Pathologie herkennen

Problemen die ontstaan tijdens en door de zwangerschap:.............................................................................2

Hyperemesis Gravidarum............................................................................................................................................2

Hypertensieve (Hoge bloeddruk) aandoeningen (Toxicose of zwangerschapsvergiftiging)........2

Diabetes Gravidarum.....................................................................................................................................................3

Anemie of bloedarmoede.............................................................................................................................................4

Zwangerschapdermatosen..........................................................................................................................................4

Zwangerschapscholestase...........................................................................................................................................4

Icterus gravidarus...........................................................................................................................................................4

Ziekten die invloed hebben op de zwangerschap:............................................................................................5

Bekkenproblemen...........................................................................................................................................................7

Problemen van de zwangerschap zelf....................................................................................................................7

Hydramnion.......................................................................................................................................................................8

Rhesusantagonisme....................................................................................................................................................... 9

Vruchtwaterembolie......................................................................................................................................................9

Meervoudige zwangerschap (Gemelli)...............................................................................................................10

Groeistoornis.................................................................................................................................................................. 10

Pathologie tijdens de baring.........................................................................................................................................11

Wanneer bevalt een vrouw in het ziekenhuis?................................................................................................11

Situaties die je tegen komt in het ziekenhuis........................................................................................................12

*Forcipale (tang) extractie.......................................................................................................................................15

*Sectio Ceasarea............................................................................................................................................................16

derdegraads ruptuur...................................................................................................................................................16

Vastzittende placenta................................................................................................................................................. 16

Fluxus................................................................................................................................................................................. 16

Fysieke problemen bij de baby als gevolg van de bevalling......................................................................17

Cefaal hematoom.......................................................................................................................................................... 17

Sleutelbeenfractuur als gevolg van een schouderdystocie........................................................................18

Verlamming.....................................................................................................................................................................18

Hersenbeschadiging....................................................................................................................................................18

Na de bevalling: Post partum..................................................................................................................................18

Postpartum depressie.................................................................................................................................................18

Verklarende woordenlijst.........................................................................................................................................19

P A T H OL O G I E H ER K E N NE N

PROBLEMEN DIE ONTSTAAN TIJDENS EN DOOR DE ZWANGERSCHAP:

HYPEREMESIS GRAVIDARUM

Overmatige misselijkheid en/ of braken tijdens de zwangerschap. De oorzaak is vaak de hormoonhuishouding met name HCG. Psycho- sociale factoren en stress- coping kunnen ook een rol spelen maar niet altijd. Meestal treedt het op in het eerste trimester van de zwangerschap. In sommige ernstige gevallen duurt het de hele zwangerschap. De verschijnselen zijn braken, uitdroging, ketonuri(verbranding van vetzuren), elektrolyten stoornis door verlies van natrium en kalium door het braken, vitamine tekort van C en B, de zwangere is suffig, valt af, heeft lage bloeddruk en ketonen in de urine (geeft de mate van uitdroging aan). Ingrijpen d.m.v. een ziekenhuis opname is nodig als er ernstige tekorten ontstaan, de hoeveelheid ketonen en eiwit in de urine te hoog worden en de groei en ontwikkeling van de baby problemen ondervindt. Dit gebeurt niet zo heel vaak. Wat nodig is, is veel rust, tender love and care, uitdroging tegen gaan, herstel voedingspatroon, herstel elektrolyten en vitaminen. In Nederland is een stichting opgericht: Stichting ZEHG waar vrouwen met HG informatie en steun kunnen vinden.

HYPERTENSIEVE (HOGE BLOEDDRUK) AANDOENINGEN(TOXICOSE OF ZWANGERSCHAPSVERGIFTIGING)

Er is sprake van zwangerschapshypertensie als bij de zwangere in de tweede helft van de zwangerschap hoge bloeddruk (hoger dan 90 of 95 onderdruk) wordt gemeten. De kans op complicaties neemt dan toe.Vanaf een onderdruk van 85 wordt de zwangere geadviseerd om rustig aan te doen. Er zullen vaker controles plaatsvinden bij de eerstelijns verloskundige.

Pre eclampsie: Bij herhaling wordt hoger dan 90- 95 onderdruk gemeten Eiwit in de urine Oedeem vorming De zwangere heeft hoofdpijn, ziet sterretjes, heeft tintelende vingers, een band of druk gevoel rond de maagstreek en heeft weinig urine. Dit is een gevaarlijke situatie voor moeder en kind waarbij een ziekenhuis- opname nodig is. Er kan nier-en leverfalen optreden, de placenta kan loslaten en er kunnen stuipen optreden. De baby heeft vaak een groeiachterstand en loopt risico op een hersenbeschadiging. Er is extra CTG bewaking voor de baby nodig, de vochtbalans van moeder

wordt in de gaten gehouden. Vaak wordt gekozen om de bevalling eerder in te leiden en medicatie tegen de hoge bloeddruk te geven.

HELLP: Hemolyse (afbraak van rode bloedcellen) Elevated liver enzymes (verhoogde leverwaarden in het bloed) Low Plated count (weinig bloedplaatjes, stollingsstoornis) Hoge bloeddruk, veel vocht vasthouden, eiwit in de urine, zelfde klachten als hier- boven genoemd. Pijn rechtsboven in de buik. Vrouw voelt zich echt ziek. Het grote gevaar is de Eclampsie. Vaak worden medicijnen toegediend die de long- rijping bij de baby versnellen omdat de bevalling eerder wordt opgewekt. Dit is het enige wat de situatie kan stoppen. Kans op herhaling is 25%. Langere herstelperiode is nodig. Deze situatie wordt vaak psychisch als erg belastend ervaren.

Eclampsie: Insulten bij een pre eclampsie patiënte tijdens en kort na de geboorte Bewusteloosheid Is een ernstige complicatie van pre eclampsie. Tijdens de verkramping van het insult verkrampt ook de baarmoeder en krijgt de baby geen zuurstof. De foetale sterfte is dan ook 40 tot 60%. De druk in de inwendige organen is ook verhoogd. Er kunnen inwendige bloedingen ontstaan. Maternale sterfte ligt op 10% Na de geboorte verdwijnen de klachten geleidelijk maar Eclampsie kan nog tot 48 uur na de geboorte voorkomen.

Doula tip: Rode bietensap drinken kan helpen de bloeddruk te reguleren

DIABETES GRAVIDARUM

Zwangerschapssuiker. De bloedsuikerspiegel is verhoogd: > 6,1 mmol/l. Suiker in de urineVeel dorst en veel plassenBaby is groot/zwaarVeel vruchtwater (Hydramnion)De kans op complicaties bij moeder en kind zijn vergroot: Macrosomie(groot kind), schouderdystocie en verhoogde suikerwaarden bij de baby. De kans op overlijden van de baby in de baarmoeder (IUD) is ook groter. De moeder maakt 50% meer kans op het ontwikkelen van suikerziekte binnen 5 jaar na de zwangerschap.

Screening vindt plaats zowel in het eerste als in het tweede trimester, alleen bij vrouwen met risicofactoren. De risicofactoren zijn:

GDM in voorgeschiedenis een BMI > 30 bij de eerste prenatale controle een eerder kind met een geboortegewicht > 4500 gram eerstegraads familielid met diabetes bepaalde etnische groepen waarin diabetes veel voorkomt (Zuid-Aziaten, o.a

Hindoestanen, Afro-Caribiërs, vrouwen uit het Midden-Oosten, Marokko en Egypte)

onverklaarde intra-uteriene vruchtdood in de voorgeschiedenis polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)

Bij de zwangere vrouw wordt in de ochtend zonder dat zij gegeten heeft de bloedsuiker waarden bepaald. Daarna krijgt ze een glucose oplossing te drinken waarna weer getest wordt. De OGTT (Orale Glucose Tolerantie Test). Als de bloedsuikerspiegel de normale waarden overschrijdt is er sprake van diabetes. De waarde van deze test om diabetes aan te tonen is discutabel. Behandeling: Er volgt een dieetadvies van minder koolhydraten en vet. Er wordt 2x per week gevraagd een dag curve bij te houden. Als dit geen verbetering geeft binnen 2 weken wordt glucose verlagende medicatie voor geschreven tot 36 wk zwangerschap. Vaak wordt geadviseerd om de bevalling eerder in te leiden vanwege een grotere baby. Toch is er geen bewijsbaar voordeel om macrosome baby’s eerder geboren te laten worden. (NVOG documenten, DGM partus)Bij alle baby’ s van een moeder met diabetes worden de glucose waarden getest de eerste 24 uur na de geboorte.Een link naar meer informatie over DGM geschreven door Michel Odent: http://rixarixa.blogspot.nl/2008/01/michel-odent-on-gd.html

ANEMIE OF BLOEDARMOEDE

Tijdens de zwangerschap heeft elke vrouw een extra liter vocht in haar circulatie systeem. Daardoor is het bloedvolume toegenomen maar ook wat verdunt. Het ijzergehalte gaat daardoor altijd iets omlaag. Bij een te lage HB waarde treden een aantal klachten op: Hoofdpijn, duizeligheid, sterretjes zien en vermoeidheid. De verloskundige zal extra ijzertabletten voorschrijven. Bij de reguliere medicatie kan obstipatie optreden.

ZWANGERSCHAPDERMATOSEN

Jeukende kleine pukkeltjes op de huid zonder aanwijsbare oorzaak. Zalf of verkoelende poeder helpt tegen de jeuk.

ZWANGERSCHAPSCHOLESTASE

De zwangere heeft onverdraagbare jeuk, vooral aan de handpalmen en voetzolen. Er is geen zichtbare uitslag te zien. In het bloed worden verhoogde galzure zouten gevonden. Mogelijk zijn er ook afwijkende leverwaarden. Het protocol verschilt per ziekenhuis maar over het algemeen wordt er eerder ingeleid bij verhoogde galzure zouten boven de waarde van 40. Bij 40 weken zwangerschap wordt er zeker ingeleid. Er is waarschijnlijk een verhoogde kans op overlijden van de baby. Nog niet zo heel lang geleden, een jaar of 12, gold zwangerschapscholestase nog als een aandoening die weliswaar heel vervelend was, maar ongevaarlijk voor de baby. Er is een onderzoek geweest waaruit een mogelijk causaal verband werd gezien tussen toegenomen sterftekans en cholestase. Iedereen in de zorg is bang verantwoordelijk te zijn voor een gemiste sterfte en dus is het protocol aangescherpt.

ICTERUS GRAVIDARUS

Doordat de lever extra hard moet werken tijdens de zwangerschap om de afvalstoffen van moeder en kind af te breken ontstaat er heel soms een overbelasting. De vrouw kan wat geel zien en jeuk krijgen door vrijgekomen bilirubine.

ZIEKTEN DIE INVLOED HEBBEN OP DE ZWANGERSCHAP:

TOXOPLASMOSEVeroorzaakt door een parasiet die kan zitten in ontlasting van katten, in de grond die door kattenpoep is verontreinigd en in rauw of onvoldoende gaar vlees. Toxoplasma is niet bestand tegen verhitting. Je kunt geïnfecteerd raken als je besmet vlees eet dat onvoldoende is verhit. Of als je via ongewassen groente of fruit aarde binnenkrijgt waar (onzichtbaar) kattenpoep in zit. Tijdens de zwangerschap is het beter als de zwangere niet zelf de kattenbak verschoont. De symptomen zijn een algeheel ziektegevoel soms met wat koorts. Als de zwangere tijdens de zwangerschap voor het eerst met de parasiet in aanraking komt, kan de baby geïnfecteerd raken. Dit kan resulteren in een miskraam, doodgeboorte of aangeboren afwijkingen.

LISTERIOSEDe bacterie komt overal voor waar voedsel wordt bereid en in de grond. Besmetting via de voedingsmiddelen treedt op door het gebruik van rauwe ingrediënten die reeds besmet waren, zoals zachte kazen gemaakt van ongepasteuriseerde melk (bijvoorbeeld sommige soorten brie, camembert, feta en blauwe kaas) en vleesproducten (zoals gehakt, filet américain en paté). Ook kan gedurende het productieproces ‘kruisbesmetting’ optreden, zoals bijvoorbeeld bij de bereiding van kant-en-klaar producten of het wassen van sla met besmet water. Berucht zijn ook verpakte gerookte vissoorten. Levensmiddelen langer dan 24 uur open in de koelkast leggen is niet aan te raden. Ongewassen rauwkost eten is beter te vermijden. Zwangeren kunnen hun baby besmetten tijdens de zwangerschap of bij de geboorte van de baby.

HERPESHerpes simplex veroorzaakt de beruchte koortslip. Contact met de baby moet vermeden worden en hygiëne is erg belangrijk.Herpes genitalis kan besmetting van de baby tijdens de bevalling geven. Dat kan tot hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging leiden. Vaak wordt besloten tot een sectio.

CANDIDACandida is een onschuldige gistinfectie van de vagina die jeuk, irritatie en meer afscheiding geeft. De baby kan besmet worden tijdens de bevalling wat de kans op spruw (witte blaasjes in de mond) kort na de geboorte vergroot. De baby besmet de moeder dan weer tijdens de borstvoeding waardoor er tepelkloven of borstontsteking ontstaat. Moeder en kind moeten behandeld worden. (Nistatine)

STREPTOKOKKEN GROEP A (GAS)Wordt overgebracht vanuit de keel door hoesten en (in)direct contact met name via de handen. Het wordt in de kraamtijd de moeder afgeraden in nauw contact te zijn met een persoon die roodvonk of krentenbaard heeft. In de zwangerschap wordt geen extra verhoogd risico op besmetting gelopen maar net zoveel als niet zwangere vrouwen.Symptomen: roodvonk, krentenbaard, keelontsteking, kraamvrouwenkoorts, sepsis. De baby loopt vooral kans op infectie van de neus en keel holte.

STREPTOKOKKEN GROEP B (GBS)Een deel van de zwangere vrouwen heeft deze bacterie, vaak periodiek, zonder er zelf klachten van te hebben. 20 % van alle volwassen draagt deze bacterie bij zich, dus ook 1 op de 5 zwangere vrouwen. Soms veroorzaakt de bacterie een blaasontsteking bij de moeder in de zwangerschap. Bij een blaasontstekingen wordt er getest op GBS. GBS-draagsters kunnen hun kind besmetten tijdens de bevalling. Dit gebeurt vooral bij langdurig gebroken vliezen. De helft van de draagsters geeft die bacterie door aan de baby. 1 % van de baby s wordt er ook daadwerkelijk ziek van. 55% van de zieke baby’s houdt neurologische schade of restschade van de besmetting over. Van de 100 kindjes die ziek zijn geworden, overlijden er 5. GBS-ziekte kan meestal goed worden behandeld met antibiotica. Pasgeborenen lopen risico op GBS-ziekte (ademhalings- en voedingsproblemen, koorts) bij besmetting en overlijden ten gevolge van long-, bloed- of hersenvliesinfectie. Wanneer de baby extra risico loopt (langdurig gebroken vliezen of dreigende vroeggeboorte) geeft de gynaecoloog uit voorzorg antibiotica. De baby zal na de geboorte meestal op de kinderafdeling worden opgenomen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een low carrier en een high carrier. Op dit moment kan het ook in sommige ziekenhuizen voorkomen dat de zwangere na strikt overleg met alleen een antibiotica infuus met haar eigen eerste lijns verloskundige in het ziekenhuis bevalt. Het loont dus altijd de moeite om in gesprek te gaan.

HEPATITIS BDit is een infectie ziekte van de lever die een acute vorm kent en een milde vorm. De ziekte kan seksueel worden overgedragen of door contact met geïnfecteerd bloed. Medische zorgverleners zijn hier tegen ingeënt. Tijdens de bevalling kan de moeder de baby besmetten. Als in de zwangerschap bij het bloedonderzoek blijkt dat de moeder besmet is, krijgt de baby 2 uur na de geboorte een injectie met immunoglobuline. In het eerste levensjaar wordt dit nog een aantal malen herhaald.

SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN: SOA

Chlamydia: besmetting van baby tijdens de baring. Behandeling met antibiotica. Onbe- handelt geeft het kans op een vroeggeboorte.Syfilis : besmetting van de baby vanaf 18 weken. Zo vroeg mogelijke behandeling met penicillineGonorroe : besmetting van de baby tijdens de bevallingHIV : besmetting van de baby aan het einde van de zwangerschap en via borst- voeding. 30% kans op besmetting. Behandeling bestaat uit weerstands- verhogende medicatie. Verhoogde kans op een miskraam, vroeggeboorte of doodgeboorte. Er wordt gekozen voor een primaire sectio.

NIER- HART- EN VAATZIEKTENAls een vrouw voor de zwangerschap deze ziekten heeft is de kans op complicaties groter. Er is een o.a. verhoogde kans op toxicose. De vrouw zal onder controle staan van een gynaecoloog en in het ziekenhuis bevallen. Het beleid kan per gynaecoloog en per ziekenhuis echter wel verschillen. Het is goed om je cliënten te informeren om verder rond te kijken of een second opinion te vragen.

BEKKENPROBLEMENOnder invloed van het hormoon relaxine verweken de verbindingen van de SI gewrichten en de symfyse. Ook de banden worden soepeler. Hierdoor ontstaat wat beweging in het bekken. Ongeveer de helft van de zwangere vrouwen heeft last van bekkenpijn. Soms ontstaat er teveel beweging waardoor de bekken helften niet meer recht tegen elkaar aanliggen. Dat geeft veel pijn en noemen we bekkeninstabiliteit. De volgende klachten komen veel voor: lage rugpijn/pijn rond symfyse of SI gewrichten/door het been heen zakken/startproblemen bij het gaan staan of gaan lopen/ waggelgang/pijn bij lopen, staan, lang zitten, omdraaien in bed/ beursgevoel/ napijn na zware activiteit.

Geadviseerd wordt een bekkenfysiotherapeut en cesartherapie. Daarnaast zijn aanpassingen in het dagelijks leven nodig zoals bv: traplopen met bijzetten/uit bed “glijden” d.m.v. glad beddengoed of gladde pyjama/zitten op plastic zak in de auto zodat het glijdt bij het opstaan/vanaf zijligging omhoog komen/achteruit lopen om bilspier te verstevigen/ op beiden voeten staan/wiegen vanuit de hielen/ tennisbal onder voet en drukgeven vanuit zithouding/na de bevalling 3 of 4 dagen geen traplopen.

Beleid tijdens de bevalling: Veel afwisselen van houding. Zijligging met kussens tussen knieën en enkels. Op handen en knieeen kan ook fijn zijn. Bij rugligging de voeten plat op het bed houden. De zwangere zelf haar benen vast laten houden. Proberen een kunstverlossing te voorkomen vanwege het extra forceren van het bekken. Na de bevalling kost het tijd om te genezen. Hormonen spelen ook nog lange tijd een rol. Veel hulp inschakelen en therapie volgen wordt geadviseerd.

Goede informatie: Bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap door Cecil Róst en op www.rosttherapy.com

PROBLEMEN VAN DE ZWANGERSCHAP ZELF

BLOEDVERLIESBloedverlies tijdens de zwangerschap is altijd een zorgwekkend signaal. In de eerste helft van de zwangerschap heeft bloedverlies echter andere oorzaken dan in de tweede helft.

Bloeding in het eerste en tweede trimester: Slijmvlies bloeding tijdens de innesteling Miskraam (10 tot 15% van de zwangerschappen) Buitenbaarmoederlijke zwangerschap (1%) Mola zwangerschap (woekering van placenta-

weefsel, geeft langdurig bloedverlies, curretage, 1 jaar niet zwanger worden, kans op herhaling)

Bloeding in het derde trimester: Voorliggende placenta (placenta previa) Loslatende placenta (solutio placenta) Afwijkingen van de placenta zoals vasa previa Dreigende vroeggeboorte

Placenta Previa: De placenta ligt laag onderin de baarmoeder. Met het verweken en optrekken van de baarmoederhals kan de placenta wat losgewoeld worden van de wand. Dit is een gevaarlijke situatie. Er is pijnloos vaginaal bloedverlies. Bij een placenta previa totalis wordt altijd een keizersnede uitgevoerd. Bij een gedeeltelijke afsluiting van de inwendige baarmoedermond, wordt de placenta soms met de groei van de baarmoeder omhoog getrokken en wordt de weg weer vrij gemaakt. Vaak is er een liggingsafwijking van de baby en kan de baby niet goed laag komen.

Solutio placenta: De placenta laat (gedeeltelijk) los voordat de baby geboren is. Dit is een levensbedreigende situatie waarin vaak een spoedkeizersnede wordt uitgevoerd. De symptomen zijn: acute buikpijn/ keiharde baarmoeder die niet ontspant/ hevige contracties/ soms bloedverlies/ vrouw is angstig en onrustig. Oorzaken kunnen zijn: Een ongeluk/ roken/ oudere multi gravida/ toxicose. (placenta abruptio)

Afwijking van de placenta zoals vasa previa: De bloedvaten van de navelstreng lopen over de vliezen voor ze de placenta in gaan. Als de vliezen scheuren kan er een bloedvat mee scheuren hoewel het vlies meestal langs een bloedvat scheurt. Een groter gevaar is, of er geen bloedvat geraakt wordt als de vliezen worden gebroken door een verloskundige. Bij een scheuring van een bloedvat krijgt de baby geen zuurstof meer.

Er kunnen ook gynaecologische oorzaken zijn voor bloedverlies gedurende de gehele zwangerschap. Denk daarbij aan poliepen of myomen(vleesbomen) of andere afwijkingen aan de vagina of cervix.

HYDRAMNIONBij een Hydramnion is er teveel vruchtwater aanwezig, meer dan 2 liter. Dit geeft ook een grotere baarmoeder dan normaal voor de duur van de zwangerschap. De baby heeft veel meer ruimte in de baarmoeder daardoor treden er ook eerder liggingsafwijkingen op. Het gevaar bij het breken van de vliezen met zoveel vruchtwater is dat de navelstreng uitzakt. De bevalling vindt in het ziekenhuis plaats.

De mogelijke oorzaken zijn: een afwijking van de baby zoals een afsluiting van het maag- darm kanaal of een open ruggetje/ diabetes/rhesusantagonisme/meervoudige zwangerschap/placenta afwijking.

Bij een oligo- hydramnion is er te weinig vruchtwater. Dit komt meestal door een afwijking van de placenta. Tegen het einde van de zwangerschap, bij serotiniteit, neemt de hoeveelheid vruchtwater meestal af als de werking van de placenta minder wordt.

RHESUSANTAGONISMENaast de bloedgroep die een vrouw heeft, heeft zij een rhesusfactor die positief of negatief is. Er kan een probleem ontstaan als de moeder rhesus negatief is en de foetus positief. Dit noemen we rhesus antagonisme. Als er Rh+ van de baby in aanraking komt met het Rh- bloed van de moeder, dan maakt zij antistoffen aan tegen het voor haar onbekende eiwit (de rhesusfactor). Deze antistoffen kunnen door de placenta heen en komen bij de baby terecht waar ze zijn of haar rode bloedcellen gaan afbreken. Normaal gesproken is er geen bloedcontact tussen moeder en kind alleen als er bloedvaten kapot gaan in de placenta. Dit gebeurt eigenlijk alleen bij de bevalling (tenzij er een miskraam of een abortus is geweest in het verleden is er bij een eerste zwangerschap en geboorte geen probleem voor de baby) Doordat er bloed van de baby in de bloedcirculatie van moeder terecht komt, gaat zij antistoffen aanmaken tegen het Rh+ bloed van de baby. De baby wordt geboren of is dan al geboren en merkt hier niks van. Echter bij een volgende zwangerschap van deze moeder zal zij weer antistoffen gaan maken omdat ze eerder hiertoe al gestimuleerd is. De baby kan dan in gevaar komen. Om dit te voorkomen krijgt elke Rh- zwangere bij 30 weken zwangerschap een injectie met deze antistof, anti D, zodat ze dit niet zelf aan gaat maken. Ook niet bij vermenging met kinderlijk bloed. De anti D wordt ook weer afgebroken zodat er voor de volgende baby geen gevaar is. Er wordt ook bloed afgenomen van de vrouw om te checken of er al geen antilichamen zijn aangemaakt. Tijdens de zwangerschap wordt de rhesus van de baby al bepaald via het maternale bloed. Als de baby Rh+ is wordt er nogmaals anti D toegediend aan de moeder zodat zij zelf geen antistoffen gaat aanmaken.

Wanneer er wel afweerstoffen voorkomen in het moederlijk bloed en de baby hierdoor is aangedaan, kan het nodig zijn de baby eerder geboren te laten worden. Sommige baby’ s zouden kunnen overlijden in de baarmoeder aan een ernstige bloedarmoede ten gevolge van het rhesus-antagonisme. Het is mogelijk het kind een bloedtransfusie te geven terwijl hij zich nog in de baarmoeder bevindt. Hiermee wordt tijd gewonnen die nodig is totdat de longetjes van de baby voldoende ontwikkeld zijn om een voortijdige bevalling te doorstaan.

VRUCHTWATEREMBOLIEBij een vruchtwaterembolie komen er bij de bevalling vruchtwater, cellen van de foetus en/of haartjes in de bloedbaan van de vrouw terecht. Dit geeft een allergische reactie die zo ernstig is dat hij in veel gevallen fataal blijkt. Deze levensgevaarlijke situatie kan ontstaan wanneer tegelijk een scheur ontstaat in de vliezen waarin het kindje zit en in de veneuze bloedvaten van de baarmoeder of baarmoederhals van de vrouw. Blootstelling aan materiaal van de foetus is op zich niet zeldzaam, maar het kan een ketting van allergische reacties in gang zetten.

Cijfers over het voorkomen van een vruchtwaterembolie zijn niet heel precies. Geschat wordt dat het voorkomt bij 1 op de 8.000 tot 80.000 bevallingen wereldwijd. Een recente Noorse studie schat de kans op circa 1 op 20.000, oftewel 0,005%. De kans op overlijden aan een vruchtwaterembolie als die optreedt in de westerse wereld wordt geschat op circa 26 tot 37%.

MEERVOUDIGE ZWANGERSCHAP (GEMELLI)1 op de 75 zwangerschappen is een tweeling of meerling zwangerschap. Een eeneiige tweeling ontstaat door de deling van 1 eicel. Soms hebben ze een gemeenschappelijke placenta, soms elk een eigen placenta. Een eeneiige tweeling is identiek. Een twee-eiige tweeling zijn twee eicellen afzonderlijk van elkaar bevrucht en elk ontwikkeld tot een foetus. Ze hebben elk hun eigen placenta en eigen vliezen.

In de baarmoeder bevindt zich rond het vruchtwater een vruchtzak. Deze vruchtzak bestaat uit een dun binnenste vlies, het amnion, en een dikker buitenste vlies, het chorion. Bij een twee-eiige (en soms ook bij een eeneiige) tweeling zitten er altijd rond ieder kind twee vruchtvliezen. Het tussenschot tussen het vruchtwater van beide kinderen bestaat zo uit vier vliezen.(afbeelding A).

Bij een eeneiige tweeling is het ook mogelijk dat er maar één buitenvlies is (chorion) en dat het tussenschot alleen uit twee dunne binnenvliezen (amnion) bestaat. De kinderen liggen dan wel in twee vruchtzakken (afbeelding B). Slechts zelden (1%) is er bij een eeneiige tweeling geen tussenschot en liggen beide kinderen in één vruchtholte.(afbeelding C)

In Nederland wordt een gemelli zwangerschap extra begeleid, met extra controles en een actief inleidingsbeleid. De standaard norm is dat met 37 a 38 weken wordt ingeleid. De risico’s waar men naar kijkt zijn: vaak premature geboorte/liggingsafwijkingen/meer kans op toxicose en hydramnion/een derde bloedcirculatie bij een eeneiige tweeling: Het bloed loopt van het ene kind over naar het andere waardoor het ene kindje groot zal worden en het andere klein en mager.

GROEISTOORNISOok wel dyscongruentie genoemd. Bij positieve dyscongruentie is het kindje te groot voor de duur van de zwangerschap. Bij negatieve dyscongruentie is het kindje te klein voor de duur van de zwangerschap. Er wordt met echo onderzoek gekeken naar de grootte van de baarmoeder en naar de buikomtrek van de baby.

Mogelijke oorzaken voor een groot kind zijn: Grote baby(grote ouders)/meerling/hydram-nion/diabetes.Mogelijke oorzaken voor een klein kind zijn: Kleine baby(kleine ouders)/verminderde placenta functie/roken van moeder/toxicose/syndroom van Down/drugs- of drankgebruik/infectieziekte.

Bij groeiachterstand zal rust worden voorgeschreven en regelmatige controles waarbij een hartfilmpje van de baby wordt gemaakt, de hoeveelheid vruchtwater wordt gemeten, de doppler waarde van de navelstreng wordt bepaald. Een inleiding wordt vaak snel voorgesteld. Belangrijk is of de baby haar of zijn eigen groeicurve volgt, ook al zou die lager liggen dan de onderste curve. Als dat het geval is en de boven genoemde controle waarden zijn goed, is het meestal gewoon de bouw van een van de ouders en de bouw van de baby. Zodra een van de waarden gaat afnemen of de eigen groeicurve van de baby ineens verandert, is dat een aanwijzing dat de placenta minder goed werkt. Tegenwoordig wordt er erg gelet op mogelijk kleine baby’s. Echter de zin van een routine-echo- of Doppleronderzoek om een groeiachterstand op te sporen is nooit bewezen.

Als een baby met een te laag geboortegewicht wordt geboren spreken we van dysmaturiteit: Een te kleine baby voor de duur van de zwangerschap. De glucose waarden van het bloed worden dan vaak gecontroleerd bij de baby omdat het gevaar voor te lage bloedsuikerwaarde bestaat. Er wordt dan extra glucose toegediend via een infuus. Ook bij baby’s zwaarder dan 8 pond wordt vaak op glucose getest.

PATHOLOGIE TIJDENS DE BARING

WANNEER BEVALT EEN VROUW IN HET ZIEKENHUIS? * Bij een poliklinische bevalling met haar eigen verloskundige* Bij een medische indicatie waarbij de vrouw overgedragen is aan de tweede lijns zorg

De indicatie (vastgelegd in de VIL: verloskundige Indicatie Lijst) om klinisch te bevallen kan op verschillende momenten ontstaan:* Al voor de zwangerschap bij b.v. een eerdere keizersnede/ reuma/ medicatie gebruik* Tijdens de zwangerschap bij: hypertensie/ diabetes/ afwijkingen van de baby/ voor- tijdige weeen of gebroken vliezen/ serotiniteit/ verminderde groei/ minder leven voelen * Tijdens de bevalling bij: meconiumhoudend vruchtwater/ pijnstillingsverzoek/ niet vorderende ontsluiting/ liggingsafwijking van de baby/ langer dan 24 uur gebroken vliezen/ niet vorderende uitdrijving

De volgende personen zijn betrokken bij een klinische bevalling. Houd er rekening mee dat al deze mensen werken in diensten van 8 uur. Er vindt dus elke 8 uur een wisseling plaats van al deze mensen:

Gynaecoloog Arts assistent (i.o.) Klinisch, tweedelijns verloskundige Verpleegkundige O&G Coassistenten Verloskundige stagiaires

Kraamverzorgende Kinderarts

Bij aankomst in het ziekenhuis volgt vrijwel altijd meteen het aansluiten van het Cardio Toco Gram (CTG) en de weëen registratie.

Er zijn twee manieren om het CTG aan te sluiten: Uitwendig, de afbeelding hiernaast en, bij voldoende ontsluiting, inwendig (afbeelding hieronder). Nadeel van uitwendig registreren is dat de toco steeds verschuift en dan de hartslag kwijt is wat vaak veel gerommel oplevert. Daarnaast is de bewegingsvrijheid van de vrouw beperkt. Het nadeel van het inwendige

CTG is het wondje op het hoofdje van de baby. Het voordeel is echter dat de bevallende vrouw meer bewegingsvrijheid heeft, wat de baring bevorderd.

Doula tip: Vraag of het geluid van de CTG zacht of uit gezet kan worden (afhankelijk van wat de ouders prettig vinden).

De laatste decennia is het CTG gebruik drastisch toegenomen. We zien echter geen betere neonatale uitkomsten. Bij medische indicaties is er standaard CTG registratie onder het motto: “Iets is beter dan niets.” Het voordeel is dat het de medici een gevoel van veiligheid geeft en dat er tijdig kan worden ingegrepen als dat nodig is. Het nadeel is de beperkte bewegingsvrijheid van de vrouw, het geeft meer onrust, er is meer kans op ingrepen en de interpretatie is moeilijk want goed = goed maar “anders” = ? Anders hoeft niet per definitie slecht te zijn.

SITUATIES DIE JE TEGEN KOMT IN HET ZIEKENHUIS

DE VLIEZEN ZIJN LANGER GEBROKEN DAN 24 UUR:

Het beleid per ziekenhuis kan hieromtrent erg verschillen. In ieder geval wordt de zwangere na 24 uur gebroken vliezen overgedragen aan de tweede lijn. Er vinden controles plaats die de temperatuur van de vrouw meten, er wordt een vaginaal monster (met een wattenstaafje) genomen om te kijken of er geen bacterie aanwezig is en er wordt een CTG filmpje gemaakt. De vrouw mag daarna meestal naar huis met de instructie zelf haar temperatuur in de gaten te houden. De volgende dag herhaalt dit protocol zich. Vaak wordt na 48 uur besloten de bevalling in te leiden. In sommige ziekenhuizen wordt de grens van 72 uur aangehouden. Dit laatste is eigenlijk het landelijke beleid mits de controles goed zijn en de vrouw niet eerder wenst te worden ingeleid. Er zijn echter ook ziekenhuizen die al na 18 uur gebroken vliezen inleiden.

EEN INGELEIDE BEVALLING:

Om vele redenen kan besloten worden om een bevalling in te leiden. Elk ziekenhuis heeft hierbij ook weer zijn eigen protocol.Er zijn verschillende manieren waarop een vrouw kan worden ingeleid: *Dilapan stiften*Misoprostol tabletten*Prostaglandine gel of veter*Ballon katheter*AROM en syntocinon infuus

De eerste drie manieren maken gebruik van een chemische werking die de baarmoedermond verweken en een kleine opening creëren.De ballonkatheter maakt ruimte in de baarmoedermond op een mechanische manier zonder chemische stoffen die heftige reacties kunnen geven. De ballon blijft meestal een nacht of een dag zitten waarbij de vrouw in het ziekenhuis verblijft. Vaak valt de ballon er zelf uit en is er 2 tot 3 cm ontsluiting ontstaan waarna de vliezen gebroken kunnen worden en het infuus met weeenstimulerende middelen kan worden geplaatst. Soms is een extra nacht met de ballon nodig om meer ontsluiting te creëren.

Om ingeleid te kunnen worden is dus een rijpe portio nodig. Soms is er al 1 of 2 cm ontsluiting en voelt de baarmoedermond week aan. De verloskundige, eerste lijns of tweede lijns, kan dan in overleg met de zwangere besluiten te strippen. Zij woelt dan met de vingers de vliezen wat los van de baarmoedermond. Dit kan een prikkel zijn om de baring op gang te brengen. Strippen is altijd te verkiezen boven een inleiding. Strippen is het meest effectief bij 41 + 3 en herhalend bij 41+ 5 weken. Eerder alleen bij een rijpe portio.

Het infuus met het wee opwekkende middel syntocinon wordt meestal met een lage dosering aangesloten en per half uur opgehoogd met een verdubbeling van de doses. Er is sprake van een weeen storm en dus een te hoge stand van het infuus, als er minder dan twee minuten tijd tussen de weeen in zit. Er is continue CTG bewaking van de baby tijdens een inleiding.

Interessant artikel over het gebruik van misoprostol: http://inamay.com/a-summary-of-articles-published-in-english-about-misoprostol-cytotec-for-cervical-ripening-or-induction-of-labor/

BIJSTIMULATIE

In sommige gevallen blijken de weeen niet effectief genoeg te zijn tijdens de bevalling (ontsluiting of persfase). Ze geven niet voldoende ontsluiting. Daar kunnen allerlei oorzaken voor te vinden zijn zoals o.a. spanning, angst, vermoeidheid, verkeerde ligging van de baby, verslapping van de baarmoeder bij een grande multi of overrekking bij een tweeling. Als doula speel je een grote rol bij het stimuleren van de weeen d.m.v. het stimuleren van lichaamseigen oxytocine of de ligging van de baby te verbeteren. Als deze situatie echter te lang voortduurt kan worden besloten tot het plaatsen van een druklijn die inwendig de kracht van de weeen meet en/of bijstimulatie. Ook hier wordt dan een infuus geplaatst (en een CTG) en krijgt de vrouw syntocinon toegediend.

MECONIUMHOUDEND VRUCHTWATER

De baby heeft in het vruchtwater gepoept. Dat betekent meestal dat de baby het wat benauwd heeft of heeft gehad. Dit wordt pas opgemerkt als de vliezen breken. Bij kindjes van 41 weken is het vrij normaal dat er meconium in het vruchtwater te zien is. De darmpjes werken al. Er is ook verschil in heel licht bruin, geel, groenig vruchtwater of echte dikke groene erwtensoep. Bij dat laatste is er echt een nood situatie voor de baby. Het protocol in Nederland zegt dat bij meconium in het vruchtwater de bevalling altijd in het ziekenhuis plaats moet vinden waarbij de conditie van de baby nauwlettend in de gaten wordt gehouden.

MICRO BLOED ONDERZOEK MBO

Het kan zijn dat bij een ongunstig CTG wordt getwijfeld aan de conditie van de baby. Is er geen zuurstoftekort (Hypoxie) bij de baby? Er wordt dan een beetje bloed afgenomen van de baby door een sneetje op het hoofdje. De zuurtegraad en het zuurstofgehalte wordt daarvan bepaald. Als het nodig is kan dit na een half uur of een uur herhaald worden om zo naast het CTG een duidelijker beeld van de conditie van de baby te hebben. De barende ligt met haar benen in de beensteunen. Met een kokertje wordt het hoofdje van de baby zichtbaar gemaakt. Door een klein sneetje in het schedeltje wordt er een beetje bloed opgezogen. De uitslag is snel bekend. Het voordeel is dat zo soms een interventie zoals een keizersnede kan worden uitgesteld of voorkomen en geeft de uitslag geruststelling. Het nadeel is dat het stressvol kan zijn omdat het als ingrijpend ervaren kan worden. Of het pijnlijk is voor de baby is niet bekend. Er is geen alternatief. Het alternatief is een keizersnede.

EPISIOTOMIE

Als het hoofdje van de baby op de bekkenbodem staat, er dus al een segment zichtbaar is en het is nodig dat de baby snel geboren wordt, wordt er een knip in het perineum van de vrouw gezet. Er wordt eerst tijdens een wee een verdoving geplaatst. In de volgende wee wordt dan de knip gezet. Het versnelt de baring en kan ergere schade aan het perineum voorkomen bij een kunstverlossing. Vaak is het een groot wondgebied en

soms is er lange restschade. Het ene ziekenhuis heeft een hoger aantal epi’ s dan het andere. Net zoals het aantal per verloskundige onderling verschilt.

KATHETER

Bij langzame ontsluiting van de laatste centimeters kan worden besloten tot eenmalig met de hand te katheteriseren. De blaas wordt dan geleegd. De weeen zijn dan mogelijk effectiever en de indaling van het hoofdje gaat makkelijker. Blijven plassen elk uur kan voorkomen dat dit nodig is.

MEDISCHE PIJNSTILLING (WORDT APART BESPROKEN IN DE LESSEN)

*Epiduraal*Remifentanil*Pethidine*Lachgas*Steriele waterinjecties

KUNSTVERLOSSING BIJ NIET VORDERENDE UITDRIJVING OF EEN NOODSITUATIE

*VACUUMEXTRACTIE Dit gebeurd met een klassieke vacuumpomp met een stalen cup of met de KIWI; een zachtere variant van silicone. Het cupje wordt aangebracht op het hoofdje van de baby. Het cupje wordt vacuum getrokken en tijdens een wee trekt de gynaecoloog aan de cup. De vrouw moet wel meepersen, de gynaecoloog heeft haar kracht nodig. Bij te hard trekken aan de cup schiet hij los van het hoofdje. Dit is een beveiliging. Wordt gebruikt bij foetale nood, uitputting van de moeder, liggingsafwijking waardoor de baby moeilijk onder de symfyse door komt. Voordelen: Versnelt de laatste fase van de baring Kan keizersnede voorkomen Nadelen: Pijnlijk voor moeder en baby(hoofdpijn) Grotere kans op schade aan de bekkenbodem Kans op KISS syndrome en meer huilen van de baby Kans op PTSS Drukte in de verloskamer

*FORCIPALE (TANG) EXTRACTIE Wordt weinig meer gebruikt, alleen als er foetale nood is en een vacuum extractie niet mogelijk is. De voordelen en nadelen zijn gelijk aan die van de vacuum extractie. Daar komt bij dat er een kans is op beschadiging van de aangezichtszenuw van de baby. Meestal zal er

24 uur wiegenrust voor de baby worden geadviseerd altijd met gebruik van paracetamol. De vrouw wordt standaard ingeknipt bij zowel de tang als de vacuum verlossing.

*SECTIO CEASAREA Primair: - i.v.m. de voorgeschiedenis b.v. een eerdere totaalruptuur of een eerdere sectio - Probleem tijdens de zwangerschap b.v. voorliggende placenta of een stuitligging

Secundair: - Niet vorderende baring - Foetale nood

Voordelen: Snel/ voorspelbaar/ geen schade aan het perineum Nadelen: Grote buikoperatie/langer herstel/ moeilijker borstvoeding op gang/kolonisatie van het stofwisselings- en afweersysteem van de baby gebeurt door ziekenhuisbacteriën i.p.v. bacteriën van moeder/hechting moeder- baby lastiger.

Steeds meer ziekenhuizen in Nederland voeren de moeder en baby vriendelijke keizersnede uit. Informeer altijd bij het ziekenhuis hoe bij hen het sectio protocol eruitziet. Steeds meer onderzoeken wijzen uit dat een gewone vaginale baring het beste is voor moeder en kind. Deze onderzoeken laten ook zien dat het waarde heeft dat een vrouw weeën heeft ervaren. Zowel de baby als de vrouw zijn dan lichamelijk klaar om geboren te worden en te baren. Het is waardevol om dit aan te halen als een vrouw na urenlang weeën opvangen dan toch een sectio nodig heeft.

DERDEGRAADS RUPTUUR

Bij een derdegraads ruptuur onderscheiden we sub- totale en totale rupturen. Bij de een sub- totale ruptuur is de kringspier van de anus gedeeltelijk gescheurd. Bij een totaal ruptuur is de kringspier van de anus geheel doorgescheurd. Het hechten van deze rupturen vindt altijd door een gynaecoloog in het ziekenhuis plaats. Het is een heel nauwkeurig werkje om ervoor de zorgen dat de kringspier zo gehecht wordt dat het goed geneest met behoud van de functie. De oorzaken van een grote ruptuur kunnen zijn: Een opgeslagen armpje/ groot kind/ stortbevalling/ stugge bekkenbodemspieren/ kort perineum/ liggingsafwijking/ doorscheuren episiotomie bij foetale nood.

VASTZITTENDE PLACENTA

Soms komt na de geboorte van de baby de placenta niet los van de baarmoederwand. De placenta wordt dan niet geboren, ook niet na toedienen van syntocinon. Na maximaal een uur wordt de placenta dan onder algehele narcose, handmatig in de OK van het ziekenhuis verwijderd. De kans op een bloeding (fluxus) is groot bij een vastzittende placenta.

FLUXUS

Een normale hoeveelheid bloedverlies na de geboorte is ongeveer 400 ml. Tot 1000cc is het een acceptabele hoeveelheid. Daarna spreken we van een fluxus. Als er flink meer bloedverlies is kan dat zijn door:Maar gedeeltelijke loslating van de placentaAtonie van de baarmoederSpuitend bloedvat in het baringskanaalFlinke ruptuur in de vagina of cervix

Het vloeien na de geboorte stopt meestal voor het grootste gedeelte na de geboorte van de placenta. Als er een rest van de placenta of vliezen achterblijft in de baarmoeder blijft de vrouw vloeien. Na een lange baring met een lange persfase kan door vermoeidheid de baarmoeder niet goed meer samentrekken en ontstaat daardoor een fluxus. Een andere reden voor een fluxus kan een stollingsstoornis zijn.

Het gevaar van een fluxus is de shock die op kan treden door het vele bloedverlies. Dit is een hele acute situatie waarbij je als doula alle ruimte geeft aan het medisch personeel. Ben je alleen met de vrouw op dat moment, bel dan 112 en blijf met haar praten. Leg de baby aan de borst om de baarmoeder te laten samentrekken. De benen hoger dan het hoofd leggen en het kussen onder haar hoofd weghalen.

Bij een shock zie je het volgende:Veel bloedverliesDe baarmoeder vult zich met bloed en blijft hoog staanSnelle, oppervlakkig polsslagDuizeligheidBleek zien en klamme, spitse neusGeeuwenWegvallenBloeddruk daling

FYSIEKE PROBLEMEN BIJ DE BABY ALS GEVOLG VAN DE BEVALLING

In enkele gevallen treden er beschadigingen op bij de baby als gevolg van de geboorte.

CEFAAL HEMATOOMEen zwelling op het hoofdje van de baby ter hoogte van het wandbeen. De zwelling is met bloed gevuld. Er is een bloeding opgetreden tussen het bot en het botvlies. De bloeding wordt dus begrensd door de randen van het schedelbot. Het kan 6 weken duren voor de zwelling helemaal verdwenen is. De baby kan geler zien dan normaal omdat bij het afbreken van het bloed bilirubine vrijkomt wat door de lever moet worden uitgefilterd.

Het cefaal hematoom moet niet verward worden met het caput suc. Dit is een opeenhoping van vocht op het gedeelte van het hoofdje wat zich het eerste presenteerde tijdens de bevalling. Deze “punt vorm” trekt binnen enkele dagen weg.

SLEUTELBEENFRACTUUR ALS GEVOLG VAN EEN SCHOUDERDYSTOCIEAls de schouder van de baby niet goed onder de symfyse van de moeder door kan komen en daar als het ware achter blijft haken noemt men dat een schouderdystocie. Het hoofdje van de baby wordt dan niet verder geboren dan net onder de neus. De verloskundige of gynaecoloog heeft dan 8 minuten om de baby te helpen om geboren te worden voor de zuurstof toevoer te veel wordt afgeklemd. Met een hand wordt gezocht naar een armpje van de baby om vrij te maken waarna er flink getrokken wordt aan het hoofdje van de baby. Het beste is als de barende vrouw op handen en knieën zit omdat zo de meeste ruimte in het bekken is. Vaak zie je dat door de geforceerde kracht waarmee de baby ter wereld komt het sleutelbeentje gebroken is. Het armpje is dan pijnlijk om te bewegen. Het is iets wat zelf moet genezen. Er kan ook sprake zijn van Erbse parese. Dit is een beschadiging aan de zenuwen die vanuit de nek naar de arm lopen. Dit geneest vaak niet helemaal, er is soms wel restschade wat overblijft. Soms is fysiotherapie nodig. Een bezoek aan een osteopaat is ook aan te raden na deze moeizame geboorte.

VERLAMMINGVaak een tijdelijke verlamming aan de aangezichtszenuw als gevolg van een tang verlossing. Het gezichtje van de baby ziet er scheef uit.

HERSENBESCHADIGINGHersenbeschadiging kan ontslaan na een hersenbloeding. Een kunstverlossing of hypoxie kunnen oorzaken zijn voor een hersenbloeding. De gevolgen kunnen groot zijn.

NA DE BEVALLING: POST PARTUM

Na de geboorte van de baby is de moeder in het ziekenhuis of valt onder de zorg van de verloskundige en de kraam zorg. Na 8 of maximaal 10 dagen staan de ouders er voor de dagelijkse zorg van de baby en hun gezin weer alleen voor. Het is belangrijk voor de doula om af en toe contact te maken in deze periode. Alert zijn op een post partum depressie is soms nodig.

POSTPARTUM DEPRESSIEEen kind krijgen is een life- event. Er is geen andere periode in het leven van een vrouw waarin lichamelijk, emotioneel en sociaal zo veel veranderd als in de tijd van zwangerschap en geboorte. Het slaapgebrek, de vermoeidheid, de verantwoordelijkheid voor de baby en de tijdrovende zorg voor de baby kan grote spanning met zich mee brengen. Daarnaast wordt de lat voor jonge moeders door onze maatschappij ook vrij hoog gelegd. 50 tot 80% van de bevallen vrouwen hebben dan ook ergens in de eerste 10 dagen na de geboorte wel een huildag of last van de baby blues. Als dit gevoel langer dan 2 weken aanhoudt of heel ernstig is, is er echter meer aan de hand. Let altijd op of er interactie is tussen de moeder en de baby. Belangrijk te beseffen is dat 1 life- event per jaar prima is maar bij 3 life- events

per jaar (bv een verhuizing, andere baan, geboorte van een kind) geeft in het jaar hierop volgend 50% meer kans om lichamelijk en geestelijk uit balans te raken. Lichamelijk zien we dat vaak extra vitamine D en B12 geen overbodige luxe is en 20 minuten per dag een daglichtlamp gebruiken positief werkt. Voor meer inzicht lees/google DSM IV criteria.

Doula tip: * Schaf het boek “Perfecte moeders bestaan niet” van Diana Koster aan en leen het uit aan je cliënte. * Op www.lkpz.nl staat een zelftest die je cliënte kan invullen om te testen of er professionele hulp nodig is. * EMDR is de meest effectieve therapie gebleken bij een postnatale depressie.

VERKLARENDE WOORDENLIJST

CTG – Cardio Toco GraafEpisiotomie – KnipFluxus – BloedingForceps – TangHCG – Humaan Choriongonadotrofine (hoe hoger concentratie hoe misselijker)Hypertensie – Hoge bloeddrukHypoxie – Zuurstof tekort bij de babyIUVD – Intra uteriene vrucht doodMBO – Micro Bloed OnderzoekMeconium – Eerste ontlasting van de babyPCOS – Poly Cystic Ovarian SydromeRuptuur – Scheur in het perineumSectio – KeizersnedeSerotiniteit – Een zwangerschapsduur van 42 wekenSyntocinon – Chemische oxytocineVBAC – Vaginal Birth After CeasaerianVIL – Verloskundige Indicatie Lijst