Passend Onderwijs in 2011. Is het onderwijs in de regio Arnhem en Nijmegen daarop voorbereid?

Passend Onderwijs in 2011. Is het onderwijs in de regio Arnhem en Nijmegen daarop voorbereid?

Prof. dr. Jan de Moor

Frank Stöteler lezing

Passend onderwijs 2011

Radboud Universiteit: Jan de Moor Joep Bakker

` Renske Leenders Loes Osinga

Pabo Arnhem: Gerda GeerdinkGerbert SipmanMartine Derks

Pabo Groenewoud: Wilma van den Berg



Samenwerkingsproject HAN - Radboud Universiteit, sectie OLO

Ontwikkeling van het speciaal onderwijs

• Historische ontwikkeling

• 1907: start discussie over aparte klassen of scholen (Rotterdam)



Knelpunten Speciaal Onderwijs (SO)• Groei in typen scholen (tot 20) en aantal leerlingen• Budgettaire onbeheersbaarheid: openeinde bekostiging• Kwaliteit SO laag, vooral kwaliteitskenmerk ‘doel- en

opbrengstgerichtheid’• Indicatiestelling: bureaucratisch met veel niet-geplaatsten

(wachtlijsten en thuiszitters)• Restrictieve omgeving: segregatie met nadruk op beperkingen

van leerling• Geen regionale netwerken



Videofilm: ‘passend onderwijs’ bij leerling met spina bifida in reguliere onderwijs



Passend Onderwijs op reguliere school

Omschrijving• “Een organisatorische en/of onderwijskundige setting … waarbij

gezamenlijke schoolbesturen hun onderwijsbeleid zo hebben ingericht dat er voor alle leerlingen in die lokale/regionale situatie een passend onderwijsarrangement is.”

• Doelgroep ‘leerlingen met extra onderwijsbehoeften of zorgleerlingen’ (Ministerie,2005)

Uitgangsgedachte• “Verbeteren van kwaliteit en organisatie van onderwijs aan leerlingen

die extra ondersteuning nodig hebben” (brief Staatssecretaris, 2008)• Uitvoering: reguliere school, eventueel in speciale schoolHoeksteen• Zorgplicht voor schoolbesturen



Verhouding: Passend Onderwijs - Inclusief Onderwijs

• Passend Onderwijs: niet synoniem aan Inclusief Onderwijs maar kan wel vergelijkbare waarden vertegenwoordigen

• Salamanca Statement: “Gewone scholen met [een] inclusieve oriëntatie zijn de meest efficiënte weg om discriminatie te bestrijden, … aan een inclusieve samenleving te bouwen met onderwijs voor iedereen; bovendien krijgt de meerderheid van de kinderen zo efficiënt onderwijs en bevordert deze aanpak de doeltreffendheid en het rendement van het hele onderwijssysteem” (1994, p.5)



Inclusief Onderwijs• Inclusie meer dan ‘deelname aan gewoon onderwijs’• Vertrekpunt: ‘leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften hebben

recht op een curriculum, aangepast aan hun noden’ (Meijer, 2007)• Stevens (1996) bepleit aanpassing aan ‘ontwikkelingskenmerken

kind’• Verwerping medisch model van beperkingen• Maatschappijvisie: ‘burgerschapsmodel’ (Van Gennep, 2000)• Nadruk op het primaire proces



Probleemstelling: mythen en feiten aangaande ‘passend onderwijs’ lopen door elkaar

• Geen inzicht in denkbeelden van leerkrachten

• Bijvoorbeeld: hoe wordt er gedacht over een uitspraak als: “Alle leerlingen, ongeacht hun achtergrond, bezoeken dezelfde school, functioneren in groepen en krijgen les afgestemd op hun eigen mogelijkheden” (Ned. Dagblad, 2008)

• Of wat is de mening over de zinsnede: ”Regulier onderwijs weet zich geen raad met kinderen met beperkingen”(NRC, 2008)



Vraagstellingen

• Wat is de houding, competentiebeleving en behoefte aan ondersteuning en scholing t.a.v. ‘passend onderwijs’?

• Welke betekenisvolle groepen van items (factoren) kunnen in de dimensies ‘houding’ en ‘competentiebeleving’ worden onderscheiden?

• Welke variabelen beïnvloeden de houdingscores van de leerkracht? Bijvoorbeeld: - geslacht

- leeftijd - werkervaring

` - aard beroepsopleiding - competentiebeleving - ondersteuning en scholing - en ernst van de beperking



Begripsomschrijving en beïnvloedende variabelen vanuit de literatuur

• Houding: gedefinieerd als denkbeelden over ‘passend onderwijs’ (cognitief aspect van attitude)

• Competentiebeleving: vertrouwen in eigen startbekwaam-heden in de zin van ‘kennis’ en ‘vaardigheden’

• Behoefte aan ondersteuning en scholing: ondersteuning om-vat allerlei typen begeleiding; scholing varieert van opleiding en cursussen volgen tot interne scholing

• Beïnvloedende variabelen van ‘houding’ vanuit literatuur



ParticipantenSelectiecriteria school• Reguliere basisschool• School bezit dorpskarakter (afhankelijk omvang gemeente)• Relatie met Pabo Groenewoud (Nijmegen)

Selectiecriteria leerkracht• Eigen groep• Met of zonder ervaring met Rugzakleerling



Participanten (vervolg): resultaat selectie op schoolniveau __________________________________________________________

Twee samenwerkingsverbanden basisscholen_____________________________________

Stichting De Linge Stichting Peelraam__________________________________________________________

- adherentiegebied Gem.Lingewaard vroegere Peel

- aantal scholen 9 13- aantal leerlingen 2500 2400- % deelname scholen 100 100- aantal leerkrachten met eigen groep 150 134- % deelname leerkrachten met eigen groep 62% 75%- gemiddeld aantal leerlingen per school 278 185- totaal aantal Rugzakleerlingen 26 54- gemiddeld aantal Rugzakleerlingen 2.9 4.2_____________________________________________________________



Participanten (vervolg): resultaat op leerkrachtniveauKenmerken (totaal n=192) %

Leeftijd: 21-30 jaar 25.531-40 jaar 13.541-50 jaar 27.150 en ouder 33.9

Geslacht: Mannelijk 24.2Vrouwelijk 75.8

Beroepsopleiding: Alleen PABO met diploma 52.9PABO + Opleidingscursus 15.7PABO + HBO +Universitair 10.5

Ervaring in onderwijs: 1-10 jaar 39.111-30 jaar 36.531 en meer 24.5

Ervaring Rugzak l.l. Geen ervaring 27.01of 2 jaar ervaring 38.93 jaar en meer 34.1



InstrumentariumVragenlijst leerkracht aangaande ‘passend onderwijs’

Houding 31 items als 5-puntsschaal variërend van ‘(zeer) mee oneens – (zeer) mee eens’; Item 13: ‘Ik ben ervoor om Rugzakleerlingen in mijn groep op te nemen’

Competentiebeleving21 items als 5-puntsschaal variërend van ‘(zeer) mee oneens – (zeer) mee eens’; Item 33: ‘Ik bezit voldoende vaardigheden om Rugzakleerlingen op te nemen’

Behoefte aan ondersteuning en scholing19 items met 16 gesloten vragen als 5-puntsschaal en 3 open vragen; Item 47: ‘Ik ben adequaat geschoold om Rugzakleerlingen les te geven’

Voorts vragen t.a.v. variabelen geslacht leerkracht, leeftijd, jaren werkervaring in onderwijs, aard beroepsopleiding, ernst van de beperking

Instrumentarium (vervolg)

Vragenlijst directieSchoolgegevens bestrijken 5 gebieden: • Adresgegevens• Type onderwijs• Grootte gemeente• Aantal (Rugzak)leerlingen en aantal groepen• Personeelsformatie

Resultaten

1 a Houding t.a.v. ’passend onderwijs’: één groepsfactor_____________________________________________________________________Items met hoge gemiddelden gem. %

% (zeer) weet niet eens

_____________________________________________________________________Leerlingen met Rugzak in het algemeen in reguliere groep …Item 12…leidt tot meer begrip van verschillen 4.0 14.0 82.9Item 1…leidt tot meer acceptatie van verschillen 4.0 16.8 80.1Item 11…leidt niet tot sociaal isolement 3.7 26.4 66.8Item 15…vergroot sociaal redzaamheid 3.7 30.7 65.6Item 6…heeft positieve invloed op schoolprestaties 3.7 34.2 62.2Item 20…moeten in zo’n groep alle kansen krijgen 3.6 23.8 62.7Item 14…hiermee heb ik positieve ervaringen 3.6 35.1 58.0Item 13…wil ik in mijn groep opnemen 3.6 40.0 53.2Item 31…voor hen is opvang in SO beter 3.1 51.8 29.3Item 8…leren meer in zo’n groep dan in SO 3.0 52.1 23.9____________________________________________________________________

1b Houding t.a.v. ‘passend onderwijs’ (vervolg)

Items met lage gemiddelden % % (zeer)

gem. weet niet oneens

Leerling met Rugzak in reguliere groep in termen van gevolgen…Item 2..…onderwijs verandert er weinig door 3.1 21.2 43.5Item 19…gaat ten koste van andere leerlingen 2.7 34.7 45.6Item 30…leerstof vergt meer van mijn geduld 2.5 33.3 54.7Item 17…gedrag vergt meer van mijn geduld 2.5 20.9 59.7Item 24…grote verandering klassenmanagement 2.5 24.6 59.7Item 23…leggen niet teveel beslag op tijd leerkracht 2.5 31.8 56.7Item 28…weinig invloed op tijd en aandacht voor

andere leerlingen 2.2 67.7 25.5

2 Competentiebeleving: 2 groepsfactoren

2 a Competentiebeleving t.a.v.leerlingen in het algemeen% weet %

(zeer) gem. niet

mee eens

Item 38 Als ik mijn best doe, dring ik tot de meeste leerlingen door 3,8 14.0

91.3

Item 40 Als een leerling een begrip snel beheerst,komt dit door mijn systematisch aanleren 3.5 50.0

47.4

Item 44 Als de cijfers verbeteren, komt dit meestal doordat ik effectiever les geef 3.4 54.7

42.7

Item 36 Als een leerling het beter doet, komt ditdoordat ik me extra inspan 3.2 63.2

27.9

2 b Competentiebeleving t.a.v leerlingen in ’passend onderwijs’ gem. % weet %

(zeer) nieteens

Item 33 Ik bezit voldoende vaardigheden om l.l. met een Rugzak in mijn groep te helpen 3.4 36.6 47.9

Item 35 idemlichte auditieve beperking 3.6 22.3 69.4lichte lich/meerv beperking 3.6 25.0 65.7lichte visuele beperking 3.6 26.0 63.1lichte gedragsstoornis 3.5 23.6 60.2lichte verstandelijke beperking 3.4 26.4 56.5

ernstige lich/meerv beperking 2.3 29.2 9.4ernstige auditieve beperking 2.3 27.1 8.3ernstige visuele beperking 2.2 26.0 5.7ernstige verstandelijke beperking 2.2 22.8 8.8ernstige gedragsstoornis 2.1 16.7 7.8

2 c Competentiebeleving bij primaire proces in ‘passend onderwijs’gem. % weet %

(zeer) niet eensItem 34 Ik bezit voldoende vaardigheden (voor het primaire proces)– om met ouders samen te werken 3.9 8.3

87.6– voor deelname besprekingen handelingsplan 3.9 8.8

89.7– voor ped. aanpak soc. emotionele ontw. 3.7 20.3

70.4– voor interpretatie van functionerengegevens en leerprestaties 3.6 25.4 64.8– om individuele begeleiding te bieden 3.6 22.9

66.7– om om te gaan met soc-emotioneel gedrag 3.6 20.8

65.6– om het onderwijsprogramma aan te passen 3.6 22.8

65.3– om onderwijsmaterialen aan te passen 3.5 26.0

62.1– voor dit kind onderwijsdoelen te formuleren 3.4 31.1

52.8

3 Behoefte ondersteuning en scholing bij ‘passend onderwijs’ __________________________________________________________________

gem % weet niet % (zeer) eens ___________________________________________________________________________Acceptatie l.l. met beperking ongeacht ondersteuning (item 52)- ik accepteer elke l.l. met ‘n beperking ongeacht de ondersteuning die ik krijg 2.4 17.5 20.1

Externe eisen bij ondersteuning l.l. met beperking (item 48)- extra onderwijsassistentie 4.4 6.4 92.5 - verlaging klassedeler 4.3 13.7 83.1- extra ondersteuning l.l. buiten de groep 4.2 6.9 89.4

Scholingseisen i.v.m. ondersteuning l.l. met beperking (item 50)- bij- en nascholing bij ped. aanpak van gedrag 3.6 32.4 59.0- meer aandacht tijdens opleiding op Pabo 3.6 30.0 54.7- meer hulp bij schoolmanagement 3.3 41.7 40.6- meer mogelijkheden tot interne scholing 3.2 46.2 36.4- bij- en nascholing in didactische vaardigheden 3.2 43.6 37.8_______________________________________________________________________________

___

4 Invloed variabelen op houdingscore ‘passend onderwijs’• Geslacht leerkracht: geen effect op houdingscore t.a.v. ‘passend onderwijs’:

mannen en vrouwen scoren even hoog

• Leeftijd leerkracht: idem

• Aard beroepsopleiding: leerkrachten met Pabo + opleidingscursus halen hoogste score t.a.v. houding ‘passend onderwijs’

• Competentiebeleving: positief effect. Hoe competenter men zich voelt t.a.v. lesgeven aan leerlingen met een beperking, hoe hoger de houdingscore

• Scholing en ondersteuning: positief effect. Hoe beter geschoold, hoe hoger de houdingsscore t.a.v. passend onderwijs; ook hoe meer ondersteuning men krijgt bij opvang Rugzak-l.l, hoe positiever deze houding

• Ernst beperking: negatief effect. Ernstige beperkingen geven lagere

houdingscore dan lichte; dit geldt ook per subgroep van beperkingen

5. Wat leerkracht wil veranderen aan curriculum Pabo i.v.m. ‘passend onderwijs’: open vraag ________________________________________________________________rangorde onderwerp n _______________________________________________________________1 onderwijs over de verschillende clusters/handicaps 542 onderwijs in didactische aanpak/leerlijnen Rugzak l.l. 363 onderwijs in ped. aanpak Rugzak l.l. 354 praktijkervaring opdoen met Rugzak l.l. 255 leren klas te managen met deze l.l. 226 onderwijs in het leren opstellen van handelingsplannen

en onderwijsdoelen 147 onderwijs in gedragsproblemen 148 onderwijs in leermethoden/leermiddelen voor Rugzak l.l. 129 leren aanpassen onderwijsprogramma’s 1210 uitleg over LGF, wetgeving e.d. 11________________________________________________________________

ConclusiesHoudingDe algemene houding van leerkrachten t.a.v. passend onderwijs is positief ((83% (zeer) mee eens)). Echter de positieve houding neemt af en de onzekerheid toe als het gaat om plaatsing van een l.l. in eigen groep (resp.53% en 40%). En nog maar 20% ziet het zitten met een Rugzak l.l. zonder ondersteuning. Houding t.a.v. Rugzak l.l. in eigen groep wordt voorts bepaald door een veelheid van situationele omstandigheden: het hangt er vanaf… CompetentiebelevingTerwijl de helft (47%) van de leerkrachten zich competent voelt om een Rugzak l.l. effectief te helpen en ongeveer eenderde dit niet weet (37%), zijn er dramatische verschillen bij uitsplitsing van Rugzak l.l. in lichte en ernstige beperkingen: tweederde van de leerkrachten voelt zich competent om kinderen met een lichte beperking te helpen, maar nog geen 10%

alshet gaat om ernstige beperkingen. De ernst van de beperking daargelaten acht maar de helft van leerkrachten zich vaardig om onderwijsdoelen voor deze leerlingen te formuleren.

Ondersteuning en scholing Ondersteuning wordt geformuleerd in termen van eisen op het punt van extra onderwijs-assistentie, verlaging klassedeler en ondersteuning van buitenaf. Voorts is er grote behoefte aan bij- en nascholing.

Suggesties voor houdingbeïnvloedende activiteiten Overheid• Scherpere regievoering op implementatie van inhoud• Creëren van voorwaardelijk kader• Fasering

Schoolbesturen: informatieverstrekking en scholing van personeel op hetpunt van kennis en vaardigheden t.a.v.:• Zorgbehoeften van diverse typen kinderen met beperkingen• Primaire proces• Handelingsgericht werken: didactisch en pedagogisch• Klassemanagement• Beleid inzake ontwikkeling van intern en extern ondersteuningsapparaat

Bedankt• Directies en leerkrachten van schoolbestuur Stichting De Linge• Directies en leerkrachten van schoolbestuur Stichting Peelraam• Medewerkers Pabo Groenewoud en Arnhem m.n. Gerda Geerdink en

Wilma van den Berg• Studenten Orthopedagogiek: Renske Leenders en Loes Osinga• Collega: Joep Bakker

Passend Onderwijs in 2011. Is het onderwijs in de regio Arnhem en Nijmegen daarop voorbereid?

Documents

Transcript of Passend Onderwijs in 2011. Is het onderwijs in de regio Arnhem en Nijmegen daarop voorbereid?