Otto Raspe

Anet Weterings

Martijn van den Berge

Frank van Oort

Gerard Marlet (Atlas voor Gemeenten)

Veronique Schutjens (Economische Geografie, UU)

Wouter Steenbeek (Sociologie, UU)

Symposium Bedrijvigheid en Leefbaarheid in stedelijke woonwijken

19 april 2010

De Haagse Lobby, Den Haag

otto.raspe@pbl.nl

Ministerie van VROM (WWI)

…wijken moeten weer vitale, woon-, werk-, leer- en

leefomgevingen zijn waar het prettig is om in te wonen en waarin

mensen betrokken zijn bij de samenleving, een perspectief

hebben op sociale stijging en participeren op de arbeidsmarkt en

waar mensen met uiteenlopende etnische en

levensbeschouwelijke achtergronden de bereidheid hebben om

elkaar als mede-eigenaren van de wijk of de buurt

te accepteren (VROM 2007 pagina 8).

VROM trekt samen op met EZ

'Ondernemerschap en bedrijvigheid dragen wezenlijk bij aan de

kracht van een wijk. Het creëert nieuwe werkgelegenheid en

economische groei. Het draagt bij aan onderlinge solidariteit

tussen wijkbewoners en schept nieuwe perspectieven voor

individuen. Ook is ondernemerschap goed voor de integratie en

arbeidsparticipatie en daarmee de emancipatie van kwetsbare

groepen. Verder dragen bedrijven bij aan de leefbaarheid van een

wijk door te investeren in hun pand en bedrijfsomgeving (schoon,

heel en veilig) en door het leveren van voorzieningen aan

bewoners.' (EZ 2008, pagina 2)

De economische pijler van het wijkenbeleid is gericht op het

stimuleren van de wijkeconomie en het

ondernemerschap in de wijk

(VROM 2006, 2007)

Kennislacune(s)

• Relatie tussen leefbaarheid en

bedrijvigheid is mogelijk wederkerig

• Empirisch weinig bekend over deze

relatie(s) i.t.t. fysieke en sociale pijler

• Aandachtswijken ook in economisch

opzicht opvallend?

Vraagstelling

• Wat zijn de recente economische

ontwikkelingen in wijken?

• Wat is de relatie tussen leefbaarheid en

bedrijvigheid in de wijk

– Effect van leefbaarheid op bedrijvigheid

– Effect van bedrijvigheid op leefbaarheid

– Inzet van ondernemers tbv de wijk

'Wijken', 'Bedrijvigheid', Leefbaarheid'

• Type onderzoek– Empirisch – Kwantitatief – Landsdekkend

• 725 woonwijken (pc4)– G70.000 – OAD - >500 woningen- excl kleine kernen

• Bedrijvendynamiek– Oprichtingen, Beëindigingen, Groei, Vestigingen & Vertrek

• Leefbaarheid– Overlast, Verloedering, Geweld, Bedrijfsinbraken

– Leegstand, Werkloosheid

• 'Controle'– Ruimtelijke-, Bevolkings- en Economische Structuur

– Type Wijken

Economische waarde van wijken

• In 18% van de pc4-gebieden bevindt zich 40% van de banen in NL

Hoofdboodschap

Leefbaarheidsproblemen in stedelijke woonwijken, zoals

overlast, verloedering, inbraken en leegstand, leiden ertoe dat

bedrijven eerder uit deze wijken vertrekken, minder

overlevingskans hebben, en worden geremd in hun

groeimogelijkheden.

Omgekeerd draagt meer bedrijvigheid in de wijk gemiddeld

genomen niet bij aan een afname van de

leefbaarheidsproblemen, tenzij het bij die bedrijvigheid gaat

om kleinschalige detailhandel.

Hoofdboodschap (2)

Werkloosheid

• Minder werkloosheid draagt bij aan verbeteren van de

leefbaarheid

• De kans dat een extra baan in de wijk tot een afname van de

werkloosheid leidt, en als gevolg daarvan tot een verbetering van

de leefbaarheid, is verwaarloosbaar klein.

Ondernemers centraal

• Houding en actie t.b.v. cohesie en

fysieke en sociale (wan)orde

• SSNE (385 ondernemers bevraagd)

• Kenmerken

1. Ondernemer en bedrijf

2. Buurtgebondenheid

3. Perceptie en verwachting t.a.v. anderen

4. Objectieve buurtkenmerken

The Survey on Social Networks of Entrepreneurs (SSNE)

Ondernemers centraal

• Veel bedrijven vervullen géén ontmoetingsfuntie

– >60% heeft minder dan een keer per 2 weken een

klant 'op bezoek'

– 40% zelden of nooit.

– Detailhandel wel

• Er wordt veel minder vaak actie ondernomen om

leefbaarheid te verbeteren (23%) dan om

onderling contact te versterken (59%)

• Groot verschil tussen houding en actie

The Survey on Social Networks of Entrepreneurs (SSNE)

Ondernemers centraal

• Houding:

– Buurtbinding vermindert neiging tot ingrijpen

– Geen verband tussen objectieve kenmerken en houding t.a.v

ingrijpen

– Wèl: kenmerken bedrijf en verwachtingen t.a.v. anderen

• Actie (gedrag)

– niet economische maar persoonlijke karakteristieken bepalen

inzet t.b.v. de leefbaarheid (bijv. hoe lang ondernemer in de wijk

woont)

• Conclusie: Het runnen van een lokaal bedrijf zegt weinig

over ingrijpen in leefbaarheid

The Survey on Social Networks of Entrepreneurs (SSNE)

Economische dynamiek van wijken

• In hoeverre verschilt de economische

ontwikkeling van wijken van algemene

trends?

Trends en ontwikkelingen (1)

Bedrijvigheid in wijken stimuleren is 'tegen de stroom inroeien'

Trends en ontwikkelingen (2)

Aandachtswijken blijven achter

Trends en ontwikkelingen (3) Percentage gemiddeld per jaar (1999-2006)

Wijken veel oprichtingen

Wijken veel beëindigingen

Per saldo maakt dat niet

het verschil

Migratie belangrijker!

Ook groei relevant

Wijken blijven achter

Wijken zijn broedplaatsen

• In wijken worden meer bedrijven opgericht

• Leefbaarheid daarop weinig van invloed

• Bevolkingsstructuur (leeftijd, opleiding) wel

• Leefbaarheid wel van invloed op overleven,

groeien en verhuizen van nieuwe bedrijven.

Conclusie

Zet in op het verbeteren van de

leefbaarheid, dàt heeft een gunstig effect

de bedrijvigheid in de wijk

Andersom is véél minder overtuigend

Achtergrond sheets

Stedelijke woonwijken

Ondernemers centraal The Survey on Social Networks of Entrepreneurs (SSNE)

negatief

positief

aanwezigheid handelen