COVERVSRHnRL

Leerlingen tevreden over Positive Behavior Support

.PBS BIEDT LEERLINGENBETER LEERKLIMAAT'

Steeds meer middelbare scholen stappen over op Positive BehaviorSupport (PBS). Deze aanpak stelt ze in staat een veilig en voorspel-baar onderwijsklimaat te creeren dat het leren bevordert. Leerlingenprofiteren zo optimaal van het geboden onderwijs. Het NijmeegseKandinsky College locatie Malderburchtstraat heeft nu drie jaar erva-ring met het schoolbreed inzetten van PBS. Frederik Smit

BS is gebaseerd op onderzoek

naar aanpal<ken die goed werken

bij gedragsproblemen en sluit aan

bij methoden die scholen in het primair,

voortgezet en speciaal onderwijs al ont-

wikkeld en in huis hebben. Kenmerkend

voor PBS is dat het schoolteam vanuit

gedeelde waarden voor leerlingen een

veilige en positieve leeromgeving schept.

Het team benoemt gedragsverwachtin-

gen, leert gewenst gedrag aan en be-

krachtigt gewenst gedrag. De focus ligt

hierbij op wat goed gaat en docenten tre-

den proactief op richting (groepen) leer-

lingen. De borging van de aanpak is ge-

richt op de gehele school en soms ook op

delen van de buurt, de wijk, het dorp en

het stadsdeel. Daarom betrekken scholen

ouders, jeugdzorg en het samenwerkings-

verband of de ambulante begeleiding

nauw bij de invoering van PBS. Op meer

dan 13.000 scholen in deVerenigde Sta-

ten en op alle scholen in Noorwegen is

PBS ingevoerd. In Engeland en ook in

Nederland neemt het aantal scholen dat

de methode gebruikt toe.Wat is de aan-

trekkingskracht en wat levert het op?

Spullen in ordeHet Kandinsky College locatie Malder-

burchtstraat is een school voor vmbo-t,

(tweetalig) havo en (tweetalig) vwo en

streeft ernaar de in totaal 1500 leeriingen

hoogwaardig onderwijs te bieden in een

veilige leef- en leeromgeving. Sander

Luttje*, afdelingsleider havo en medever-

antwoordelijk voor de invoering van PBS,

geeft aan dat de school er al sinds 2010

mee bezig. 'Ons zorgteam was een paar

jaar geleden op zoek naar instrumenten

om een beter leerklimaat te realiseren

voor de zorgleeriingen met meer struc-

tuur en ondersteuning.We vonden de or-

ganisatie van een aantal zaken te romme-

lig en wilden een strakkere aanpak,zodat

we meer "zorg op maat" konden leveren.

Het team stuitte bij toeval op PBS en re-

aliseerde zich al snel dat deze aanpak in

deze behoefte voorzag.We zijn er in de

onderbouw mee gestart en de focus was

"spullen in orde en bij je hebben". Dit

past bij een kernwaarde van onze school

dat je je verantwoordelijkheid moet ne-

men. We communiceren in een zo duide-

lijk mogelijke taal met de leerlingen wat

we van hen verwachten.' Het is daarbij

natuurlijk belangrijk dat alle leraren op

school zich eenduidig opstellen naar

leerlingen over wat dat gewenste gedrag

is. Luttje licht toe: 'We hebben in team-

bijeenkomsten de PBS-aanpak uitgebreid

besproken. Bijna iedereen stand erachter

dat we ons in alle leerjaren systematisch

zouden richten op gewenst gedrag in

plaats van probleemgedrag. We hebben

onze drie kernwaarden verantwoordelijk-

heid, veiligheid en respect uitgewerkt en

gekoppeld aan gewenst gedrag van leer-

lingen en leraren op school. Dit hebben

MR magazine, nummer 4, juni 2014

we voor alle plekken in en om de school,

dus in de klas, maar ook in de gangen, de

aula en op de studiepleinen, duidelijk be-

noemd en zichtbaar gemaakt met picto-

grammen op een poster en in de school

verspreid.'Vervolgens zijn voor de on-

derbouw PBS-mentorlessen ontwikkeld

met voorbeelden, filmpjes en oefeningen

die horen bij de waarden van de school

in verschillende situaties. Bijvoorbeeld

hoe je je gedraagt in de klas en op het

schoolplein. Voor ouders van brugklas-

leerlingen hebben we een speciale avond

georganiseerd om ze over de methode te

informeren. En in de bovenbouw zijn

we gestart met PBS-lessen om leeriin-

gen te leren hoe ze zich optimaal kun-

nen voorbereiden op de lessen en hoe ze

hun huiswerk moeten maken. De leraren

die lesgeven in de bovenbouw hebben

scholing gekregen over hoe om te gaan

met lastige onderwijssituades.'

GeTntegreerde aanpak

Wil Boezen, PBS-coordinator, zorgt voor

de continuiteit en samenhang van PBS

met projecten in de school. 'Het doel is te

komen tot een geihtegreerde aanpak van

het gedachtegoed. Naast de directie en

de PBS-werkgroep betrekken we daarom

ook de teamleiders, het zorgteam, de

mentoren, het onderwijsondersteunend

personeel, de ouders en het samenwer-

kingsverband bij de invoering. Het doel is

Het Kandinsky College is een school met tweetalig onderwijs. Wil Boezen: 'Wij willen onze

kerlingen een brede kijk op de wereld meegeven. Ook hierbij speelt PBS een belangrijke ml.'

een positief leer- en werkklimaat te cree-

ren, dat gaat om meer zaken dan alleen

de lessen en het huiswerk. Zo leren we de

leerlingen bijvoorbeeld ook hoe ze met

afval om moeten gaan tijdens de pauzes

en dat je met zijn alien verantwoordelijk

bent voor een schone omgeving. Dit be-

tekent dat elke week een andere klas cor-

vee heeft tijdens de pauze, maar dat de

pauzerende leeriing wel participeert. Uit-

gangspunt is ook hier dat alles wat je

aandacht geeft, groeit.We geven vooral

positieve aandacht, belonen met compli-

menten en corrigeren ongewenst gedrag

zo min mogelijk.'

Data verzamelen

De leraren zijn via het leerlingvolgsys-

teem Magister op de hoogte van het ge-

wenste en ongewenste gedrag van de

leerlingea. Hierin staat bijvoorbeeld hoe

vaak leerlingen te laat zijn gekomen, uit

de les zijn gestuurd en hun huiswerk niet

hebben gemaakt. Daarnaast geeft Magis-ter ook een beeld van de interventies die

er zijn geweest om het gedrag te corrige-

ren, van een waarschuwing krijgen tot

nablijven. Het systeem is een belangrijke

gegevensbron. Het is redelijk gemakkelijk

in te vullen voor leraren en het geeft het

PBS-team inzicht in wat goed gaat en

welke interventies nodig zijn. Boezen:

Op basis van de gegevens in Magister

kunnen we in gesprek gaan met de leer-

ling en als het nodig is ook met de ou-

ders. Hierdoor kom je vaak de achterlig-

. gende redenen te weten van het getoonde

gedrag. De insteek is gericht op het on-

dersteunen van de leerlingen in plaats

van straffen. We nemen, als het nodig is,

contact op met het zorgteam om leerlin-

gen extra ondersteuning te bieden, zoals

bijvoorbeeld trainingen op het gebied van

faalangst en examenvrees. Het PBS-team

neemt het initiatief, maar de vakdocent,

mentor of teamleider zorgt voor de inter-

venties. Het is dus een samenspel.'

Resultaten

Boezen geeft aan dat er sinds de invoe-

ring meer nadruk ligt op preventie dan

op reparatie. 'Als klassen bijvoorbeeld op

smdiereis naar Engeland gaan, spreken

we veel duidelijker van tevoren met el-

kaar de spelregels af. Mentoren en leer-

lingen wisselen telefoonnummers uit om

eU<;aar snel te kunnen bereiken en we be-

spreken hoe we met elkaar omgaan, hoe

de leerlingen zich moeten gedragen, wat

de gebruiken van het land zijn en hoe we >

MR magazine, nummer 4, juni 2014

coyepveRHnflL

ervoor kunnen zorgen dat we bij elkaar

blijven. Zulke afspraken scheppen duide-

lijkheid en structuur.' Een belangrijk

meerwaarde van de aanpak is volgens

Boezen ook dat leerlingen zich socialer

gedragen binnen een gestructureerde set-

ting met heldere regels. Hierdoor ontstaat

volgens haar een positiever leerklimaat.

'De leerlingen zijn er zelf ook tevreden

over. Een leerling verwoordde het zo:

"Met PBS is het niet strenger, maar wel

meer normaal". Ook de contactea tussen

leraren en leeriingen zijn plezieriger. De

toon van de conversatie is positiever om-

dat er veel meer aandacht is voor wat

goed gaat op school. Dit geldt overigens

ook voor het gedrag van de medewerkers

naar de leerlingen en het onderlinge con-

tact. Er warden meer complimenten ge-

maakt en de inzet van leerlingen wordt

gezien en benoemd. Dat is winst.'

Adviesbevoegdheid

Leerlingen en ouders zijn, samen met het

personeel, via de medezeggenschapsraad

betrokken geweest bij de besluitvormingom te starten met PBS. De mr heeft ad-

viesbevoegdheid wat betreft de deelne-

ming of beeindiging van deelneming aan

een onderwijskundig project of experi-

ment, dan wel vaststelling of wijziging

van het beleid ter zake (artikel 11, lid e,

WMS). Boezen vertelt: 'De introductie

van PBS was best een ingrijpende zaak.

Het is besproken in het management-

team en met de mr. Nadat we de mr-le-

Sander Luttje

PBS-coordinatorWil Boezen

den hadden geihformeerd over de ins en

outs van PBS is in overleg met de mr be-

sloten de medewerkers hun meniag te

vragen of ze achter de invoering stonden.

De overgrote meerderheid van het perso-

neel was hier voorstander van. We hou-

den de medewerkers ook nauwgezet op

de hoogte van de acties en de resultaten.

We proberen de leerlingen en hun ouders

er ook zoveel mogelijk bij te betrekken.

Sinds kort hebben we ook zogenoemde

PBS-captains, dat zijn klassenvertegen-

woordigers die we hebben aangesteld om

mee te overleggen over de gang van za-

ken op school rond PBS. Dat is nog best

moeilijk met 1500 leerlingen en 56 klas-

sen! We informeren ouders op ouder-

avonden over de gedragsverwachtingen

die hun kinderen op school leren en hoe

ouders thuis zelfhet positieve gedrag van

hun kind kunnen stimuleren. Die ge-

dragsverwachtingen zijn gekoppeld aan

de drie waarden respect, verantwoorde-

lijkheid en veiligheid. Daarnaast hebben

we ouderpanels om in dialoog met ou-

ders te blijven. Ook hier is PBS een van

de onderwerpen. Uiteraard zijn zowel de

mr als de ouderraad hier nauw bij be-

trokken.'

Kanttekeningen

Er zijn onderwijskundigen en ook leraren

die stellen dat het onderwijs door PBS te

veel gericht is op het extern motiveren

van leerlmgen in plaats van uit te gaan

van de intrinsieke motivatie als bron voor

het leren. Een van de pijlers van PBS is

immers het extern bekrachtigen van goed

gedrag, waarmee de focus meer ligt op

extrinsieke dan op intrinsieke motivatie.

Wil Boezen benadrukt dat PBS het sti-

muleren van de intrinsieke modvatie niet

uitsluit. 'Natuurlijk kun je leerlingen sti-

muleren gebruik te maken van hun in-

trinsieke modvatie om zelf initiatieven te

nemen en "zelfsturend" hun leerproces-

sen vorm te geven. De school heeft dan

vooral een faciliterende, stimulerende en

uitlokkende rol.' <

^Sander Luttje was ten tijde van het interview afdelings-

kider havo bij hot Kandinsky College. Sinds begin van

dit schooljaar werkt hij als conrector bij het Stedelijk

Gymnasium Arnhem

<3?T<?P

J. van Kuijk en C. van Rens,

(2013). Positief met en over

PBS. Op weg van een aparte

aanpak naar integratie. ITS,

Radboud Universiteit Nijme-

gen,

T. Scott (2001). A Schoolwide

Example of Positive Behavioral

Support. In: Journal of PositiveBehavioral Interventions. Volu-

me 3,(2).

K. Kuper Inspireert PBS de leer-

ling? Een kritische beschouwing

op vormen van bekrachtigen

binnen PBS. In Nieuw Meester-

schap (2013), (1), 4. Garant: Ant-

werpen.

Dr. Frederik Smit is coordinator

van het Expertisecentrum Ou-

der, school en buurt verbonden

aan het ITS, Radboud Universi-

teit Nijmegen.

MR magazine, nummer 4/ juni 2014