBR

staan het college bij in zijn werkzaamheden. Het college was in

het verslagjaar als volgt samengesteld:

- De heer A. Béguin, senior methodoloog bij de Citogroep ;

- De heer J. Muilwijk, coördinerend docent Nederlands in het

lager en middelbaar beroepsonderwijs;

- De heer W. Sterk, afdelingschef verkeersondersteuning,

Politie Rotterdam-Rijmond;

- Mevrouw D. Twisk, projectleider bij de Stichting

Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid;

- De heer J. Visser, beleidsmedewerker en secretaris Commissie

Feiten en Tarieven, Bureau Verkeershandhaving Openbaar

Ministerie;

- Mevrouw L. Leerling, medewerker theorie-examencentrum

CBR.

Intern werd een Meldpunt Theorie in gebruik genomen waar

medewerkers suggesties kunnen doen voor verbetering van het

examen.

Theorie- en praktijkexamen bromfi ets

Om het grote aantal ongevallen met bromfi etsen te verminderen

komt er in 2007 een bromfi etsexamen met een theorie- en een

praktijkdeel. Deze ontwikkeling sluit aan bij de Europese

herziening van de categorieën voor het motorrijbewijs. In het

verslagjaar werd in opdracht van het ministerie van Verkeer en

Waterstaat een projectplan voor de invoering van het nieuwe

examen opgesteld. Gevaarherkenning zal een belangrijk nieuw

onderdeel van het examen zijn.

In het verslagjaar vonden ook de eerste verkennende

besprekingen met het ministerie van Verkeer en Waterstaat

plaats over de invoering van een theorie- en praktijkexamen

voor de brommobiel. De invoering staat gepland voor 2007. Het

examen zal in nauw overleg met de branche zijn uiteindelijke

vorm krijgen.

RIS-opleiding en -examen

Eind 2005 hadden een kleine 7.500 leerlingen examen gedaan

na een RIS-opleiding, drie keer zoveel als het jaar ervoor. Zij

maakten daarmee vier procent uit van alle leerlingen die een

B-examen deden. De Rijopleiding in Stappen wordt gekenmerkt

door een modulaire opzet, door aanzienlijk hogere slaagkansen

en door extra onderdelen als een training op een slipbaan en

zelfstandig een route bepalen.

Met 65 procent lag het slagingspercentage van de RIS-

kandidaten bijna twintig procentpunt hoger dan traditioneel

35

opgeleide leerlingen. Voor het eerst in de twee jaar dat het

CBR deze examens afnam, beïnvloedde het hogere

slagingspercentage van deze categorie het gemiddelde

slagingspercentage en het aantal examens, dat respectievelijk

steeg en daalde.

Aan het einde van het verslagjaar waren bijna 1.800 rijopleiders

–twintig procent van alle opleiders in ons land– getraind in de

beginselen van de RIS. Het CBR had zijn quotum bereikt.

Volgens afspraak met de particuliere instructeuropleidingen

namen deze de rest van de geïnteresseerde rij-instructeurs

verder voor hun rekening. Daarmee was dit deelproject voor

het CBR afgerond.

Raad van Advies

Met de partners in de Raad van Advies voor de RIS werd het

overleg gestart over verdere voortzetting van de implementatie.

Uitgangspunt was voor het CBR dat het zich verder wil richten

op activiteiten en ontwikkelingen die een relatie met het

rijexamen hebben. De Raad van Advies was unaniem van

mening dat de RIS verder in samenhang met de modernisering

van het nieuwe rijexamen moet worden ontwikkeld.

Verder volgden en bespraken de partners de ontwikkelingen.

ANWB, BOVAG-VAN, FAM, IBKI, LBVI, ministerie van Verkeer en

Waterstaat, het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland,

Senter Novem en het CBR stuurden in dit periodieke overleg de

vakinhoudelijke kant, de marketing en de organisatie aan.

Ontwikkelingen in processen

Rijbewijs: nieuw document

In het kader van de Europese harmonisatie ontwikkelt ook

Nederland een nieuw rijbewijs op het formaat van een credit

card. De nieuwe uitvoering is beter bestand tegen fraude. Als

alle lidstaten van de Europese Unie op het uniforme kleine

formaat overstappen, komt er een einde aan een wirwar van

110 verschillende rijbewijzen.

De geautomatiseerde afhandeling kan er al op korte termijn voor

zorgen dat de vereiste gegevens van de kandidaat zowel voor als

na het examen zonder papier tussen de Dienst Wegverkeer (RDW),

de gemeenten en het CBR worden uitgewisseld. Om deze

processen mogelijk te maken, namen medewerkers van het CBR

deel aan projectgroepen voor de bouw van de computerprogram-

matuur, de ontwikkeling van de processen en de communicatie

met alle betrokken doelgroepen.

Project Papierloos Examen

Met succes werd in het verslagjaar proefgedraaid met een

papierloze manier van examenafhandeling. Eerst in één en later

in twee regio’s werden examinatoren uitgerust met een pda

(personal digital assistant ofwel mini-computer), waarop na het

examen de beoordeling werd ingetoetst. Deze werd vervolgens

doorgeseind naar de centrale computer.

Met het papierloos examineren kan een rijschool tot één dag

voor de examendatum de naam van een kandidaat aanmelden.

Rijscholen kunnen hierdoor aanzienlijk fl exibeler zijn in hun

service aan de klant. Spoedaanvragen –en daarmee spoedkosten–

voor examens zijn met papierloos examineren dan ook niet

meer nodig. Daarnaast maakt de komst van de zakcomputer

frauderen aanzienlijk moeilijker.

Het papierloze examen moet volgens planning in 2006 landelijk

worden ingevoerd. Als in dat jaar ook het nieuwe

rijbewijsdocument in gebruik wordt genomen en op het papierloos

examen is afgestemd, kunnen alle administratieve processen vóór

en na het examen volledig digitaal worden afgehandeld.

Planning en registratie

Voor de medische discipline en de divisie Vorderingen werd met

de bouw van nieuwe geautomatiseerde registratiesystemen

begonnen. Met het zogeheten workfl owsysteem kan de divisie

Vorderingen de gegevens van bestuurders naar wie een onderzoek

loopt, sneller uitwisselen. Voor soortgelijke doeleinden zal een

systeem voor de medische discipline worden ontwikkeld.

Verder werd een vooronderzoek afgerond naar een vervanger voor

het examenplanningssysteem en het systeem voor de Rekening

Courant, waarmee de betalingen van rijscholen voor examens

worden afgehandeld. De basis van de systeemprogrammatuur van

beide dateert uit het begin van de jaren negentig en is aan

vervanging toe. In 2006 wordt op de markt naar een opvolger

gezocht.

Samenwerking

Het CBR intensiveerde de samenwerking met de Stichting

Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). De

bedoeling is dat de SWOV en het CBR de komende jaren onder

meer onderzoek verrichten naar de validiteit en betrouwbaarheid

van nieuwe manieren van toetsen. Met de resultaten wil het CBR

de kwaliteit van het theorie- en praktijkexamen verder verhogen.

Met de Stichting Rijvaardigheidsbewijzen Recreatieruiter (SRR)

werd een intentieverklaring tot samenwerking voorbereid. Op

verzoek van de SRR zal onze organisatie de examendeskundigheid

inzetten om te bezien of de ruiterexamens verder te verbeteren

zijn. De SRR streeft naar een wettelijke verankering van het

ruiterbewijs.

Internationaal

Onder meer via de internationale bundeling van rijexamenin-

stituten CIECA (Commission Internationale des Examens de

Conduite Automobile) leverde het CBR een bijdrage aan de

innovatie van wet- en regelgeving. Het CBR bekleedde de functie

van vice-president en vice-voorzitter van de Expert Advisory Group.

Daarnaast leverde onze organisatie ondersteuning voor

projectmanagement en de Expert Advisory Group.

Het projectbureau van CIECA verhuisde van het hoofdkantoor

van het CBR naar Brussel, waar ook het secretariaat is

gehuisvest. Deze operatie maakte deel uit van het CIECA-besluit

dat alle leden gelijke inspanning en steun aan de internationale

samenwerking zullen bieden.

36

Het CBR droeg in CIECA-verband bij aan vier projecten:

Merit (Minimum European Requirements for Driving

Instructor Training)

In het project Merit worden minimumeisen geformuleerd voor de

opleiding en toetsing van rij-instructeurs. De Europese rijschool-

organisatie EFA en organisaties uit Duitsland, Noord-Ierland,

Noorwegen en Oostenrijk voerden het project uit met onder-

steuning van onderzoeksbureaus uit Nederland en Zweden. De

Europese Commissie zal de resultaten benutten voor een nieuwe

Europese richtlijn of voor een overzicht met ‘best practices’.

Medril (Medical Testing for the Driving License)

Onder leiding van CIECA nam het CBR deel aan het project

Medril. Het project is bedoeld om conclusies te kunnen trekken

over een periodieke medische keuring voor het autorijbewijs

voor alle Europeanen. Daartoe voeren Finland, Luxemburg,

Spanje en Nederland 20.000 rijbewijskeuringen

uit via een vast protocol en vergelijken de resultaten. In het

verslagjaar gaf het CBR onder meer acte de présence met een

lezing over rijtests en aanpassingen.

NovEv (Evaluation of Novice Driver Training Schemes)

In het project NovEv wordt onderzocht wat de invloed is van

extra training op jonge bestuurders, kort na het behalen van

hun rijbewijs. Daartoe zijn de zogeheten tweede faseopleidingen

in België, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk en Spanje

onderzocht.

In het eindrapport dat in het verslagjaar werd uitgebracht,

luidden de belangrijkste aanbevelingen:

- Een tweede faseopleiding moet vooral gericht zijn op vaardig-

heden van hogere orde, moet specifi ek op de deelnemers

gericht zijn en worden verdeeld over een langere periode.

Onafhankelijke kwaliteitscontrole is onmisbaar om de doelen

te realiseren.

- Dergelijke opleidingen moeten in het eerste jaar na het

behalen van het rijbewijs starten.

- Het aantal voorbeelden van nuttige oefeningen moet worden

uitgebreid.

- Er moet een opleidingsprogramma voor de trainers komen

om de vaardigheden uit te breiden.

- Elke tweede faseopleiding moet met een proefperiode

beginnen, waarin strenge regels voor de beginnende

bestuurders gelden.

Test (Towards European Standards for Testing)

Tijdens het project Test zijn de lengte, de locatie en de inhoud

van het praktijkexamen B beoordeeld en vergeleken in zes

Europese lidstaten. De conclusies en aanbevelingen uit het

rapport, dat in het verslagjaar werd gepubliceerd, luidden:

- Om alle onderdelen uit de rijbewijsrichtlijn van de Europese

Unie te kunnen toetsen, moet het examen minstens 25

minuten duren.

- Alle examencentra –ook in de rustiger gebieden– moeten de

mogelijkheid bieden voor een geldig en betrouwbaar examen.

- Rijden op de snelweg moet extra aandacht krijgen en in elk

examen opgenomen zijn. Er moet meer buiten de bebouwde

kom worden geëxamineerd.

- Alle examencentra van alle lidstaten moeten aan de richtlijnen

voldoen.

- Nader onderzoek moet uitwijzen hoe vaardigheden van

hogere orde in het examen en de opleiding kunnen worden

opgenomen.

Buiten CIECA-verband participeerde het CBR in het Europese

project ‘LEHO’ (Luxembourg Espana Holland) dat afgerond werd

met een publicatie. Hierin werden resultaten van rijbewijs-

keuringen in Luxemburg, Spanje en Nederland vergeleken. De

onderzoekers stelden vast dat de systemen in de drie landen te veel

van elkaar verschillen om een goede vergelijking te trekken.

37

38

Bijna negentig procent van het werkaanbod van het CBR betreft het afnemen

van theorie- en praktijkexamens en het verwerken van aanvragen voor de

medische Verklaringen van geschiktheid. De vijf regio’s van het CBR zijn belast

met het leeuwendeel van deze werkzaamheden. Daarnaast leveren de regio’s

expertise voor de innovatieprojecten van het CBR die in hoofdstuk zeven worden

beschreven.

De medische en examenactiviteiten zijn gedecentraliseerd om letterlijk en

fi guurlijk dichter bij de klanten en de partners (de rijscholen) te staan. Een

terugblik op de activiteiten in de regio’s is dan ook altijd een beoordeling van

het succes van de dienstverlening en van de afstemming van de dienstverlening

en producten op de regionale markten.

Activiteiten in de regio’s

88

39

Aantallen Verklaringen van geschiktheid afgegeven per regio in 2005 en 2004

2005 2004

Regio Noord 49.937 50.312

Regio Oost 92.650 92.758

Regio Zuid 107.329 104.570

Regio West-Noord 94.095 91.939

Regio West-Zuid 82.822 81.218

Totaal 426.833 420.797

Toetsen en examens

De regio’s van het CBR voldeden tezamen ruimschoots aan

de norm dat voor 95 procent van de praktijkexamens een

reserveringstermijn van hoogstens acht weken mag gelden. Bij

de theorie-examens moet negentig procent binnen vier weken

na aanmelding plaatsvinden. Ook hierin slaagden de regio’s. Er

waren voldoende mogelijkheden om examinatoren te

detacheren bij centra waar de druk opliep of bij theorie-examens

en de medische administratie. Door deze fl exibiliteit werd de

personeelsstop het hoofd geboden die in het verslagjaar van

kracht was.

Rijopleiding in Stappen

In de provincies Noord-Holland en Utrecht lag het slagingsper-

cen tage van RIS-kandidaten ruim twintig procentpunt boven het

regiogemiddelde. Enschede was met ruim twee-duizend RIS-

examens koploper onder de examenplaatsen. In Meppel werden

meer RIS- dan traditionele examens afgenomen.

De CBR-regio’s bezochten veel rijscholen om hen de meerwaarde

van de nieuwe opleiding voor te houden. Daarbij kwamen met

name het slagingspercentage, het leerrendement en de tijd-

besparing voor de rijschool aan de orde.

Trainers van het CBR verzorgden extra opleiding en begeleiding

van RIS-instructeurs. Tijdens afstemmingsbijeenkomsten op de

examenplaatsen bespraken docenten, examinatoren en

rijopleiders vakinhoudelijke aspecten.

In regio Oost startte een vervolgproef met de tweede

faseopleiding. Soortgelijke proeven in Denemarken hebben

uitgewezen, dat modulair opgeleide automobilisten anderhalf

jaar na hun praktijkexamen 25 procent minder vaak bij

ongelukken betrokken zijn.

Tussentijdse toets

De tussentijdse toets (TTT) viert bijna haar jubileum. In het

negende jaar van de toets steeg opnieuw het aantal kandidaten:

72.500 tegen 67.425 in 2004. Ruim één op de drie kandidaten

maakte er gebruik van. Hun slagingspercentage lag ruim tien

procentpunt hoger dan bij kandidaten die geen toets deden.

Traditiegetrouw hadden de drie zuidelijke provincies, waar de

TTT in 1996 van start ging, met veertig procent het grootste

aandeel.

40

FAM investeren de CBR-regio’s in de

samenwerking met de rijscholen.

In elke regio kwam men in het

verslagjaar herhaaldelijk bijeen om

aandacht te besteden aan lopende

vraagstukken en nieuwe ontwikkelingen.

Kwaliteit van de dienstverlening

Regionaal vonden succesvolle audits

plaats voor verlenging van de ISO-

certifi cering 9001:2000. In regio Noord

(Drenthe, Friesland en Groningen) werd

in een apart project aandacht aan de

klantgerichtheid besteed. Dat leidde er

onder meer toe dat het regiokantoor

telefonisch beter bereikbaar werd.

Kwaliteit op locatie

Zes examencentra werden in 2005

vernieuwd. De ingrepen varieerden van

verhuizingen tot meer of minder ingrij-

Samenwerken met opleiders

Samenwerking tussen opleiders en

examinatoren is van belang voor een

gerichte voorbereiding van leerlingen op

het wegverkeer. Sinds de komst van de

Rijopleiding in Stappen heeft het CBR

de uitwisseling hierover tot speciaal

onderdeel van het relatiemanagement

gemaakt.

Voor nieuwe opleiders werden

kennismakingsbezoeken georganiseerd

en periodiek bezoekt het management

van de regio’s de rijscholen of ontvangt

hen op het regiokantoor.

Examenplaatsoverleg

Elke regio heeft een- tot tweemaal per

jaar op elke examenplaats overleg met de

rijscholen. Door zijn regelmaat is dat

overleg een nuttig hulpmiddel voor het

uitwisselen van informatie en ideeën.

Daarnaast organiseren regio’s thema-

avonden of besteden in speciale

bijeenkomsten aandacht aan nieuwe

examenontwikkelingen.

In het verslagjaar werd in de diverse

overleggen onder meer aandacht besteed

aan de Rijopleiding in Stappen, het

nieuwe motorexamen, faalangst en de

regeling voor administratiekantoren die

voor rijscholen examens reserveren. Ook

het voorstel voor het nieuwe rijexamen

(zie hoofdstuk zeven), de nieuwe

wegmarkeringen en de rol van de

instructeur kwamen aan de orde.

In het najaar had de algemeen directeur

in alle vijf de regio’s een informeel ronde-

tafelgesprek met een doorsnede van de

rijscholen. De gesprekken waren bedoeld

om rechtstreeks van de rijschoolhouders

te horen wat hun bezighoudt.

Ook door regelmatig overleg met de

brancheorganisaties ABAN, BOVAG en

41

pende opknapbeurten. Vijf terreinen voor

het A-examen voertuigbeheersing werden

verruild voor nieuwe.

Deze investeringen bevorderen de

gebruikswaarde en de uitstraling van de

accommodaties. Daarmee wil het CBR het

imago van moderne, klantvriendelijke

dienstverlener onderstrepen.

Maatschappelijke contacten

Traditiegetrouw was er in de regio’s veel

aandacht voor de maatschappelijke

contacten. Dit zijn goede gelegenheden

om de maatschappelijke betrokkenheid

van het CBR te accentueren.

Naast participatie in de Regionale

Organen voor de Verkeersveiligheid

waren de vestigingen gastheer voor

delegaties uit binnen- en buitenland.

Medewerkers uit de regio’s droegen bij

aan landelijke evenementen, zoals de

manifestaties AutoRAI, Motor en de

Mobiliteitsdagen in Lelystad, alsmede Het

Nationale Verkeersexamen op SBS 6.

Regionale manifestaties

Daarnaast werd aan regionale activiteiten

en manifestaties deelgenomen. Zo toonde

regio Noord zich met bijdragen aan twee

projecten in de noordelijke provincies

nauw betrokken bij de verkeersveiligheid.

Beide projecten boden jonge

rijbewijsbezitters nascholing.

Regio Oost nam deel aan de campagne ’49

cc’, bedoeld om bromfi etsers bewust te

maken van hun rijgedrag. Deze regio was

ook betrokken bij een doorstartcursus

voor jonge automobilisten in Overijssel.

Regio Zuid was deelnemer aan een groot

verkeersveiligheidsevenement in

Landgraaf. Op drie basisscholen en bij

openbare bibliotheken verzorgde deze

regio educatieve activiteiten.

Regio West-Noord was aanwezig tijdens

de regionale verkeersveiligheidsdag van

het politiekorps Zaanstreek-Waterland.

Regio West-Zuid ten slotte, gaf in een

Rotterdams revalidatiecentrum

voorlichting over autorijden met een

handicap.

Media

In alle regio’s vonden frequente contacten

met de regionale media plaats. Met name

het motorexamen, de Rijopleiding in

Stappen, gevallen van examenfraude en

uitval van examens door slecht weer

leidden tot publicaties en uitzendingen.

Daarnaast waren de examencentra met

regelmaat het decor van opnamen voor

landelijke tv-programma’s.

42

De rijscholen en het CBR bedienen dezelfde markt. De leerling van de één is de

kandidaat van de ander. De opleiders en het exameninstituut zijn voor een

gedegen voorbereiding van aanstaande bestuurders op elkaar aangewezen.

De formele relatie ligt vast in de inschrijfovereenkomst die het CBR met elke

rijschool heeft. Daarin zijn de kwaliteitsinzet van de rijschool en de

tegenprestatie van het CBR vastgelegd. De laatste jaren zijn de contacten door

de vele vernieuwingen in opleiding en examen geïntensiveerd.

In 2005 werd de samenwerking verder verstevigd door intensiever overleg

met de voorzitters van de brancheorganisaties, door ronde-tafelgesprekken

met rijscholen en door rijscholen te interesseren voor deelname aan en verdere

ontwikkeling van de Rijopleiding in Stappen (RIS).

De rijschoolbranche

99

43

Aantal groeit

Medio 2005 stonden bij het CBR 5.451 rijscholen ingeschreven,

vijf procent meer dan het jaar daarvoor. De afgelopen drie jaar

kwamen er per saldo ruim zeshonderd rijscholen bij; die

ontwikkeling is nog niet ten einde. Als gevolg van de econo-

mische recessie blijken grote aantallen werklozen –onder wie

veel oud-instructeurs voor wie bij hun rijschool geen emplooi

meer was– een eigen rijschool te beginnen. Zij concurreren

primair op prijs en niet op kwaliteit, waardoor de toch al krappe

rijlesmarkt onder druk komt te staan.

Nogal wat nieuwe rijscholen zien de rijopleiding als neven-

activiteit. Dat kan ten koste gaan van de leskwaliteit. In een

branche die een kwaliteitsontwikkeling doormaakt, is dat een

zorgelijke ontwikkeling.

Aan de ene kant is de concurrentie om de klandizie toegenomen

en aan de andere kant zoeken rijscholen samenwerking –met

elkaar en met het middelbaar en beroepsonderwijs– om de

bedrijfskosten te verlagen en kwaliteit te kunnen blijven bieden.

Kwaliteit groeit

De belangrijkste innovatie van de laatste jaren in de rijoplei-

ding is de RIS. Gemeten aan de forse toename van het aantal

opgeleide RIS-instructeurs –tachtig procent in een jaar tijd–

neemt de kwaliteit in de branche verder toe. De stijging in de

slagingspercentages bevestigt die ontwikkeling.

Ook het reguliere overleg met de rijscholen op de

examenplaatsen en het relatiemanagement inzake de RIS

droegen bij aan de voortschrijdende kwaliteitsontwikkeling.

Relatie verstevigd

De directie intensiveerde in het verslagjaar op twee fronten de

samenwerking met de branche. Het overleg met de voorzitters

van de brancheorganisaties won aan betekenis. Eens per twee

maanden passeerden daar standpunten, incidenten en

ontwikkelingen de revue. Het overleg kreeg bij het CBR en bij

de brancheorganisaties meermalen een vervolg in de eigen

gelederen. Zo breidde het CBR de website rijschoolgegevens.nl

uit met de resultaten van de C- en D-rijscholen.

In alle vijf de regio’s voerde de algemeen directeur een ronde-

tafelgesprek met een doorsnede van de rijscholen. De gesprek-

ken boden rijscholen en directie de kans hun ervaringen,

zienswijze en hartekreten rechtstreeks te uiten.

TOP internet –het extranet waar rijscholen onder meer examens

kunnen reserveren– werd uitgebreid met naslagwerken. Ook het

actualiteitsgehalte van de berichtgeving werd daar verbeterd.

Naast de achtergrondinformatie in het rijschoolmagazine

Refl ector, dat tien maal per jaar gratis aan de ingeschreven

rijscholen wordt toegestuurd, heeft TOP internet zich ontwikkeld

tot het medium voor snelle communicatie met rijscholen.

44

Het CBR investeert via externe communicatie primair in de relatie met

rijopleiders en kandidaten. Een belangrijk uitgangspunt daarbij is dat de

verstandhouding met de rijscholen bepalend is voor het beeld dat kandidaten

van het CBR hebben. Voor een organisatie die exclusief door de overheid belast

is met het afnemen van examens voor het rijbewijs, is adequate samenwerking

met de toeleveranciers cruciaal voor de waardering van de kandidaten.

Daarnaast dragen de voorlichtingsactiviteiten bij aan de verbetering van de

verkeersveiligheid.

De decentrale organisatiestructuur biedt de regio’s en divisies zelfstandigheid in

de georganiseerde communicatie met de buitenwacht. Voor de herkenbaarheid

van het CBR worden intern steeds gezamenlijke afspraken gemaakt, zodat van

de organisatie als geheel een uniform beeld blijft bestaan.

In- en externe communicatie

1010

45

Campagnes

De georganiseerde communicatiecampagnes betroffen het

voorstel voor een nieuw rijexamen, de totstandkoming van het

papierloos examineren met pocket-pc’s, de ondersteuning van

rijscholen bij de Rijopleiding in Stappen en het verplichte

examen voor taxichauffeurs. In- en extern was verder de

ontkoppeling van de private organisatieonderdelen NEA en

Traffi c Test beeldbepalend voor het verslagjaar van het CBR.

Vernieuwd rijexamen

In juni bood het CBR de minister van Verkeer en Waterstaat

zijn voorstel voor een nieuw rijexamen aan. Voor de externe

beeldvorming was van belang dat het plan de steun had van

de rijschoolbranche, de verkeersveiligheidsorganisaties en

wetenschappelijk onderzoekers. Met hen was het plan tot stand

gekomen. Ook de meerwaarde voor de verkeersveiligheid –

tevens het uitgangspunt van de minister bij de opdracht– werd

in de communicatie met de buitenwacht voor het voetlicht

gebracht. Met behulp van persvoorlichting, fl yers, artikelen in

het rijscholen- en het personeelsmagazine en communicatie via

website en intranet werden de relevante doelgroepen bereikt.

Papierloos examineren

Examenafhandeling met pocket-pc’s is geboren uit de behoefte

van rijscholen aan meer fl exibele planning van examens. Dat

maakte hen –naast de CBR-medewerkers– tot de belangrijkste

doelgroep van de communicatiecampagne voor de proeven mét

en ingebruikname van de digitale afhandeling. Het extranet TOP

internet (kort nieuws en instructie), rijscholenmagazine Refl ector

(achtergronden), examenplaatsoverleggen en speciale

instructiebijeenkomsten (individuele voorlichting en instructie)

waren de belangrijkste middelen die richting rijscholen werden

ingezet. Met medewerkers werd gecommuniceerd via instructie-

bijeenkomsten, het intranet en het personeelsmagazine.

Rijopleiding in Stappen

De communicatie over de Rijopleiding in Stappen (RIS) verschoof

in het verslagjaar geleidelijk van uitvoering naar ondersteuning.

Omdat bekendheid uiteindelijk moet ontstaan in de directe

omgeving van de rijschool, ontwikkelde het CBR een onder-

steuningspakket waarmee RIS-rijscholen zelf hun regionale

markt konden bewerken. Het bevatte onder meer voorbeeld-

materiaal voor advertenties en persberichten, adviezen voor

regionale publiciteit en statements over de nieuwe rijopleiding.

De directe uitvoering vanuit het CBR bleef beperkt tot het

realiseren van een tiental artikelen in landelijke en regionale

kranten en vak- en doelgroepbladen. Ook werd via Het Nationale

Verkeersexamen 2005 (zie verderop in dit hoofdstuk) de

aandacht op de RIS gevestigd. Ondersteuning bij hun

marketingactiviteiten kregen rijscholen via een workshop.

Taxi-examen

Hoewel al in augustus 2004 was aangekondigd dat elke

taxichauffeur per 1 januari 2006 voor een verplicht examen

geslaagd moest zijn, kwamen de aanvragen voor het examen pas

medio 2005 langzaam op gang. Ondanks herhaalde berichtgeving

in traditionele en nieuwe media, advertenties, folders en brieven

aan de branche kwamen de chauffeurs niet gelijkelijk verdeeld

over het verslagjaar examen doen. In de tweede helft van het jaar

moest het CBR alle zeilen bijzetten om de explosie van

examenaanvragen vóór 31 december af te handelen.

46

Om zoveel mogelijk chauffeurs te attenderen, werden in de

tweede helft van het jaar bijna maandelijks de aantallen

geslaagde chauffeurs via de media bekend gemaakt. Het leidde

ertoe dat reportages in kranten en op radio en tv toenamen

naarmate het uur U naderde.

Internet

Het CBR benut het web steeds intensiever voor de communicatie

met zijn doelgroepen. Naast een intranet voor de eigen

gedecentraliseerde organisatie, wordt een extranet gebruikt voor

de rijscholen. En voor examenkandidaten en het geïnteresseerde

publiek zijn er www.cbr.nl en www.rijbewijs.nl. Laatstgenoemde

website is een samenwerking van het ministerie van Verkeer en

Waterstaat, de Dienst Wegverkeer RDW en het CBR. Hij bevat

alle relevante informatie van de samenwerkende partners, zodat

de bezoeker via één adres alle vragen beantwoord kan krijgen.

De site kreeg in het verslagjaar ruim 600.000 bezoekers, bijna

dertig procent meer dan in 2004.

www.cbr.nl

De portal van het CBR bevat alle benodigde informatie voor het

examentraject en de keuze van een rijschool. Hij werd 2,8

miljoen keer bezocht, ruim een half miljoen meer dan in 2004.

Met een aandeel van zestig procent was het onderdeel ‘Examens

voor de personenauto, motor, bromfi ets en luchtvaart’ veruit het

meest populair.

In samenwerking met de brancheorganisaties en het ministerie

wordt op de portal de website met de slagingspercentages van

alle rijscholen actueel gehouden. Dit onderdeel werd 765.000

keer bezocht, een stijging van veertien procent.

De website voor beroepschauffeurs kreeg ruim 250.000 bezoeken

te verwerken. De structuur, de inhoud en de vormgeving

veranderden ingrijpend en de examens voor logistiek en

binnenvaart werden aan de site toegevoegd.

Populariteit

De informatieve waarde van een website is onder meer af te

leiden uit het aantal vragen dat per e-mail wordt gesteld. Hoe

minder e-mails, des te groter de kans dat de informatie volledig

is. In 2005 stelde 0,44 procent van de bezoekers een vraag, een

daling van twee procent. De daling deed zich met name in het

laatste kwartaal voor, na enkele ingrepen om de brochures beter

vind- en bereikbaar te maken.

De aanhoudende groei in de bezoekaantallen werd grotendeels

veroorzaakt door de nog altijd toenemende populariteit van

internet. Nederland is mondiaal koploper met breedbandaan-

sluitingen. Voor informatie en communicatie is een ingrijpende

verschuiving gaande van drukwerk naar internet die nog lang

niet ten einde is. Het CBR speelt gericht op de veranderende

informatiebehoefte in. Nieuwe meetprogrammatuur levert

daarvoor verfi jnde informatie. Maar ook het imago van onze

organisatie wordt via innovaties van diensten en producten en

verwijzing naar de portal langzaam herzien in een op het web

georiënteerde organisatie.

Voorlichting en public relations

Verjonging

De toenemende communicatie via internet leidde ertoe dat de

directie besloot voorlichtingsmateriaal in principe uitsluitend

via de websites aan te bieden. In het verslagjaar werd het

gedrukte materiaal geschikt gemaakt voor raadpleging via

internet. De vormgeving onderging een verjonging, zodat

gerichter gecommuniceerd wordt met de examenkandidaat.

Onderzoek wees namelijk uit dat leerlingen steeds dichter op

het achttiende jaar examen doen.

Ook het jaarverslag en de samenvattende brochure voor

rijscholen en medewerkers werden vrijwel exclusief via het web

gepubliceerd.

Beurzen en manifestaties

Het CBR was in het verslagjaar deelnemer aan de publieks-

beurzen AutoRAI in Amsterdam, Motor 2005 in Utrecht en de

Vakbeurs Verkeerseducatie in Hoevelaken. Via dergelijke

manifestaties wordt vorm gegeven aan de educatieve taak van

het CBR op het gebied van de verkeersveiligheid, aan imagover-

betering en aan samenwerking met de partners in de rijschool-

branche.

Bij de publieksbeurzen is de laatste jaren een daling in de

bezoekersaantallen te zien. De belangstelling voor vakbeurzen

is onverminderd groot.

Media

Vele tientallen keren werd in de media aandacht aan de visie

en activiteiten van het CBR besteed, en gaven regionale en

landelijke woordvoerders een reactie op actuele ontwikkelingen

rond examineren voor de verkeersveiligheid.

Het Nationale Verkeersexamen

In samenwerking met 3VO, ANWB, BOVAG, het ministerie van

Verkeer en Waterstaat en productiemaatschappij IdtV werd op SBS

6 voor bijna twee miljoen kijkers ‘Het Nationale Verkeersexamen

2005’ mogelijk gemaakt. In een avondvullende uitzending kon

men thuis per sms aan een offi cieel theorie-examen deelnemen.

Vier bekende Nederlanders deden in de studio hetzelfde examen.

Maar voor hen was het ernst: wie slaagde, mocht vanuit de studio

praktijkexamen doen. Dat lukte twee van hen. Van de ruim

veertienduizend deelnemende kijkers slaagde slechts 21 procent.

Dat was twee procent minder dan in 2004.

Gezien het grote, nog altijd groeiende aantal kijkers is het

televisieprogramma een uitstekende gelegenheid om het belang

van veiligheid op de weg onder de aandacht van een breed

publiek te brengen.

Refl ector

Naast instructie en opleiding werd Refl ector, het tijdschrift van

het CBR voor de ingeschreven rijscholen, benut om de branche

op de hoogte te houden van relevante ontwikkelingen. In de

jaargang 2005 was vooral aandacht voor het papierloos

examineren, de ontwikkelingen rond de RIS en de vernieuwing

van examens. Ook dit jaar vond een journalistiek verslag van de

Rijschoollunch, met professionals uit de rijopleiding, zijn weg

naar de opleiders.

Het tijdschrift werd bij een nieuwe uitgever ondergebracht en

voor het eerst in eigen huis opgemaakt. In het kader van de

overstap kreeg de vormgeving een opfrisbeurt.

47

48

De maatschappelijke ontwikkelingen en de kwaliteitseisen van de consument

vragen van het CBR een voortdurende perfectionering van de producten en de

dienstverlening. Dat vereist een fl exibele organisatie en een adequaat beleid

inzake opleiding en ontwikkeling. Deze elementen kenmerken de laatste jaren

het sociaal beleid van het CBR. Het brandpunt is daarbij verlegd van ‘zorg voor

de medewerkers’ naar ‘balans tussen de belangen van medewerker en

organisatie’. Medewerkers hebben daardoor meer verantwoordelijkheid

gekregen voor de ontwikkeling van de eigen loopbaan.

Het verslagjaar stond vooral in het teken van de arbeidsomstandigheden,

de nieuwe CAO en de verdere beperking van het ziekteverzuim.

Sociaal beleid

11

49

Per saldo nam het aantal medewerkers met 57 af. Door de

teruggelopen aantallen rijexamens gold het hele jaar een

personeelsstop; slechts tijdelijke contracten waren toegestaan.

De komende twee jaar zijn verdere verschuivingen in de

personeelsopbouw te verwachten, omdat een groot aantal

collega’s met prepensioen gaat.

Aantallen medewerkers 2002-2005 2005 2004 2003 2002

Aantal fte 995,8 1.045,2 1.055,1 1.069,0

Aantal medewerkers 1.178 1.235 1.245 1.260

Arbeidsomstandigheden

Veilige werkplek

De inventarisatie en evaluatie van de veiligheid op de werkplek

(RI&E), begonnen in 2004, liepen in het verslagjaar door en

leverden aanbevelingen voor verbetering op. Zo moest de

bedrijfshulpverlening op enkele plaatsen beter worden

georganiseerd. Losliggende snoeren onder bureau’s kwamen te

vaak voor, het verzuimbeleid was onduidelijk en arbo had geen

duidelijke plaats in de organisatie. De arbodienst heeft daarop

plannen van aanpak ontvangen en positief beoordeeld, waarmee

het CBR voldeed aan de wettelijke eisen.

Contract arbodienst

Het CBR hernieuwde na een uitgebreide offerteronde het

contract met Achmea Arbo. Nieuw in het contract was onder

meer dat de kosten en de duur van het abonnement voortaan

afhangen van bereikte reducties in het ziekteverzuim. Het

triagemodel werd geïntroduceerd. Kenmerk daarvan is dat

leidinggevenden en bedrijfsverpleegkundigen per verzuim

snel en adequaat de benodigde acties vaststellen.

Bedrijfsopvang

Om de psychosociale gevolgen van schokkende gebeurtenissen

te beperken, werd een protocol opgesteld voor opvang en

nazorg. Voor de uitvoering werd een team van vijf medewerkers

samengesteld om de trauma-opvang te coördineren. Het team

kreeg een korte cursus. Opvang binnen de organisatie moet

sindsdien binnen 72 uur zijn opgestart.

CAO

Onder de werking van de CAO 2005 vonden per 1 maart en

1 oktober loonsverhogingen plaats van respectievelijk 0,25 en

0,75 procent. Eind 2005 werd een principeakkoord met de

vakorganisaties bereikt voor een nieuwe CAO, die zou gaan

gelden voor het jaar 2006. Daarin zal onder meer aandacht zijn

voor de levensloopregeling, arbeidsongeschiktheid en de

pensioenproblematiek.

Ziekteverzuim

Het ziekteverzuim over 2005 bedroeg 5,7 procent, 0,3 procent-

punt minder dan een jaar eerder. Sinds de verzuimbegeleiding

twee jaar geleden intensiever werd, is het ziekteverzuim

geleidelijk gedaald. Met de wijziging van de WAO in de nieuwe

wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) is het

verzuimcijfer nadrukkelijk in de belangstelling gebleven. In het

nieuwe contract met de arbodienst is verdere terugdringing van

het verzuimcijfer dan ook een cruciaal onderdeel. Voor 2006 is

het streefcijfer 5,2 procent.

Opleiding en ontwikkeling

Bij de opleidingsactiviteiten wordt onderscheid gemaakt tussen

de vakinhoudelijke scholing die nodig is om de kwaliteit van de

examens te garanderen en opleidingen die gericht zijn op

‘permanente educatie’ van medewerkers. De laatste categorie

houdt nauw verband met de voortdurende kwaliteitsverbetering

van product en dienstverlening. De scholing voor examinatoren

vindt zoveel mogelijk in de CBR-regio’s plaats. De afdeling

Verkeersinnovatie zorgt voor opleidingsmateriaal en coaching

en begeleiding van de opleiders. Op die manier wordt de

uniformiteit bewaakt. Uit kwaliteitsoverwegingen en als gevolg

van de stagnerende economie is de tendens de afgelopen drie

jaar dat opleidingen in eigen huis worden ontwikkeld en

uitgevoerd.

Examinatoren

In het kader van het strategisch opleidingsplan, dat onder meer

moet leiden tot leerdoelen en opleidingsprogramma’s voor

examinatoren en interne opleiders, werd in 2005 een

competentieprofi el voor de examinatoren vastgesteld.

De opleidingsactiviteiten betroffen vooral de intervisie en

opleiding van feedbacktrainers en procesbegeleiders, de

praktijkbegeleiding van examinatoren, verplichte stages voor

de A-examinatoren en de opleiding van examinatoren voor de

taxispecialisatie.

In het verslagjaar vond voor het tweede jaar de landelijke TEC-

dag voor medewerkers van de theorie-examencentra plaats.

Centraal stond dit keer de ontwikkeling van het theorie-examen.

De dag is bedoeld voor de professionalisering en de onderlinge

contacten van de betrokken medewerkers.

Projectmatig werken

Voor het toegenomen projectgewijs werken bij het CBR zijn

specifi eke vaardigheden nodig, waarvoor al enige jaren een

training bestaat. Ook in 2005 hebben medewerkers die

projectmatig werken deze training gevolgd.

Rijopleiding in Stappen

Binnen de organisatie zijn nu driehonderd examinatoren

gespecialiseerd in het beoordelen van kandidaten die via de

Rijopleiding in Stappen zijn opgeleid. Een uitleg van deze

opleiding staat in hoofdstuk zeven.

50

51

Krachtens de wet beschikt het CBR over een ondernemingsraad en zogeheten

onderdeelcommissies in de regio’s. De ondernemingsraad en directie brengen

de medewerkers met communiqués op de hoogte van de belangrijkste

onderwerpen uit hun overleg.

In het verslagjaar vonden tien onderlinge overlegvergaderingen

plaats en tien vergaderingen met de directie.

Buiten de gebruikelijke fi nanciële overzichten en jaarverslagen

kwamen de volgende onderwerpen aan de orde:

- ontvlechting privaat/publiek

- fusie CCV/Examenhuis

- dienstautobeleid

- herziening competenties examinatoren

- handleiding medewerkers

- herziening rijexamens

- inventarisatie AVB-terreinen

- projectplan Vorderingen

- papierloos examen

- adviesaanvraag digitaliseren medisch proces

- reglement personeelsregistratie

- Rijopleiding in Stappen

- bezuinigingsmaatregelen

- toekomst BNOR

- kwalitatieve evaluatie opleidingen

- keuze Arbodienst

- instemmingsaanvraag partiële WAO/reïntegratie

- instemmingsaanvraag veiligheidskeuringen

- instemmingsaanvraag Risico-inventarisatie en -evaluatie

- adviesaanvraag binnenvaartexamens

- adviesaanvraag verkoop NEA

- adviesaanvraag verkoop Traffi c Test

- adviesaanvraag toekomst Rij Simulatorcentrum

- toekomst CBR

- theoriereserveringssysteem

- pensioenen

12Ondernemingsraad

De ondernemingsraad bestond uit vijftien leden, afkomstig

van het hoofdkantoor, de divisies CCV en Vorderingen en de

vijf regio’s.

In het eigen jaarverslag van de ondernemingsraad wordt

uitgebreid op de behandelde onderwerpen en het functioneren

van de raad ingegaan.

De ondernemingsraad was eind 2005 als volgt samengesteld:

C.M. Lange, voorzitter

W. Mesu, secretaris

M.A. Kesselring, plaatsvervangend voorzitter

A.J.M.M. Kavelaars, plaatsvervangend secretaris

R.J. van Beekum

C.H.J. Blokpoel

H.J.J. Blösser

P. Fuchs

W.T. de Haan

P.J.M. Keijzer-Tempelmann

A.M. de Kruijf

P.C.J. Lander

J.M.R. Leerdam

L. Leerling

L. van Rijt

Secretariaat: A.H. Kock

De leden van de raad worden benoemd door de minister van

Verkeer en Waterstaat. De raad bestaat uit:

- een onafhankelijke voorzitter;

- twee onafhankelijke leden, aan de minister voorgedragen door

de Raad van Toezicht;

- vier leden, met instemming van de Raad van Toezicht

voorgedragen aan de minister door respectievelijk de ANWB

(na overleg met de representatieve verkeersbonden), BOVAG

(na overleg met de representatieve organisaties van rijschool-

houders), CCV Raad en de ondernemingsraad van het CBR.

De Raad van Toezicht was in 2005 als volgt samengesteld:

- mevrouw mr. E.J.J.E. van Leeuwen-Schut, voorzitter tot 1 juli;

- de heer mr. R. Prins, vice-voorzitter, onafhankelijk lid;

- de heer E.A. van Amerongen, onafhankelijk lid en voorzitter

per 1 juli;

- de heer drs. W. de Lange, op voordracht van de ANWB;

- mevrouw drs. J.M. de Vries, op voordracht van de BOVAG;

- de heer drs. M.C. van der Harst, op voordracht van de CCV-

raad;

- de heer drs. R. van Gijzel, op voordracht van de

ondernemingsraad van het CBR;

- de heer drs. P.W. Doop, onafhankelijk lid.

De Raad van Toezicht vergaderde in het verslagjaar zesmaal.

Naast de vaste agendapunten zoals de fi nanciële rapportages

(het jaarverslag, de begroting en de meerjarenraming) besteedde

de raad bijzondere aandacht aan:

- De toekomst van het CBR:

- De directie kreeg mandaat om de private onderdelen NEA

en Traffi c Test te verkopen.

- De raad stemde in met de inspanningen om het CBR tot hét

instituut voor mobiliteitsexamens in Nederland te maken.

- De Rijopleiding in Stappen: de raad kreeg een presentatie over

de ontwikkelingen.

- De ondernemingsraad: de heren Van Amerongen en Van Gijzel

woonden de overlegvergadering van ondernemingsraad en

directie van 20 december bij.

- Jaarverslag 2004: de raad keurde het verslag goed.

- Ontwikkelingen in de branche: de raad besprak de

ontwikkelingen in de branche en de relatie van het CBR met

zijn partners en medespelers.

- Financieel jaarverslag en bijbehorende

managementrapportage: de raad keurde het verslag goed en

besprak de managementrapportage van de externe accountant.

- Financiële voortgangsrapportages: de raad besprak diverse

fi nanciële onderwerpen.

- ‘Van Goed naar Beter’: de raad liet zich informeren over de

inhoud van het voorstel voor het nieuwe rijexamen.

- Marktanalyse: de raad kreeg een presentatie over de recente

marktontwikkelingen.

- Strategie en organisatieontwikkeling: de raad onderschreef de

meerjarenstrategie en de daaruit voortvloeiende gevolgen voor

de organisatie.

- Begroting 2006: de raad keurde de begroting 2006 goed.

- Meerjarenraming 2007-2010: de raad besprak de ramingen

voor de komende vijf jaar.

- Integriteitsbeleid: de raad onderschreef het belang van de

totstandkoming van integriteitsbeleid.

Rijswijk, mei 2006.

E.A. van Amerongen, voorzitter.

Het CBR werd in het verslagjaar geleid door een tweehoofdige directie. Het

toezicht op de stichting en het directiebeleid wordt uitgeoefend door een raad

van toezicht die bestaat uit zeven leden. Zij staan de directie met raad terzijde

en krijgen hiervoor van de directie de noodzakelijke informatie.

Raad van Toezicht

1313

Het theorie-examen, van kennis naar inzicht

2005Jaarverslag

Stichting CBR

P.C. Boutenslaan 1

Postbus 5301

2280 HH Rijswijk

Telefoon (070) 372 05 00

Fax (070) 372 05 99

Eindredactie en vormgeving

Afdeling In- en Externe Betrekkingen

Te land, te water, in de lucht