Opschaling 1

opschalingFebruari 2013 www.zorgvoorinnoveren.nl/opschaling

Draagvlak, hoe zorg ik Dat ‘ze’ het willen?

wat wil De zorgverzekeraar?

Doorontwikkeling

Opschaling2

Mensen, geld en de vernieuwing zelf. Dat zijn de drie factoren die het succes van opschaling bepalen. De artikelen in deze gids zijn op gebouwd rondom deze drie thema’s.

Overige artikelen:32 Een routeplan voor opschaling35 De rol van de overheid

38 Colofon

09 Wie betaalt?13 Wat wil de zorgverzekeraar?

16 Bewijs van de effectiviteit23 Doorontwikkelen28 Wet- en regelgeving

04 Draagvlak, hoe zorg ik dat ‘ze‘ het willen?19 Samenwerken27 De ideale projectleider

MensenOmdat zij ermee aan de slag moeten. U herkent dit thema aan de kleur geel.

GeldOmdat voor het gebruik van een vernieuwing tijdelijke of structurele financiering nodig is. U herkent dit thema aan de kleur blauw.

VernieUwinGOmdat brede toepassing van een innovatie lokale aanpas­sing vereist. U herkent dit thema aan de kleur rood.

Opschaling 3

inleiding

U bent een vernieuwer in de zorg. Uw innovatie wordt toegepast in een zorginstelling en is daar succesvol gebleken. Maar daar blijft het helaas bij, uw vernieuwing wordt niet overgenomen door andere instellingen. in deze gids leest u welke handvatten er zijn om uw innovatie wél breed toegepast te krijgen. Opschaling noemen we dat.

Opschaling is het proces waarbij een innovatie die zich heeft bewezen, op grotere schaal wordt toegepast. denk bijvoorbeeld aan een schaal­vergroting van één locatie naar de hele regio. Of van tweede naar eerste lijn.

Opschaling gaat niet vanzelf, het kan een moeizaam proces zijn. Het vraagt om een hele andere aanpak dan de eerste implementatie van uw vernieuwing. deze gids reikt u daarom de ervaringen van andere zorgvernieuwers aan. wat werkt goed en wat niet? daarnaast geven zij waardevolle ‘tips en trucs’ prijs. Zodat u beter uitgerust bent om van uw vernieuwing een opschalingssucces te maken.

hoe is Deze uitgave tot stanD gekoMen?deze gids bevat de inzichten en ervaringen van tientallen opschalings­ en implementatieprojecten die tussen 2006 en 2012 zijn uitgevoerd door Agentschap nl, Maatschappelijke sectoren & iCT (M&iCT) en ZonMw, in opdracht van Vws. de deelnemende zorgvernieuwers – ondernemers, zorginstellingen, zorgverzekeraars en beleids ­makers – hebben een actieve inbreng gehad in deze uitgave. Ook leest u in deze gids een aantal inzichten en ervaringen uit het veld terug, die op de Opschalings­top op 29 november 2012 zijn gedeeld.

Opschaling4

“Als ik bij een GGZ niet minstens drie therapeuten vind die enthousiast zijn over mijn product, dan begin ik er niet aan. Want zonder die mensen lukt het zeker niet.” aan het woord is Mark willems van het project e-Mental health, die ‘zijn’ vernieuwing succesvol heeft weten op te schalen naar tientallen zorginstellingen. Dat is onder andere gelukt door actief naar draagvlak te zoeken.

auteur: ruben Prins

draagvlak, hoe zorg ik dat ‘ze’ het willen?

Opschaling 5

Opschaling van lokale initiatieven blijft vaak uit. Pilots blijven veelal beperkt tot één domein, keten of plaats. Een veelvoorkomende oorzaak hiervan is dat draagvlak ontbreekt om initiatieven grootschalig aan te pakken. Bij zorg-verleners, zorgverzekeraars en/of op bestuurlijk niveau. Houd er rekening mee dat – hoewel de innovatie vaak vanuit de uitvoering komt – de verant-woordelijkheid voor brede implemen-tatie elders ligt, namelijk bij bestuur, gebruikers en/of politiek.

‘Blended’ behandelenDe vernieuwing van Mark Willems betreft ‘blended’ behandelen: een combinatie van online therapie met de bezoeken aan de therapeut (zie kader e-Mental Health). Voor Willems

was het essentieel om draagvlak te hebben bij behandelaren, bestuurders en managers. “Het ‘middle manage-ment’ lijkt op het eerste gezicht wellicht minder van belang als bestuurders en therapeuten enthousi-ast zijn. Ze zijn naar mijn mening essentieel. Zij sturen van dag tot dag op resultaten van de instelling. Zij helpen om van een paar therapeuten met een paar patiënten naar de meeste therapeuten met de meeste van hun patiënten te gaan.”

GoedkeuringDraagvlak houdt in dat je van tevoren ondersteuning en goedkeuring zoekt voor de zorgvernieuwing en de beslis-sing die hierover moet worden genomen. Het creëren van draagvlak ›

Opschaling6

e­MenTAl HeAlTHin het project opschaling e­Mental Health heeft Mark willems zijn vernieuwing weten op te schalen naar tientallen zorginstellingen, die inmiddels 90.000 patiënten ‘blended’ behandelen: een combinatie van online therapie met de bezoeken aan de therapeut. Met het product van Minddistrict kunnen therapeuten online therapie aanbieden aan hun patiënten. Patiënten gaan minder vaak naar hun therapeut, maar krijgen online taken van hun therapeut. Het resultaat zetten ze weer online en de therapeut kan daar feedback op geven of een vervolgopdracht.

tiPs: Draagvlak creËer je zotip 1: Maak een stakeholdersanalyseBepaal welke partijen en vooral wie (namen, functies) doorslag­gevend zijn om de gewenste opschaling te bereiken. Bedenk waar de verschillende stakeholders behoefte aan hebben, welke cultuur er heerst en stippel uit welke paden je in welke volgorde moet bewandelen om ze te bereiken.

de verschillende stakeholders in de zorg zijn: •bestuurdersenmanagementvanzorginstellingen;•zorgverleners(artsenenverpleegkundigen);•koepel-,branche-enbelangen-organisaties;•zorgverzekeraars;•kennisinstituten;•patiënten,cliënten;•bedrijfsleven(bv.farmaceutischeindustrie);•deoverheid.

tip 2: ontwikkel businesscasesMaak duidelijk wat de voordelen van de vernieuwing voor de diverse stakeholders zijn: ‘what’s in it for me?’. Houd daarbij rekening met een diversiteit in belangen en behoeften, formuleer een diversiteit aan antwoorden, geënt op specifieke stakeholders. een financieel directeur van een ziekenhuis benader je immers anders dan de voorzitter van een maatschap.

Houd ook rekening met de interne complexiteit van zorgorganisaties. de zorgprofessional als gebruiker van een innovatie heeft over het algemeen geen beslissingsbevoegdheid, de bestuurder wél. de betrokkenheid van de zorginstelling wordt vergroot door de bestuurder te laten tekenen voor uitvoering van een project.

tip 3: lever bewijsMaak inzichtelijk welke raakvlakken de vernieuwing heeft met wat binnen de organisatie al vertrouwd is. en laat de resultaten van de vernieuwing duidelijk zien. Gebruik hiervoor de resultaten van de implementatie die al heeft plaatsgevonden.

Opschaling 7

is nodig als er een grote verandering of vernieuwing op stapel staat, en vooral als die veranderingen conse-quenties hebben voor de organisatie en mensen persoonlijk. Professionals zijn overtuigd van hun eigen expertise en staan niet altijd open voor vernieuwing. Daarom is het zaak om ze mee te krijgen. Want als je een breed draagvlak hebt binnen een organisatie, doe je makkelijker zaken en krijg je meer voor elkaar.

ManifestOok binnen het programma e-Diabetes van Nictiz (zie kader e-diabetes) is be-wust naar draagvlak gezocht. Met de belangrijkste veldpartijen is bijvoor-beeld een manifest ondertekend waar-in zij beloven zich gezamenlijk in te zetten voor digitale gegevensuitwisse-ling in de diabeteszorg. Dit manifest is op de Nationale Diabetesdag van 20 maart 2008 ondertekend door NDF1, NPCF, ZN, IZIT Preventzorg en Nictiz. Het is helaas niet gelukt om de huis-artsen het manifest te laten onder-tekenen, maar zij zijn via de NHG in een later stadium wel bij het program-ma aangehaakt.

Aansluiting op het veldEen ander voorbeeld van draagvlak-verkrijging binnen e-Diabetes is de formatie van een programma-advies-commissie, die de aansluiting op het

veld in de gaten hield en het program-ma ondersteunde bij keuzes over de uitvoering. De commissie bestond uit vertegenwoordigers van de belangrijk-ste veldpartijen die met de uitkomsten van het programma te maken zouden krijgen: naast de ondertekenaars van het manifest ook NHG, ZN, VWS, KNMG, KNMP en de EADV. Deze commissie heeft goed gefunctioneerd en bijgedragen aan een goede aanslui-ting van de uitkomsten op de behoefte uit het veld.

LeveranciersOok de leveranciers zijn actief be-trokken bij e-Diabetes in de vorm van interactieve informatiebijeenkomsten. Daarnaast is met een groep toonaan-gevende leveranciers – verenigd in het HIS-KIS convenant – intensief overleg gevoerd tijdens het programma. Deze groep van leveranciers werkt aan standaarden voor het koppelen van huisartsinformatiesystemen (HIS) en keteninformatiesystemen (KIS).

ConclusieVoor deze (en voor bijna alle) op-schalingsprojecten was draagvlak essentieel. Zonder draagvlak lukt het niet om op grote schaal een inno-vatie te implementeren. Draagvlak kan soms ongrijpbaar lijken. Hiernaast een aantal tips met concrete hand-vaten om draagvlak te creëren.

e­diABeTesdit programma ontwikkelt informatiestandaarden die de communi­catie tussen zorgverleners en met de patiënt verbeteren. Met een betere gegevensuitwisseling, meer zelfzorg en een uniforme rappor­tage als resultaat. Het zijn de veldpartijen die uiteindelijk met de informatiestandaarden moeten gaan werken, dus hun acceptatie bepaalt uiteindelijk het succes van het programma. daarom zijn de veldpartijen vanaf de start nauw betrokken geweest bij het programma.

›

8

BeTAlenin het project eCardiocare werd een klankbordgroep van medisch specialisten betaald voor de tijd die ze staken in het begeleiden van het project. Ook werden hartfalenverpleegkundigen die al bekend waren met de eCardiocare, ingezet om andere hartfalenverpleeg­kundigen te informeren en op te leiden. een ander voorbeeld is het project revalidatie ePd, uitgevoerd in opdracht van revalidatie nederland. Hiervoor zijn artsen en verpleegkundigen vrijgemaakt om aan het project deel te nemen en zij werden ook betaald voor hun inspanning. Met als voordeel dat deze zorgverleners als ambassadeurs optraden in hun eigen organisaties. Ook kregen de resultaten van het project hierdoor het stempel: ontwikkeld en goedgekeurd door zorgverleners in de revalidatiezorg. Kijk voor meer informatie over deze projecten op www.zorgvoorinnoveren.nl

Opschaling

tip 4: zet ambassadeurs inProbeer zoveel mogelijk ambassadeurs met overtuigingskracht te vinden, die positief zijn over de vernieuwing. Betrek deze ambassadeurs bij het project. en betaal medische professionals zonodig voor hun draagvlak in het project. in de projecten eCardiocare en revalidatie ePd is dit bijvoorbeeld met succes gedaan (zie kader Betalen).

tip 5: blijven informerendraagvlak is een constante factor die je moet blijven onderhouden. dat doe je door mensen regelmatig te informeren met heldere en begrijpelijke teksten. door alles tot in de puntjes voor te bereiden. denk bijvoorbeeld ook aan de organisatie van vergunningen voor de verschillende locaties, het onderhoud en gebruik van een data­base. dat doe je ook door ze te betrekken bij de beslissingen die genomen worden. en aandachtig naar hun mening te luisteren. wees hierbij open en flexibel, waardoor kennis­ en informatiedeling optimaal is en een gezonde vertrouwensbasis wordt gecreëerd.

tip 6: naamsbekendheidnaamsbekendheid kan heel belangrijk zijn voor een opschaling. Mensen moeten vertrouwen krijgen in uw naam. Positionering en merkbekendheid zijn belangrijk, neem hiervoor indien nodig een reclamebureau voor in de hand. Pak ook de marketing op.

Opschaling 9

wie betaalt?

een innovatie succesvol opschalen vereist dat de finan-ciering goed geregeld is. het devies: denk in een vroeg stadium na over de bekostiging, want als niemand voor een innovatie wil betalen, is opschaling kansloos. Dit artikel geeft u een overzicht van de mogelijkheden voor tijdelijke en structurele bekostiging.

auteur: barbara van Der linDen

Neem bijvoorbeeld het volgende praktijk verhaal. Online hartrisico-begeleiding was één van de ideeën uit de koker van het PAL4-project (zie projectkader op pagina 24). Meer dan 10.000 mensen vulden de gratis online vragenlijst in, bedoeld om het risico in kaart te brengen. Maar niet één van die 10.000 schreef zich in voor een betaald coachingsprogramma van € 7,50 per maand om hun levensstijl preventief aan

te passen. Uit dit onverwachte resultaat in het project PAL4 – dat verder overi-gens een opschalingssucces is – kunnen we lering trekken. Het geeft aan hoe belangrijk het is om al aan het begin van een opschaling na te denken wie er voor uw innovatie gaat betalen.

Tijdelijke financieringsmogelijkhedenOpschalen kost geld. Geld om de projectleider te betalen, voor

›

Opschaling10

De NZa Beleidsregel InnovatieZonMw vergoedt de uitvoering van de vernieuwing in principe niet zelf. Dat kan vaak wel geregeld worden via de Beleidsregel Innovatie van de NZa. Dit werkt als volgt. Als verze-keraar en aanbieder samen een aan vraag doen bij de NZa, dan kan de verzekeraar de zorg tijdelijk vergoe-den. Het gaat dan om ‘experimenten’ (max. 3 jaar) met uitzicht op aanpas-sing cq. uitbreiding van prestatiebe-schrijvingen. De beleidsregel is recent aangepast met meer ruimte voor effici-entie en kwaliteit, meer aandacht voor resultaten, evaluatie en de doorstroom naar structurele bekostiging. Of de beleidsregel innovatie van de NZa voor u van toepassing is, kunt u nagaan op www.nza.nl onder zorg-onderwerpen/dossiers Innovatie.

InvesteerdersAlternatieve bronnen om de over-gang naar structurele bekostiging te financieren zijn er ook. Denk aan verzekeraars, bedrijven of investe-ringsfondsen. Alle verzekeraars heb-ben bijvoorbeeld innovatiegelden die ze als subsidie kunnen inzetten of als een investering die ze later willen terugverdienen. Voor een verzekeraar kan het interessant zijn om te investe-ren als een vernieuwing een kwali-teitsverbetering of kostenbesparing oplevert. In het artikel ‘Wat wil de verzekeraar?’ leest u meer over de beweegredenen van verzekeraars (zie pagina 13).

BusinesscaseEen hulpmiddel om investeerders over de streep te trekken, is een busi-nesscase. Deze beschrijft naast de zorginhoudelijke effecten ook de financiële effecten voor verschillende partijen. Wie moet wat betalen? En wie krijgt uit welke bron welke inkomsten? Bij het opstellen van een businesscase kunt u hulp krijgen

communicatieactiviteiten, om bijeen-komsten met gebruikers te organise-ren, om de innovatie aan te passen aan lokale wensen... De opschalings-projecten die tussen 2006 en 2012 door ZonMW, M&ICT en Agentschap NL zijn uit gevoerd, hebben ‘geluk’ gehad. Zij ontvingen tijdelijke finan-ciering van de overheid, een subsidie om de innovaties te begeleiden naar structureel gebruik met structurele vergoeding. Maar implementatie en opschaling wordt tegenwoordig steeds meer gezien als de verantwoordelijk-heid van het veld. En de subsidiekraan droogt op, vanwege de bezuinigingen.

ZonMw-subsidiesToch zijn er nog steeds mogelijkheden voor tijdelijke financiering. Voor (ef-fectiviteits)onderzoek bijvoorbeeld kunt u nog steeds terecht bij ZonMw, ook al is er minder geld, zijn de voor-waarden strenger en is de concurren-tie groot. Ook biedt ZonMw nog beperkte subsidies voor ontwikke-lings- en implementatieactiviteiten, de zogenaamde Verspreidings- en Implementatie Impuls (VIMP). Het gaat hierbij vooral om innovaties die de overheid een stimulans wil geven, zoals e-health of zorg in de buurt. Meer informatie over deze ZonMw-subsidies vindt u op www.zorgvoor-innoveren.nl.

De zonMw verspreidings- en implementatie impuls (viMP) en onderzoekssubsidie waren zeer welkom, maar tussendoor is er ook eigen geld gaan zitten in het project. we hebben bijvoor beeld bijeenkomsten uit eigen zak gefinancierd. Peter Dijk (project BARTrial)

Opschaling 11

van Syntens, een bureau van het ministerie van EZ dat ondernemers ondersteunt. Voor het MKB is deze hulp meestal gratis, kijk voor meer informatie op www.syntens.nl/innoveer.

Structurele vergoedingsmogelijkhedenTot zover de tijdelijke financierings-mogelijkheden. Uiteindelijk is het natuurlijk zaak om uw opgeschaalde vernieuwing blijvend vergoed te krij-gen. Dat kan via vergoeding vanuit de basisverzekering, aanvullende ver-zekering, AWBZ of Wmo. Collectieve preventieve interventies worden be-taald uit de Wet publieke gezondheid (Wpg). Ook betaalt de Rijksoverheid een aantal zaken zelf, zoals landelijke bevolkingsonderzoeken waaronder de darmkankerscreening. Andere mogelijkheden zijn eigen betalingen van gebruikers, door een instelling of door patiënten zelf.

Voorwaarden vergoedingAlle medische zorg die bewezen effectief, doelmatig en veilig is, is in principe verzekerde zorg en kan dus vergoed worden uit de basis-verzekering. Bij nieuwe zorgvormen beoordeelt het College voor zorg-verzekeringen (CVZ) op basis van onderzoeksresultaten of dat zo is. Zij stelt vast of een innovatie al tot het verzekerde pakket hoort en of er een beoordeling nodig is. Als dat laatste het geval is, geeft het CVZ aan welke gegevens zij daarvoor nodig heeft uit bijvoorbeeld een ‘clinical trial’ met een kosteneffectiviteits analyse.

Nieuwe prestaties en tarievenVoor nieuwe interventies die bewezen (kosten)effectief zijn, heeft de Neder-landse Zorgautoriteit (NZa) de taak om prestatiebeschrijvingen te maken en tarieven vast te stellen. Voor een deel van de ziekenhuiszorg gelden geen vaste maar vrij onderhandelbare tarie-ven. De innovatieve diagnostiek of behandeling moet in dat geval in het DBC-systeem opgenomen worden. Daar zorgt de stichting DBC-Onder-houd voor.

Voor vergoedingen van preventieve interventies, vanuit de AWBZ via het zorgkantoor, en vanuit de Wmo via de gemeente, gelden weer andere voorwaarden.

Aansluiting op basispakketSoms is structurele bekostiging geen enkel probleem, bijvoorbeeld als een vernieuwing naadloos aansluit op het bestaande verzekerde pakket. Neem e-health, dat tegenwoordig wordt gezien als een andere vorm van consulten geven (zie kader Alco-hol de Baas). Hierdoor hoeft dan geen nieuwe pakketbeslissing te komen en is ook geen nieuw bewijs van kosteneffectiviteit nodig. Let wel: ook al valt de vernieuwing binnen het basispakket, daarmee is groot-schalig gebruik nog niet altijd gereali-seerd. Als een innovatie omzetverlies betekent voor een zorgverlener die betaald wordt voor productie, dan zal hij deze niet zo snel gaan gebruiken.

AlCOHOl de BAAsde internetbehandeling Alcohol de Baas wordt vergoed door alle nederlandse zorgverzekeraars uit het basispakket als ambulante hulp door een GGZ­instelling. Voor vergoeding is een verwijsbrief van de huisarts nodig. de kosten van deze behandeling worden rechtstreeks bij de zorgverzekeraar gedeclareerd op basis van een dBC. Patiënten die anoniem willen blijven, kunnen de behandeling zelf betalen.

›

Opschaling12

kortere opnames in het ziekenhuis, maar de verzekeraar mag hem wette-lijk niet vergoeden vanuit het basis-pakket. Vanuit de aanvullende verze-kering kan dat overigens wel. Maar niet iedere patiënt die bij de cardio-loog komt heeft een aanvullende verzekering, waardoor het moeilijk wordt om die zorg voor iedereen aan te bieden.

Niet-verzekerde zorgVoor financieringsmogelijkheden voor niet-verzekerde zorg kunt u denken aan familie en/of naasten (mantelzorgers) die de kosten voor hun rekening nemen. Of gebruikers die betalen vanuit hun eigen porte-monnee of met een persoonsgebonden budget. Ook kunnen zorginstellingen de innovatie aanschaffen en als deel van hun zorgaanbod inzetten.

Van welke bron het geld ook komt, financiering is onmisbaar voor een opschalingssucces. En het is dus zaak om al aan het begin van een opscha-lings na te denken wie uw innovatie gaat betalen.

Voorwaardelijke toelatingNieuw is de voorwaardelijke toelating. Deze regeling maakt het mogelijk om voor een periode van maximaal vier jaar toegelaten te worden tot het ver-zekerde pakket. Met als voorwaarde dat in dat tijdsbestek gegevens worden verzameld over de effectiviteit van de zorg. Voorwaardelijke toelating geldt voor curatieve zorg en wordt door het CVZ toegekend. Het benodigde (kosten)effectiviteitsonderzoek kan eventueel – na beoordeling – worden gefinan-cierd door ZonMw uit het programma DoelmatigheidsOnderzoek. Meer infor-matie over deze voorwaardelijke toela-ting staat op www.cvz.nl.

Pre-operatieve fysiotherapieEn wat nu als een vernieuwing niet in de verzekerde zorg past? Dan is de financiering vaak een lastig en tijd-rovend proces. Fysiotherapie bijvoor-beeld is een aantal jaren geleden uit het basispakket gehaald en wordt niet meer vergoed. Daarmee is het lastig om vernieuwingen grootschalig aan te bieden. Denk bijvoorbeeld aan pre-operatieve fysiotherapie bij hart-patiënten. Deze zorg leidt bewezen tot

tiPs•Opwww.zorgvoorinnoveren.nlstaatveelinformatieover

de bekostiging van bv. e­health en tijdelijke financierings­mogelijk heden voor andere innovaties. Ook de weg naar structurele financiering wordt toegelicht. en er is een loket waar u uw vragen hierover kunt stellen.

•Weetwelkewettenenregelservooruwspecifiekegeval gelden (zie ook het artikel wet­ en regelgeving, pagina 28).

•Zoekvroegtijdiguitbijwelkepartijenumoetaankloppenvoor structurele bekostiging.

Opschaling 13

Mirande Groener, Achmea

wat wil de zorgverzekeraar?

De zorgverzekeraar is een mogelijke bron van tijdelijke of structurele financiering, zoals u in het artikel ‘wie betaalt?’ heeft kunnen lezen. ‘Dé zorgverzekeraar’ bestaat niet. er is verschil tussen grote en kleine verzekeraars en ook binnen de organisaties bestaan uiteenlopende ‘loketten’ en ‘bloedgroepen’. toch is er een aantal generieke vragen te benoemen, die zorgverzekeraars zich-zelf stellen alvorens ze besluiten om met u in zee te gaan.

auteur: ruben Prins

›

14

Is sprake van substitutie van andere zorg?de betaalbaarheid en daarmee toegankelijkheid van het nederlandse zorgstelsel is een groot goed, waar de zorgverzekeraar zich ook verant­woordelijk voor voelt. een vernieuwing die leidt tot meer zorg, zonder dat andere zorg wordt vervangen, is niet kansrijk. Vernieuwing die leidt tot meer zelfmanagement van patiënten en zo zorg voorkomt, ligt juist heel goed. wordt er geschermd met een kostenbesparing? dan is een goed doortimmerde businesscase op zijn plaats.

Draagt het bij aan tevredenheid van patienten?dit kan voor een verzekeraar een goed argument zijn om een vernieuwing op te nemen in een aanvullend pakket.

Is de vernieuwing voldoende uitgewerkt en onderbouwd?Zorgverzekeraars krijgen veel verzoeken om vernieuwingen te financieren of om erin te participeren. CZ bijvoor­beeld maakt melding van drie tot vijf initiatieven per week. Hoe rijper het idee, des te groter de kans dat de zorgverzekeraar tijd of geld wil vrij­maken. een goed idee op zich is niet genoeg.

Is de indiener de juiste partij?ervaring leert dat opschaling in de zorg een lange adem en diepe zakken vergt. de partijen moeten de toe­wijding en de middelen hebben om jarenlang te blijven werken aan de opschaling in de reguliere zorg.

Is er draagvlak bij zorgverleners?een zorgverzekeraar wordt het liefst benaderd door zorgverleners of eventueel patiëntenorganisaties. een ondernemer die alleen aanklopt, zonder betrokkenheid van partijen die het idee gaan uitrollen, maakt bij voorbaat weinig kans. een zorg­verzekeraar wil de zorgverlener in staat stellen innovaties in te voeren, maar zal ze daar niet toe dwingen. dit wordt mede ingegeven door het feit dat patiënten meer vertrouwen hebben in de zorgverlener dan in de verzekeraar.

Dit artikel is mede gebaseerd op de workshops ‘Wat wil de zorgverzekeraar?’ tijdens de Opschalings-top op 29 november 2012. Hier gingen Mirande Groener van Achmea en Hans Agten van CZ in discussie met innovatoren uit de zorg over de rol van de verzekeraar bij het opschalen van innovaties.

Opschaling

soms is aanpassing van een idee nodig, bijvoorbeeld omdat het daardoor beter aansluit op de behoeften. ‘ja maar zo heb ik het niet bedoeld’, is dan nog wel eens de reactie. Mijn tip: durf een oorspronkelijk idee ook los te laten. Hans Agten (CZ)

De hoop wordt vaak gevestigd op de zorgverzekeraar. Maar het zijn de patiënten en zorgverleners die enthou-siast moeten zijn over een innovatie. als zij het willen, dan komt het er. als draagvlak in het zorgveld ontbreekt, gaat een innovatie niet vliegen en beginnen wij er niet aan. Mirande Groener (Achmea)

Opschaling 15

wie neeMT de BeslissinG?Beslissingen over (structurele) vergoeding worden bijna altijd door het bestuur genomen. Bij grote zorgverzekeraars is niet altijd meteen duidelijk wie het bestuur daarover adviseert. Vaak wordt een team samengesteld uit verschillende disciplines om het bestuur te adviseren. de volgende spelers kunnen daar een rol in hebben:

De medisch adviseur is een arts die bij de verzekeraar werkt. eén van zijn taken is het adviseren over nut en noodzaak van vernieuwing op basis van ‘medical evidence’.

De zorginkoper organiseert de inkoop. Hij maakt de praktische afspraken met een zorginstelling. Hij kijkt vaak ook naar de financiële kant.

Meestal zijn er innovatiemedewerkers die zich specifiek richten op innovatie in de zorg. Achmea heeft bijvoorbeeld een afdeling Kwaliteit & innovatie. dat is vaak een eerste aanspreekpunt voor ondernemers of zorgverleners die een innovatie vergoed willen krijgen.een commerciële medewerker kan ook een rol spelen, met name wanneer een verzekeraar zich kan onderscheiden van zijn concurrenten (in een van de aanvullende pakketten).een business analist wordt ingezet om de businesscase te toetsen.

Gaat het om vergoeding in het basispakket, dan gebeurt dat óf op aanwijzing van het College voor zorgverzekeraars (CVZ) óf na een gezamenlijke afspraak tussen zorgverzekeraars, verenigd in Zorgverzekeraars nederland. dat laatste gebeurt alleen wanneer invulling wordt gegeven aan bestaande afspraken. er is dan sprake van substitutie van bestaande zorg. Gaat het om vergoeding in het aanvullende pakket, dan heeft de commerciële tak van de zorgver­zekeraar daar een belangrijke stem in. Op die manier onderscheidt een zorgverzekeraar zich immers van zijn concurrenten.

Opschaling16

“Een innovatie opschalen is geen ‘rocket science’”, stelt leonard witkamp van ksyos. “het moet gewoon feilloos werken, voor minder doet men het niet.” witkamp spreekt uit ervaring, want ‘zijn’ project teleDermatologie boekte een groot opschalingssucces. Dankzij slimme aan-sluiting op de praktijk en een goede ‘evidence base’.

auteur: jacques Frankhuizen

Leonard Witkamp, project TeleDermatologie

bewijs van de effectiviteit

TelederMATOlOGieHet project TeleMedisch Centrum richt zich op het verder ontwikke­len, onderzoeken in de praktijk en opschalen van een aantal Tele­Medicine­diensten op het gebied van dermatologie, oogheelkunde, longziekten en cardiologie. Het KsYOs Teledermatologie Consultatie systeem is het meeste gevorderd qua implementatie, het wordt inmiddels door meer dan 2000 artsen door heel nederland actief gebruikt.

Opschaling 17

Wetenschappelijk bewijs van de effec-tiviteit van een vernieuwing is essenti-eel. Want hoe kun je een innovatie breed toepassen als de resultaten niet overtuigend zijn voor de relevante stakeholders? Illustratief voor een goede aansluiting op de praktijk, is het project TeleDermatologie van Ksyos. Het voegt een simpel medium toe aan de bestaande (dermatalogi-sche) doorverwijzingspraktijk van de eerste naar de tweede lijn. Het werkt zo. De huisarts maakt een fotootje van de huidafwijking met een digitale huis-tuin-en-keuken camera en stuurt dat via een bestaande pc of laptop naar de dermatoloog. Die ontvangt de foto op zijn bestaande ‘device’ en koppelt via de mail terug. Zo simpel kan het zijn.

TeleconsultatieDeze vorm van teleconsultatie bleek een groot opschalingssucces. In slechts achttien maanden steeg het aantal deelnemende huisartsen en specialisten van enkele tientallen naar enkele duizenden. Dat ging overi-gens niet vanzelf. Via marketingcam-pagnes en frequent bezoek aan eerste- en tweedelijns artsen werden de ogen geopend. En niet alleen dermatologie vaart hierbij wel, maar ook sprirome-trie en oogheelkunde.

AangetoondHet resultaat van deze opschaling is dat het aantal dure en langdurige ver-wijzingen met meer dan de helft kan worden teruggebracht. Dat is bewe-zen, want de procedure is ‘evidence based’: aangetoond in diverse gere-nommeerde onderzoeken en onlangs is deze vorm van teleconsultatie gecer-tificeerd. Dat betekent dat de werk-wijze geheel voldoet aan norm NEN 8028 (kwaliteitseisen Telemedicine, erkend door de Stichting Quality As-surance Ehealth (QAEH)).

Laaghangend fruit“De innovatie moet dus effectief blij-ken en wetenschappelijk bewezen zijn”, meldt Leonard Witkamp van Ksyos. “Het gaat erom wat anderen van jouw product of dienst vinden. Van ‘rocket science’ is geen sprake. Het is eigenlijk makkelijk inkoppen, laaghangend fruit. Maar het moet wel feilloos werken, voor minder doet men het niet.”

De ‘evidence base’ is zeer belangrijk, maar wordt te pas en te onpas gebruikt door behandelaren. wat belangrijker is: het moet vooral in hun straatje passen. Frans Zitman (project Routine Outcome Monitoring (ROM))

rOUTine OUTCOMe MOniTOrinG (rOM)rOM is een methode om de geleverde zorg inzichtelijk te maken, te evalueren en te verbeteren. in de praktijk wordt rOM toegepast door middel van een of enkele vragenlijsten, die tenminste aan het begin en aan het einde van een behandeling wordt afgenomen. de resultaten van rOM worden weergegeven in een rapportage, waarmee feedback wordt gegeven aan de behandelaar over de behandelresultaten. in de reguliere zorgpraktijk van de GGZ en de verslavingszorg wordt rOM al veel gebruikt en zelfs sinds enige jaren verplicht gesteld (door GGZ nederland).

›

Opschaling18

tiPs•Definieerduidelijkdeuitgangssituatieenheteinddoelvan

het opschalingsproject.•Maakde‘evidencebase’helder,evenalsintegratiein

zorg protocollen en/of complete zorgpaden.•Schakelonderzoekersindieervaringhebbenmethetuitvoeren

van (kosten)effectiviteitsonderzoek.•Maakduidelijkinzichtelijkwatdevernieuwingbetekentvoor

de diverse stakeholders en hun relaties met bijvoorbeeld finan­ciële stromen, rollen & beïnvloeding, en de dienstverlening.

•Kijkopwww.zorgvoorinnoveren.nlvoorinformatieoverde criteria die ZonMw en CVZ hanteren voor het aantonen van (kosten) effectiviteit.

Bewijs VOOr werKZAAMHeidOnderzoek moet de kwaliteit en/of doelmatigheid werkelijk aan­tonen en het is belangrijk dat de resultaten gepubliceerd zijn in wetenschappelijke, ‘peer reviewed’ artikelen. Hiervoor kunt u ook artikelen die in het buitenland gepubliceerd zijn gebruiken. Alleen wetenschappelijk bewijs is niet toereikend voor een opscha­ling. Ook moeten de resultaten vaak nog vertaald worden naar be­grijpelijke termen voor diverse stakeholders om hen te overtuigen. Bijvoorbeeld: op welke manier wordt de patiënt beter van deze zorgvernieuwing? wat zijn de consequenties voor de praktijk? Voor opname in het verzekerde pakket is bovendien bewijs van kosten­effectiviteit nodig. Het is raadzaam om hier een (universitair) onderzoeker voor in te schakelen.

Opschaling 19

saMenwerken

voorkom het ‘not-invented-here’ syndroom. en werk voor een opschaling samen met de (potentiële) gebruikers van uw zorgvernieuwing. grote kans ook dat u binnen deze samenwerking enthousiaste gebruikers vindt; de ambassadeurs die de voordelen van uw innovatie helpen uitdragen. hoe u samenwerking kunt aanpakken, illustre-ren we in dit artikel aan de hand van ervaringen uit onder andere de projecten goed gebruik en bartrial.

auteur: Marij sMits

Hanneke Knibbe, project Goed Gebruik

Voordat u samenwerking zoekt, is het van belang om helder te hebben wie precies de gebruikers zijn van uw vernieuwing. En dat zijn niet alleen de patiënten, maar ook de sleutel-figuren die toegang hebben tot de uiteindelijke gebruikers. Denk aan

de beslissers, begeleiders en bijvoor-beeld patiëntenverenigingen. Al deze partijen zult u bij uw opschaling moe-ten betrekken. Dat komt in de praktijk neer op raadplegen, advies inwinnen, samenwerken en laten (mee)beslissen. Maar hoe pakt u dit nu concreet aan? ›

Opschaling20

GOed GeBrUiKGoed Gebruik staat voor het verbetertraject ‘Zelfredzaamheid door hulp­middelen en technologie’. Het is opgezet om praktische producten te ontwikkelen waarmee zorgprofessionals en mantel zorgers de zelfred­zaamheid van cliënten kunnen ondersteunen. Centraal staat de website www.goedgebruik.nl met daarop een handige zoekfunctie waarmee afhankelijk van de problematiek van de client een passend hulpmiddel gevonden kan worden en uitleg over hoe het hulpmiddel goed gebruikt kan worden. er is een grootschalige, landelijke impuls gegeven aan het goede en veilige gebruik van hulpmiddelen en technologie. Met lande­lijke en regionale dagen, websites, een reeks publicaties, meer dan 160 instructiefilms, e­learningmodules en boekjes is een grote, voort­durend groeiende groep zorgverleners via hun organisaties bereikt.

Informatiebijeenkomst“Onze opschaling begon met een infor-matiebijeenkomst”, vertelt Hanneke Knibbe van het project Goed Gebruik (zie kader Goed Gebruik), dat praktische hulpmiddelen ontwikkelt om zelfred-zaamheid te stimuleren. “Hier waren zorgverleners, cliënten van de zorginstel-ling en hun naasten voor uitgenodigd. Mijn advies is: als meerdere partijen over de implementatie gaan – bijvoor-beeld producenten, verzekeraars of ketenpartners – betrek deze dan ook allemaal bij zo’n bijeenkomst.”

Halffabricaat toetsenDirect samenwerking met gebruikers levert vaak waardevolle inzichten en commitment op. “Wij hebben goed kunnen observeren en analyseren hoe zorgverleners omgaan met onze ontwik-kelde producten”, meldt Hanneke Knib-be hierover. “Zo kon de e-learningmodu-le beter worden aangepast aan de wensen van de zorgverleners en konden opleidin-gen de modules inpassen in hun eigen programma’s. En uit gesprekken bleek bijvoorbeeld dat zorgverleners graag hun eigen logo op de informatieboekjes terug-zien en eigen informatie willen toevoe-gen, zoals contactpersonen.” Het loont dus om met een halffabricaat bij de gebruikers langs te gaan. Zo krijgen gebruikers een verantwoordelijkheids-gevoel om er samen een goed product van te maken. En het voorkomt

het ‘not-invented-here’ syndroom. Met andere woorden: samenwerken is een belangrijk hulpmiddel voor door-ontwikkeling. Elke vernieuwing moet immers nog gekleurd worden naar de lokale wensen en die achterhaal je door met gebruikers samen te werken (zie ook het artikel over doorontwikkelen, pagina 23).

MazzelIn het project BARTrial (zie kader BAR-Trial) is een landelijke richtlijn ont-wikkeld voor de behandeling van te vroeg geboren kinderen met een hoog ‘bilirubine’ gehalte. “We zijn begonnen met een samen werking met collega-neo-natologen: de uiteindelijke gebruikers van de onderzoeksresultaten”, vertelt projectleider Peter Dijk. “Daarbij had-den we mazzel. Bij een onderzoekspro-ject dat gelijktijdig startte in Amsterdam, waren ook alle NICU’s betrokken. En twee projectleiders krijgen iedereen snel-ler en makkelijker bij elkaar dan één.” “Bespreek als eerste het gedeelde pro-bleem”, tipt Peter Dijk. “Het bleek dat

klankbordgroepen zijn informatief, maar echt dingen samen ontwikkelen is beter. Hanneke Knibbe (project Goed Gebruik)

Opschaling 21

er grote verschillen in de protocollen bij de Neonatale Intensive Care Unit (NICU's) waren. In ziekenhuis A ontvin-gen vroeg geboren baby's bij bepaalde bilirubinewaarden lichttherapie, terwijl een baby in ziekenhuis B bij dezelfde bilirubinewaarde al een bloedwisseltrans-fusie had ondergaan. Deze praktijk-variatie zorgde voor een gevoel van nood-zaak om gemeenschappelijke protocollen en richtlijnen te ontwikkelen.”

GelijkwaardigSamenwerkende partners werken vaak vrijwillig mee en ontvangen meestal geen vergoeding voor de tijd die zij steken in de innovatie. Door ze bondig en in begrijpelijke taal regelmatig van de vorderingen op de hoogte te bren-gen, maakt u het ze gemakkelijker om een actieve bijdrage te leveren. Pro-beer hun problemen op te lossen in plaats van ze extra werk te geven. Zorg ook voor regelmatige persoon-lijke terugkoppeling. Zo organiseerde Peter Dijk om de maand een bijeen-komst met de onderzoekers van alle NICU’s. Bedoeld om de resultaten van het onderzoek te delen en aan een gezamenlijke richtlijn te werken. “Daarbij is het heel belangrijk om een

gelijkwaardige samenwerking op te zet-ten. Luister aandachtig naar ieder me-ning. Anders word je het samen nooit eens.”

Vernieuwen is veranderen“Samenwerken lijkt misschien simpel, maar is verre van vanzelfsprekend”, zo deelde Jaap Verbeek van Stichting Ookjij zijn ervaring op de Opscha-lings-top. Hij houdt zich bezig met een ICT-vernieuwing in de gehandicapten-zorg. “Een vernieuwing betekent: veran-deren. En daar zit vaak niemand op te wachten. Je moet je daarom eerst inleven en de problemen van alle verschillende groepen leren kennen. Alleen met die inzichten kun je gebruikers overtuigen dat deze vernieuwing een verbetering oplevert. Communiceren dus, op elk niveau. Hoe wij dit hebben aangepakt? Op besturingsniveau is er bijvoorbeeld een samenwerkingsverband van acht organisaties opgericht. Een samenwer-kingsverband dat open staat voor nieuwe toetreders: zorgaanbieders in de gehandi-captenzorg. Daarnaast hebben we op alle

een gezamenlijk probleem is de motivatie om samen te werken. Peter Dijk (project BARTrial)

klankbordgroepen zijn informatief, maar echt dingen samen ontwikkelen is beter. Hanneke Knibbe (project Goed Gebruik)

BArTriAldit project heeft geleid tot de ontwikkeling van een landelijke richtlijn voor de behandeling van te vroeg geboren baby’s met een hoog ‘bilirubine’ gehalte. de kennis hiervoor is versterkt door onderzoek vanuit UMC Groningen. de behandelaars en onderzoekers vanuit de verschillende neonatale intensive Care Unit (niCU’s) zijn vanaf het begin van het onderzoeksproject betrokken. Gezamenlijk is een protocol ontwikkeld dat nu bij alle niCU's is geïntroduceerd. deze samen werking was aanleiding om de krachten definitief te bundelen. Zo is het neonatologie research netwerk nederland ontstaan, een samen­werkingsverband van onderzoekers op het terrein van de neonatologie. Bijna alle te vroeg geboren kinderen krijgen een gelige kleur doordat hun lichaam nog niet in staat is bilirubine te verwerken. Veel bilirubine in het bloed kan leiden tot schade aan de hersenen. Als de hoeveelheid bilirubine te hoog wordt, krijgen de kinderen een behandeling met lichttherapie of een bloedwisseltransfusie.

›

Opschaling22

tiPs•Bedenkgoedwiejegebruikerszijnenbetrekdezevroeginhetproces.Vergeet

bijvoorbeeld niet jongeren en kinderen als zij de doelgroep zijn. Hun ouders zijn uiteraard belangrijk, maar vaak niet de uiteindelijke gebruiker. Breng zo vroeg

mogelijk de kenmerken van de doelgroep in kaart.•Maakgezamenlijkafspraken.Wanneerbereikjemeerwaardeenhoegeefjedat

samen vorm?•Zorgvooreengelijkwaardigesamenwerkingenluisteraandachtignaardeander.•Weesflexibel;leefjeinindesituatievandegebruikerensluitaanbijhun

behoeften en gebruiken. •Zorgvooreenhalffabricaatenmaakdeinnovatie'tailor-made'.Neemwerkuit

handen in plaats van extra werk te creeren.•Weeshelderinwatwelennietmogelijkisindesamenwerkingdoordekaders

te geven en ruimte te laten voor lokale inkleuring en ‘ownership’. •Klankbordgroepenzijninformatief,samenaandeslagisbeter.Dankuntu

namelijk zien hoe gebruikers omgaan met de bestaande producten/processen en met prototypes van innovaties.

•Blijfdegebruikersbetrekkendoorzecontinumeetelatendoenenteinforme­ren over de vorderingen. dit kan bijvoorbeeld via periodieke nieuwsbrieven en bijeenkomsten.

•Enthousiastegebruikerszijndeambassadeursvanuwvernieuwing.Koesterhen.•Houdtrekeningmeteenforsetijdsinvestering.“Samenwerkingaangaanmet

gebruikers heeft ons misschien wel dubbel zoveel tijd gekost dan van te voren ingeschat”, zo gaf een zorgvernieuwer aan op de Opschalings­top. Hier reëel over zijn richting management en uw samenwerkingspartners kan uw opschaling echter ook dwarsbomen. Benadruk dus vooral de voordelen. samenwerken draagt bij aan de langetermijn relatie met uw gebruikers. en aangezien zij ook de afnemers zijn van uw innovatie, stimuleert u hiermee dat uw vernieuwing ook gebruikt gaat worden.

nen patiënten andere patiënten actief benaderen, maar ook de zorgprofessio-nals enthousiasmeren om aan de slag te gaan met de innovatie. Soms dienen ambassadeurs zich overigens op bij-zondere wijze aan, zoals Bart Melis-Dankers (Koninklijke Visio) ondervond. “Wij hebben een programma ontwikkeld waarmee blinden en slecht-zienden kunnen blijven autorijden. De animo bleek groot. Één geïnteres-seerde heeft zelfs een rechtszaak aan-gespannen om deelname af te dwingen. Niet met succes overigens, want hij vol-deed niet aan de eisen. Bijzonder is ech-ter dat ons management zijn weerstand om heeft weten te buigen naar mede-stand. Deze man is betrokken bij de PR rondom ons programma.”

niveaus activiteiten ondernomen, zoals persoonlijke bezoeken, presentaties, nieuwsbrieven, publicatie van artike-len...” Enthousiasmeren is daarbij onontbeerlijk. Met een vlak verhaal wint u geen aanhangers. U heeft een overtuigend verkoopverhaal nodig, afgestemd op de verschillende gebrui-kersgroepen. Of zoals Leo Jetten van Rups Consultancy het verwoordt: “Verleiden, daar draait het om.”

Ambassadeurs Tot slot nog een interessant voordeel van samenwerken met gebruikers. Het helpt u om enthousiaste gebrui-kers op te sporen. En dat zijn vaak de beste ambassadeurs om uw innova-tie breed toegepast te krijgen. Zo kun-

Opschaling 23

natuurlijk hoopt u dat uw zorgvernieuwing één op één kan worden ingevoerd. De praktijk is echter weerbars tiger. opschalen vereist maatwerk, gebruikers willen de ver-nieuwing aan lokale wensen aanpassen, zo hebben de projecten Pal4, beste zorg beloond en ketenintegratie trombosezorg ervaren.

auteur: jacques Frankhuizen

organisatie.” In het project PAL4 is bij-voorbeeld succesvol aangesloten bij de werkwijzen van wijkverpleegkundigen in het oosten van het land. De combina-tie van e-health in combinatie met per-soonlijk contact bleek daar heel sterk.

Inkoop op patiëntniveauDeze ‘reinvention’ zie je ook terug in het project Beste Zorg Beloond van

Of opschaling een succes wordt, hangt in belangrijke mate af van de doorontwikkeling. Oftewel: het op maat maken van een zorgvernieuwing. “Het gaat om lokale zorg en lokale dienstverlening”, meent Daan Dohmen van het project PAL4 (zie kader PAL4). “Je zult je zorgvernieuwing dus als het ware opnieuw moeten uitvinden en verta-len naar de eisen en voorwaarden van de

doorontwikkelenDaan Dohmen, project PAL4

›

Opschaling24

Stipter (zie kader Beste Zorg Beloond, pagina 26). Traditioneel kopen de zorg-verzekeraars in via bulk- en volume-contracten. In dit project is de inkoop anders georganiseerd. Stipter koopt in op patiëntniveau via een inkoopveiling op internet. Om dit ook voor gemeen-ten mogelijk te maken – bijvoorbeeld voor de inkoop van thuiszorg in het kader van de Wmo – was doorontwik-keling nodig. Noem het gerust maat-werk. Dat is stapsgewijs aangepakt. Het project begon met de inkoop van kraamzorg op patiëntniveau voor zorg-verzekeraars, wat later is aangevuld met de inkoop van thuiszorg door gemeenten. Dat vergde een behoor-lijke aanpassing in het ICT-systeem van Stipter.

WifiWaar moet je nu op letten als je een vernieuwing gaat aanpassen? Welnu, innovatoren moeten helder zijn over de essentie van de zorgvernieuwing is. Welk deel is wel aanpasbaar en welk deel niet? En welke ondersteu-ning kunnen de gebruikers hierbij verwachten? Hierbij moet je voort-durend voor ogen hebben welke tools de gebruikers in kwestie nu hebben en welke binnenkort gemeengoed worden. Het gebruik van een smart-phone en tablet bijvoorbeeld is in een hele korte tijd gemeengoed gewor-

den. Wist u bijvoorbeeld dat er in Nederland al bijna 3 miljoen tablet-gebruikers zijn (cijfer uit juni 2012), waarvan een belangrijk deel de senio-ren vormen? En wifi is tegenwoordig niet alleen voor campings en horeca van grote waarde, maar doet ook in de zorg zijn intrede. Een dagopname in een ziekenhuis met werkzame mobiele randapparaten (die patiënten bijvoorbeeld zelf van huis meenemen) maakt het ziekenhuis van nu niet meer onderscheidend. De patiënt van tegenwoordig verwacht niet anders dan dat wifi (liefst gratis) wordt aangeboden.

Medische callcenters Ook diensten waarbij chronisch zieken of ouderen met hun tablet in verbinding staan met medische callcenters – zoals in het project E-cardiocare – vervangen in rap tem-po het gebruik van pc‘s of tv‘s. Een ander voorbeeld is het project Koala van Menzis, KPN en Sensire. Dit was één van de eerste projecten om chronisch zieken via de tv te kop-pelen aan een medisch callcenter. Het project heeft veel leerpunten op-geleverd, één van de grootste proble-men vormde bijvoorbeeld de techniek (die moet het gewoon doen) en de tijdige levering van hardware en software bij patiënten.

PAl4PAl4 is een platform voor (thuis)zorg op afstand voor ouderen en mensen met een chronische aandoening, zoals COPd, diabetes of dementie. Het platform wordt aangeboden via internet in combi­natie met een pc of aanraakscherm. PAl4 legt via een beveiligde ‘community’ een koppeling naar lokale netwerken van huisartsen, ziekenhuizen en thuiszorginstellingen. Het is een combinatie van hoogwaardige videocommunicatie, een met senioren ontwikkelde grafische ‘user interface’ en een ‘open content platform’.

Opschaling 25

mee houden, heeft nogal wat impact op dit project gehad.

Amerikaanse gameIn het project Birth is een computer-spel (serious game) ontwikkeld die veelvoorkomende, en zeldzaam voor-komende praktijksituaties bij bevallin-gen simuleert. De game was oorspron-kelijk gebaseerd op een Amerikaans voorbeeld. Een vertaling naar de Nederlandse situatie leek in het begin afdoende. Maar na verloop van tijd werd duidelijk dat eisen van Neder-landse verloskundigen en gynaecologen

Slimme trombosezorg Doorontwikkelen betekent dus ook dat je moet inspelen op aanstaande of reeds in gang gezette veranderin-gen. Qua techniek, maar bijvoorbeeld ook wat betreft het medicijngebruik bij trombosepatiënten, zo illustreert het project Ketenintegratie Trombose-zorg. Binnen dit project is een systeem ontworpen waarmee patiënten de mate en dosering van antistolling zelf simpel kunnen vaststellen en de behandeling afstemmen met trombosedienst, mantelzorg, wijkver-pleging, apotheek en specialist. Door-dat er steeds meer medicijnen komen die deze zelfzorg ondersteunen, wordt een tweewekelijkse gang naar de trombosedienst niet meer noodzake-lijk. Daarop anticiperen en er rekening

KeTeninTeGrATie TrOMBOseZOrGin de zorg voor antistollingspatiënten is sprake van een versnipperde zorgketen, met name in thuissituaties. dit leidt tot medicatie­onveiligheid en complicaties. de oplossing ligt in ‘empowerment’ van het individu, de mantelzorg en de wijkverpleging met iCT­ ondersteuning. Het project koppelt trombosedienst, mantelzorg, wijkverpleging, apotheek en specialist.

BirTHin dit project is een computerspel (serious game) ontwikkeld waarin zowel veelvoorkomende maar vooral ook zeldzame praktijk­situaties (zoals stuitliggingen en keizersnedes) bij bevallingen worden gesimuleerd en geoefend. Het geheel komt zeer echt over en lijkt een effectief trainingsmiddel voor medische professionals waardoor de patiëntveiligheid wordt vergroot. doelstelling is dat dit spel door tenminste 40% van de nederlandse zorgprofessionals wordt gebruikt als scholingsinstrument.

soms moet je een zorg-vernieuwing als het ware opnieuw uitvinden. Daan Dohmen (project PAL4)

›

Opschaling26

BesTe ZOrG BelOOnddit project richt zich op het vervangen van inkopen van zorg via bulk­ en volumecontracten door zorgverzekeraars door de inkoop op patiëntniveau via een inkoopveiling op het internet. Zo worden bestaande machtsverhoudingen doorbroken.

tiPs•Maakgebruikvanhardwareensoftwarediezolaagdrempelig

mogelijk is en aansluit op apparaten die gebruikers gewend zijn te gebruiken, zoals smartphone of tablet. Bied indien mogelijk de dienst via verschillende platforms aan. doe dus goed marktonderzoek. Het project Birth bijvoorbeeld had oorspronkelijk gekozen voor de nintendo wii, maar medische specialisten gaven later aan geen wii te hebben en ook niet te willen aanschaffen, zij maken gebruik van een pc.

•Blijfooktijdensdeopschalingvoortdurendinspelenopnieuwetechnieken, middelen en hardware/software.

•Zienieuweontwikkelingennietalsbedreiging,maaralskansenhandel hier ook actief naar. Zoals een nieuw medicijn dat prikken bij trombose overbodig maakt voor een grote groep. de traditio­nele trombosediensten zien het op hen afkomen en doen niets. Begeleide Zelfzorg (project Ketenintegratie trombosezorg) denkt dat er juist meer behoefte komt aan hun dienst. Veel traditionele trombosediensten waar patienten naar toe moeten, zullen niet overeind blijven. Begeleide Zelfzorg zoekt de samenwerking op met Buurtzorg om patienten te leren zelfhulp toe te passen.

•Zoektusamenwerking?Verdiepuindewensenvanuw partner en zijn visie op zorg en onderzoek dan in hoeverre jullie elkaar kunnen versterken. Klop dus niet aan met het verhaal: ‘Kijk eens wat een fantastisch product ik heb’. Begin bij de partner waar u de visie het meest mee deelt. Ga pas met anderen samenwerken als dat echt meerwaarde biedt.

•Betrekbijdoorontwikkelingvanafhetbegineenzorgverzekeraar:deze ziet het dan als eigen project en wil dat het slaagt.

•Stilstandisachteruitgang.Blijfmetdebestemensenontwikkelen.neem ontwikkelingen in de omgeving mee (bijvoorbeeld social media).

heel erg afweken van de Amerikaanse. Een meer ingrijpende doorontwikke-ling bleek noodzakelijk. Ook nieuwe technologieën op het gebied van games – met een upgrade van ge-bruiksmogelijkheden – zorgde voor een doorontwikkeling. Deze was niet

voorzien, maar wel onmisbaar om de gewenste opschaling te realiseren. En zo kon Birth uitgroeien tot hét trainingsinstrument voor zorgprofes-sionals in binnen- en hopelijk ook buitenland.

Opschaling 27

de ideale projectleider (M/v)1,5 fte (te vervullen door één persoon)

Voor de opschaling van een bewezen innovatie in de gezondheidszorg, zoeken wij met spoed:

De Functie Als projectleider bent u verantwoordelijk voor het opschalingssucces van onze zorginnovatie. Dat komt in de praktijk neer op: -eenevenwichtigprojectteamsamenstellenenaansturen;­ draagvlak bij stakeholders creëren, zoals bij de raad van Bestuur,

het(midden)management,endezorgprofessionalsopdewerkvloer;-omgevingsfactorenbepalenenrisico’sinbeeldbrengenenmanagen;­ haalbare doelen definiëren (sMArT: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch,tijdgebonden);-lobby-,netwerk-enmarketingactiviteitenuitvoeren;­ motiveren en inspireren van uw team en alle partijen die bij

dezorginnovatiebetrokkenzijn;­ organiseren van de financiële dekking.

herkent u zich in dit profiel? laat uzelf dan zien!

uw ProFiel de projectleider die wij zoeken is initiatiefrijk, flexibel, inhoudelijke gezag­hebbend en kan snel schakelen tussen de mogelijkheden van de innovatie en de wensen van de gebruikers en afnemers. u heeft:­ het lef om u als projectleider te presenteren en de verantwoordelijkheid

tedragen;-uitmuntendecommunicatievevaardigheden;-oogvoorgelijkwaardigesamenwerkingmetanderepartners;-focusopheteinddoel;-decapaciteitenomconflictenmetopenvizieraantegaanenoptelossen;­ gevoel voor de omgevingsbelangen.Daarnaast beschikt u over:-eenuitzonderlijkeorganisatietalent;-eengrootdoorzettingsvermogen;-uitgebreidekennisvandezorg;­ een breed netwerk in de gezondheidszorg (bestuurders, zorgverleners

enverzekeraars);-ervaringmetveranderprocessen;-bewustzijnvandeimpactvangrootschaligimplementeren;­ een groot inlevingsvermogen in andermans belangen en het talent om deze te overbruggen.verder bent u in staat om:-uwvisietevertalennaareenreekskleinschalige,beknopteonderdelen;-krachtig,snelenstrategischtehandelen;-explicietaandachttebestedenaandewensenvandeuiteindelijkegebruikers;­ onder grote druk te werken en om te gaan met onzekerheden.

Opschaling28

wet- en regelgeving

AWBZDe Algemene Wet Bijzondere Ziekte-kosten (AWBZ) vergoedt langdurige zorg voor mensen met een ernstige beperking als gevolg van een handicap, chronische ziekte of ouderdom. De AWBZ is een verplichte, collectieve verzekering voor ziektekostenrisico’s die niet individueel verzekerbaar zijn. Onder ziektekostenrisico’s verstaan we risico’s die vanwege de hoge premies niet door een individu be-taald kunnen worden. De wet regelt de vergoeding van ziektekosten die de normale zorgverzekering niet dekt. De verzekering is bedoeld voor inwo-ners van Nederland en niet-ingezete-nen die in Nederland loonbelasting betalen.

ZvwDe zorgverzekeringswet (Zvw) vormt sinds 2006, samen met de AWBZ, de basis voor het vernieuwde Nederlandse zorgverzekeringsstelsel. De wet stelt een zorgverzekering ver-plicht voor iedereen die in Nederland woont of werkt. Aansluitend worden de zorgverzekeraars verplicht iedereen te accepteren voor een basisverzeke-ring zonder extra kosten, ongeacht het medisch verleden. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) ziet toe op de uitvoering van de Zorgverzekeringswet door de zorgverzekeraars.

GeneesmiddelenwetDe Geneesmiddelenwet schrijft de eisen voor die in Nederland gelden

wetten, regels, normen en richtlijnen kunnen de op schaling van een zorgvernieuwing behoorlijk in de weg zitten. het is daarom zaak om goed op de hoogte te zijn van wet- en regelgeving die van invloed zijn op uw innovatie. en verdiep u ook in op stapel staande wijzigingen. opschalen vereist immers een lange adem. tegen de tijd dat uw vernieuwing breed wordt toegepast, zijn er vast weer nieuwe regels waar u rekening mee moet houden. Daarom: een beknopt overzicht.

saMengestelD Door: jacques Frankhuizen

Opschaling 29

›

voor geneesmiddelen. De wet regelt vrijwel alle handelingen met betrek-king tot geneesmiddelen, zoals de toelating, de productie, het in de handel brengen en het voorschrijven van geneesmiddelen. De regelgeving rond geneesmiddelen wordt sterk beïnvloed door Europese regelgeving.

KWZ De Kwaliteitswet zorginstellingen (KWZ) verplicht zorginstellingen in Nederland hun eigen kwaliteit te bewaken, te beheersen en te ver-beteren. De wet is in 1996 opgesteld en geldt voor alle zorginstellingen in de zorgsector. De Kwaliteitswet omschrijft het begrip ‘zorginstelling’ als: ‘het organisatorisch verband dat strekt tot de verlening van zorg’.

Wet BIGDe Wet op de Beroepen in de Indivi-duele Gezondheidszorg (Wet BIG) heeft als doel om de kwaliteit van de beroepsuitoefening te bevorderen, te bewaken en de patiënt te bescher-men tegen ondeskundig en onzorg-vuldig handelen door zorgverleners, in deze wet aangeduid als ‘beroeps-beoefenaren’. De wet spitst zich toe op de individuele gezondheidszorg: zorg die rechtstreeks is gericht op één persoon. De Wet BIG regelt de titelbescherming voor een aantal beroepsgroepen in de zorg.

WmoDe Wet maatschappelijke onder-steuning (Wmo) regelt dat mensen met een beperking de voorzieningen, hulp en ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Dit kunnen gehandi-capten, ouderen of mensen met psychische problemen zijn. Het doel is om mensen zo lang en zo zelf-standig mogelijk te laten deelnemen aan de samenleving. De Wmo maakt gemeenten verantwoordelijk voor deze maatschappelijke ondersteuning.

WmgDe Wet marktordening gezondheids-zorg (Wmg) regelt de ontwikkeling, ordening en het toezicht op de mark-ten voor gezondheidszorg. De wet is bedoeld om de kosten van de zorg onder controle te houden en be-schermt de positie van de patiënt. Het beleid daarbij is dat de zorgmarkt gestuurd wordt vanuit de vraagzijde. Alle zorgaanbieders en zorgverzeke-raars moeten zich houden aan de regels van de Wmg. Deze wet bepaalt tevens de instelling en positie van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) als zelfstandig bestuursorgaan, dat toe-zicht houdt op de markten voor zorg.

WgboTussen hulpverleners en de patiënten spelen wederzijdse rechten en plich-ten een belangrijke rol. Deze rechten en plichten zijn voor een deel vast-gelegd in een specifieke afdeling van het Burgerlijk Wetboek (BW), ook wel aangeduid als de Wet op de genees-kundige behandelings overeenkomst (Wgbo). Het doel van de Wgbo is om de positie van de patiënt te bescher-men. Er mag daarom niet ten nadele van de patiënt van de Wgbo worden afgeweken.

WbpIn de Wet bescherming persoons - ge gevens (Wbp) zijn voorschriften op ge nomen die de privacy van persoons gegevens van burgers beschermen. De wet is van toepas-sing op alle vormen van het ver-werken van persoonsgegevens, ongeacht of die verwerking op papier of in com puterbestanden gebeurt. Onzorgvuldige verwerking van persoonsgegevens kan grote consequenties hebben voor de privacy van burgers. Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) houdt toe-zicht op de naleving van de Wbp. Iedere verwerking van persoons-

Opschaling30

gegevens moet gemeld worden aan het CBP of aan de ‘privacy officer’ binnen de zorgorganisatie. Het CBP neemt die meldingen op in een open-baar register.

Wet op de medische hulpmiddelen De Wet op de medische hulpmiddelen biedt bescherming aan patiënten en gebruikers op het gebied van veilig-heid en gezondheid. Het beperkt de risico’s van onjuist functionerende producten bij het ontwerpen, fabrice-ren, verpakken en toepassen van medische hulpmiddelen.

WtcgChronische zieken en gehandicapten maar ook ouderen en arbeidsonge-schikten kunnen een beroep doen op de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). Deze wet regelt de financiële onder-steuning voor betrokkenen als tege-moetkoming voor de extra kosten die een ziekte of handicap met zich mee-brengt. De uitvoering gebeurt door het CAK (Centraal Administratie Kantoor), de uitvoeringsorganisatie in de zorg- en welzijnsector.De Wtcg kent een lage en een hoge tegemoetkoming. De hoogte van de jaarlijkse tegemoetkoming hangt af van leeftijd, zorggebruik en woon-situatie. De rijksoverheid financiert de tegemoetkoming.

WpgDe Wet publieke gezondheid (Wpg) regelt de organisatie van de openbare gezondheidszorg, de bestrijding van infectieziektecrises en de isolatie van personen en vervoermiddelen die internationaal gezondheidsgevaren kunnen opleveren. Ook regelt de wet de uitvoering en inhoud van de jeugd- en ouderengezondheidszorg. Deze wet komt voort uit de Internationale Gezondheidsregeling van de World Health Organization (WHO).

Richtlijnen en normenBeroepsgroepen stellen zelf ook aanvullende richtlijnen op. Een voorbeeld is de Richtlijn online arts-patiënt contact van KNMG. Deze gaat in op de vraag onder welke voorwaarden artsen online contact met patiënten kunnen onderhouden. Verder zijn er meerdere normen die relevant zijn voor informatie-uitwisse-ling. Deze normen hebben geen wet-telijke grondslag, maar betreffen tech-nische standaarden. NEN bijvoorbeeld heeft verschillende Normen en Tech-nische Afspraken gepubliceerd in de zorg, zoals de NEN 75-reeks.

Opschaling 31

Dit overzicht is mede tot stand gekomen door NICTIZ, dat teksten beschikbaar heeft gesteld die in maart 2013 gepu-bliceerd worden in een speciale uitgave over wet- en regelgeving. Kijk voor meer informatie op www.nictiz.nl.

Opschaling32

wilt u aan de slag met opschaling, maar heeft u geen idee waar te beginnen? het onderstaande routeplan biedt houvast. het geeft u een overzicht van alle relevante opschalingsaspecten die in de voorgaande artikelen uit deze gids beschreven zijn. zoek de elementen bij elkaar die voor uw opschalingsproject noodzakelijk zijn en ga ‘op pad’. Met daarbij de tip om dit routeplan niet als een vaste route te beschouwen. opschalen is een complex en parallel proces, veel vragen zult u al aan het begin van uw opschalingsproces moeten beantwoorden.

een routeplan voor opschaling

2. bewijs eFFectiviteit

3. stakeholDersanalyse

4. kosten-batenanalyse

5. FinanciËle onDerbouwing 6. oPschalingsstrategie

7. risico-analyse

8. Planning

9. Monitoring

10. vraag hulP 1. Project beschrijving

Opschaling 33

Zie artikel:

wet- en

regelgeving

Pagina 28

Zie artikel:

Doorontwikkelen

Pagina 23

1. Een gedetailleerde project-beschrijving

• Geefaanwelkvraagstukof probleem uw opschalingsproject beantwoordt of oplost.

• Beschrijfdevernieuwing,dedienstof toepassing.

• Geefaanwaaruwvernieuwingalwordt toegepast, wat de successen zijn en in welke behoefte(n) van de gebruikers cq. stakeholders wordt voorzien.

• Beschrijfhoeuwvernieuwingaansluit bij richtlijnen, protocollen, ontwerpen en/of zorgspecifieke standaarden. relateer ook aan de relevante wet­ en regelgeving.

• Beschrijfwelkedoorontwikkelingnodig is, op basis van het bewijs van effectiviteit (punt 2) en de stakeholdersanalyse (punt 3).

2. Lever bewijs van effectiviteit • Beschrijfenbewijsdeeffectiviteit

vanuwvernieuwing;laatde‘evidence’ zien. welke maatschap­pelijke en/of zorgspecifieke effecten worden met uw vernieuwing behaald? denk aan gezondheids­winst, servicewinst, organisatie­winst, strategische winst.

• Maakdezeeffectenmeetbaar.Of geef aan met welke metingen u ‘indicaties’ van deze effecten zichtbaar gaat maken.

• Welkperspectiefbiedtuwvernieu­wing? Bijvoorbeeld op het gebied van kosten en baten en efficiency, maatschappelijke opbrengsten.

3. Stakeholdersanalyse • Geefaanwelkepartijenbetrokken

zijn bij het gebruik van uw ver nieuwing.

• Maakexplicietwelkepartijenformeel als deelnemer in de opschaling participeren en welke partijen verder betrokken zijn bij de totstandkoming en uitvoering van uw opschaling.

• Geefvanallepartijenhelderaanwelke rol zij vervullen. denk aan leverancier, afnemer, eindgebruiker, hoofdaannemer, onderaannemer, adviseur en bestuurlijke sponsor.

• Maakperstakeholderinzichtelijkwelke belemmeringen er eventueel zijn om de opschaling te realiseren. deze informatie in belangrijk om draagvlak te verkrijgen.

• Beschrijfwelkebelangendeindividuele partijen hebben om eventuele belemmeringen op te lossen.

• Geefaanwelkdraagvlakeralisvoorde vernieuwing bij stakeholders, zoals zorgverleners, bestuurders, verzekeraars en brancheorganisaties.

een routeplan voor opschaling

Zie artikel:

bewijs van eFFectiviteit

Pagina 16

Zie artikel:

saMenwerken

Pagina 19 en

Draagvlak

Pagina 4

›

34 Opschaling

Zie artikel:

De rol van De overheiD

Pagina 35

4. Kosten-batenanalyse • Geefaanwelkkosten-bateneffect

bij welke partijen de vernieuwing oplevert.

• Maakdaarbijonderscheidtusseninterne baten (voor ieder van de betrokken organisaties) en externe baten (maatschappelijke baten).

• Maakookonderscheidinfinanciëlebaten, andere kwantificeerbare baten (aantallen of percentages) en niet­kwantificeerbare (kwalitatieve) baten.

5. Financiële onderbouwing • Geefeenfinanciëleonderbouwing

van de opschaling.• Berekendevereisteinvesteringen

(in termen van mensen, middelen, geld).

• Geefaanhoedeopschalingwordtgefinancierd (tijdelijk, structureel, of anders).

• Steleenrealistischeenovertuigendebusinesscase op. Maak aannemelijk dat er uitzicht is op een zelfbedrui­pende (gezonde) opschalings­ en beheerfase.

6. Kies een opschalingsstrategie• Beschrijfdeactiviteitendievoort­

vloeien uit de stakeholdersanalyse/draagvlakverkrijging, de benodigde doorontwikkeling en de bekostiging.neem daarin op welke informatieve, educatieve en faciliterende activi­teiten u gaat uitvoeren en welk projectteam u daarvoor nodig heeft. wie gaat wat doen tijdens de opschaling? Vergeet vooral het communicatieplan niet.

7. Risico-analyse • Geefaanwelkerisico’suwopscha­

ling loopt, inclusief de kans dat zo’n risico ook optreedt en de impact ervan.

• Benoemdesucces-enfaalfactorenvan uw opschalingsproject.

• Geefaanmetwelkemaatregelenu deze risico gaat beperken of het succes gaat bevorderen.

8. Planning • Geefinzichtindeplanningvan

het project. inclusief een beschrij­ving wie verantwoordelijk is voor welke activiteiten en de project­resultaten in sMArT­vorm.

• Beschrijfwelke(deel)productenwanneer beschikbaar zijn. Besteed aandacht aan fasering, mijlpalen, activiteiten, tussenresultaten, evaluatiemomenten en go/no­go­beslissingen.

9. Monitoring • Beschrijfophoofdlijnendekwali­

teitsbewaking die u tijdens de looptijd van het project gaat uitvoeren. denk aan een nulmeting, voortgangbewaking, haalbaarheid van de doelstellingen, financiën, risico’s, businesscase etc.

• Vermeldaanwelkepartijenwordtgerapporteerd.

10. Vraag hulp• Uzulttegendingenaanlopen

waar u zelf niet uitkomt. Zoek in zo’n geval hulp. Bijvoorbeeld bij www.zorgvoorinnoveren.nl.

Zie artikelen:

vacature iDeale

ProjectleiDer

Pagina 27

en Doorontwikkelen

Pagina 23

Zie artikelen:

wie betaalt

Pagina 9

en wat wil De

zorgverzekeraar?

Pagina 13

Opschaling 35

wat kunt u als zorginnovator nog verwachten van een overheid, die meer afstand neemt en vanwege bezuinigingen steeds minder subsidie kan verstrekken? een toelichting op de nieuwe rol van het ministerie van vws, namelijk die van systeemverantwoordelijke. Plus enkele ervaringen en verwachtingen uit het veld.

auteur: barbara van Der linDen

In het Nederlandse systeem wordt de verantwoordelijkheid voor goede en betaalbare zorg steeds meer neer-gelegd bij de partijen in het veld: de professionals, de zorgorganisaties en de zorgverzekeraars. Die partijen zijn dus ook aan zet als het gaat om opschaling van innovaties. In deze transitie naar een gereguleerd markt-systeem is dus sprake van een terug-

trekkende overheid. Daarnaast zullen er minder subsidies en programma’s vanuit de overheid beschikbaar komen vanwege de bezuinigingen.

Subsidie als keurmerkHet veld lijkt de dichtgedraaide subsidiekraan overigens niet als een onoverkomelijk obstakel te zien. Diverse zorgvernieuwers blijken

de rol van de overheid

›

Opschaling36

creatieF Financieren“Ikzochtnaareenplekvoormijnzoonmetschizofrenie,waarhetwonen en leven zo gewoon mogelijk is. Omdat die er niet was, hebben we samen met andere ouders een innovatief wooncomplex gerealiseerd met volwaardige appartementen en een mooie inrich­ting. Middenin een woonwijk in leusden. Het effect is verbluffend, mijn zoon van 33 jaar gaat bijvoorbeeld voor het eerst in zijn leven op zoek naar een betaalde baan en ziet de psychiater nog maar eens per halfjaar in plaats van elke zes weken. we hebben dit zon­der subsidie voor elkaar gekregen. er is geld zat, je moet er alleen creatief mee omgaan. de ouders hebben bijvoorbeeld zelf actief fondsen geworven. en nu willen we opschalen, want de wachtlijst is lang. Het (kosten)plaatje is overtuigend. Het woonoppervlak is van gemiddeld 15m2 naar 70 m2 gegaan. Tegen gelijkblijvende woonkosten voor de zorgaanbieder! Het bespaart de gemeenschap bovendiengeld;weziennamelijkeendalingindezorgkosten.Metwat opstartgeld zouden we dit concept landelijk kunnen uitrollen. Toch kom ik maar lastig binnen bij Vws en verzekeraars en dat verbaast me.” Mary dekker, stichting Plus wonen

ook op eigen kracht financiering te kunnen vinden (zie kader Creatief financieren). Wel wordt gewezen op de positieve uitstraling die een subsi-die met zich mee brengt. “Een subsidie geeft je de bevestiging dat je goed bezig bent en het is voor bestuurders een sig-naal dat de overheid achter jouw idee staat,” zo merkte een zorgvernieu-wer op tijdens de Opschalings-top. Een soort keurmerk dus. Verder blijkt er behoefte aan een fonds om de over-gang van idee naar vermarkting te maken. Om te voorkomen dat een innovatie in de ‘valley of death’ verdwijnt.

De overheid als systeem-verantwoordelijkeWat is nu precies de nieuwe rol van de overheid? In het geval van de gezondheidszorg gaat het om het ministerie van VWS. Zij neemt steeds meer de rol in van systeem-verantwoordelijke. Dat betekent: de werking van het gezondheids-

zorgsysteem bewaken, zorgen voor goede randvoorwaarden en belemme-ringen wegnemen. Als het systeem niet goed werkt, dan kan zij ingrijpen met stimulansen. Bijvoorbeeld met onderzoekssubsidies via ZonMw. Of door aanpassingen in het systeem door wet- en regelgeving. Een voor-beeld is de Voorwaardelijke Toelating, een regeling die wordt uitgelegd in het artikel ‘Wie betaalt?’ (zie pagina 9).

IngangEen ervaring uit het veld is dat het in de praktijk soms lastig is om een ingang te vinden bij VWS. De vraag hierbij is overigens of het ministerie de zorgvernieuwers ook rechtstreeks verder kan helpen. De tendens is namelijk om meer afstand te nemen. En voor specifieke vragen over het zorginnovatieproces is een loket opge-richt: www.zorgvoorinnoveren.nl. Vragen over onderwerpen waar VWS over gaat, komen via dat loket bij de juiste persoon terecht.

Opschaling 37

Toelating verzekerde pakketOp één gebied is de overheid overi-gens wel primair verantwoordelijk: de toelating van zorgvormen tot het verzekerde pakket of de AWBZ en Wmo. Zorgvernieuwers komen de overheid daar dus tegen en hebben dan te maken met de procedures die daarvoor gelden. Het CVZ en NZa zijn de overheidsinstanties die deze wettelijke taken uitvoeren.

Terreinen overheidResumé: het is in deze transitie naar een gereguleerd marktsysteem lastig om precies en voor langere tijd te zeggen hoe de verantwoordelijkheden en taken tussen de overheid en het veld zijn verdeeld. Toch kunnen we een aantal terreinen noemen waar zorgvernieuwers de overheid voor kunnen vinden.

• Uitlegoverhetsysteemende wetten, regels en procedures.

• Wegwijsbiedeninhetsysteem,inclusief actuele ontwikkelingen en wijzigingen.

• Stroomlijning,afstemmingenver-eenvoudiging van de procedures die innovatoren tegenkomen. Denk aan criteria voor toekenning onderzoeks-subsidies, toelating en/of tijdelijke toelating tot het pakket, en het vast-stellen van prestaties en tarieven die nodig zijn om bekostigd te worden uit het verzekerde pakket.

• Kennisverspreidingoveropschalingen hulpmiddelen daarbij.

Om toegang tot deze informatie en hulp te vereenvoudigen, is

www.zorgvoorinnoveren.nl opgericht.

geMeenten“Hetspeelveldverschuiftvanhetrijknaardegemeente,datervarenwij dagelijks aan den lijve. Kijk naar de wmo en de beweging dat steeds meer zorgtaken bij gemeenten komen. Met de digitale steden Agenda, onderdeel Zorgende stad spelen wij daarop in. dit is een samenwerking tussen steden die onder andere werken aan opschaling van oplossingen waardoor mensen langer thuis kunnen blijven wonen. innovatie is daarbij belangrijk. enschede heeft zelf een innovatiefonds van € 10 miljoen beschikbaar, waar zorg een onderdeel van is. dit is een ‘revolving fund’, het is de bedoeling dat dat geld ook weer terugkomt.” Hans Haveman, gemeente enschede

“blij Met zorg voor innoveren”“Onzezorgvernieuwingbestaatuithetbiedenvanondersteuningaan mantelzorgers van naasten met dementie. Tot nu toe redden we het met tijdelijke bekostiging, maar voor structurele financiering ontbreekt een wettelijk instrument. de mantelzorger wordt namelijk niet gezien als zorgconsument. dementelcoach heeft daarvoor aan­geklopt bij www.zorginnoveren.nl en is blij met de hulp en de ondersteuning die we nu krijgen. we zitten nu eindelijk bij Vws aan tafel om over dit probleem te praten.” Maryanne Telkamp, dementelcoach.nl

›

Opschaling38

colofon

auteursJacques Frankhuizen, M&ICTBarbara van der Linden, ZonMwRuben Prins, Agentschap NLMarij Smits, ZonMw

opdrachtgeverStefan Ottenheijm, Ministerie van VWS

redacteurMarieke Bos, Schrijft wat u bedoelt, Den Haag

vormgevingVormVijf, Den Haag

fotografieInge van Mill, Den Haag

organisatie opschalings-topConny Pronk, ICTUBram Segijn, Agentschap NLZorg voor innoveren

contactinfo@zorgvoorinnoveren.nl

Deze uitgave is tot stand gekomen door een samenwerking van Agentschap NL, M&ICT, Ministerie van VWS en ZonMw. Het actieprogramma M&ICT is inmiddels afgerond. M&ICT is ingezet om het gebruik van ICT te bevorderen in zorg, onderwijs, veiligheid en mobiliteit. Initiatiefnemer was het ministerie van Economische Zaken. Het Programmabureau was gehuisvest bij ICTU.

Opschaling 39

Meer weten?de opschalingsprojecten van ZonMw, M&iCT en Agentschap nl zijn terug te vinden op www.zorgvoorinnoveren.nl/opschaling. U vindt hier de projectbeschrijvingen, wat de projecten bereikt hebben en in veel gevallen ook gedetailleerde informatie, zoals eind­rapportages, businesscases, stakeholderanalyses etc.

zorg voor innoverende website www.zorgvoorinnoveren.nl biedt nog veel meer. de vier overheidsorganisaties die een rol spelen in het zorginnovatieproces – het ministerie van Vws, het college voor zorgverzekeringen (CVZ), de nederlandse Zorgautoriteit (nZa) en ZonMw – hebben hier alle informatie gebundeld over het zorginnovatieproces. denk aan beleid, praktijkvoorbeelden en antwoorden op veelgestelde vragen over een specifiek themadossier, zoals eHealth en implementatie en opschaling. U kunt lid worden van een netwerk. en via de linked in­groep in contact komen met zorgvernieuwers, beleidsmakers, investeerders en andere deskundigen. loopt u ergens tegenaan? Via het contactformulier kunt u uw vraag stellen. waarna deskundigen van de vier overheidsorganisaties graag met u meedenken over een oplossing.

V.l.n.r.: Conny Pronk, Jacques Frankhuizen, Barbara van der Linden, Marij Smits, Stefan Ottenheijm, Ruben Prins