Ook waterdragers hebben dorst - Mark Luyten

85
!"

Transcript of Ook waterdragers hebben dorst - Mark Luyten

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ������!����"�

���

������������� � ��������������� ���������������������������������������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ������!����"�

��� �!�#����#��������$�����������%�����

�� #���������� %������&������ %�������& ����'� (����� ��� ������)*����+����,�"� -�����������

.�������� #���������� /��& �������

�� %& ���0�1�2����3�&���������+������� .�����3����44�������&� 5���������3�����������5���6����&�� �����& �3��.#��� 5����3������& ������7������������4� 6 �����3���� ����� %& ��4����1�(�0���3����������

�� *�!����������&�74���'� .��������& �7!����"� -����������3�

�� -%� #8 $9��� #-6 ���)���:,�&� �44�����������������

;� ���0����:� .��������������

�� *������� %& ��4���3�-��� ��!���%�&����(<& ���� �����&� .����3�%�&������#��&��.����� ������ =�����3�-���� 6����� ������� 6�����3���& ���� �����4� .����3�2�����������(������������.�������

�� .� �������!���.�������� �� ��������&���2(. ������� ���� ��������&� ���� ��������

�� ��!����������.������%�&������$������������

�� #��������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ������!����"�

�� 5���������*��������� .��������& �7!����'� =������� ���!����� ���!������

�� �������� �������&� ���������������!���

"� 9���&�>���� ���������������������� � ��������!���������&� ������� &��?������������� �����������������!��� �������4� �����4�&�����

;� 6��������7��:� 8�����7�����.���������%�&������$�������������� 6������� $��������������� *�!��������� 6�74���

$����@0��4�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'�!����"�

��� ��

/��������������7���������������������#������ ������A������������& �� ��������������0��4�������������7���-�� ��4��!�������7� ��������7���0�������B&��?�������C�)���!���������������� �����,����������� ��4������B��������C�)������������������D�����!������������!����D�!���������,�����7����4���������������������������������������3��

• ����!��������������������& ������7������������• ������������������� ������0���� ������• �������������/������� �������

���� ������0������������������������:�7����!��������0���������������������������7���A��� ���!������������������������!����������7���������!����������6A2������A�����������������7�D�������������������������������������������0�����7��!��������E�7��������������������0�7������������������������������0�7��"������ �7�������������������& �������������-��������� �7������A����0���� �7���������� ���!������4������������ �7������������������7�& ����������� �70��4��������& ��!������������������!���0�7��&������>���$����7����������� �7��!�������������������B�& ��4C�����������0�7��;���������� �7�����!�!������������D�FF��7���������!����� �7���4��0����������������0�7����!��������� ������������������������D�����0����������� �����& �0�7��!�������� �����!�����#�� �������!� ��������& �����������������!����������!���!�������� ����E����������������������!������������A������& �� �������������� ���4����������7��������7��������������������������� ��������!��0��4��������0���������������������������E�������� ���!���������7��������!���!���B!��������C��2��������� ����������D�����������������& ������ �������������4����� ���!����������(�������0���� �������B��������C���������D������������� ������!��������-��������� ������������E����������!���!��& �������������������������������������� ��������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"�!����"�

�*�4������������������������� ��������!��� �����������&����&������������������������������������������&��������������������������������������������& ��44������������ �����(F��!����������������� �� ����!��������������0����� ������� ���!�����G�����������������&�����������0����4�������#������0����!�������������������������������!���>������������������������������������������������-��������������!������#�����������������!��& �������$! �����������������������������!��& �������4�����������7�����7����������8��& �����������������������������������������������������4�3������!��� ����� ��������������7D����������D����& ��44� ��������������D���0�!�����A������������������4�&������������������0���������������������� ���!�����������������������������G���������������4��������� ������������������������7�����#�� ��� �������D�!������������������7�D�� �������44���������� �������D��������0���������(!�����������0���������!�����������������0����������7������!�����7����0�����������G����7������� ���!������������!�����-���������!��& �����������!����� ���������������������0�� ��4����0���D������0�����������7���0����������� ��� ��4��G��������������������������������������G��4�������0����� ���B�������C�������������!������������� ����#�����������������B��&������������������C���� ����������������������������������� ���� ������=����������������������7���������!�������������0������������������������ ��4����������!����������!����!��� ����������!������(����7�����������7��������������������!���&������>�����0���������������D����������������������4�0��4��������������2�����7����� ����������4����������������!���������������������������� ���!�� ������3�

• �������������������!������7���• 7���������������� ������������0�7��• ��� ������7���7���• 7������� ��������� ���0��4�!�������• �����������7������7� ������• ���������������H�0������• ������� ����������������� �����������������• 0�������������7������������������• I�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;�!����"�

2��0�7�����������'�7���!�������0��� ���>��0�7������7������0��������!��������7�������#��0������!������&��?����D�������!�������������D�&��& ��4�����!������(�������0����D��������������������#�������0��4������(����7��7������0�7�����������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:�!����"�

����!�����.�7����������������������& �������������������������������������������7���������������0��4���4���7� �����������(�������������!����0�����& ��������������������!����0��&�����<�������& ������������2��������������������& ����0�7��0���&�����<��G�����������!�������������&����&���4�!���D������0������������������!��� �����!����E������������� ����������& ������������������0�& �����!���!����������& �����������& �����" ����#��� ���& �74�� ���!����� ��������)/����0��������7����0����2������������������7����0��J,�

������������ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ � ���������������������������������!�������������������!��������������"������������������#$%�����������������������&���������������������! �'������������������������������"�������������������!������������������������������������������������������������������ �(������������������������������������������������������������������"����������������&�����!������������������� ��

(��!�!����������& �74��0��������������������� ��������������� ��4�7���������&���������&��D������7�0������������D� ���!������D�����������&������>����������!����������������������������7������������������&�?���������0�����������������0�7����� ��� ��0��4�����������!��������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ������!����"�

$���� � ����(�������������������������4��������� ����!�������& �!����-��� ��4��������������������!���!����������(�����0��4����������������������������!����!��& ������������������& �!����G������!�������������7��0��4��������������%��!�&�

www.markluyten.be 4

$���� � ��

�Burnout�Tegenoverdracht�Secundaire stressreactie�Secundaire stressstoornis�Vicarious Traumatization�Secundaire traumatisatie�Compassion Fatigue�Werkbelasting�Depressie�Overbelasting�Surménage

��-���0�7���������!���������������������������������������!�����������������������������E���������������!������������� ������������������������0���D�������4�������������������������!�����4����������7���0��4��4������������& �7!��D�����������������������������FF���������!��& �����������������������������8���������������4��������������& ������7����!�������!������������������4�����������0����0���������2��0�7����!����7��7�������������������4����0���������������� ���������E($�������� ��������������������!���������������������& ����������� ����7��������� ��������%��!�'��.������7��������!�����0�7������������������&���������������K��4����������������&������������������������������������!��& ���������0��������� �������-�0����������������!���0������4�&���������������������������������4�����(K��4��������������0���������FF��4��������!��& ��������������������������������(������������������������������������������L�!��������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ������!����"�

G��0����!�������� �����������������������������!��& ���������0������-�������������!�������������&����<�����������������!F �4���!�����������������-�0���!����4�&������������������������������� ��������!����!�������� �����������������(��0������FF����������D���7!���������������������������������!���D���� ������������������44�&�� ��������(���������������������7����!�������& ���&��&�����������������������������������������!��& ��������������������������������������������&�&���������������!�����0���������!��������!����-��&����K�������!������������!�����������������������������0���������������������������������������M����&�����8���������!�����������������!����������������)��&���!���,���������������������������������������2�������������������44�������0�������������!����������&�������� ���!���0���������6������>�D������!�D�&��?����D���!���70��I�0�7���������������������7���)������!���,��(�� ���������7����������������������������& ������7��!����)��&���!���,���&����K��������������)�����!���D����0���D���!�����,���E��������0�����������!�������0��&�����<�������������4������A�� ��������4��������������������������������#��0��� �����������������7������ �������!�������D��!�������������!����&���������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

%� ��%����������������!����������������!����& �������������������������������������������7� �����������������������!�������E����7����������0��������������)���& ���D�&��������,�!����0����������������������7������) ��� ��4!������4� ��4���������,���#������������7����������������<���������������������!������������#���������������������������.������������������0��4�����& ��������7�����������������������������-������������������� ������� ����������7�� �������!��������������� �������������������7��0�����������E������!������7�������������0�������������������!���� ����-���������������!�������������0�7�0��������������������� ���������7��0���0�7�����������������������0���������������������������& �������������������0����������������!������ ��������������@�����FF�������������� ����������������!�������<����������E������������������������0����&������!������������������0�� ��������!����������������������E������0��4��0���������&������!�������&������!�����0���������������0����&��������������������������G������!�������������� �������!����������7D������������������������������!���������0���������������& ������& ����������������������(����������0�7����&��&����������������������7���������� ����������0�7���������0����&������!��������������������������������4�������4�����������-����4���������������0����������7� ����������������������0�& ���2����������& ������������ ������������������������0���������&�������������7�������!��& ���������!������%����� ��4�����!��& ���������0�& ������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

(� � ��)���%��!����(�����������& ���������&����!��������� 4����& ��2���!������3��%��!�*��

�� N��������& ��������3�-�0����&����!��������������������&������������������������������E������������0�������������������&���������������& ����������������!��������������& ���-���!�������0�& �����������������& �����7���4��������3�

• !������ �������• !���������� ������• ���������������!����������������������• �4������������������4��&����

������& ���� �������!���������!������B!��& �����C���������������0�7�� ���������������&���4���3�

• ����&�������)��������7!��D���!���!�����������,�• � �����!�������!�������������& ���4�) ������������

��������,�E��������74�� ���0������������!��������������������

%��!����

�� E��������������3�(!�����������������& ���������������� ����������������$��������������������������������������L��������������������������,�#�� �����+����������������� ������������&����8��������7��������������������������.���� ������������������������������ ���������7�������&������&������������!��& �������0����&������)��������������,��,��������, ������ -��, .� -��+��� )� � -� �����&������������&����-����������� ��!���������������&�����44�&����!������������&����������!����!��������������������������������&,�-����������������������������������!��� �� ��������&������!������������&��������0���&�����<����������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

(������������!����������������� �����������/�-�! �.���)H������������7����4���,��������� ���������������������7�&������-���!���������!���������7���!����� ������������������������� �����!����!����� ���� �������!���������������7�������������������������&��������������& �����-�� ���� ������� ��4����������������������������� ���!�������& �����7�����������& ��& �������������������

�%��!�0���

�� #����������& ��������3�-�0�����7���!����&�����<��������������0����������������& ������� ����������������������������L�!���������������������& ���������� ��� �����������������-����������������������L�!���������&���������������������7�D����������������������������!��������������������

�.�7�& ����& ���������������������������������-���������!���0����������������������!��� �����������)�����������,������������ �������������������7��4������)���&������,��A�������������&���4����74�D������ ������������0�& ��������������������������!�!�����������������������E����!����& ������0�& ������ ���������������0����������������!������������& ������-�0�����& ������������0�& �0����������& �����7�D������������������������������!������

%� ���)����%��!�00��(����!�0�& �3�� ���+���������1���)�� �� )�� � ����)�����+�����)���%�������������D�������7�����������4�����������)�����!� ������������� ����D��������!���� ��,�.�����������!��������������%������������$�&��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

-��0���� ��D�0����������0��D�!�����������������D�������4������������8���������������#���������D�!��������D�����������������������%��!�0���2� � ������)���%�������������������*�������� ���A���������������)����� ���!���������D�������,�8� �������!����� ���/�!����!������� ��D�����������������0������ ������� ������8����� ���(�����������!��������������&��!���������������%���������������0�7��%������������������!����������������������������G�& ����& �!������� �����!������-��������)����������D���!����!�����& ������ ������ �������� ����%��!�0���3 ����.�/� ����������������.����������������������������70������0�����������������������8��������������� �������8������ ��D�4�������������%��!�0&��4!��� �����9�����/���� ��!��� ������44����������!������������A������4������B������������C�����������������0���������������������������������������)���������&���������������,�%�&��������������$�������7�������������������6��4��&����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����'�!����"�

BA����������4�����C3���������&���������9���&�>�������������������������!��������-����������& ���������������������������������0�7�� ������������!�����������������&����G�� �����0�& ���������������������������������������!��!����������������������������!��������2��������� ��� �������& �����������������������������4�&����������!���0������4�&�����!��������& �����(��� ����4�&�����������!���0����������������4����7���������& ����������+��������������D����& ���������������D���������4��������& �������������0�7�����& �����0�������(�0�7����������������������70����������������������� ���������!���������3��%��!�0���������!�����1���!) �,� ��5� � �!�� ���6�+���.7�6���8�����������7�D������D�����������������E�������������������0���������7���������-������!�����!�������@�������������������!���������������������.���������������������������(�0�7������&��4��&������� ���������������8����� ���������& ���!����������������8��������4���������!� ��������������������!�������������0�� ���%��������������0��4!��������*��& ��������& �����& �����

%� -8� ��)��1��%��!�0'��-�0�����& ������������& ���0�������������������������������!��������������!���0�����������G�������7�0�!����4�����������������������������������0����.�7������������������0�����0�������������<������0�7������7�����0�������7�����������������7����!������������0������������0�����4�������-���������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����"�!����"�

�����������0�7�����������0����!��& �����������������0�& �����������!����������4���������

��������&���������������7���7�������������������������������������0�����8��������������������������������*������4��4��������4D� ����������������7�������������#������4��(!�����#�!������!���9 �� ���:���;0�'�<D��������7������������������:���;0���<��������4���!�����������& ������������������-�����������������������������0����������������������� �����4���!���3�B���!������������C��E�����7��������������������!��������A��������������!�������������������������!����������& ������������������������������������������������%��!�0���E����������& ������������4��!�����!�������7�������� ������������������������������0��!����������������& ���������������!���������������������������������!��&�����������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����;�!����"�

���.�21� ���1� ���;9 �� ���:��5�0�'�5���������:��5�0���<��

4����� �%)��������!���.�%)���=����

( !�1�����,�����;� �!��.��������!<� 0��� �

>����� )��,� ��� �

?�6 �������,����� &*� �

@ � �������6�� ��!� &*� �

?���!�!�.����)���� ����� &�� �

8� � ������ &�� �

9����+�� &�� �

8����� ��� .� ,�������� ��� �

=����� ������1������!��� ��� �

?����6���� �&� �

��+6 �!��,� ���+��,� ��� �0� �

?���!����� )�����)�1���� ��� �

?���!�����,� ���+���� ��� ��� �

�2����7���� �����������0�& �����������&��!������������������4���!������(�������������������������%��!�0*����.�21� ���1� ���;9 �� ���:��5�0�'�5���������:��5�0���<��

4����� �%)��������!���.�%)���=����

( !�1�����,����� 0���

A� ���� ''�

: ����� ������� ���

8� � ������ &��

?���!�!�1���� �!��+��!������ &��

?���!���������+!�� .�����! 1 �����!�� ���

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����:�!����"�

8� �������!�)�.� �&�

�2���������� ���������������������� ������������������7�����&������!����0��4�����������������������������& ��0��������& ������������E�������������������������������8�������7������ ��������!����0����7�����������������������������7���������������������A���������&������!�����7����������&����44��&���!������D�������������!������������!���� ��������������!�������&���������������-������4������ ���!�������������& ���� ������������������������������0�����������������

2������� � �!����1���8����B����8����B���)������7�������!���%������5������������������� �������������&��������0���D�������4��������������������,������������������!���������� ����D����!������� �������������7��������������D��������7��!�������������������������������!���!������!����0����$�������7��������������������0�& ����%��!�����2�����& �����D�0����+��������������!���4���0�����������!��!�������B���& ������& ����& �C����������!������������������4��&���������A���������������� ���&������ �������������������& ������& ����& ���A���������������� ������!��������2����!��������0�����& ������& ����& �����B�������������CD�������������������������(�����0�7�������������������������7� �����-����������� ��4�������������4��4������������4�������������%��!��0��#���!���!��������������4����������0�7���������L�!���������������������������7���(��0�����������!������������������������������������& ������& ����& �����0����#����!���!����������4�������������������������4����&���-����L�!����������& ������& ����& ���������������������������� ���������������0��4����������%��!�����A�������& �������������������!�����������������������!�����������0�7�D���������������������������������������&�74����(���

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

�����������������!��������& ������& ����& ���������������!����!�������������4��&�������D���0������������!�����)��0�������D�!������������D���& ����!�0�����D��������������0������0�!��,��A�������0���<�������?������������& ���!���������������)!�����������,��������������0���������������D����0�& �������!���������������������!����������7� ���0��D���������������������������������������������& �����A��!������7������& �7���7������&��&�������������������!������& ��� ������������������������D����0��� ����������������7�����������7���������$�����������������������������������!�����������������&�74������������

Cfr Pierre Janet: energiehuishouding

situatie

���� ����feedback

Psychologische

kracht

investering

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

Cfr Pierre Janet: energiehuishouding

situatie

��������

feedback

Psychologische

kracht

investering

Cfr Pierre Janet: energiehuishouding

situatie

���� ����feedback

Psychologische

kracht

investering

��������������������������������

#��0�7�������BE����(������&��C������!���8������)�������& ��������!������������ �����������!���)������������,�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

���������!��& �7�������0�������������E�7� ��4�� ����!��B���!����& ��� ���CD�!����������!��� ����!����& ��������������& D� �������������������)��!���7���������!����������������4���������& ����&������������0�& ��0�����!����& ��� ����������!���0������%�����������������&�������������������D���������� ��0��4����&����������7�B����A����� �����������������������������������������������������E�7���7����������!����!���!�����D�������������& ����������D����������)������������!������!�������������������!��,D�)!����,���4�&�������������7���������B����������)�������������������������D�0��!���������������������%���������������!��������������0�7������������������0���44�&�� �����������������������������&�4�������&�����������������������������7�!���������-���������������� �������!�����!������������������4 ������7��!���!��& �������4�&������%��!����

��-����!������!�������������������������7���������������������������������7���7���������������& ��� �������������-������!���� �����������!���������&���!���!��������44�&�?������A��������������������������!���7���������& ��������������������������4�������)��O,��-����������& ��������0�& �!��������������������������������� ������������!�����������������������������<������;����������@��������������� �����!���!��� �!��������!�����������A�����������������7!����������D�0�����������& ���������������E��������!���+��������& ��������������0���������������������4����������!���������������!�����������4���������������������7��0������������������!�������������������& �����

%���� ��������4 ������7��!���-�����!������������5�K�������������!���������������������0���������!����� �����0������� &�������44�&�?�����)���������D�!���7���D��������D�&����������,�/�!������!������������������4��&��������-��)��,������7� ���������&�����������&�������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

(���� ����%��!��&��-���0��������������������������������& �!���0���������(%�-�?��������������& ��&�����������(���� �)���!�%�� �)���������� .������(� �!� �&��������-%�#8�!��������������������������& ���������������������&������������������.�����������0�7���������& ��������4�����������������������G��!�������������& ���������������& �������������������������(������������& �!�������&��4��������B����FF���4��������������������������4������7����4������������4�������������!������������0�& ������& ���4�����������������!����!�����4������������������!���������������4�!��������C�����������-%�#8������������������������������� ��4��0�����������������& ��!��������������������������!����������������������������������-���������& ������������������!��������-%� #8��/�0������!������0�& ������������������&�������� �����������!�������������������������0�7��0��� �������!� ��������7������!��& ������!��� ���������-�� ����!������������& ���>��������!���������!�����������������7����������������������& �&����������������������� �������������� ���������������& ���������� ��������44������������������������0���)����& ������4���&����4�����������������!��,�������������0������!�����4��&�����������70���!�������������������������7������& ����������)���& �����& �,���������������������������������4��&�����������70����������������������������������������������������!����������4������ �����������& ������������D�!������� ��4�����������������������!�����������������!������������������������& ����)��7!�����������������������������0����,���%�������& ��������������0��4���� ����7��������������7���������������4������������& ����������������& ����(������!��������3��

)�������������������*� �'���������������������� �+����������������������������������&��!�������������&�������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

�����)������&�,������������� �-��������������������������������������������������������������!����������������&������������&������������ ���.���!�������&��!����������������������� �/���������������������������������&��������������!������!�0&������ �1������������������!���������!�������� �/�����������!��������������������������������������� �*����������������������!����������&����� 2�����������!������������������������������&��!���!��� ��������������������������� �.���!������������������&����������������"����������������������������������������!�������������� �/�������������������������������������!������������������������� ��'�����������������������!���������������������������� �/����&�3��������������������������������&���������������������&��������������������&�����&������������������������2����!�������� �'�������������������������������������������������������������!��������������������� �4����������&�����������&�3������� �4���������������������"�������������������������������������&!������ � ��������!����������������������������������������� �+�����������������!����������������������� �

�'���������������������!���������������5�����!������!�������������� �'����������6�������!���������������&����� �+�����������������������������&�3�����������������������������������������������&�����!��������������� �(!�77��������������!�����������������������&���������!����� �*������!�������������!�������������������!��� �5�����������������������������������"������������������������&������&��� ����77����������������������������������&���&����������� �/���������������!����� �(������������������������������������������&����&������������������&�3������� �/�������������������������������������������������������� �

�A� ��������������& ������������������!����7���������0�7�����!������7���!���0�����0�7��0��������4����!���������� ��������-����������������!�����������& ���&�����8���� ����������������������0�& �����������4��������������!���������������)���,����!�����@��������� ��������!�������������������������7!��� �����������������������44�����������������������������������������$�!��������������������������4��<�������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

������������ �������������������������������������������������%�������������&�����!���� ������������������0����������&�����������������&���������*��& � ��&����D����<����D����������������D����4������I���0�7��!��������������������������������������G�����7!����& ������������0�����44�&��������&��?���0�& �������&���4���������������!���������������������������������������������7� �����������#���������!����0������������& �������������������& ������������������7��������!������������������7�����������A�����������������������& ���� ��4������������ �����������!����������!���������������������!����������������A���0���&����� ���������������� ���!�����!���������������(���!������3��

-������������������������*�������������� �4������������������������������!�89��������������������������������� �(������������:��������������������������:����������������2����!������������������������������ �'��������������������������������������������!!�� �'������������������������������ �'���������������������������*���!�����!�������������&����������������!����� �+�����������������������������!������������������������������������������������������7��������������������������������� �'��&�3�������������������!��������������������������������������������� �'����������������&����&������������������������������"�������������!����&������������&��������������������������&������������ �*��������������������������������������������������������������������!����������������!����&�� �

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����'�!����"�

���� ���

����!�����A�������������& �������7!������ ����D�!��������4���������������������7���������������������!�������!�����&�������-�0����&�������������������!���������������A����0�7�� ���&�����!���������������!��� ������!�����������!������������!������

www.markluyten.be 20

IK OMGEVING

Veldorganisatie

�%��!��'��#����!�����7��������!�������&����&��������7������!�����-���&����&���������!����������0�7�����L�!��������E����������&�����4���&������ ���B!��C�������������������&�����&���4��4�����&���4��� ������G�������/���������� ���!�������!�������������� � ����������������������������� ��������!�D����� ������& �����������������7�������������� ����-������� ���&�����!�����������������������������������!�����G��0�& �����!�����44�&���!������!����4�&�����)����������� ��,��������!��� ������������!��������������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����"�!����"�

www.markluyten.be 22

IK OMGEVING-1

Omgeving verruimen

OMGEVING-2

%��!����C��*��* ���������0�7�������������� �������������0�7��!�7����7����44������������������������������D��������������& �������!����-�0��&�����!��������������������������������������������������������������&���!��!����������������

www.markluyten.be 22

IK OMGEVING-1

Omgeving verruimen

OMGEVING-2

%��!�����-������0����� �������������&�������������E����& ��������!���������!������� ���0����������������0�����������������������������!������-�������������!�����������������������������(����������������!���������������%�����������������& �����������7����������������������0�����������7�������#�����!������������������7���<�������������������& �������!�����������/�������������0���44���������������������������������������<��������0���������& ���!��!�����!����������& ��������� ������!����������!�������������7������� �����������������!�����������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����;�!����"�

(�������������������������������������������������-�0������!�����������7��!��� �����������������&������&�������0�!���������D������������������������ ��������!���7�� ������������������������ ��������������� ����<�������������������������&����&��4������������������������������<������!���!������&�������������=��������������������������������������������������������E������������0�������������������7�����������-��������0����������������0�& ��������������7������������������������� ����������� ������D�����4���������0�& ������������@��������7�������������!������������������4� ������ ����������E���0�������������������������!�������!���������������<��������������D����������������!���������������� ����������!���������0���!����& ���&�����!��������������2���������������!����������������������������7!������ ����!����D!������������������������������!������ ��������(����� �������+��������0�������A�����!�����������������������������74����� �����0��� ��������������������������& ����!��������-������& ����& ����0�����& ������������7���B-����������������������C������!���������������������!��������������&�������!�����������)��&������,��!����������7����0��4�!������������������������������� �������7���0�����& �������������4������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����:�!����"�

4 )��!�� ��.�������������(�����������������������������������������!��3�

���������0������� ��������� ���� �������������� �������������!������������

�E�������� ����7�������������!��B��������������������!�����������������!���0��������������4�����C��.�������4����������!���7���������������������D������������� �����&���!�������������-����������������������4��������-������������������������������%��!�����-��������&��������������!�����"���%)����6���#�������& �7!�����)� �1����� �B � ���#����;�����& �74�����!����������������!���������������&������� �..����� �����!����������7��&���������������������9����D��!������0��������:'� ���������������������������E�7��������0������7�1��+������� �1�����D��3����)��.����������������������������&������������������������������� ��!��� ���������������������4����������2������������&�!��������������������������������!��& �7��������5����������������0��4������������������������������� ����������������3��� ����� ��)��)��:� ����,���������������& ����&����&�������!�����G��!��& ������������������������������������)�����& �.������#�!�����,��������������������������7���������������%�������!��& ��4�� ������������4�&��������������� ����������4�&����������������������� ���?���������������������������0�����!������������D�������7���������������������������� )��,,��+���!� �����������������!��������������������������0�& �������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

���������������!����������������� ������!�������!���0�7��&����<��

���������������������!��������������!��������������������4��������������������������

�������������4�������������������� ���!�������� �& ���!����������&������)�����4�����,� �������������������& �������!���������������������

�������� ����� �

#�����������3���� ����������������������!��������� ���!���������������������� �������44�����!����������

��� ��!�������4�������������3���� ������������0�7�� ���!������������!����������7��

��� ��!��������������3���4����������0�7��!�7�����������4������!��� �������

��� ��!�����0��4�����������3� ���!����������������������������������������������� ���!������0�& �����������������

��� ��!�����&�������������3��������������������������������������

��� ��!����������D�������D�����7������&�P������!���&��?���

6 ����������������������� �������������������������%)���.�����2�6�����������������������!���������������������������������������������!��& ��!��������������& ������7��!�����

!��& ��!����!�������& �����7�������������!���!����7������������&�������!�����������������������������������!��������)&������,����������������� �������������)������7��,���������

��������!�������� ��!��� ������ ���������������������������������4�����!��� ����������������0���

!���!��������������& ������4�������������������������������0��� �������������7� ���

!��������!��� ���B0����������C�������!�����������������������������������������0����

�N����7������������������������������������������-���!��& ��������������������� ���������� ���!��& ������������������4��������4�&�����0�7���-��������������!�������������& ������7� �����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

8�1�����E�)�+.� ��E������!���0������������������� ��!�������!���0��� �����������& �!�������(�����������������������������& ������7������!������!��� ����������������!������� ��������������������!��� ����&������& ����������������� ���� ��4���(�������!���!���.��������� ����������%��!��0��#�����"������ ���:�>�?����;��:��.�������������������������!�����!�����������������������& ��& �������������#���������������!���������%2:?����8��������;'���������������������"����;'�7�������������� ���&����4�����& ����& ����0�� �������������.�7��������!����0����������)���"��,�!������������������& ��� ���!�����������& ��& ���������������%��������& ���0���������������!��������!������& ��& ��������������������0����!�������������& ��� ������0�����7��!������#������������������A2%A�����������!���!�������������& ��� ������������0�� ����0�7���������!���������� ��D�����7����!�������������0���0�7���A���������& ��� ���!���������������O�!����������!���!�������&�����0��� �����-���0�7����������& ����������-���������!����������L�������8���������������& ����������7����7���������!��������7��������#��N������&�&����������7�������&�74��������3���O�!��������������������������� ������7��������3����O�!�����2A��)2����!����A���������& ��� ��,����������!�����!����������& ��& ����������������3���O�!������� ;'�7������!�����������������!�������������������������)!�������������& ����7�.�����,�����3��":''��������������2A���������& ��& �����& ��������3����& ��& �����& ��������44���!������!���������D��������������������-���4��0�� ���������������������������7�������������������!�����"�7����-��7����7�����&������& ����������N������!������������������������������������"����7����������������������������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

����, � )���+1�����#�����������������0���4�K��������4�������� �������!���3��� ����� ��)���G�7����& �74�������������!����3������ ��� ��� ��!� �� .�� � ����F��� �� �5�!,� ����6�� ����!��!�)!�,� �����)) �,�� ���5����)��� ))����� �����!�1�!��� ��� �! �G, ,��� ��H� .� �����!��������0�����& �7!������������� ����!���A���������7������������& � ���!��& �7��������������������������B����������C����2��0�������!���������������3�

• �����������< ���������3�����������������������• ���������0�����3���������������D�!������������������

&������D��4�������7� ��������!��& ����� ���• ��&�����������&&������ ����3�!���������������7���

��4����������&������������

%��!�����$���� ���������������������8�������%�������������������!�!����������?<�����D� ���������N����������������������������������!������������������������������������������B�!�������� ��C������������ ��4����������(����������������� ������#�� ���5�������D�������������� ���B���F����C���@��.�)��:�,����& �74�� �������!����3�B(�����F!������������������������������������!��� ������!�������F��������7D��F������)��&,�������������)���������� ����������4,D� �������0�����������4 �&�����4������&���4 ���&���4�!���������������D����������!������!�����7�������!����!�����!���������������7���!����������������!����������������������������D����0�& ����& ��& �����������& ����& ����!����!���������������C���E������������!��������������������������!����������������� ��4�����������������������������0��������������������!���!����!�������� ����#�����& �����& ��0������� ������& �!���������������!����� �����(���&����������N�������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

�44�&�?����& ���7��!������74���������������& ������������������������������& ���D��!�������� ���������������.�7� ,������ ���)���0�7����������������������� �����������������4���&�����4��&���������.�7� 1� ,����������������!���������7���7���&������������������!�����& �������)&�&����������,�����������������?��������������� �����������������4���&�����4��&�������������� ������������D�����!��������0���& ���7�������������������& ����& ����& �����������������������!�����& �������)��7�����������,���A������������& � ��������������=�A%�)@��& ����.������%& ���D�%)���.�����?���(���! �)�D�����,D������4�������!������.#D������������%��!�����-�0��!����������������������������������������&��������!�������.��������������������4���D�����������������������������&����-��� ��4���������!�������� ���!����!�����!����������� ���������8�����7�������7�������������& ��������!������ ����������!�������0���7����������7����������& ���������

(���� ����%��!��&��2��������������0���D���7�����������7�������������������������7����������� ������������0�������-%� #8 $9������#6- ���)���:,���

• (%�-�?-$:3�(���� �)�%�� �)���������� .������(� �!� �!�����A����������*��& �����& ��A���&������

• �3(-0��;����<3������� ����%�� �)���3�� �.�)�� �� .�( � ���!�:��!�9����8� ��� �!�����2����/�0�� ��������������)2E�,�

�#����-%��������������������.������������E���0������������� ����& �����0����������������������G ��!�..����!� �� . ��� ��� H�D��������������;�������������!����� ������!������������������������������������!����������G���,� ��� ��� H�����!���������������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

#����#6- ���!��������������������������44�&�?���0�������(����� �����������!������������������� �����.���������������������!����� ������������-�������������������0���������������4�� ���!������0�7��������7�����.�7�.���������������& ����������������� �������& ����)H!����� ��,����������& ��!�����4����)!� �������������� ��D�&������D������������H���������������,������ ����������������������!�������������7����4��&��������������!�������!�������44�&�?�����������������������������!�������4��������������)H��4�����&����������,���A������������7�������������7�7��0������������������������7��0����& ����7����4�������!���.���������6 ������������& ���������-��������������!��������& ���������������!��������& �������������������!���+������������3� ����������������-�����������4��������7����������& ����������������7�������������D�-%� ����7�D�������������8���������������� ���0������������������������������������7���������������������������-���������&��������7����!����������������������������������������������������-������������������������������������������������& �74������� ���������������)������������ �����������������,��-�0�����& �7!����)���������� ������& ������� ���� ���,����������������)�� ����,�������4����������� �����7�&��)�� �������D�����!������,�0�& ���������������(����������4����������������������������������& �������������������& �����!������0���D������7�����������������!����������-������������������!�����44������������������E����7����������!�����7������� ����������������& �����!��� ���������.���������������& �������������!��3�

• ���������• �!�������� ���• ����������������������• �������!����������• �������������

���� ��� ��� ��!� ��1���� � �����,����5�!,� ���� �����1����!�!�,� ���+��

) �,���

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

• ��������0�����o ����!�����!����� ���)�����0������!�������,�o & ����& �4��������������)68%,�o ���� � ����� �o ���� &�������������������

�(��������� ����4��������3������ ���� 1� ,������!I��

www.markluyten.be 18

Vergelijking burnout en overspannenheid

���� �Q ���+1�!1� )��+� ��5�1���)�� �!�������1 �!���%� �� �,��6�)� ,��.�� ���� �!��.! 1��6������,�� !

A1� ,������!Q *�J ��� ������!�0�����5������ �� �!��A@

Q @��)�� � ��������!������!���� � ���1���!� � �

Q @��)��!�����F�����6 ����!�

%��!��������� ����!,� ���

?����+�������� ����!,� �

���� �

Q 2� �I���5�� 5�1�!����

Q ���)�1���11�� �!��!

Q $ )���+1�1������)�����!�,�� !�� � ��!���!�1 ��.����!���!����)��

Q @����,�6����1��������� ,�����

Q 4��)� 1��� � ���������+�

Q �� ���, ��� �

Q %)���! � ���� � )�

Q %�K)�!����� ���������!

Q ?������!���

(,� �

Q (,� �.

Q ���)�1���1 �����

Q � )���+1������ ������,� ��� ��1���!�� ��)���� �!�

Q 8�6��� ��!���1��������1�

Q 4��)� 1��� � ��������+�; ,����!�<

Q $�1� � �����

Q ?� ������+� )���!

Q %����.�)���� �K)�!����

%��!��'��(�������������������!�����7�����������&��������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����'�!����"�

A�!�6 ���%��!�����(�0�7���������7�� ��������������������������������!������!����������E���������& ������7����� ���������������!���������������!���#������������4��������4� ���!�����������& �����������E���!�������������� ���4������������������������!������ ��������7��!������!�� ���4������������������8��������!���������������������������& ������7�����������& �����!������� �D���������0�����0������!��� �������������������������4�������������& ����������������������0��������& ������7������� ���������G��!����������������!��������������������������������4��������������0�7����!��������0�& �����������!�������!����(������0��������!�����#���������4������7��� ������0�������������7���������& ������7������������(�������� ���& ����� ������& ���������-������0���������������������������!��������������4�������0�& ��������������3��%��!��*�

�� 2����D�������������������������������&�����������0�7���������7���������������������4�&������

�� N����0�0��������&�4��������������������������������!�����!��������!�����&����&�������������D��������������������������)�����D�����������,� �����!���������.�������

�%��!����

�� (��������������������� ����!����������������������8���������������7���&����������� ����!�����!����������������������� ����������)�����D�&������D�4����&�,��

'� -������������������!�����������!����!��������������������������8���������������7���&����������������������0�& ����4 ������7���

�%��!�&��

"� 8����������������������������������������B ����������C�0����D�0�����!�0���D����������!�����D�!��������������������D�!�����������������!����������7���

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����"�!����"�

;� (������������������&�4����������� ��4�������#�� ��������7�������!�����������!������������������������D���7�����������!������������������������������& ������7���������������!��������!�������!�������!������������ ����

�%��!�&0��

:� .�7���� ��������������������������!������������������������!����������������������

�E����������0�7��0��������& ������7�����������!���������0�& ������� ���4���������������!���������?<���&��������������������������0����!��������!���!��& ���� ����(�� ���!������������������!�������������������������!��������������0�D��4������0�����������2��������������������& ������7����������������������7������!������������!�����#����4�����������& �����!������� ������0������������������4���������(���� ���������!����������������������������������& ���������& ������7����!������������@������!������������!������!��� ��������������������������������!��� ��������!����������9���4���������������8����������������& ��������� ������������7��������������������������4�������� ����������������G����7�������������0���������%��!�&���2�7�&��&�����������!����������������!����������������� �����������0�����������(�����0�������������0����.���������������������������4����������

• ������������?�����• 4�K�������!��� ���&����&������& ����& ��0����������������• &��4��������������7���!���������• ������• ��7����• ��&��4��&����• ����������&����������������������• ��������������������• ����4���������������!��� � �������!����• ���������!���4����&���!��������4��&��������

�2��0����������������!�������4�&���������������!������������������@����0��������44�����������������������������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����;�!����"�

���� �-� !������%��!�&���#���������7����0�7���������������������3�

�� #������& ��& ������������ #�����������7������������� �����������������������

�%��!�&&��(���!�������!��������������& ��& �������������!���8�� �)����,��-���0���3�B��� �!�� ������ �5� ���� � ��� ��.��CD��������������� ���������!���������������������������E���!���& ����������������0�7��0��� ������������������ ������&�����4�����0����?�������A����������������0����*���������������0����!���D���������4�������7� ���������!�!����������������E���(���-�1�� )����F)����-� !��)-�%( ����,�!���%)���.���������������!�������!�������������������7��������-�����������������������������7� ���� �����!���A���D����0���������7���0����������������������������������!���������������������!���������������������2�����!����������������� ����8������������������!�������������!���������������������������(����������������0���4������ ���% )��������!�)!����� �-� !���;%��<�!��������������.���������!��������������� ������������!���.��������7�&������>���(����������!������������������������D������7����������!�� ������!��������������&������>�������!����������#��������������������������&���44�&�����& �!����-���������&������������������.�����D�������������������������!��������!������!����7!����&������>���-�����7����������� ������7����������������0������!����������& ������7����!�������!�������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����:�!����"�

%� -���� �1��� !���I��%��!�&��-�0����������������!����������������!�������������� ����!����& ���������������������������������������������������� ������������� ���������& ���������������

www.markluyten.be 20

Het Karasek-model

Taakeisen oplopend

Regelruimte oplopend

Zinloos werk Actief werk

Passief werkSlopend werk

OntplooiingMotivatie

SpanningKlachtenGezondheidsrisico's

��@��� ��)��:�D����,������������ ���(���! �) �� �-� !��;(3�<��(����!�����������!�������������������������������������������� �����������������������������������������7� �����4������������E��������������������������������� ����0�7���������������������!���������������������������������������7������������&���4���������������!�����������������������������������4���������E����������������������������������!� ����� ���������� �����������������������������$�& ����7����������0�������������������������������������0����� ����������������& ��������B��44���C��E��������!������������ ������������������������������������������7���������������������������������&�������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

www.markluyten.be 22

Het Michigan-model

Persoonlijkheid

Sociale steunWerkPrivé

Objectieve omgeving

Subjectieve omgeving Stressreactie Ziekte

%��!�&'����)�����-� !��)��:",�!���3�,�����������������������������-����7�&���!���������!�������!�����!�����������70�����������������������!�����!�����A�����������������������7�����������������������������0�� ������& �����-������������������������!���0����������������!������7�&���!����&������!�������������������������������������&����������������������0�������������������������7� �����������&���������!����������� ����7�����&�&���������-�������������!��& ������������������!���������4�������� �����&����(��������������������7� ������&����)��7!������������A,��������������������&�����������!����������!���������� ����������-���0�7����������������������E���0�7����& �!���������!��� ���&�����4��������������������������������& ������7�����0�& �����8���������� ����������������!�������������& ������7��������������0����-����& ���������� ������!��D�����������������7����7� ���0�������E��� ���������0���&�����<��������7� ��������������!������& ������-�0������������������0�& ���������������������FF������&�D�����������4�����!����D�������������4����������(����������������&�����<��������������������������������0���������������FF�������������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

#�� � ���2������ �������� ��;#2�<-� !���%��!�&���E���#2�-� !��!������������������������������ ��������!������������������������!�����������!��������������3�

�� ���������������� ��4�����������&�4��������&�4�&������� ���������������!���.��������� �����!����!��������!��& �������

��&�������� !��������������&����!��� ���������������������

!�������������������!��������������!���������������������

�� ��������������������������������� ����� �����!��� �������������������!���0�����4��������4��������

�� (���������������������������������������!����!����!�������������������������������!���������������������������� �������������������4��44�&��!�����������������������!����������7�����

www.markluyten.be 21

Het WEB-modelGevolgenOorzaken

Planning

Ongewenste intimiteiten

Werkdruk

Etc.

Sociale steun

Feedback

Ontplooiing

Etc.

Werkstressoren

Energiebronnen

BurnoutVerzuim

Verloopintentie

BetrokkenheidMotivatie

Goede gezondheid

��-�������������!����������!�������������� �����������!����������������&�4����������������.����������������4����������������������������&�4�������������������������& ���������������������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'��!����"�

����!�����1������� ���8���������2(. ����������������.����������������������!�,� ) ���*���&��I����0��������������� ��������� ��������& ����&����N����������������!�����������!��������������������!������������������!�������������& ��0�7��������& ���&�����-�0������!����������������������������������!����������������������������������

www.markluyten.be 23

Behandelprotocol WEB-model

en/of en/of en/of

2 inventarisatiegesprekken

Klachtenreductie

Coaching: hervalpreventie

Cognitieve therapie Werkhervatting Time management Werkgerichte interventie

%��!�&*��

�� 4�����3����& ���&������ !����� ������& ������ ��!���������������������&� ��������� ������������������ !� �������������� ��D�����������4� ��4��7�����������������& ����7����

�� 4�����3���������7� ������&�������!��� �������� 4�����3�������������

�� ������!�������� ���������������&� ��������� ����� ���

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'��!����"�

(���!�����7������& ������44������������7�1���(���C�!����D���� ��������B=��!�����!�E�A���������� �������� �C��G����������!�������!�����������������7������������0��������������� �����������������E������������������������������������7�����/�������7������!���������������� �������� �������0������&�����!���D� ���!�������!����������� �!�����������&�����&�������������(�����& ������������������!������ ���D��������������& ��������!���-������������������������������ ��!����������������!����������������<����D��������������������&�������!��� ��������(�����!���� ��-������������������������!��& ��������� ��������������������

�� E��������� A���������� �����6������������ *��& ������& �� ���!��������

A����0��!��& ��������� �������� ������ ���4��&���������� ������(������4���������!�����!��& �����������!������������������(�����!������E��������� �������������0���� ������������7���4�!�����&��&�������������!����������������������D�!�������4����������!���� ����!������� ����������!�������<�&��?�� �� ��������(�������������������������& �������7��������%��!�&���

�� #�����4������ *��& � ��&����3���������� ����������������&��?���0���������

����7�������� ���������������� 9���������3���&��?���������!������������������& �������

���������0������������0�& ����������������������!����!��������& �����

'� 9��&��!�����������3���������������������� ����������7!��������������������.�������������4�����������!��� ������D��������������������� ��� ������������� ���������� �����A���������������������������D����!���������&�����������������������!�����������������!�����������������������������������& ��!���!����� ���!��& �7��������-��&��?����������������&��!����������������������7�� ����������������!�������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'��!����"�

!� ������E�������������7�� ������0���������������������������������������!����&��!������������!������������

"� �����������D���!������7��)��������,���� �����3�;� 6�������!��� �����3��0���& ��0�& �!������������!������������

������������������������7�������E���0��4�������� ���������������!����������������4 �! ��#��������������� ��!� ��� ����!����������!��0�& 0��4���������������!��������������0�7�����������&���4D�����&���4�������-�0������������������ ��������� �����������������7� ������������������������������������ �����G����������& ������������� ������!���������������������0�& ���!���������������������������������!����!�������������������������������0����!��� ��������6�������!����������������������0�����������&�����&���!����7��������4��&��������0�7����� �����������������������������-�������&��!������� ���������������������& ������& �� ��������������������&������!���0��4�����������������������0����

:� *������3�����������������������!������0�� ���������������������!��D���������������������������������������*�������������!������!�������!����������!�����& �������������������& ��������!��& �������*��������������������������������*���������������������������������������������*������� ��4�����������4��&�����E����������������4��&���!�����& ��������(����4��&������������������!����������!���& ����D� �������������& �������4����D�����������D�&������4��������������D��!��& �������!������&�>�D��������7�����0��� �����E��������������������������������&���������������� ���������� ����������������&�������

�� ������������������������ ��7���� ��������������������&��������

�������������& �������& ���• ������� �����������• �������7������• ���������������!���0�7����• ����0�7�������&����K��������!����

�� $����������� ������3��� ����������������� ����������������������������������&� �&�����>����������

�� $���!����!�����3�����������7����������& ������������L����������������N������������������������������� �����������!����������7��0�7��!�����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'��!����"�

.���������������������������!����������������������������������& ��������!����������

��1����������� ���(���.����������������0��������������)��������!��,���!����E����������!��& ������7�����������������������������& �����������������!����!������� �����!���������7���8����!����������!��& ��!�����������!������������������!��������!�����!���������������������!����!������7���������������!��������&��������������������������0���������7�!�7������!���4����������!��������������������7�!����������������&��!���������-�0��!���������� �����������!��������&����K��������!���������!����!����������������A����������������!�������������������������7��!�������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����''�!����"�

%)��!����$������ ����

����!�����A������ ���!�!��������!�� )��!���������� ��� �����D��& �7!���������� ��������!� �����-���������0������������������������� ����������7����������������!���������������& ��.��������& �������!���������(������������������&���������������!�� ������������������!�������!������������!���������������������!���& �7!����#��������������!�������!��������0���7����& ����0�7��������������!���& �����4������������ ��4����7�����������44����������& �������������� ����44�&��!�������� ���!������������� ���!��������8���!������4���������� ���!������������&��4������������ �����7���!��� ���&��?����������7���������������������������0��4�������0����&��4������������!� �����!��� ���&��?������8� ���������������!���������D������������������������� �������8� ����������������0�7��!��������D��������I�!�����������������7����7������������������0��!� �������������!�7���7!������������ ���!������ ��4�����0��D�����!�0��������������#��������� ���!�����������!������������������������������!������0������������!������& �!����!��%�&������$�������������������������������������������������������������������

D�������8��������%��!��0��3���� �:�D����������&����������3 �,� � ��D�����)6����������� ��,��E�7�������!������� ���!����������!������������������� �����7���!��� ���&��?������������&��4������!���������& ��������������������������������������������������0�7�����0�� �����������7������ �����4������������!��������������������& ������A��!������7��������0��4���������!�����!������������7������ ���!��������E������& ����!��������!��������7������������������������& �����& ����!��� ���&��?�����������������������������!������� )��!���������� )�� � ��)���A��������& ������� �����������������������5������!������� )��!���������� )�� � ��� ��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'"�!����"�

(������7��!��0���������& �7!����!�����*����$�������& ��%������������������-%� #8�����0��!�������-��*$%%�������������������������������������B�������C�������������A��� ���!������0�7����7������7�����������!���������0��&��?���������!����������!�� ���!� ����D� ������& ����������������� ���������������������������&����������5�������������� ���������%�&������$�������& ��%������������!��������4����!���������&���!���6����������5������D����������& ���������������!�����0�7����� ����������� ������& ��!�����������������)3�������!�����������8������� ������ �����������!��?�)��� � �$������6�� ��)������!�!�������������������,������ ������������� ����7�������������������& ������-���&&���������������7� ��������������������&�������������7� ����������������G�7���70���!�������� ����44�&����������& ������& �� ��� ��������� ������������!����� ���!��������G�7���70������4�����������&�������!��!������������7��� ���!��������.�����������0�7�����!�0�������E����7���7���6����������5����������������70���������������������������������������������!����� ����$���7��8�&������$������0����������!���7����������!����������&������&�������4�����������& ��& �!������%��!���

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����';�!����"�

������������������������������������

%)��!����$������ ���� ���� �����1���������!������� ���������� � ����1 ���1���!�) �.� ������,� ���!����+!���(���� �!�1������������+�������!�����!���� � ,���1���! �� )��!���������� ��5����+��!�����! � ��!���!������ �) �1���!�6���������1��� �� .�1��������L�� �!� ��, ���1�����)�� �� )�� � ��!� ��;, �)� ����5�1�� �!��� � ����1��5�) �)����-��������,� ����<�6�����8$%%-�)�������)�����, �)� � �� )�-) ����1�1���!��������������!��!� ,�!�I����� �1��!�)��5����������������)����� �!����+��� ,�!��1���!�)��������� �1 �������1 ���!���1�����1���+!��1��� ���� �����������!���� ������ ,���;.���5��1� �5��������5� ,����������!�<M�1��� �1����� .���� ,5��� �������!��!���1���!��!�, �)� � �� )���� .��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����':�!����"�

A���������!��������7�����7���3��

www.markluyten.be 10

Secundaire traumatisatie

� Gevolg van langdurige blootstelling aan stress tengevolge van de confrontatie met personen die lijden.

� Chronisch stress-syndroom� PTSS-achtige klachten� Psychologisch-cognitieve veranderingen

� Intrusieve gedachten�Herinneringen en nachtmerries�Angst en vermijdingsgedrag�Somber wereldbeeld�Veranderde psychologische behoeften

%��!����

www.markluyten.be 15

Secundaire traumatisatie en DSM IV (1)

� In de DSM IV vinden we de volgende definitie van het begrip “traumatisering": iemand moet "hebben meegemaakt, getuige geweest zijn van, of geconfronteerd zijn met een gebeurtenis of reeks van gebeurtenissen die betreft of betreffen de feitelijke of vermeende dood of ernstige verwonding, of bedreiging van de persoonlijke integriteit van zichzelf of anderen".

� De DSM definieert de reactie van de getraumatiseerde persoon als: "intense angst, hulpeloosheid en afschuw".Wanneer we naar de reacties luisteren van traumatherapeuten, dan vinden we deze emotionele kleuring in meerdere of mindere mate terug.

%��!��&�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'��!����"�

www.markluyten.be 1

41 ���� ,��!��� ��1��IQ�K����!��!Q��,��� � ��Q ��!��+���!Q�� �������������!��Q��������! �����Q���� ���Q�� ��!� ������Q) �)����- �������,� ����Q, ��� �Q����1�� �!������)��� �Q���1 �� ,����,,��� ���

3�� �� )� � - ��!� � ;0<

%��!����

www.markluyten.be 19

��)�����+�����)��IQ, �)� ��� )�����)���6 �� I�� .!,�+�5�����-��!������)��5�,�+�����!�� � 5�)6�5���,�1�����Q ���, ��� �Q1����!�!�6������ � Q��!!���� �����Q1���� .�+�� �1��� ������� Q�����!����!�Q� �!����!�� .�1 �Q��1�6�� ����6 �� �.�����5�������+�5���!����� �� .�,����

3�� �� )� � - ��!� � ;�<

%��!��'�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����'��!����"�

www.markluyten.be 16

Secundaire traumatisatie en DSM IV (2)

� Clusters van klachten behorend tot het posttraumatisch stresssyndroom volgens DSM IV:� Intrusieve gedachten, herinneringen en nachtmerries

geassocieerd met het trauma.�Neiging tot vermijding van triggers, associaties en

situaties die doen denken aan het trauma, ontkenning, inperking van het gevoelsleven, het gevoel geen toekomst te hebben.

�Hyperarousal: komt tot uiting in slaapproblemen, concentratiestoornissen, prikkelbaarheid, schrikreacties en psychosomatische klachten.

%��!�����

@� ������!N��8������������0���������� ��J�-�����������������7���!�����E���������������������������!������2���!��������� ���!����������D����������������!�����!���������2����� ����������0���!�������!�0����������J��#�������������FF�����������!���������!�����#��������������!��������0���������������7����������7��������!����#������������������������!����0�����0�������������������7���& �����D���7��&����<�D���7����0���!�������������������� �������(�����������7��4!�������������� ��� ��������������������� ���!���������74�������& ����������������������4�����������������������@��������� ���!���!��� ���!�����������!�����������!� ����!������������������2��0������0��&��?�����!���� �������������!����������������������A��� ���!������ ��������7������������������E���!������������������!������������0��!����������������!������0�� �����0�����G�����0������!�����0��� ����������0�7�����������������������4�������%��!��*�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"��!����"�

E���!��������������������!����������������!�����0��40��� ��D� ���0��4!�����������������������!����� ���������� ���!�������������� �����������E���������������������!�����������������!�������������������7����������0������� ���!����������������!������� ��������������&����&���������������������&��?������������& � ����������������������

www.markluyten.be

Baten

�Toename van:� zelfzekerheid� zelfvertrouwen� gevoeligheid, alertheid

�Persoonlijke groei�Meer openheid en diepgang in relaties

��

���������������������������� ���!� ������%��!����

www.markluyten.be

Kosten

� therapeuten hebben meer dan een algemene populatie psychische problemen en onderkennen dit niet of niet tijdig

� 25% van de Amerikaanse psychiaters voelt zich suïcidaal, 1 op 16 deed al een poging

� 82% heeft ernstige relationele problemen (scheidingscijfer 51%)

� lage emotionele investering in de eigen familie� afname van de intensiteit van de vriendschapsrelaties� twijfel over de juiste beroepskeuze� 46% van ons ervaart zijn of haar beroepsleven na 25

jaar als onbevredigend

��

-���������������4�������������������������(����������!���7���7���4�������G�7�����������������0���������0�& �!��������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"��!����"�

�%��!�'��E���!�������0�7�������������� �������������7������������7���������4�&���������0���������� ���!���0����������L�!��������2�����������������& �������������������!�����& �������!���!���������������� ���!�������������������-���!� �����0�7�����������7��������������!����!��& ������0���������������������!� ����������0��&��?���������������0���������������� ���!���������������������������������������!����E������������������!������������������������ ���������������0�����������������&�������-���������������������� ������ ����������������7���!����������7� ����$�7������0����������������������������!�����0��&��?��������!������0��4�!��������������<������������������!�������������������� ������������!�������������������������2��!��������0�& � �����������0�7���������������!������������ �������E���&��& F����������������& �����������& �����!�������0������������������!�������� ���������!����D�����������!������

www.markluyten.be

Onbewuste motieven

� Studenten psychologie hebben meer dan normaal emotionele en ervaren interpersoonlijke stress ervaren.

� In GVO hoge prevalentie van:� Depressie� Schizofrenie� Ernstige karakterstoornissen� Alcoholisme

� In GVO vaak de rol op zich genomen van:� Lastdrager� Go-between� Zondebok

� Parentificatie� Narcistische motieven

� Socialisatie tot onbaatzuchtig helper die voorbijgaat aan eigenbehoeften.

��

#������������������0��������������������������!���!��������������������7�������%������������ ���!���������& ��������!����������������������������������7�������������������#�� �����0���!�������������44������!���������7�������������!�����D��& �0�4����D�������������������������������&� ��������8�����������������������������!�������0����D����!�����!����������7���0��D���������7���0�����D����!����������D��& ������!���������I�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"��!����"�

8����������0����������0�& �!����������D��� �������D���������4�������0�!����G��0�7��!��������������� �����0���)�4�����������,����0����0�& ����!������������)!�,0�������������0�����G������������������&������������������0�& ����� ���������!����7��������� ����������� ��4������$�7������0���������������7�������!����������L�������������!�����& �����������������0��4�������4�&���������& �����������������/����0��������� ���D����������������������2�������������D���������������D���������������������������!����������������0���#����0�������& ������������4���������7�!�����4���������� �������4����������7������������ �����D������0�������& ��������������������-����������!�����������44�����D��������& ��������������0���� ���0�& 0��4������������������!������0�����������D�����������������������7������!��������

:� �) O ��

.�����������&���������������������������0�& ������������������������ ���!�������������������&��?������������(�0�7���������������������������0������������������!�����R� ��������D������& ���D����������D�!�7���������!��������& ��������������D����������������70�����7���0��D� ���!������)������������� ������!�������F����� ��!�������� ��,D��������������4��&����D��������������D���0�!�����2�����4�&�������������������� ������&������0�& �0�7������������������������N�����������������������0��4�����& �����(����0��4�������0��� ���������& ����0�& �0���������������������(�0�7�������������!����������������������������� ��������������0������������!��� ����������������&��?����D��������������!������!��������&��?������-��������������0��!���������������������7��������0���!��������2���& �7���7�����������������&������������������� ������������7�0���7�����!������7��� ���!������D��������0���7������������)4�����D���������,���������������������������D������������!������7�&��)�������4��&���,�0������&�������������������������������������!����������&��������7������������� �����������F���������7������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"��!����"�

$����S�����������4��������!���& ������D���!�����������������&�����������0�������������������������& �����������-������&��!������������!� ����������� ���!�������������!��& �������4�&�������������-��������������0������&��0�& �!�����������������������������!����� ���!�������E��������������� �7��4�0�7��������0����!��������(����?�����)�D����������������� ������D��0������!�3�TE�������������������������!�����7��E�����!���7���7���������������N����������������!�����&�������������������T��$�& �0�7����!��& �������!������������ ������&����������������%��!�'0�

�� $������������������3����������������������� ������� ���!� ����!�����&��?�����D� ������������!�����!�������� ���!�������

��� ��������������& ����������������������� �!�����������������������������&� !������������������ ����D���������4�K�������

�%��!�'����� $ ��������!��������I�

��� !��������������������������������� �0������ �!����������&��������7��)0�������,�&� 0��4��������������0�7����������0�7���-�������0���������

����������0�7�������������& �������E������&������& ������������ ���������������!�����!������������!����������� ���������!�����&��?�������������������������&����������������������������0�����

� 7����3� ���7���������� ���������������!���7����� ���!�����������������0�& �B���7���C�

�� �������3� ������!����7�������������������������������������������������N��!����!���!������������7������&������>����������������(��������������������!�����7����������!����������0����

%��!�'���

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"'�!����"�

�� %����3��

�� !������0�7����!�������!���������������)������0������ ��,D�����������4�&����!��������8������7���&������>��0���������!������!����������&������>��0�����������������7���&������>����������8������7��� ���!���������������������������� ����& ���������������7��� ���!��������

�� !�������������������!������!�������������������E���!� ����!�����&��?���0������!��������7�!�������& �������� ���0�����������7���������E�������������������!��& ����&����4�K��������������7�����

�%��!�'&��

'� 6��?����������3����

�� ���4��7D������D������D������� ����������� ���7����D����������������& ����0�D��������������

����&��&� ������������& ��!���!��������3���L&��������D�

�������������D�!����!���D��������0��4�!���0�������7���&��4���������������������������& ��

� �!��& ��)U�������!��& ��!������ ������,��%��!�'���

"� A����������������!��� ������3��

�� ���������������������� �� ������ ���� ���!�����������������������!����������7� ���&� ����������!����������&��0�& ������44�&��� ���������������?������������������ �����������0��!����� �����!���������!�����������4� ��� ������������ �4 � � ��������& ���� �4!������4��&����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����""�!����"�

%��!�''��

;� A����4�&����3��

�� ���������!�����������������������������7���� �& ���7�����!�������0���!�����0������������) ������

����������������,�&� ��0�& �����0������!�������� �������)������� ���!������ �����&�����������4�����

��!����������7� �������������&������S�,��-�������������� ����������������7���!���4�&������������ ������&�������&����������������������������-������4�&�������������������& ��������& ���������������%�������0�7����L�!������D������������%�������������7����������������!�����.������7������& ���!���������������&���!�������������0������!�������������������������������������������������4������������� ���!��� ������������������������������������������!�������!��& ���������

3 ,��� �+���-��&����� ���7��������������������������������7���!���!���������������� �����������������������!�������-����������������7���� ������!��������D����������������������!����������������������!���������������������������������!����!������&����&����������&��?�����������������������0��4���%��!�'���(�����0����&��������7������0�������������������4�������7��0�7���-��������������������������!��������������������<�!���!����������&����3�

�� ��&�����3�����D��������� ��������D�#� +�7 &����&�D�!������D������D����& ����

�� ����� ��3������ ����!��D������4�&����D�����!������ ��4��������������'� ����������������3���&��?�����!�����������0�7��0��4����������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����";�!����"�

#�&�������������� ���0�7�������������&��������7���D���4�����������������������������������������4�������7������7���(������0����&��������7����!�������������!����0��!�����&�����70�����

www.markluyten.be 67

Gezonde copingstijl

�� ��� �. ��!��+�

��)�� �8� . � �����;1����� )��,<

2�,���: , � ����� ����

�%��!�'*�

www.markluyten.be 68

Blauwe zone: gezonde copingstijl

Ik en Jij

��������������������������������?��A���������������0���!�������������������0���������� ��4���������������4���0�7�����& ��!��D�����7�7�����0�����D�������!����������!������I����0�7���!���!������������?�������������������D����0����������0��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����":�!����"�

��������?����������������������������(��!��������������������������0�����&����<��!���������&��4��������������������D�����������!������������!��B����C� ���!�������������������7�!������!���!����7���0����������������(������������������������0������%��!�'��

www.markluyten.be 69

3 �.���� �� ��� �. ��!��+� � ���

A����6�)����!!�

8� . � ���.�P�!

��)�� �8� . � �����;1����� )��,<

2�,��� : , � ����� ��

�!��+!�����������)���

; .�!�) �F<

��

�N��������������������������������������!���������!��������0����������������!������!������!�����������!������!�����7�0�7�����������0�������������4���&���������������������7�����!���7���7����������0�7�� ������&���������������0���������A�����������������������������!��!���������&�������������� ����������������������0�& ���������4������ ��7���� ������E���!���������&��?���!����������#�����+�7������2�7��#�� ��� ���!����������&��������������!����!� �����4�&����D�����������������44�����������������������������������������������������!����� ���!����������7�&���������&��?�����%��!����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"��!����"�

www.markluyten.be 70

Confluentie: fusie, versmelting, symbioseIk = Jij = Wij

�N��!������!�����7���� ���������7������0���!����������&��������7����&������������������������4�������7��D����������&��������7���-����������������� ������!����& ����� �����������������������������������������7�����������(��0�����������!����������&��������7��!�!������������������)��,��4�������7���&��������7����%��!��0�

www.markluyten.be 71

Blaiming, strijd, vechten

Ik tegen jou

��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����"��!����"�

������������!�7���0���������!�& ����)�������D�!����������7���������D��& �����!��,��4�0���������!��& �������������4����������4�V���������!���������!�����0��������� �����������������%��!����

www.markluyten.be 72

Professionele façade, verlaten, abandon, vluchten

Ik verlaat jou

��

A������ ��������!���������0��������������������&��������!������!�������7 ��������4�������� �����7������������(��� ���!����������&����������������������& ����������E����������4�������������& ������������7������&��������7�����������������������7��������&��?�������� ���!������ �������������������0�7���A���������� ���4������%��!����

www.markluyten.be 73

��)�� �� �����B�+

3 �.����I #�+

%��+!I ������B �

� ���I ���1�����B �

%���1����

��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;��!����"�

%��!��&www.markluyten.be 74

3 �.���� �� ��� �. ��!��+� � ���

A����6�)����!!�

8� . � ���.�P�!

��)�� �8� . � �����;1����� )��,<

2�,��� : , � ����� ��

�!��+!�����������)���

; .�!�) �F<

Risico op secundaire

traumatisatieRisico op Burnout

��#����!���!���������D����������������������)�������,�4��������������&����������!�����!������!���������4�����������������������)���!����&��?����D����!����������7���&��?����D���7���D����& �������������D������������7��,D����������������!��������!���������!���������������-�����������4��������������!�����7������� ����������7!��D��������!���������&�����������0��!�����N����0����������������������& ������������������-��!��&��������0������& ��4������������������!����������������0����������������������� ���!��������� ���!����������������!��������-��������&��������7������������& ���������������������������#����!���!�����&����������������������������&��!��� �����&����������������E������������0��4��������������������D� �������������� ������!������������-��!����������������!�����!�����&�������������������0�7�����������������������7���������������-����������������� ��������� ���� ����������������0�7��!������� �������������������!���!������������G��4�� ���0�������������4�����������!��& ��������8�����7�����.���������%�&������$������������%��!����C��'�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;��!����"�

www.markluyten.be 20

���������������������� ��������� ���������� ����������

�� �������������� ����� ����������������������������������������������� ������������� ����� ������� ���

��������������� ��

�� ���� ��������������� ����� �������������� ����������!�������������������� ���������"�����

�� ���� ��������������� ����� �������������� ����������� ������ �����������

� � ������

�# ����� ������ �����$"�����%��������&�����������������'���%����������� ��

�(������������ ��������������������������� ����������� �������������)��

� ������������

�# �� ����������� �������&�%������ ����* ���+������ ��������� ����������'� �%��� ���������

�# �� �������&�%������ ����* ���+������ ��������� ����������'� �%�

������������

� ������� ����������� ��������������������� ������

?����+�� ������ )��!��������� ��������� ��;0<

www.markluyten.be 21

���������� � �� ������ �� �������'���������,�� ������������������������������,�# �� ���������������������������� �����

�� ����� ���������� ���������������,��- �������������������������������# �� ���������������������������� �����

������������������������

�# �������������� ���# ��������������� ������������������ ��������. ����������������������������������������������)���

����������������������!

�!���������������� ������� ��������������������������������������!������������ �%�!��� ������������������������������������������/��������+����

�!���������������� ������� �� ���������������������� ������%'���������0 ����� ������%��������������� ��- ���� ����������� �%����������� ��!���� �%'��������� �������''���������� �������� ������ ��������� ��������� �����

� �������

?����+�� ������ )��!��������� ��������� ��;�<

�3� I������������������������!���������7�����-���������������������&����<�����!����0�7��!��������!����� ���������������������� ���!� ��������<�������& ��%��!���������������������������&��!!����������������;�������������!���������������������������������� �4���������������������� �4����&��������!����������������!���������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;��!����"�

�����������������&,������������ �4���������&������������������������������� �<��������������!������2�������������������������������&������� ��.�������������������&������������&��������������������������!����������� �'�������������������� �*����������������������������������������&����������"�����������&�����������������������������������������!����� �'������������������������������������������������ �4��������������!����������������������������������������"������������������������������������������������������������������������������!���� �4������������������������!������������������������������������������������&�,��������������� �/������������&��������������&���������0!������������������� �4�������!���������"�������&��������!�������!!��������������������������������� ��

www.markluyten.be

Interpretatie (1)

� Alle moeilijke gevallen� Problemen met de directeur� Werk niet van zich af kunnen

zetten

� Angstig en gespannen� Vermijden� Escalatie

� Sluit de buitenwereld uit

� Hoge werkbelasting� Collegiale spanning� Stress-reactie, preoccupatie

met werksituatie

� idem� Afstandelijke copingreactie� Stress-reactie wordt

stressstoornis� Isolement, omgeving uitsluiten

%��!��*��

www.markluyten.be

Interpretatie (2)

�Hoofdprobleem: burnout. Door een te grote werkbelasting en aanslependeconflicten met een leidinggevende ontstaateen stress-reactie die escaleert en totwerkonbekwaamheid leidt

%��!����-������ ���/����0�& ���� �������������������������G����& �� ���!� ��������0���������������������G�����������0��4����������������� ������������������& �7!����E���!����������������3�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;��!����"�

o #����������������������������4�������� ���!��������o /��4���7� �����#���������!������������������ ��������&����������������&�����<����

• /������������!�����!��������0���������������������& ���• 6������>��!������!�����������/���D�����������7������������• 8��& �������&��?����� ���� �����!F ��������������� ���

�������������������������0����������� ���!�������������������� �����������7�/������������4����������

• /���D���������!���!���������D�����!���� ��� �����7����������!��!��� ����������!��������-������������ ����;����������������!���!������0����0��!��� ���7������������

• /�����!���!������ �����0����������������!��� ���7������������E�7����������������!�!����������!���������������!��������������&����&�����������������0�����%�������������0��7���������������!����!���������� �����������/�������!���������0����

• /����������7�������������D�0�������������������0����������������4�����������!��D����������������������E�����7�����������������!��� ����

�%�������/����!��� ��������0��������!����!������G������������������������ ������D�������0�������������������������������G������������� ������0���!����������G�����������������������������!�������G�� ��4�������4�������������!��� ���4���������������0������������������������������ ���������!������/�!���������!����������������!��������!����& ���G�����������4�����&���������!��������7�&��!��� ���!��������8����7����& ��4�0��0�& ����!��������������������)�������������& ��������,����������&�������-���������������0����������7��������2���!�)� I��%��!�*��������3�A������& �� �����������������������7�������!� �����!�����&������& ��44����#������ �������������������(�������!������6���D��������7����!��������7��!�����7���& ��� ���!� ���������0�������0��������������������#������� ���!��D�0�����7���& ������7���7������0�7���& �����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;'�!����"�

����������������������6������������� ������������E����& ������������ ���������7��������������������#������������������������D����������������D�&��&������I�#������������������������������D�!�����&����&���(���������������#���������������!����& ��������������7������������������0����& ���& ���������������������#��������4��<���� ���������������������#���������!�������������������������!� ������������!����%��������� ���!� �����!���7����������#����7��������������!� �����!���&��?���������(�����������������7�����������������������& ��� ���!��������������#�������7����������������&���&��������������!��������������������!���6���������������������G��������� �&�������� �����!����������� ���!��������#���!������ �������0���������������� ��������������������-�����& �������������D�0������& ��������������� �����������& �������!��D�������������������%��!�*0������� ���������� ���!� ���������#�����������������������������������0�& ������� ���!����������������!����������4����������!��� ������������E���!� ����!���6�����������& ����������������������������-���& ������������������������!������������� ����(D�24A����8� ���+���! .��)� ����!����0��&��?����/������7��������0��!�!����!��� �����������& �����7�������������������������������������)#-,��E����������� ��4������������������4����������������G���!� �����4�&����0�& ����� �����7����&��?������-������!����������7������ ���4�������0�������������������������������������� �����0���!�����������������������4�&����E���7�����0��0�7�� �������� ����������7���)(/�,��G������������4�<����������������&��������7��������� ����������0������&������������������ ���������������� ��0��4�� �������������������3� ����������0�������������D�����0�����������7��0�����������0�����%��!�*���

$����������%��!�*��-����&��� ����&��������7���� ������������������� �������������&���������!��������!������ ���!����������������������&�������& ��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;"�!����"�

�������������������������������0�& ����7������������������������������ ������!���������0�7��!����� ���!��������������& �����-�0��������0�7�������������!�����������!�������������������������!�����������!����������������������!���������������&����������������������!��������4�������������� ��J���� ��� �����&��4��&�������������������!� �������3��

�• ��������� ���������7������������������0���������

���������������������7���������� %���������!��� �������3���

• ������ ����!�����������!�����&��?����D��!������������������������!��������������������������� ���������E��������!�������������������������-���������������������7�� ���!��������

��� %&��� �������3���

• �����������������0��������G�7���4� ������������������������������������������������0�& ��������������������������?���!�����0��������

�'� -��������������3���

• ������������������0���D�7��0��������������4�����D���������!����������������

�"� (���������3���

• ���� ���!�����������0�& ���������0�7�����������������4��&�����������& ������������������������

�;� N������!������!��������������������������������3���

• ������������0���������� ������������������� ���!������D������7��������������& ������!����4�������7� ����4�7������!��������� ����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;;�!����"�

8�1����

%��!�*&www.markluyten.be 84

8:2?2L$�2

1. Opleidingsinstituten en scholen: realistische verwachtingen, geen fabels

2. Werkgevers:a. Voorwaardenscheppend – faciliterendb. Jobvariatie en jobrotatiec. Actief personeelsbeleidd. VTO-beleide. Functionerings- en evaluatiegesprekken op regelmatige

basisf. Appreciatie – insentivesg. Werknemervriendelijk personeelsbeleid

3. Intervisie en supervisie4. Zelfzorg5. Privésfeer: Relationele ondersteuning

��G�����!��������������!�����&�����������������������������!����������������������������4���-���!�����������& ������������������������������70�������������������!�������������������������0�����������������������$��������������7����������������������������&����!����������& �����& �0����� ������������!���0��� ���>�� ����� �7�����������& ������!����.��������!�74�������������� �7���7����!�������������4�&����!��������7��!���������������������������#��!������������0�7����������3�#���������� ���4������D����� ����������������!����������D������������#������4�����&��� ��4������������������������������������������� ���!�����������������������������������0��������� ���������������& ����������#������� ��4�������������������0��!��������& �0������� ��������������������

�8�������������4����&������������������������������������������������� ,��!��� �� ���� ������ ��������������7���!����������7� ����E�����0��� ���������� ���!��� ���7�������������������������������S������& �������0���������������N����� ���!����0�����0�� ���!����� �������!������&&���������������� �����0�7������ ���������E����������������������)� .��� ����7�������������� ������������������������������������#��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;:�!����"�

����������������& ���������������& �������������!�,� ��1���!����,1�������!�� �,� ���+��,� ) ��E�����!�������������!�������!�����������!��& ������������ �,�1� ����������� ���!�������������������������������� �����!������D�������������������� ����������������������7�� ���������7� �������4�����������0��������G�& �����&������������������!������������������7���0��4��&�����������������������!�����0�7���!��������������7���E�������4�� ������!�����0����� ���) ��������) � ���������1� ���E���������������������������������������������������7���2����!���0����� ��������������������� ������������!���0�& �����������������������!������������������������-����&�����4���&�P������������� ����7������������7���.�)�����!�����E��� ������!���������������!�������+ �1������������������������������������������������7��������0����!� �������0��D������������������������!�����7�������7�������������������& ����)�����!��D������������������D�����������!����������,������+ �� �����������������7�������������)8�������!���N��������������������������!�����7�����������.�����& �,��-��������������������!�����������.�)���������������������������!F��������&��������������������)���7�������������D���0���!������7�������& ���S�,��A���&���������������������0������!�����������!������& ��������(����������� �� )������ �������������������������!��� ��������N�����������!�����&��?������&������������!����� ���!���������&�����G�& �� �������������!�������7��0������������������������������ ���!������������� ��������& ������!�����7���0�����������������������-���!��������������1 ����� -5�������� -��� ,��!��� ���!��@��������� ����������� �����!������������ �������������������!����������7� ���!����������!��������������!������� �������������������!��& ������@��������������� ���!������0�7���������6������ .����������-���������� �����������!���������������D�����&����� ������!��������������0��D���7�!�����!�����������4�������������������������D�&���������!���������& ����������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;��!����"�

���������,��1Q- .��������� ���!������������������������E�����������������!����������7� ��������������������!����� ���!���������& ��!����$�& ���� ���0���������������������7����!��������������7����������& ��!����!��� ���� ����������(�������������4��������0���3�N� �� �� ��������4�#� ��� � ��� ����������������-��������������������������0����������������& ���(������������������4��� ����D�����������������������������4������& ������7��!����)0��4������ ������ ���!�������!�������������4������������������,�0�����!����!��������������������������#�������������������������������4����������4��&������������ ���!�������!����������������!����������0��40�������&���4����0����������������74�������!� ���������� ������������& ��& ����������������������7� ���D���������������������������A&��������������������(���������������4���������������������44����������������&��������������������(F��!������4�����������������& �������� �����������#��������!��������7�������7�������������0���(���������������7������������������� ����������������������������4�&�������������

%��!�*�www.markluyten.be 30

Numbers

�Burnout:�95 % stay in office if working conditions change

�Secondary Traumatization�50 % make a career shift outside the non profit sector�25 % make a career shift but inside the non profit

sectorONLY�25 % stay in office

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����;��!����"�

$ ����������

www.markluyten.be

Test jezelf

� Zelftest voor hulpverleners (Figley)� Checklist symptomen individuele hulpverlener

� Individueel� Professioneel

� Checklist symptomen in teams en organisaties� Zelfzorg vragenlijst traumahulpverleners (Donk)� Onderkennen van veranderingen (McCann en Pearlman)� Zelfbeschermende technieken

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:��!����"�

$ �D������(�0�7��!��& �����������������& ���������������������������������������7�������!��& �7��������*�������7�� ������ �����������!���������G��4�����!���5������0������������ ���N����������!���������6��=����������-�0��������&���3����� ���!����������� ���!�������������4�&�������-��������������������-����������%�&������$������������%������������)6����������5������,����������3��8����0���������� ���������������� ���������3��-������������������!��������������& �������G���& ���������������������������������!������������7���!������7����������������������������������������E�����������������������������������������(���!� ������&������������������& ������������������!�����������!����)0��4,��!�������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:��!����"�

���>�. �1 �����,1���� ��-���������������� ���!������������������&��&����&������ �����!���!���������������� G����� �� ����& �7���7�� ��4�� �!���D� ��4�� �� �������� ��� ��� �������������� �����0������������!�������������!����������-�0��0��4��������������������& ������� ���������!����������!����������� ������@���������������!�����������0����!���&��?����D��������������& �� ����3�- E��!�������&�������������.���������%�&������$�������& ��%�������������- �����������!���!��������������!������7� ��� ������!����������.��& ������������������������������0��4������� ����������������=����!�!������� ���&�74�� ��� ����7�� ������4����� ����������� �� ����44������������� �� �4������������������!��������������������������8���������������������70���������!��� ����&���� ��� ����������� !��� �� ���������� -�0�� �����70������ ������ !���������������0��4������

����.��3�5������6 �����9��T6����������5������TD�.�������0��D�*��& �����&���%����%������W���D����"�)���������3�6��=�������D�*�G��%����5��&��&�� �4D�G�����D������������,�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:��!����"�

���H������� ��H�0����� ��H������ ��H�����7��

!����'�H�!���� "�H����

!������� ����������� ��6�.�

�� � #������!���7��

�� � #��!��������7����!�����7�!������������4��

�� � #�� �����������7�����!��������������7���������

'� � #��!������7�!�!����!���������

"� � #�����������������������������!������������������������4�

;� �#���������0��4������������& �����4���!�������������������������������������!����������!���7���

:� �#���������������������&��!���������4�����������!���7������0�����������������������������!�������

�� � #�� ��������������7�� �����������������4����������7��������������������

�� � #��!�������!�����������������

��� � #��!�������������

��� � #�������4����������������������� ������������7�����������7��!�7����7�

��� � #�� ���������������� ��4����������

��� � #�� ����������������!���������4�������������������������7����������������

�'� � #�������������������������7� ����������0�7��

�"� � #�������& ���& ����

�;� � $���7�������������������&��?��X���& ��44���& ��������������������������

�:� � #������������!�������������

��� � #�� ���4��� ��&��D��������������&��?�����

��� �#�� ���!�������������!���!��������������������0��������!������!������������������

��� � #�� �������!����������0��4���������& ���!��������� ��

��� � #�� �����������0��4���������& ���!��������� ��

��� �#������������ �������� ������������������& ���!�����������7����!������!�������

��� � #���������������������!����������� ���

�'� � #�������������������������!��0��������!������!����������������

�"� � #�� ���������������� ��������������!�����7����

�;� � E�������������7��&��?�������0������7�!����!���������

�:� � #��!���������������� �������������&��?�����

��� � #�����������!������������������&��?��������������0����4������� ��4��

��� � #�� �����������������7����������!�������&��?���

��� �#�� ����������������& �����!��������������� ��������!�� ������ ���0���������� ������

��� �#�� ���������� ��!���������������& �����!���������������<�����������7���&��?�����

��� �$���7��������� �������������������&��?��D��������������D�����������D�0���������� �������D�����������������������7�����������������

��� � #�������!���������FF��&��?���

�'� � #�����������& ��!�����������������& ���!�������!�������&��?���

�"� �#�� �������������& �����& �����!���������������������7��&��?��������� ������

�;� �#����������������& ������L�4�&��������������������& ��������!�����7��&��?�����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:��!����"�

�:� �#����������������& ������������������!���������������?����������������& ��������!������������������ ����

��� �#���������0��4������ ����������������������0�����������������!�� ������0�7��!�����7��&��?�����

��� � #�� �����7������������!��������!���������7���������� ���!������

'�� � #�� ������������������!����!��� ������� �����7� �������������&��?�����

'�� �#�� ������������ �����!����������������������������������������������� ���������������������&��?�����

'�� � #�� �������������������������� ���������������������&��?���������!���7���

'�� � %�������!������������������ ����0�7��!��������0���������������������

''� � #�� ��������������������!�����!������� �����������&��?�����

'"� �#�� ������������ �����!�������&��?����������������7�������������

�� ����������� ����� ,�1������,1�������!�������� ��1����';� � #�� ���!�����7���������� ���!������

':� �#��!�����������!����!���� �����������& �����& ��������7���������� ���!��������������������

'�� �#�� ������������������D�0���D�����������!���������7���������� ���!������

'�� � #�� ����������������������4���!���������7���������� ���!������

"�� � #����������������������&&����������� ���!������

"�� � #��������������������7����������7����!���!�����7���������& �������� �����

"�� � #��!�����7���������������������������������

"�� �#�������4 ������7��!�����7�������������������7���� ������������������������ ���

"'� ���7��������������������������7��������!��� �����������0���������� ������

""� � #��!��������7��������������

";� � #��!����������������!������������������������������!�����7��&������S��

":� �#��������!�����!������70����������������������������������������������� ���!��������!��� ���!�����������!������

"�� �#�� ��� �����!������������������!��� ���������� ��������������!�����������7���!���������

"�� �E��������������������������������������������!��D� ������������������7�����������������&��?�����

;�� �#��!��� ���������7�������7����!F ��!�������& �����!�����7����!������� ���!������

;�� �#��������!�����!������������������������������������������������������ ���������!����� ���!����������& ��������������&��������7���� �����

;�� �#�� ���������!����!����������� ��X���������X��&�����!����7���������� ���!������

;�� � #�������������������������������������������� ���!������

;'� � #����������������������������������� �����������!�����7����!���������

;"� � #����7����������������!������0���0�7�����������&����& �D����������7���0�����

;;� � #������!��������������������������7� ���!���������0�7��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:'�!����"�

%) ���� �� ��)� ��@��������������������!����������������������& ���������� �������D���������������!�����������4��������-�����0������������!��& ���������������0�7��� ������& �������������������������������������!��0�& ��� �����6���������4�������������� ��������!�����N���������&�������!���������������

'� � �:� � �� �;� � ��� � �� �:� � �'� � �� ��� � �"� � "� ���� � '�� � �� ���� � '�� � ��� ��"� � '"� � ��� ��;� � '�� � �'� ���� � '�� � ��� ���� � "�� � �;� ���� � ";� � �:� ���� � "�� � ��� ���� � ;�� � �"� ���� � ;�� � �:� ���� � ;�� � '�� ���� � ;'� � ';� ���� � ;"� � ':� ��'� � � � "�� ��;� � � � "�� ���� � � � "�� ���� � � � "'� �'�� � � � ""� �''� � � � ":� �� � � � "�� �� � � � ;�� �� � � � ;;� �

$������ � $������ � $������ �

���&�����6����������5������� ���&�����.���������!�����������

���!�������������4�&����

�$���!���������������������&�74���!������40�����7�����������7������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:"�!����"�

@�����&��������� ���

�;��4������ �<�������������&��

�:� �"�� ����������&��

"�� �:"� �������&��

:;� ��"� �<����� �������&��

@�����&�����%)��!����$������ )��%� ��� �;3 �,� � ��D����<���

�;��4������ �<�������������&��

�:� ���� ��������&��

��� ��"� ����������&��

�;� �'�� �������&��

'���4����� �<����� �������&��

��

@��!��������������,1������ �� .�)����

�����4����� �<����������

���� ���:� �����

��� ���� ����

;'� ���� ������

��������;'� 0����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:;�!����"�

��� ������3��2�����0������ ��4�������0��&�74�������������2���������������������������& ��������������������F�������=�����0������������������!���������4� ��@����0������������J�E����@������������!��� ��� ���0��!�����������������J�2������������������������0��&�74������������������L�!�����J��2��������@�!����������������� ���7���������������������������!������� ���!�������������������������&������ ���������0������J��

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����::�!����"�

3�)��� � ��, ���-����,1������

��!�1�!���

��� 8$%%-�)�������)����

• ���������) ��������������� ���������!�����&��?��,�• !���7���������• ����&�������• �������)��������� ��D���������������D�����������D����������������,�• ���& ����������

��� 4����-������������ 1���!�������

• &��&�������!������• ���������) �����!�����,�• ����&������• ����������������)����7�0��4���7���D��4�������7� ��D���& ����& �

������,�• ���������)���������7�,��� ��������������

��� 3 ����1R� � ���1���!�������

• ������������D������������!�����������������• 0����!���!�����• ���74�����!���& �!���� ���• ���74�������������!�����4������

�'� ?���!���������) ,��� ��������

• ���& ��!������!��� �!������������• ����� ������������D�����!���� ����4�• �4������&����&�D��������������������• ������������& ��!��������������4�

�"� 8 �)� � �� )���� .��1���!����

• �� ��4�������!����� ��D�����&�D�!�������D�&������D������������• 0������!��!����� ���!���0�& 0��4����!��������4���• !���7���!�����������������• �������!����!������!�����������������)�����0����������D������

!�������D��4����������&�,�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:��!����"�

8� . � ���

�2�����L�!�������&��������7�3� 1��� �����,3�!��������������� �����. ��!����3�!�������7!���������������

�� ������ ��������

• �4���������������������)����������4���������������4,�• ��������D��������L����D�����4������• !���7���������7���������• ������������• ���������4�����������������!���������������������• &����& ����������)�������������D�������!��,�• ���& ����&������&���������&������S��• &��4��&��������&������S��• �����������L����

��� %������������) ��)���!�)������

�!��& �� ����������!��& ��4���������• #� !�������&����3�����&�����!����&�����• A���3�

- !��������& ������6���������X����!�����- � �������������6����!���- ���7�0�7������ ������������)�!������4�&���������!��& �������0��,�

• �4�����������!��& ��)�������D��������D��!���!�����& ��D��& �����,�• !������������&����3�%��& ��44� ��R��� �& ��!�����• ���������3�6��0����!������ �������• ��������6���������������������X����!�����

������������� �����������������������������������������

������������������������������ ����:��!����"�

3�)��� � ��, �������� ��� ����� �� �������1 �� )��!�� �!��3�

• &��4��&�������������• ���������������������• ���������������!��������������• ��������!������7�4��&�����

� �������0�7�3�

• 8���7���!�����������������!����&��?���• #�����������������������• -������&����!���������������������������������!������������• 8�������4��<����!����• ��!������������������!����• 8�����������• 9�����D��&���4������������&�&����• A������!�� ����• @����� �����������&��4��&����• �!��!����������4������������!����������4������������• (������������& ��44��������!���������������!��������• /�����������������!��& ����&��������&�������������?��• /�����������!�����������• N����������!�����������������������������������!�����!��������

��������������2�������4���������������������3�

• !�������������������������� ��������������• ���& ���������������������������� ��������������������&��������7��

)�����4���4�������,�• �����!���������������4���������0��4��������• ������������������������D�����������������������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

>�.6 ���1������+ ��%&���������������������������4�K������3�"�H�!�����'�H���������H�0��������H����������H������!��������������!�����7��������������������� �� �� �� �� ��#���������������)�������D����& D����,������0���� � � � � �#�������& �����7�����4��������� � � � � �#�� �����������������& ��0��������!������� � � � � �#�� �������& ��0������� ������0�����7������ � � � � �#�������!�7��������0��������� � � � � �#����������������� � � � � �#�����D�0���D������D���D������������D�0�����4������4��������&��!������������������

� � � � �

#���������7�!�������D�������0��4��4���������������� � � � � �#����7���������������� � � � � �#�����������������������!���� � � � � �#�������!���������� � � � � �#�����������& �����4��������������!���������� � � � � �#������������4�!���������4����� � � � � �A����0����I� � � � � �

������������������������ �� �� �� �� ��#���������7�!���0��4�4��&����� � � � � �#�� ���������������������7������& �� ������� � � � � �#���& �74���������������� � � � � �#����������������������������� ���������������� ��4��� � � � � �#�������������������������<������������������!����������7�������� � � � � �#��!�����������������7����!���� � � � � �#���������������7����!������3��������������7�����& ���D���!��������D����&����������!��������

� � � � �

#�������!��& �����������&����!�����70��4�0����� � � � � �#��!�������7����������������������������������3�������<�������D������!���������D�� ����D���&��

� � � � �

#����4������ ������!������!�������& ��!���������� � � � � �#��0����4��������������������<���!����������7� ����� � � � � �A����0����I� � � � � �

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

��������������������� �� �� �� �� ��#�����������7�����������!���������� �����0���& ��������!���� � � � � �#�����74����&����&�������������7���������������7����!���� � � � � �#�����4���70��4�&�����������D���������70��4�� � � � � �#�� ���!�����70��4�� � � � � �#�� ������4�!������������D������7��4�!������4�������������0����� � � � � �#�����������������&��!�������D�������D�!���������������D�������������0����0������

� � � � �

#��������0��4����������� ������� � � � � �#��0�������������D����������������7����������& ���� � � � � �#���������7��!������������������&������&����D����!��D��������D���������D�����������!������& �����

� � � � �

#�������������������� � � � � �A����0����I� � � � � �

�!������"������� ������������������������ �� �� �� �� ��#����������0�����������������)�!�����& ,� � � � � �#�����������7�����������������&������S��� � � � � �#�����������7�����������4����������� � � � � �#��0����������������7�&��������������������������������0�7��� � � � � �#����������0�������!��&��?��������&������S�� � � � � �#���������7��&����������0�S���������������������4���������!�������������!��������

� � � � �

#�����������7�����������0����� ���&��4��������������!����������

� � � � �

#�� �����������������!������������!������ � � � � �#����� ������!����7���� ��4���������������������� � � � � �#�� �����������������������7��&������S��� � � � � �#��������������4���������������������������D�����������������������������

� � � � �

A����0����I� � � � � �

� #��$������ �� �� �� �� ��#������4����������!����& �������7�������!������������� � � � � �#������4����������!����& ������������D���0��D�������������� � � � � �A������������!���0��40�������������7��!������0�7�I� � � � � �

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

%�������

5�������0��40��3�� � ��<�����&������;"� ���&���'U"�H��*��& ������& ��0��40��3� ��<�����&������;��� ���&���'U"�H�(����������0��40��3� � ��<�����&������"���� ���&���'U"�H�*�4����������0��40��3�� ��<�����&������""��� ���&���'U"�H�(!����& �3�� � � ��<�����&����������� ���&���'U"�H��-�0��������!����&������������7������������������ ���!���������������� ����������������!�������� �������D��������&�����-��������������D����4����������&��D�!�������������<�������& �����.��3�-���D�A�������D�A��� ���!��������7����!���������2�������!���)�����, ���!������D�$���A&�D������

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �������!����"�

A�!������1���1���!������;8������<��

www.markluyten.be 39

Onderkennen van verandering (Pearlman)

�Referentiekader�Egosterkte�Egobronnen�Basale psychologische behoeften�Veranderingen op sensorisch gebied

��E�������������������������&��?���������!��������������0�& ������������2�����!����������������7����7�7�0��4J�N��������7�����!����!��������������������������7������������%����������7��!��������!�����������9��������7��������������� ���!������!�����������������D� ���������7���0��!���������J�-�0����4����������7�������������X����!����!��������������!����������������������������������&����������"'���

�� ��7�������������������������!����0��4�• G�7���0���0��4������������������������ ������J�• 2��������!����J�

�� ��7������������������������!�������� ��3�• G�7���0���0��4������������������������ ������J�• 2��������!����J�

�� E�����!����!���!������ �����������������!����)�������������,3�• G�7���0���0��4������������������������ ������J�• 2��������!����J�

'� ����!�����!��� ������3�0�7����7�������!������ ���������������0��4������������������ ������������J�

"� A���7��7��!�������������������7������������������������D��������!��������������J�

� ����������

�� #����!����������������������7��!�������������� �4�������!�����������������J�E�����������74����!�������������������������������������J�

�� .��74����&����&��!���������������4��D����74����!���������0��!������ ����D��4���������������������7�D�!���������70��4�!����!�����J�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����'�!����"�

�� 8���������70��4�!��������������D�!��������70��4�����������4���������& �������7���D�!��������0��4�����J�

� ��(�������

�� .���������!�����������& ��������70��4�)�4������������70��4����0���������������!����������,�

�� .�����������7�����������0���������!��������D� ��������0�& �������70��4D�����4��������0��4�����������J�

��"�"��� ������������(���������

�� 8����� ��3�!���������70��4�!�����D�������������7�������4���!������0�7�D������������������!�����!����J�

�� 9����&��!�����70��4����!��������3������������������70��4D�!�����������������������&��!��������4�����J�#�����!����J�

�� 8�������������70��4������������3��4�������!�������������7�������������J�8�������������!�� �������������������������!�������J�

'� 6������3� ������!�������&��������!����7���������������J�E��������!������������J�

"� #����������������70��4���������3�����������������0���& ���!�����70��4D�!����������������������7�������J�8���������������7�������������0���& ���!��������J�

�)��"�'��������� �������������(��'�

��� E�����������!�����������J�#����4�K�����������������J��� E�����������������������4������������������& �����!����!����� ���!���

��70��4��4������J��� 9������������������D�������&�����������!�������!�����7��&��?�����'� G�7����!����������������������!���D�

• #����0����4�������J�• #����7�������!����D�• E��������������������������7���� ���!�7��J�

"� A�����������& ��!���������3�• 8��!����• -����&������• -���������������• E�����������������• %�����������

�.��3�*������D���A�D�%���!����D�=�2�D� ���������������!��=����������������&����������������"�N���Y��D�N����D����;�

������������� �����������������������������������������

������������������������������ �����"�!����"�

>�.� )����!�)�������• G������������������7����������)�����������D�4����!��������4����4�!�������

4�!���������& ��D��& ����7D�����7�D�0��4����0��������,��• G������������������!����������������3�����������������������7��������

�& �4������ ����������������& ������7�����)��7�!������������ ��,3��������!���� ��4�� ���&����&��������&��?�����7�7�����������J�

• $����������!�����7��7��0���������������<���������• /�������������44����/�������������• N�������0���������������& �������������)�������������������7�D��������

��4���������4�������,�• 9������������&���������������!����������������������!����)��D�������4�

���������,��E�����������������0����!���&������S��������������#����������������������������&���!����������!����&������J�G������D���������������7�����������!�����

• .�!�������������������������!���������&����D����������������������4�������• �����������7��7��!���7����&���&�������D���& �����&����!�������8���������������

��������������� ���������� ���������.�7�������!����!���������& �����D���& ������ ����4�������������!��������3���7������Z�

• -�����������������4�������E������������& ������7������0������7��������������������������������

• *��������!����!�������������& ������������• .��74����&����&�������������7���������)7���������7����������������!������0�7�D�

����������������7�7������� ��4����������,��• *���(�-9�)(�����!������-��������0���������9���&������,3����0�7��

��������������4�����������7���������������7���4������������������4���7����������!�� �����������������������

• .�7�����������������3�!�������������& �����������������������D��&�������D��������D���������������4���������

• *������ ��������������!�������������!�� M !���&����&�������������7!�������7�������������������0��������������7�����!������!����������� ���������7����

• ���4��������������������!����� �