Passend onderwijs alles is leren - Driehoektraining€¦ · van de leerling vraagt een kanteling...

Passendonderwijsallesisleren 1

• Dini van Donselaar

• Kitty van Dijck

• Dolf Hautvast

• Otto de Loor

• Henno Oldenbeuving

• Hans Werkman

Passend onderwijs

Het leerarrangement - een manier om onderwijs passend te maken voor iedere jongere

alles is leren

APS_Herdruk_PassendOnderwijs_NK_DEF.indd 1 14-02-11 09:54

2 Passendonderwijsallesisleren



Passend onderwijsalles is lerenHet leerarrangement - een manier om onderwijs passend te maken voor iedere jongere

•dinivandonselaar

•Kittyvandijck

•dolfHautvast

•ottodeloor

•Hennooldenbeuving

•Hanswerkman

APS januari 2011



Inleiding 07

1 WatPassendOnderwijsvolgensonsis 09

2 Hetleerarrangement 11

3 Onderwijsbehoeftenvaststellen 17

4 Dedriehoek 19

5 Dedriedomeinenvaneenleerarrangement 23

6 Passendonderwijs:onzeervaringen 25

Bronnen 26

Metdankaan 27

Colofon 27

• InHOUD


6 Passendonderwijsallesisleren6 Passendonderwijsallesisleren

. . . wat is volgens ons de manier om onderwijs Passend te maken?



VooruligteenpublicatieoverPassendonderwijs.eenonder-werpdatdeafgelopenjarenvaakdeactualiteitheeftgehaald,omdatdeoverheidin2012zorgplichtinwilvoerenvoorscho-len.Metdezezorgplichtwordenschoolbesturenverplichtompassendonderwijsteverzorgenvoorleerlingen(inclusiefleerlingenmetextraonderwijsbehoeften)envoortijdigeschooluitvaltevoorkomen.deinzetisomindezomervan2011hetwetsvoorstelPassendonderwijsaantebieden.streef-datumvoorinwerkingtredingvandezewetis1augustus2012.

Passendonderwijs,aldusdeoverheid,isonderwijsdataansluitopdeontwikkelingvandeleerling,demogelijk-hedenvanhetpersoneelendewensenvandeouders.deinspectieziettoeopdeuitvoeringvandezorgplichtdoorschoolbesturen(17).

TegendezeachtergrondhebbenwealsaPsonzeideeënenonzevisieoverpassendonderwijsinhetvoortgezetonder-wijsgevormd.Zezijndeuitkomstvaneenboeiendezoek-tochtdiewesamenmetscholenenwetenschappershebbenondernomen.inopdrachtvanhetministerievanoC&whebbenweonzeideeëngebundeldindezepublicatie.

Watuleestindezepublicatiedecentralevraagvandezepublicatieis:wat is volgens ons de manier om onderwijs passend te maken?

dezevraagbeantwoordenwedoorinheteerstehoofdstuktevertellendoorwelkebrilwijnaarhetonderwerpPassendonderwijskijken.dezevisiewerkenwevervolgensuitindehoofdstukken2totenmet5.Hierinbeschrijvenwewatleer-arrangementenzijnenwelkevariantenjehebt(hoofdstuk2)enlichtenwe‘deonderwijsbehoeftevandejongere’toe(hoofdstuk3):watisdat,hoekomtdattotstandenwatzijndemogelijk-hedenvandeschoolomhierinvullingaantegeven?inhoofd-stuk4ligtdefocusopdedriehoekschool-ouder-jongere.webeschrijvenwatdeinzetvandeverschillendepartnersisomdittoteenvruchtbaargeheeltemaken.inhoofdstuk5totslotbeschrijvenwelkedomeineneenleerarrangementbestrijkt.webesluiteninhoofdstuk6metonzeervaringenmetpas-sendonderwijsopdiversescholenendedilemma’sdiewenogtegenkomen.

indezepublicatieverwijzenwenaardejongeremet‘hij’.nietomdathetalleenomdejongensgaatinhetonderwijs,maaruitsluitendomdatdithetstukbeterleesbaarmaakt.

wehopenmetdezepublicatieschoolleiders,zorgcoördi-natoreneninternbegeleidersteinspirerenenuittedagendeeigenpraktijktegenhetlichttehouden,énwellichtnieuwepraktijkenvormtegeven.

WatwenaastdezepublicatienogmeerhebbennaastdezepublicatieheeftaPsookeen‘mentorboard’methandleidingontwikkeld.ditiseeninstrument(eendashboard)datdementor,begeleiderofdocentkangebruikenbijvoerenvandegesprekkenmetdejongeren.ditmentorboardhelptomtoteengoed‘leerarrangement’tekomenmetdeleer-ling.Hethelptomhetonderwijsdaadwerkelijkpassendtemaken.

• InleIDIng

afb.01Mentorboard

WAAR WIL JE HET OVER HEBBEN?

WAT GAAN WE BESPREKEN?

WAAR WIL DE MENTOR HET OVER HEBBEN?

WAAR WIL DE OUDER / VERZORGER HET OVER HEBBEN?

AAN DENKEN

ervaringen (werk, vrije tijd, school)

vaardigheden

manier van leren

interesses / talent

waarden, principes

inspiratiebron / helden

angsten

biografie (familie, vrienden)

PLANNEN EN AFSPRAKEN

WIE MOET DIT WETEN?

WAAR BEWAREN WE DIT FORMULIER?

CONCLUSIES

leraar werkgever

stagebegeleider vader/moeder

verzorger zus/broer oom/tante

opa/oma huisarts schoolarts

instelling overig

diens naam:

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< < < < < < < < < < < < < < < < <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< < < < < < < < < < < < < < < <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< <

< < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < < <

< <

SCHO

OL leerling

< IK

ANDEREN >

VOORUIT

NU

TERUG

VRIJE T

IJD

vriend | familie | partner | vrijetijdsbesteder

< IK

ANDEREN >

VOORUIT

NU

TERUG

VOORUIT

NU

TERUG

TOEKOMST werknemer | verzorger < IK ANDEREN >

APSBezoekadres

Zwarte Woud 2

3524 SJ Utrecht

T 030 285 68 22

I www.aps.nl

leerling

leerlingnummer

in gesprek met

datum

volgende afspraak

lereninspireren

LANGE TERMIJNDOEL

KORTE TERMIJNDOEL

kwalificatie / opleiding

sociale competentie

persoonlijk

waar ga je aan werken?

wat heb je nodig van de mentor/docenten?

hoe pak je het aan (in bijv. groep, les, stage, thuis, studiezaal, keuzewerktijd

wat merken we er van (gedrag, houding, (tussen)producten)?

wat doe je als je problemen tegenkomt?

ALLES IS LEREN!



. . . ‘Passend’ betekent voor ons: voor elke leerling goed onderwijs dat aansluit oP de onderwijsbe-hoefte en de leermogelijk-heden van de leerlingen



determPassendonderwijswordtdoorveelpartijengebruiktendektnietaltijddezelfdelading.indithoofdstukbeschrij-venwedaaromeerstwatvolgensonspassendonderwijsis.

PassendonderwijsisvooralleleerlingenBijdetermPassendonderwijswordtveelalgedachtaandeopvangvanjongerenmeteenspecifiekeonderwijsvraagendemogelijkhedendiehetregulieronderwijskanbieden.Vaakgaathetdanomdevraagwelkezorgarrangementenscholenkunnenaanbieden.indezepublicatiehebbenwijechteralsuitgangspuntdathetdeopdrachtvanonsonder-wijsishetlerenvooralle leerlingenpassendtemaken.

Bijpassendonderwijsgaanweuitvanwatdeleerlingwélkan‘Passend’betekentvoorons:voorelkeleerlinggoedonderwijsdataansluitopdeonderwijsbehoefteendeleer-mogelijkhedenvandeleerlingen.leermogelijkheden.wegaandusuitvanwatdeleerlingwélkan(enpratenmindervanuitdezorgoverdeleerling).wijvindendatpassendonderwijsdetalentenvanleerlingenzichtbaarmoetmakenendezetalentenalsvertrekpuntmoetnemen.

Passendonderwijsisaanbod-énvraaggericht.Uitgaanvandeonderwijsbehoefteendeleermogelijkhedenvandeleerlingvraagteenkantelingvanaanbodgerichtwer-kenvanuitdeinstellingen(zorgenonderwijs)naaronder-wijs,waarindespecifiekehulp-enonderwijsvraagvandejongeremedehetvertrekpuntvormt.

Bijpassendonderwijshebbenjongere,ouderendocentgezamenlijkderegieopbasisvandeonderwijsbehoeftevandejongereenhetaanbodvanuitdeschoolwordteen leerarrangementvoordejongereopgesteld,ofteweleenspecifiekonderwijsaanbod.inditleerarrangementwordendoelenopgenomendieliggenophetgebiedvansocialevaardigheden,kennisenkwalificatieeneeneventueelspecifiekebegeleidingsbehoefte.wijgelo-vendatdekrachtvaneendergelijkeaanpaktoeneemtwan-neerdeschool(mentor),dejongereéndeouder/verzorgerzichhiereigenaarvanvoelen.wenoemenditde driehoek.

Passendonderwijszorgtvooropgroeieneningroeienalseenrodedraaddoordezepublicatielooptonzevisiedatdeschooldeopdrachtheeftjongerentebegeleidenbijhet opgroeien en het ingroeien in onze samenleving.Met opgroeiendoelenweopdepersoonlijkeontwikkelingvandejongere.deschoolstimuleertenondersteuntdejongeretewordenwiehij/zijindebreedstezinvanhetwoordis(sociaal,cognitief,sociaal-emotioneel,fysiek,spiritueelenintellectueel).

daarnaastheeftdeschooleenopdrachtinhetingroeien in de samenleving.daarinstaatdeschoolinsamenwerkingmetandereinstellingenenprofessionalsomdejongereheenomdezetebegeleidenbijzijnontwikkelingtotburgerineendemocratischesamenleving.ditwordtuitgedruktinmeervormendedoelen(bijvoorbeeldopeengeweldlozemanieromgaanmetconflicten,jemeningkunnenverwoorden,omgaanmetmeningsverschillen).ookdittypedoelenkomenterugineenleerarrangement.

Passendonderwijsintegreerthulpinhetprimaireprocesdoorpassendonderwijs(endeconcretevormgevingdaarvaninleerarrangementen)richtenwijonsoplerenénopvoedenofteweloponderwijsénvormingvanjongeren.watonsbetreftishierbijhetonderscheidtussenonderwijsenzorgmindervanbelanggeworden.Hetgaatimmersomhetcreërenvaneenpassendeplekeneenpassendleerarrange-mentdatdejongerendebestemogelijkhedengeeftomzichpersoonlijkteontwikkelen–op te groeien–maarookin te groeienindemaatschappij.ditvraagtomeenbewegingnaarbinnen,naarhetprimaireprocesvandeschool.dittervervangingvandebewegingnaarbuiten,zoalswedienukennen,waarbijdejongereendezorgwordendoorgeschovennaardespecialistenendezorginstellingen.dezorg,waarnodig,wordtzoveelmogelijkingebrachtinhetprimaireproces;dejongerewordtzominmogelijkuitdeklasgehaald.

AllejongerenvindeneenplekopdejuisteschoolPassendonderwijshoudtwatonsbetreftnietopbijéénbepaaldeschool.Kandeeneschooleenjongereéchthetpassendeonderwijsnietbieden,danmoetendescholenbinnenhetsamenwerkingsverbandoverleggenbinnenwelkeschooldeleerlingwelzoukunnenpassen.

• 01.WAtPAssenDOnDerWIjsvOlgensOnsIs



. . . een leerarrangement is een match tussen betekenisvol en zinvol onderwijs



HetbegripPassendonderwijswordtconcreetgemaaktdoorhetmakenvanleerarrangementenvooriedereleerling.eenleerarrangementiseenspecifiekonderwijsaanbod.eenonderwijsaanbod,inclusiefextraondersteuningalsdatnodigis.Hetwordtsamengesteldopbasisvan:• deonderwijsbehoeftevandejongereén• hetonderwijsaanbodvanuitdeschool.

eenleerarrangementiseenmatchtussenbetekenisvolenzinvol onderwijsiederejongereheeftzijneigentalentenleermogelijkhedenendedaaruitvoortkomendeonderwijsbehoefte.alshetonderwijsdaaropaansluitnoemenwehetonderwijsbetekenisvol.

iedereschoolheeftzijneigenonderwijsaanbodbestaandeuitkennis,methodieken,vakken,leergebieden.alsditonder-wijsaanbodgoedgekoppeldwordtaandeleervragenvanjongerennoemenwehetonderwijs zinvol.

inhetleerarrangementmoetendevraagvandejongereenhetaanbodvandeschoolsamenkomen.ditsteltdeschoolinstaatomhetaanbodtoetespitsenoprelevantekennisenvaardigheden.Hetisaandeschoolomdematchtussenbetekenisvolenzinvollerenoptimaaltelatenzijn.ditvraagtomeenhoudingwaarbijdeschoolnietalleenvóórmaarzoveelmogelijkmétdejongerenonderwijsmaakt.Hiergaanwedieperopinbijde driehoek.Inhetleerarrangementstaankwalificatie-,socialisatie-enpersoonlijkeontwikkelingsdoelenineenleerarrangementwordendoelenopgenomenophetgebiedvansocialevaardigheden,kennisenkwalificatieeneeneventueelspecifiekebegeleidingsbehoefte.Binneniederleerarrangementstaandeleerdoelenvast.dezewordenzoweldoordejongerealsdeschoolbepaald.Hetgaatdaarbijomdriesoortendoelen,namelijk:• kwalificatiedoelen,• socialisatiedoelenen• persoonlijkeontwikkelingsdoelen(26).

Bijkwalificatiedoelengaathetomhethalenvaneendiplomaenaanlerenvanderelevantekennisenvaardigheden.deanderetweedoelen,desocialisatie-enpersoonlijkeontwik-kelingsdoelenzijnmeerpedagogischofvormendvanaard.Zedragenbijaanpersoonlijkegroei,ontwikkelenvaneigen

talenten,maatschappelijkevormingen–indiennodig–hetcompenserenvanleermogelijkhedendieontbreken.Boven-dienondersteuntditallesdoeléén,namelijkhethalenvanhetdiplomaenopdoenvandejuistekennisenvaardigheden.

dezevormendedoelstellingenzorgenervoordateenleer-arrangementinclusiefis,zemakendateenarrangementbrederisdaneenzorgroute,omdatzezorgmetonderwijsverbinden.want:állesisleren!leerarrangementenopmicro-ofmacroniveaujekuntleerarrangementenontwerpenopmicro-enmacro-niveau.eenleerarrangementopmicroniveauiseenroutedieeenkwalificatiedoeldientendieeenindividueleleerlingmetzijnleraarkanafspreken.Bijeenleerarrangementopmacroniveaugaathetaltijdomeenroutediezowelkwalifi-catiedoelenalssocialisatiedoelenenpersoonlijkeontwikke-lingsdoelencentraalstelt.

• Voorbeeld van een leerarrangement op microniveau

dedocentwiskundebiedttweeroutesaan:

route1deleerlingenwerkengedurendevierweken

aaneenhoofdstukoverformules.ditdoenzijaande

handvandemethodeModernewiskundea1deel2

Hoofdstuka2.Perleswordteenparagraafgedaan.

route2deinhoud(formules)wordtaangebodeninde

vormvaneenpraktischeopdracht.daarinzitteneen

aantalexamenvragenverwerkt.

deleerlingenkunnenbijgeschiedeniskiezenhoezijhet

hoofdstukdoorwerken:

route1zijlezendetekstenenbronnenindemethode

enmakenvervolgensdevragen.

route2zijlezendetekstenenbronnenenmaken

vervolgenseensamenvatting.

route3zijlezendeteksten,bronnenenvragenen

besprekendezeingroepjesmetdedocent.

deleerlingenkunnenkiezenhoezijzichdeleerstof

eigenmaken.Hetbeoogdeeindresultaat–hetleerdoel

–isdoordedocentbepaald.Binnendedoordedocent

gesteldekadersontstaanverschillendeleerroutes(3).

• 02.HetleerArrAngeMent



• Voorbeeld van leerarrangement op macroniveau

Ahmedzitin3vmbo.Hijisergonrustig,neemtniks

serieus,isheeldrukenpresteertonderzijnniveau.

naveelstrafenherhaaldelijkwaarschuwenisde

klasenhetdocententeamhethelemaalzat.ahmed

wordtovergeplaatstnaarderebound.derebound-

voorzieningzitinhetzelfdegebouw.Hierwordt

samenmetahmedzijnleerarrangementopnieuw

bekekenenaangepast.naastdebestaandekwalifi-

catiedoelenkomenookpersoonlijkedoelenen

socialisatiedoeleninbeeld.datbetekentdatahmed

verderwerktaanzijnopleidingsprogrammaendater

aandachtisvoorzijnpersoonlijkeontwikkeling.Hier-

voorwordthetprogrammaequipgebruikt.ahmed

heeftiedereweekeenvoortgangsgesprekmetzijn

mentorenwekelijkswordenzijnoudersopdehoogte

gebracht.na9wekengaatahmedweerterugnaar

zijnoudeklas.

• Nog een voorbeeld van een leerarrangement op macroniveau

Ineenvmbo-Tlklaszitjohn.johnisautistisch.Hij

wilhetliefstineengewoneklasleshebben,wilgeen

uitzonderingzijn.samenmetzijnoudersheeftjohn

eengesprekmetzijnmentor.deoudersspreken

vooralhunzorgomjohnuit.Zezijnbangdatjohn

gepestgaatwordenineengewonevmbo-klas.Het

liefstwillenzedatjohnineenspecialeklaskomt.

dementorlegtuitdathetbelangrijkisomnietaltijd

vanuit‘zorg’tedenken,maardathetookomleren

gaat.datdeonderwijsbehoeftevanjohndoorslag-

gevendis.Gezamenlijkontwerpenzijeenarrangement.

Zesprekenmetelkaarafhoeveelurenjohninde

reguliereklasleszalhebbenenhoeveelinde

‘specialclass’diedeschoolheeftingericht.

dewegomdeleerdoelentebereikenkunnenperjongere,maarookperschoolverschillendzijn.degekozenrouteisafhankelijkvandeleermogelijkhedenendevormings-enzorgdoelenvandejongereenhetonderwijs/zorgprofielvandeschool.Bijdezelfdeleerdoelenkunnenbinneniederleerarrangementvoorheelverschillendeleeractiviteitenenleeromgevingengekozenworden.Bijvoorbeeldomspecifiekeondersteuningtekunnenbiedenofbarrièresvoorlerenwegtenemen.denkdaarbijopmacroniveauaan‘specialclasses’,eenreboundvoorzieningofondersteuningdoorinterneenexterneprofessionals,binnenenbuitendeschool.Maarbuitendatkunnenjongeren(opmicroniveau)ervoorkiezenombinnenderegulierelesopheelverschillendemanierendeleerstofeigentemaken.simpelwegomdathunleer-stijlenverschillendzijn.

typeleerarrangementopvierverschillendeschooltypendematewaarinleerlingeninvloedhebbenopdeleerdoelenendewegdiezekunnenbepalenomdiedoelentebereikenverschiltperschool.scholenkunnennogalverschillenin:• dematevanflexibiliteitbijhetbepalenvandeleer-

enzorgroute,• dematevantransparantiebijhetformulerenvande

leerdoelenen• hetmakenvandematchtussenbetekenisvolen

zinvolleren.

scholenverschillenimmersvanelkaaralshetgaatomhunonderwijsvisie,schoolcultuuren-organisatie.weonder-scheidenviertypescholen:1. deschooldieleerstofgerichtisendocent-gestuurd2. deschooldiegerichtisophetleerproces 3. deindividueelgerichteschool4. deschooldiegerichtisopdelevensloopontwikkelingvan

deleerling



indetabelopdevolgendepaginakuntulezenhoeonder-wijs,vormingenzorgindezescholenzijningevuldendematewaarinzelosstaanvanelkaardanwelgeïntegreerdzijn.wevermeldendaarbijwatdestartvraagisdiejongerenzichzelfkunnenstellenbijhetontwerpenvaneenleer-arrangementendematewaarindatleerarrangementflexibelenbetekenisvolkanwordeningevuld.

DekwaliteitvanhetleerarrangementTotslotietsoverdekwaliteitvanhetleerarrangement.dezewordtbepaalddoordevolgendeindicatoren.wewerkendezeindevolgendehoofdstukkenverderuit:1. dematewaarinerzichtisopdeonderwijs-enzorg-

behoeftevandejongere.2. dematevanregievoeringdoordedriehoekschool

(mentor)–jongere–ouder/verzorger,enafstemmingtussenaanstuurdersenuitvoerdersbinnenenbuitendeschool:wiedoetwat,wanneerenhoe?

3. decompetentiesvandementoren,docenten,zorg-coördinatoren,afdelingsleidersenhetonderwijs-zorgprofielvandeschool.

4. dematewaariner(eenflexibele)afstemmingistussendeonderwijs-enzorgbehoeftevandejongereenhetaanbodvandeschool;welkeaanpakhetbesterekeninghoudtmetdetalentenenleermogelijkhedenvandejongere.

5. dematevanintegratietussenonderwijs,vormingenzorgindeschoolendaarbuiten.

6. dewijzewaaropdeverschillendeinterneenexternedeskundigenelkaaraanvullenenversterken.

... Ahmed heeft iedere week een voortgangsgesprek met zijn mentor en wekelijks worden zijn ouders op de hoogte gebracht.

... de weg om leerdoelen te bereiken kan variëren ...


1.

leerstOfgerICHtenDOCentgestUUrD

•deinhoudvandevakkenenleerprestaties

bepalendeinvullingvanhetonderwijs.

•dekerndoeleneneindexamentermenzijn

richtinggevend.

•Hetleertempoisvooriedereengelijk.

deschoolbepaalthetleer-

arrangement.deambitieen

competentievandejongere

‘matchen’hiermeealdanniet.

•watkanik?

•watismijnambitie?

•welkcurriculumkanikaan?

•watismijnniveau?

•watishethoogsthaalbare?

• onderwijsenzorg-cq.begeleidingsactiviteitenwordengescheiden:

wie‘afhaakt’wordtdoordezorgspecialistapartgenomenenweer

‘opniveau’gebracht.

• Kinderenmetgedragsproblemengaanuiteindelijkdeschooluit.

2.

leerPrOCesgerICHt

•dedocentisookbegeleidervanhet

leerproces.

•indeklaskunnenjongerenopverschil-

lendemanierenlerenenaandeleerstof

werken.

deschoolbepaalthetleerarrange-

mentenhoudtindeuitvoeringen

begeleidingrekeningmetverschil-

lentussenleerlingen.

type1vragenenvragenals:

•Hoeleerik?

•watwilikkunnen?

•Hoekunnenbegeleidingen

werkvormenwordenaanpastaan

mijnmaniervanleren?

• Gestandaardiseerdezorgprocedureslopenparallelaanhetonderwijsproces.

• dezorgwordtaangestuurddoordezorgcoördinatorenuitgevoerddoorhet

internezorgteam.

• Hetzorgteamregisseertparallellezorgtrajectengerichtopéénleerling.

• dejongeremaaktafsprakenmetdedocentoverdemaniervanleren.Bij

stagnatieneemtdedocenthetinitiatieftoteengesprek.Zonodigwordtde

mentorofhetzorgteamingeschakeld.dit‘zorgproces’wordtaangestuurd

middelshandelingsplannen.

• Kinderenmetgedragsproblemenkomeninapartegroepen.

3.

‘OPMAAt’

•schoolhoudtrekeningmetverschillen

tussenleerlingen.

•Hetonderwijsisflexibelengerichtopindi-

vidueleleer-enopvoedingsvraagstukken.

•dejongereleertzijneigenontwikkeling

testuren(portfolio)ondersteunddooreen

kernteam.

•schoolrichtzichopdecognitieveontwikke-

lingénophetopgroeieneningroeien.

Hetleerarrangementgeeftvorm

aandeonderwijsbehoeftevande

jongereenrichtzichopalledriede

leerdoelen:dekwalificatiedoelen,

desocialisatiedoelenendeper-

soonlijkeontwikkelingsdoelen.

type1en2vragenenvragenals:

•watkanikwillen?

•watzijnmijnleervragenbinnenen

buitenhetcurriculum?

•watzijnmijnpersoonlijke

leervragen?

• onderwijs,vormingenzorgwordengeïntegreerddoorvormingvankern-

teams,waardocentenen(zorg)specialistengezamenlijkverantwoordelijkzijn

voorhetonderwijsprogramma.

• Hetkernteamstemthetwerkafmetdejongereenzijnoudersofverzorgers.

• Kinderenmetgedragsproblemenhebbeneeneigenprogramma,datonder

anderegerichtisopsocialeintegratie.

4.

levenslOOPgerICHt

•opgroeien&ingroeienvandejongerestaan

centraal.

•deaangebodenprogramma’szijngericht

opdoorlopendelevensloopbaan-

ontwikkelingvanjongeren

•erwordtsamengewerktmetzorg-

enmaatschappelijkeinstellingen.

leerarrangementenwordenop

maatgemaaktwaarbijdelevens-

loopbaanvandejongereenzijn

onderwijsbehoeftecentraalstaan.

type1,2en3vragenenvragenals:

•watkomikhierdoenopschoolen

waarwilikaanwerken?

•watdoeikgraag?

•watkanikgoed?

•watwilik(nog)leren?

•watkanikleren?

• deschoolwerktvanuiteenintegraleoriëntatie,waarbijhetlerendegrenzen

vandeeigenschooloverstijgt.

• deschoolwerktsamenmetexternepartnersalsjeugdzorg,politie,

maatschappelijkwerk,maarookvansportverenigingen,buurthuizen,

bedrijven,afnemendescholen(eenboveninstitutionelesamenwerking)

• deketenvanverschillendeinstantiesdiesamenhetonderwijs,devorming

endezorgvormgeven,hebbengezamenlijkeuitgangspuntenoverlerenen

opvoedenvanjongeren.

• deregievanzorgenonderwijsligtbijdedriehoek.(jongere,school,ouder/

betekenisvollevolwassene)

(vrijuitgewerktopbasisvanBron12enhetconceptonderwijsbehoeften en schoolprofiel van Jan Hooiveld,aPs)


• sCHOOltYPenPassendonderwijs

tYPesCHOOl OnDerWIjs leerArrAngeMent stArtvrAgen ZOrggesCHeIDenOfgeïntegreerD


1.

leerstOfgerICHtenDOCentgestUUrD

•deinhoudvandevakkenenleerprestaties

bepalendeinvullingvanhetonderwijs.

•dekerndoeleneneindexamentermenzijn

richtinggevend.

•Hetleertempoisvooriedereengelijk.

deschoolbepaalthetleer-

arrangement.deambitieen

competentievandejongere

‘matchen’hiermeealdanniet.

•watkanik?

•watismijnambitie?

•welkcurriculumkanikaan?

•watismijnniveau?

•watishethoogsthaalbare?

• onderwijsenzorg-cq.begeleidingsactiviteitenwordengescheiden:

wie‘afhaakt’wordtdoordezorgspecialistapartgenomenenweer

‘opniveau’gebracht.

• Kinderenmetgedragsproblemengaanuiteindelijkdeschooluit.

2.

leerPrOCesgerICHt

•dedocentisookbegeleidervanhet

leerproces.

•indeklaskunnenjongerenopverschil-

lendemanierenlerenenaandeleerstof

werken.

deschoolbepaalthetleerarrange-

mentenhoudtindeuitvoeringen

begeleidingrekeningmetverschil-

lentussenleerlingen.

type1vragenenvragenals:

•Hoeleerik?

•watwilikkunnen?

•Hoekunnenbegeleidingen

werkvormenwordenaanpastaan

mijnmaniervanleren?

• Gestandaardiseerdezorgprocedureslopenparallelaanhetonderwijsproces.

• dezorgwordtaangestuurddoordezorgcoördinatorenuitgevoerddoorhet

internezorgteam.

• Hetzorgteamregisseertparallellezorgtrajectengerichtopéénleerling.

• dejongeremaaktafsprakenmetdedocentoverdemaniervanleren.Bij

stagnatieneemtdedocenthetinitiatieftoteengesprek.Zonodigwordtde

mentorofhetzorgteamingeschakeld.dit‘zorgproces’wordtaangestuurd

middelshandelingsplannen.

• Kinderenmetgedragsproblemenkomeninapartegroepen.

3.

‘OPMAAt’

•schoolhoudtrekeningmetverschillen

tussenleerlingen.

•Hetonderwijsisflexibelengerichtopindi-

vidueleleer-enopvoedingsvraagstukken.

•dejongereleertzijneigenontwikkeling

testuren(portfolio)ondersteunddooreen

kernteam.

•schoolrichtzichopdecognitieveontwikke-

lingénophetopgroeieneningroeien.

Hetleerarrangementgeeftvorm

aandeonderwijsbehoeftevande

jongereenrichtzichopalledriede

leerdoelen:dekwalificatiedoelen,

desocialisatiedoelenendeper-

soonlijkeontwikkelingsdoelen.

type1en2vragenenvragenals:

•watkanikwillen?

•watzijnmijnleervragenbinnenen

buitenhetcurriculum?

•watzijnmijnpersoonlijke

leervragen?

• onderwijs,vormingenzorgwordengeïntegreerddoorvormingvankern-

teams,waardocentenen(zorg)specialistengezamenlijkverantwoordelijkzijn

voorhetonderwijsprogramma.

• Hetkernteamstemthetwerkafmetdejongereenzijnoudersofverzorgers.

• Kinderenmetgedragsproblemenhebbeneeneigenprogramma,datonder

anderegerichtisopsocialeintegratie.

4.

levenslOOPgerICHt

•opgroeien&ingroeienvandejongerestaan

centraal.

•deaangebodenprogramma’szijngericht

opdoorlopendelevensloopbaan-

ontwikkelingvanjongeren

•erwordtsamengewerktmetzorg-

enmaatschappelijkeinstellingen.

leerarrangementenwordenop

maatgemaaktwaarbijdelevens-

loopbaanvandejongereenzijn

onderwijsbehoeftecentraalstaan.

type1,2en3vragenenvragenals:

•watkomikhierdoenopschoolen

waarwilikaanwerken?

•watdoeikgraag?

•watkanikgoed?

•watwilik(nog)leren?

•watkanikleren?

• deschoolwerktvanuiteenintegraleoriëntatie,waarbijhetlerendegrenzen

vandeeigenschooloverstijgt.

• deschoolwerktsamenmetexternepartnersalsjeugdzorg,politie,

maatschappelijkwerk,maarookvansportverenigingen,buurthuizen,

bedrijven,afnemendescholen(eenboveninstitutionelesamenwerking)

• deketenvanverschillendeinstantiesdiesamenhetonderwijs,devorming

endezorgvormgeven,hebbengezamenlijkeuitgangspuntenoverlerenen

opvoedenvanjongeren.

• deregievanzorgenonderwijsligtbijdedriehoek.(jongere,school,ouder/

betekenisvollevolwassene)

(vrijuitgewerktopbasisvanBron12enhetconceptonderwijsbehoeften en schoolprofiel van Jan Hooiveld,aPs)


Alle schooltypen op een rij.

tYPesCHOOl OnDerWIjs leerArrAngeMent stArtvrAgen ZOrggesCHeIDenOfgeïntegreerD



. . . in de interactie tussen de jongere en de leraar wordt de onderwijs-behoefte van de jongere zichtbaar.



watheefteenjongerenodigomeenbepaaldleerdoeltebe-reiken?oftewel:watiszijnonderwijsbehoefte?Hetleerdoelvandejongereisvantevorenvastgesteld,bijvoorbeeldineenmethodeofineenleerlijn,maardewegernaartoeisflexibel,deleerlingheeftmeerderemogelijkhedenomzijndoeltebereiken.devraagiswelkeweghemhetbestepast.deonderwijsbehoeftemoetwordenvastgesteldvoordateengoedleerarrangementkanwordengemaakt.

Bijonderwijsbehoeftengaathetomdriebelangrijkefactoren:• Wat kan de jongere leren.watzijnz’ntalentenen

leermogelijkheden,watheefthijteontwikkelenentecompenseren.

• Hoe kan de leerling leren.watheefthijnodigomhetlerenteoptimaliseren?watiszijnleerstijlenhoekunjedaarbijaansluiten.Hierbijkunjedenkenaandewerkwijze,methodiek,maniervanlerenetc.

• In welke omstandigheden kan de leerling leren(ruimte,licht,geluid,contact...).welkebelemmeringenheeftdejongereenopwelkemanierkunnendiegecompenseerd,vermedenofaangepaktworden(middelen,extratraining,medicatie…).

onderwijsbehoeftengeldenaltijdvooreenkortetermijn.naverloopvantijdmoetenzeweeropnieuwwordenvastgesteld.(bron:janHooiveld,aPs)

Onderwijsbehoefteinkaartbrengenenderolvandedocentelkejongerekomtalsuniekpersoonmetzijneigenvoor-geschiedenisdeschoolbinnen.Hetisdetaakvandeleraaromdeimplicieteonderwijsbehoeftevandejongerezichtbaartemaken(5).dejongereisnietaltijdinstaatomhelderteformulerenwathijverwachtvanhetonderwijs,waarzijnkwaliteitenenleermogelijkhedenliggenenwaarhijbege-leidingzouwillenontvangen.Bovendienzijjongerenvaakgeneigdnietteveelvanzichzelfteeisen.Zolanghetcom-fortabelblijft,ishetgoed.Voordedocentishetdekunstdejongereuittedagenenervoortezorgendathijuitzijncom-fortzonekomt.Belangrijkhierbijisdatdedocentzichvoort-durendrealiseertwelkdoelhijnastreeftmetdejongere,enwatdejongerenodigheeftomhetlerenteoptimaliseren.ditallesvraagteenopenhoudingvandeleraarendeschool.

indeinteractietussendejongereendeleraarwordtdeonderwijsbehoeftevandejongerezichtbaar.interactievormtsamenmetobservatieendialooghetvertrekpuntvandeleerlingbegeleiding.eeninstrumentwaarmeedocentenenmentorendedialoogmetdeleerlingkunnenvormgevenishet‘mentorboard’dataPsontwikkeldheeft.

•Twee voorbeelden

eendocent,eenmoedereneenleerlingzittenomtafel.

deleerlingheefteenwerkstukgemaaktmetalstitel:

‘wiebenik?’demoederistotaalonderdeindruk.‘Heb

jijdatgemaakt?’vraagtzevolongeloofaanhaardoch-

ter.dedochterknikttrots.

‘waarwiljedekomendetijdaanwerken?’vraagtde

docentvervolgensaanhetmeisje.‘ikzougraageen

modeopleidinggaanvolgen’,antwoordthetmeisje.de

docentenhetmeisjeendemoedermakenafspraken

hoeditmeisjezichkanoriënterenopeenmodeoplei-

ding.Zekrijgthiervoorhelegerichteopdrachten.daar-

naastmakenzeookafsprakenoverhaaropleidings-

programma;welkevakkenensocialecompetentieszij

nodigheeftvoordezeopleiding.aanheteindvanhet

gesprekgaandementor,demoederenhaardochter

heeltevredenuitelkaar.demoederisergtrotsophaar

dochter.Zebeloofthaartehelpendaarwaarnodig.de

dochterstraalt.erismeervertrouwenontstaan.

sorairavolgtdeisKklas.Zijgaatnubeginneninde

talentenklasophetvmbo.sorairaisheelgoedin

dansen.Hetishaarlustenhaarleven.ophetvmbo

wordtsamenmethaarenhaaroudersvastgesteld

watzijnodigheeftomhaartalentverderuittebouwen

enomtewerkenaanhaaropleiding.elkedrieweken

iseropnieuweengesprekindedriehoek.leerlingen

moetenelkekeeropnieuwvertellenwaarzegoedinzijn

enwatzenodighebbenomnogbeterteworden.drie

onderwerpenstaanaltijdcentraalindezegesprekken:

socialeemotionelecompetenties,talententoekomst.

sorairavoeltzichalseenvisinhetwater.alszeleren

kanafwisselenmetdansendanishetleerarrangement

voorhaarhelemaalgoed!

• 03.OnDerWIjsBeHOeftenvAststellen



. . . de driehoek maakt een ver-binding tussen school, de leef-wereld en de jongere zelf.



alswewillenkomentoteenpassendleerarrangementvoorelkejongerenzijndriepartijenbelangrijk:• dejongere• deschool• deopvoeder.

wenoemenditdedriehoek.doorindedriehoektewerkenbereikjemeerderedoelen.

DedriehoekzorgtvoorpassendeindividueleleerarrangementenTotvoorkortspeeldenbijhetontwerpenvanpassendonder-wijsvooraldementorendezorgcoördinatoreenbelang-rijkerol.Maaralsjepassendonderwijszietalsonderwijsdatuitgaatvandeonderwijsbehoeftevanjongerenenzijnhulpvragen,danisdezeaanpakniettoereikend.danishetbelangrijkdatdejongerenzelf,deouders,lerarenendeinterneenexternespecialistengezamenlijkbijdragenaandeinvullingvanhetleerarrangement.Metz’nallenkenjedejongeretenslottehetbest.

DedriehoekversterkthetprimaireprocesBinnendedriehoekwordenleerarrangementenvorm-gegevenvoordejongereenzijnofhaaronderwijsbehoefte.doorindedriehoektewerken,isdeexpertisevandespecia-listenbovendiennietalleengerichtopdejongerezelf,maarprofiterenookdeanderepartijenvanhunkennis.dusnietalleendejongeren,maarookdocenten,mentoren,ouders,interneenexternespecialistenvergrotendoordirectersamentewerkenhuncompetenties.ditversterkthunopvoedendeenonderwijsgevenderol,watbijdraagtaandeversterkingvanhetgeheleprimaireproces.

Dedriehoekverbindtdeschool,dejongereenzijnleefwereldeenanderkrachtigvoordeelvandedriehoekisdatdezeeenverbindingmogelijkmaakttussenschool,deleefwereldendejongerezelf.eeneffectieveondersteuningvandejongerenvereistsamenwerkingenafstemmingtussendebetrokkenenbinnendeverschillendedomeinen(6).

Maartenis15enisvantweescholenafgestuurd.Hij

pastnietineenschoolstructuurzegthijzelf,maarhijis

nogleerplichtig.deoudersvanMaartenzittenmethun

handeninhethaarenMaartenweethetzelfookniet

meer.Hijmeldtzichaanbijeen24-uursvoorziening.

ditiseencampusdiejongereneenplekbiedtbinnen

eengemeenschap,waarzijactiefparticiperen,lerenen

ervarendathunaanwezigheidenbijdrageertoedoet.

deoudersvanMaarten,eenbegeleidervande

voorzieningenMaartenzelfmakensameneen(leer)

arrangement.Maartenwerktdaarverderaandeop-

leidingwaarmeehijbezigwasenaanzijnpersoonlijke

ontwikkeling.opdecampusheefthijookanderetaken

zoalstafeldekkenenschoonmaken.elkeavondiser

eenmogelijkheidommeetedoenaanontspannings-

activiteiten.daarnaastgaatMaartenlerenboxen;daar

kanhijeenhoopagressiekwijt.inhetweekendgaathij

naarhuisenéénkeerperdriewekenisereengesprek

indedriehoek.opdezemanierblijvenookoudersver-

bondenbijzijnontwikkeling.Hetisnietaltijdmakkelijk

voorMaarten.Hijgaatdoordiepedalen,maarkomter

uiteindelijkgoeduit.Hijhaaltzijnhavo-diplomaener

wordtmethemgeoriënteerdopeenvervolgopleiding.

ronaldvanleeuwenvanhetaurisCollegeUtrecht

constateertdatleerlingenmeteencluster2-indicatie

maartweemogelijkhedenvoorvoortgezetonderwijs

hebben:speciaalonderwijsofregulieronderwijsmet

ambulantebegeleiding.Hijschetstvervolgenseen

derdemogelijkheid:hetvoortgezetonderwijs-extra.

ditisonderwijsaaneenreguliereschooldichtbijhuis,

waardagelijkseencluster2-specialistaanwezigis.

dezegeeftmaatwerkondersteuningaanleerlingen,

leerkrachtenenhetteam.Hulpisconcreet,vraag-

gerichtenmeteenaanwezigophetmomentdatdaar

behoefteaanis.despecialistvaltonderauris,maar

dedagelijkseaansturingligtbijdeschoolleidingvande

reguliereschool(15).

• 04.DeDrIeHOek

... De ouders van Maarten, een begeleider van de genoemde voorziening en Maarten zelf maken samen een (leer)arrangement.



De rol van de jongere binnen de driehoek:dejongeremoetbinnendeeisenvandeopleidingdiedejongerevolgt,eigenleerbehoeftenenleerwensenduidelijkzientekrijgen.watwileenleerlingbereiken,hoekomenzijnkwaliteitenentalentenhetbesttotontwikkelingenwatheefthijnodigomdattebereiken.datlukteenjongerenietzomaar,daarheefthijeenmentorenoudersbijnodigdiedegoedevragensteltendegoedecontextcreëert.naarmatedejongereouderwordtzalzijnaandeelinhetdriehoeksverbandtoenemen.dejongerezalbeterinstaatzijnomzijnonderwijsbehoefteteformulerenenzalmeerinstaatzijnomhetleerarrangementmedevormtegeven.

De rol van de school binnen de driehoek:deschoolwordtbinnendedriehoekvertegenwoordigddoordementor.dementorwordttegenwoordiggezienalsorgani-satorenbegeleidervanleerprocessenofontwikkelings-processenvandeleerlingen(23).overwelkecompetentiesmoeteenmentorbeschikken:• dementorkaneenvertrouwensbandmetdejongere

creëren.datisvanbelangomeengoedgesprekopgangtekunnenbrengen.alsersprakeisvanweder-zijdsvertrouwendankunnenjongerenvrijuitsprekenoverbepaaldebehoeftesengevoelens.doorwederzijdsvertrouwenontstaatertevensgezamenlijkeverant

DeIDeAleMentOrIseensensItIefPersOOnMetDevOlgenDeCOMPetentIes

Dementor

creëerteenvertrouwenswbandmetdejongere alsersprakeisvanwederzijdsvertrouwendankunnen

jongerenvrijuitsprekenoverbepaaldebehoeftesen

gevoelens.doorwederzijdsvertrouwenontstaaterook

gezamenlijkeverantwoordelijkheidvandeleerlingende

mentorvoorbepaaldezaken(5).dezegedeeldever-

antwoordelijkheidiseenbasisvoorhandelen.

steltdegoedevragenstellenengeeftfeedback alsdereflectiebijdejongerenopgangkomtkrijgtde

mentorinzichtinwatdeleerlingenbezighoudt.

signaleertbinnenhetprimaireprocesopwelk(e)gebied(en)

eenleerlingspecifiekeondersteuningnodigheeft.

signalerenkanopeenindirectemanierdooroverlegmet

anderedocentenenoudersofdoormiddelvanobservatie

vanhetgedragvandeleerlingindeklas.

woordelijkheidvandeleerlingendementorvoorbepaaldezaken(5).dezegedeeldeverantwoordelijkheidiseenbasisvoorhandelen.• dementorkandegoedevragenstellenenkanfeedback

geven,zodatreflectiebijdejongerenopgangkomtenzodatdementorinzichtkrijgtinwatdeleerlingenbezighoudt.

• dementoriseensensitiefpersoon.• dementorsignaleertbinnenhetprimaireprocesop

welk(e)gebied(en)eenleerlingspecifiekeondersteuningnodigheeft.opsommigemomentenzalditsignalerenopeenindirectemanierverlopendooroverleg

metanderedocentenenouders.opanderemomentenkandatdoormiddelvanobservatievanhetgedragvandeleerlingindeklas.

• dementorisaanspreekpuntvoorleraren,zodatlerarenopdehoogtezijnvandeextraondersteuningvandejon-gerenendaarhuninterventiesopkunnenafstemmen.

• dementorisdaarnaastookaanspreekpuntvooranderegeledingen:ouders,teamleider,zorgcoördinator,interneenexternezorgprofessionals.Hijisde‘spil’vandebegeleiding.

• indedriehoekkaneenmentorverbindenenbegrenzen.

Werkenindedriehoekvraagtdevolgendecompetentiesvanouders:• aandachtvoorenbetrokkenheidbijschoolervaringenen

schoolprestatiesvanjongeren.• Bereidheidtotsamenwerkenmetschoolenzichhoudenaan

afsprakendiegemaaktworden.• reflectieopeigenopvoedingsgedragendezedurveninbrengen

enfeedbackdaaroverkunnenontvangen.



De rol van de opvoeder binnen de driehoek omdatdeoudersdeeersteverantwoordelijkenvoorhunkindzijnenzijhunkindhetbestekennen,ishetvangrootbelangomdeouderstebetrekkenbijhetpassendmakenvaneenleerarrangementvanjongeren.Hunkennisenvaardighedenkunnengebruiktwordenom,samenmetprofessionals,hetkindteondersteunen.ookvoelenleerkrachtenzichmoreelenpraktischgesteunddoorsamenwerkingmetouders(21).

Hetisoverigensraadzaamomteonderzoekenofeendriehoeksgespekdeveiligheidbiedtdiedejongerenodigheeftomzichzelftekunnenzijn.Hetisaandeschoolomditsamenmetdejongeretebekijken.Besprokenkanwordenofdejongerenlievereenandere‘derdepersoon’alsgespreks-partnerkiest.weesdaarbijwelbewustvangevoelensvanloyaliteitbijdejongeretenaanzienvandeouders.

als er sPrake isvan wederzijdsvertrouwen dan kunnen jongeren vrijuit sPreken over bePaalde behoeftes en gevoelens.



. . . de eerste weken wist ik niet hoe ik ze kon bereiken... ’



inhetleerarrangementkomendriedoelenaanbod:depersoonlijkeontwikkelingsdoelen,desocialisatie-enkwalifi-catiedoelen.dezedriedoelenbestrijkendriedomeinen(10):• ik:debinnenwereld• ikendeander:deleefwereld• ikendesamenleving:

sociaal-maatschappelijkeinstituties

welavereninhetdagelijkslevenvoortdurendtussendezedrie‘sferen’:depersoonlijkesfeer(debinnenwereld),deprivésfeerendepubliekesfeer(deleefwereld)endepolitiek-maatschappelijkesfeer(sociaal-maatschappelijkeinstituties)

• Twee citaten die verwijzen naar leerinhouden van de drie bovengenoemde domeinen

kinderenmetautismekunnenopsommigevlakken

heelgoedmeekomen,maarophetsocialevlakjuist

helemaalniet.deeerstewekenwistikniethoeikze

konbereiken..(16)

naasthet(reguliere)onderwijsprogrammaiseraan-

dachtvoorgedragsbeïnvloeding,doortewerkenmet

concentratieoefeningenenweerbaarheidtrainingen

metprogramma’salsrots&water,equipenoutdoor.

ookiser,indiennodig,aandachtvooreen“vrienden-

programma”.Hierbijleerjehoeje“degoedevrienden

maaktinplaatsvan“deverkeerde”…(2)

Ik:debinnenwereldinditdomeingaathetomidentiteitsontwikkeling,zelf-standigkunnenfunctioneren,talentenontplooienengelukkigworden.jongereninhetvoortgezetonderwijsbe-vindenzichineenontwikkelingsfasewaarinzijsterkgerichtzijnopzichzelf(inrelatietotdeander.)datisbelangrijkmethetoogopdeontwikkelingvanburgerschap,omdatjejepaskuntverhoudentotdeanderalsjeweetwiejezelfbentenwatjezelfwilenkan.

Ikendeander:deleefwerelddagelijksdoenjongerenervaringenopmetandereninhunleefwereld.Zegaannaarschool,hangenmetvriendenophetpleinindebuurt,zechatten,voetballenmetdejongensvanhetvoetbalteam,gaannaardemoskeemetfamilieledenenzekijkenthuistelevisiemethetgezin.ditkunnenervaringenzijndieessentieelzijnvooropgroeieneningroeien.Bijvoor-beeld:hoegajeommetconflictenmetanderen?Hoemaakjevrienden?Hoewordtjeechtlidvaneengroep?Hoeleerjegebruikmakenvandevoorzieningenindeschoolenindebuurt?Hoeleerjeverantwoordelijkheidnemenvoordedirecteleefomgeving?Hoegajeommetverschillentussenmensen?inditdomeinlerenjongerenzichbijvoorbeeldver-plaatsenindemotievenvananderen(empathie,tolerantie),geweldloosmeningsverschillenoplossen,omgaanmetcultu-releverschillen,eenanderhelpenengrenzenaccepteren.

Ikendesamenleving:sociaal-maatschappelijkeinstitutiesinditdomeingaathetomgeïnstitutionaliseerdekennis.dezekenniskomtaandeordeindetraditionele(school)vakken,zoalstaal,rekenen,wiskunde,maatschappijleer,aardrijkskunde,recht.Hetiskennisdiewenodighebbenomtekunnenfunctionerenindemaatschappij.ditdomeinishetmeestabstractenstaathetverstafvandebelevingswereldvanjongeren.Hetisdekunstomdeabstracteleerinhoudenvoorhenbetekenisvoltemaken;datisoverigensietsandersdanhetonderwijsleukmaken.

• 05.DeDrIeDOMeInenvAneenleerArrAngeMent


. . . Passend moet je zoeken binnen de visie, de cultuur en de mogelijkheden van de school.




indeafgelopenperiodehebbenwemetveelscholenmeerofmindermeegewerktrondditthema.opdiversescholenwordtopditmomentzowelopmicroniveau(indelessen)alsopmacroniveau(schooloverstijgend)alhardgewerktaanhetvormgevenvanleerarrangementen.wezijndaarinverschillendevormenvanleerarrangemententegen-gekomen:eenreboundvoorziening,24uursopvang,di-dactischedifferentiatiebinnendegroepenentijdelijkespecialclasses.dekwaliteitvaneenleerarrangementisvooreengrootdeelafhankelijkvandecompetentiesvandebetrokkenen.

wehebbengeziendateropverschillendemanierensamen-gewerktwordttussenonderwijsenhetzorgcircuit.wanneerergeengedeeldevisieis,leidtdittotmindergeïntegreerdetrajectvoorjongeren.Trajectenwaarinonderwijsenzorgzichgescheidenvanelkaarafspelen.wepleitendanookvoorgezamenlijkevisieontwikkelingvanonderwijsenhulpverlening.

wehebbenookgeziendateropverschillendemanierwordtsamengewerkttussenscholenonderling.Bijgoedonderlingoverlegisermeestalbinneneensamenwerkingsverbandvanscholenvooriedereleerlingeengoedeplek.Hetisbe-langrijkdatscholenlerenoverleggenmetelkaaromervoortezorgendatallekinderenplekhebbenopdegoedeschool.datvraagthelderheidoverhunonderwijs-zorgprofiel.

daarnaasthangtdemanierwaaroppassendonderwijsvormkrijgtsterksamenmet‘hettype’school.indieziniserookgeenvastevormaantegeven.werealiserenonsdatereenspanningbestaattussendedooronsgegevenvisieendeweerbarstigewerkelijkheid.Hettypeschoolbepaalttenslottedevormgevingvanpassendonderwijs.

Passendmoetjezoekenbinnendevisie,decultuurendemogelijkhedenvandeschool.wanneerdeschoolendedocentenpedagogischendi-dactischhunwerknaarbehorendoenprofiteert85%vandejongerendaarvan.endaarligthetbeginpuntvanpassendonderwijs.

• 6.PAssenDOnDerWIjs:OnZeervArIngen



1. Biesta,g.,korthagenf.,verkuyl,H.(2002)Pedagogisch bekeken. De rol van pedagogische idealen in het onderwijs.soest:Uitgeverijnelissen.

2. Bloem,B.(maart2010)Tweede kans voor probleem-leerling,inPrimaVo,vakbladvooralleprofessionalsinhetvoortgezetonderwijs,Utrecht,edG

3. Boer,dee.e.a.(2003)Van lesrooster naar leer-arrangement,UtrechtVslPC

4. BootsmanA.(2009) Ordenen Verhelderen Bewaken,aPs,regionaalnetwerkPassendonderwijseemland

5. Deen,n(2006)eenbegeleidendeschool.ontwikkelingenperspectief.antwerpen/apeldoorn,Garantuitgevers

6. Doornenbal,j.M.(2007) Ploegen en bouwen. De brede school als open leergemeenschap.lectoraleredevanheylactoraatintegraaljeugdbeleid,HanzehogeschoolGroningen,Groningen,drukkerijGerlach

7. extranieuwsbriefinfopuntnr12(november2009) Passend onderwijs voor iedere leerling

8. fiddelaers-jaspers,r.,spee,I(2002)De school-interne en geïndiceerde leerlingenzorg. In Doorduijn, e.a. Samenwerking in de uitvoering. leerlingbegeleiding in het voortgezet onderwijs en externe instellingen,leuven/apeldoorn,Garant

9. greven,l.(2007)Passend onderwijs als uitdaging,inVHZvanhorenzeggen,vakbladvanFenaCensiméa,Utrecht

10. Hamstra,j.,loor,deO.(2008)Opgroeien & Ingroeien – een perspectief voor de pedagogische opdracht van het v.o.,Utrecht,aPs

11. kievit,t.H.,tak,j.A.,Bosch,j.D.(red.)(2009)Handboek Psychodiagnostiek Hulpverlening aan kinderen,Utrecht,deTijdstroom

12. kleijnen,r.(red.)(2004)Grensoverschrijdende Integrale Leerlingenzorg, een (re)actief proces,antwerpen,apeldoorn,Garantuitgeverij

13. klinken,vanP.(maart2010) Ik voel me hier niet ge-handicapt,inPrimaVo,UtrechtedG

14. kummeling,j.,kolk,H.A.M.,nieuwenbroek,g.Q.A.(1987)Loyaliteit en het begeleiden van leerlingen,lisse,swetz&Zeitlinger

15. leeuwen,r.(31maart2010)Voortgezetonderwijsextra(Vo-extra)inverslagTweederondetafelontmoetingoverpassendonderwijsvoorhavo/vwo-jongerenmeteenbeperkinginhetautistischspectrum,Utrecht,aPs+folderaurisCollegeUtrecht,Koninklijkeaurisgroep

16. linden,vanderH.(maart2010)staervoor,Paulien van der Leur, De Goudse Waarden–inPrimaVo,Utrecht,edG

17. nieuwsbriefinfopunt(februari2010)jaargang2,nummer8

18. Pummeling,n.,Beukering,vant.,lange,des.(2009)Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam. Samen met collega’s, leerlingen en ouders aan de slag,leuven/denHaag,acco

19. schuman,H.(2007)Passendonderwijsstapopdeplaatsofstapvooruit?inTijdschriftvoorortho-pedagogiek(46)

20. veen,vanD.(2002)De samenwerking tussen partici-panten in leerlingenzorg in beeld,indoorduijne.a.Samenwerking in de uitvoering. leerlingbegeleiding in het voortgezet onderwijs en externe instellingen,leuven/apeldoorn,Garant

21. vergeer,M.M.,felix,Ch.,veen,A.M.(2007)Keuze-vrijheidvanoudersbijhetonderwijsvoorkinderenmeteenbeperking,amsterdam,sCo-Kohnstaminstituut

22. Verslag Ronde tafel bijeenkomst Passend Onderwijs & jongeren met een beperking in het autistisch spectrum(28mei2009)Utrecht,aPs

23. Wal,vanderj.,Mooij,deI.,Wilde,dej.(red.)(1996)identiteitsontwikkelingenleerlingbegeleiding.eenpraktijkgerichtboek,Bussum,uitgeverijCoutinho

24. Wolf,vanderk.,Beukering,vant.(2009)Gedrags-problemeninscholen–hetdenkenenhandelenvanleraren,leuven/denHaag,acco

25. Zwijsenl.(2010)Passendonderwijs,uitwerkingvanenkeleconcepten,Kernopdrachtstageonderwijs-pedagogiek,Utrecht/amsterdam,aPs/UVa

26. Biesta,g.(8januari2010)100%natuurlijk?Goedonder-wijs,pedagogischeprofessionaliteitendemaatvandekunst,lezingkopstukkenconferentie,Utrecht,aPs

• BrOnnen



Geerdinavanderaalstvoort(lectorHogeschoolvanUtrecht)nathandeen(emeritushoogleraarleerlingbegeleidingaandeUniversiteitvanUtrecht)janHooiveld,aPsdhyanVermeulen,aPs

amadeuslyceum,VleutenHetCambiumCollege,ZaltbommelCampuswyldemerk,HarichdeGoudsewaarden,GoudanieuwZuidPutsebocht,rotterdamnovaCollegeamsterdamdewisselHetPrinsentuinCollege,oudenboschrsG,epedeUtrechtseschool,Utrecht

HetsamenwerkingsverbandUtrechtenvechtstreek:esméesmit,coördinatorannekestokman,projectleiderpassendonderwijsUtrechtBestuurnUoVoBestuurBCoUCentraalCollegeChristelijkstedelijkGymnasiumGregoriusCollegeleidscherijnCollegedePassiesintBonifatiuscollegeUtrechtsstedelijkGymnasium

tekstredactiedinivandonselaarKittyvandijckdolfHautvastottodeloorHennooldenbeuvingHanswerkman

eindredactieelsbethTeeling

vormgevingnellieKeijzer/dGo(www.dgo.nl)

dezeuitgavedownloadenviawww.aps.nl

APsZwartewoud23524sjUtrechtT0302856822iwww.aps.nl

• MetDAnkAAn: • COlOfOn



APSBezoekadresZwarte Woud 23524 SJ UtrechtT 030 285 68 22I www.aps.nl

PA

ss

en

DO

nD

er

WIjs

alle

sis

ler

en

Hetleerarrangem

ent-eenmanierom

onderwijspassendtem

akenvooriederejongere


Passend onderwijs alles is leren - Driehoektraining€¦ · van de leerling vraagt een kanteling...

Documents

Transcript of Passend onderwijs alles is leren - Driehoektraining€¦ · van de leerling vraagt een kanteling...