Open Monumentendag 2010

De vier elementen

In den beginne….bij de Grieken

“alle stoffen zijn

opgebouwd uit

vier elementen” en “de krachten van

haat en liefde”

Open Monumentendag 2010

Verder gezet door alchemisten en natuurfilosofen

Wetenschap bewees enkele stellingen binnen dit wereldbeeld, o.a.

dat de aarde rond is

Lavoissier (18de eeuw) “een element is een stof die niet verder opdeelbaar

is… Ze zijn de bouwstenen van de scheikunde en alle materie”

Open Monumentendag 2010

Rode draad = interactie door aantrekking en afstoting

Een liefde-haat polariteit:►De liefde: of de behoefte aan de vier elementen

- leven van de vier elementen- ingrijpen op de vier elementen- genieten van de vier elementen

►De haat: of de verdediging tegen de vier elementen- leven met de vier elementen- erfgoed beschermen tegen de vier elementen

Samenhang tussen relaties in tijd en ruimteDikwijls een spel van verschillende elementen

Open Monumentendag 2010

wateR

- geeft leven, doet rotten

- geeft leven, overstromingen zijn vernietigend

- geeft rust, is ontspannend

Open Monumentendag 2010

- nabijheid van water = cruciaal voor nederzetting

natuurlijke waterlopen vruchtbare gronden, verdediging voedsel (visvangst) haveninfrastructuur boten (soms specifiek)

kanalen verdediging (grachten, militair) beheersen van water (landbouw) transport (industrie)

Open Monumentendag 2010

Visserij: verdwenen haventjes

Boekhoute

Open Monumentendag 2010

verdedigingsgrachten

Ertvelde, Hoge Wal

Open Monumentendag 2010

Hoeves met walgrachten

Zomergem, Rostraat

Open Monumentendag 2010Leopoldkanaal

Schipdonkkanaal

Kanaal Gent-TerneuzenLieve

Kanaal Gent-Brugge

Open Monumentendag 2010

…met infrastructuren…

NeveleSint-Laureins

duiker

Adegem Maldegem

Open Monumentendag 2010

Water om te drinken

waterputten pompen

waterdistributie

Open Monumentendag 2010

Knesselare, boomstamwaterput

Aalter, vierkante waterput in hout

Waterputten

Open Monumentendag 2010

waterpompen

Open Monumentendag 2010

Eeklo 1937

Zelzate 1952

Sint-Jan-in-Eremo 1983

Eeklo 1989

watertorens

Open Monumentendag 2010

Waterdistributiecentra

Eeklo 1937

Kluizen 1974

Open Monumentendag 2010

Water als krachtbron: watermolens, hoosmolens, poldermolens

Verdwenen?!

Beschermen tegen water?

Overstromingsgebieden, bemalen,

bedijken

Typische dijkhuisjes

Open Monumentendag 2010

Water

hygiëne: badkamer, toilet

Maldegem Eeklo

Open Monumentendag 2010

- recreatie: zwembad, kreken, waterpartijen in tuinen, vijvers,

bruggetjes, ijskelders

Open Monumentendag 2010

- ‘brandend’ water: jeneverstokerijen, brouwerijen,…

- ‘zuiverend’ water (religieus)

Open Monumentendag 2010

- warmte, gezelligheid, voedsel

- kan huizen platbranden

- meest verraderlijke van de elementen

vuur

Open Monumentendag 2010

Vuur in huis: haard

bakovens

Open Monumentendag 2010

Vuur bij landbouw: smidsen

Open Monumentendag 2010

Vuur bij industrie: stoom(machines, ketelhuizen, schoorstenen)

Waarschoot

▼Eeklo

Open Monumentendag 2010

Vuur bij transport: (stoom)trein en tram

Open Monumentendag 2010

Beschermen tegen vuur- verordeningen

- brandbestrijding: versteningsproces- brandweer

-onderscheid: stedelijke context, platteland

Open Monumentendag 2010

Bodemgesteldheid: vruchtbare gronden

Ontginnen van aarde: turf, zand, leem

Gebruiken van de vruchten van de aarde

aarde

Open Monumentendag 2010

Gebruikmaken van aarde voor transport: wegen

Kasseiwegen, trage wegen (kerkwegels)

Open Monumentendag 2010

Genieten van de aarde

Tuinen en parken

Oranjerieën, moestuinen

Open Monumentendag 2010

-alom aanwezig- is krachtbron

- plant geluid voort- te veel = storm !

lucht

Open Monumentendag 2010

Lucht (wind)

doet de wieken draaien

Enkele kaartjes

Open Monumentendag 2010

Oost-Vlaamse watermolens Oost-Vlaamse staakmolens

Open Monumentendag 2010

Oost-Vlaamse bovenkruiers Oost-Vlaamse rompen en restanten

Open Monumentendag 2010

Knesselare Lembeke Ertvelde

Open Monumentendag 2010

Doornzele

Zelzate

Maldegem

Open Monumentendag 2010

Beschermen tegen windbv. bos, aanplant

inplanting bewoning

vorm bedaking

Het Leen

Open Monumentendag 2010

Lucht in combinatie met

vuur = luchtverwarming

o.a. kasteel van Poeke

= gevaarlijk !

(grote branden)

Gezonde lucht cf. thema 2009 Zorg

Open Monumentendag 2010

Orgels

vraag aan organist om

werking van orgel

uit te leggen

GENIETEN van “lucht”

Open Monumentendag 2010

De vier elementen als leeswijzer voor het erfgoed

- De vier elementen als bouwstenen met eigen specifieke eigenschappen- Kader met leesregels

- begin bij een object (constructie of site): oorspronkelijke functie?- staat niet alleen: de plaats ?- kijk naar de omgeving: het landschap ?- plaats het in de streek: uniek of karakterbepalend?

Vertel het verhaal: waarom hier? waarom zo? hoe kwam dit tot stand? wanneer? door wie?

Open Monumentendag 2010

Voorbeeld: Huysmanhoeve, Eeklo

Open Monumentendag 2010

1. Bekijken in tijdskader

Oorsprong: ontginningshoeve

Functies doorheen de tijd (leprozerie, voedselopbrengst, landbouw)

Gebouwen: uit diverse periodes

Poortgebouw = oudste

Woning : 17-18de eeuw

Bijgebouwen: 18de, 19de, 20ste eeuw

Open Monumentendag 2010

2. Bekijken in het landschap

Ontginningslandschap (ook oude kaarten bekijken)

Open Monumentendag 2010

3. Bekijken in de directe omgeving

Open Monumentendag 2010

Open Monumentendag 2010

Open Monumentendag 2010

Contactpersonen:Martine Pieteraerens, provinciaal

OMD-coördinatorLuc Bauters, consulent archeologieIgnace Van Driessche, consulent

geschiedenisJan Lescruwaet, coördinator Trage

WegenRegionaal Landschap Meetjesland

Comeet

Open Monumentendag 2010

Dank voor uw aandacht

en veel succes !