O&O fonds jaarverslag 2012

24
JAARVERSLAG 2012

description

Afval- & Milieubedrijven

Transcript of O&O fonds jaarverslag 2012

Page 1: O&O fonds jaarverslag 2012

JAARVERSLAG 2012

Page 2: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENJAARREKENING

2 O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENINHOUDSOPGAVE

Bestuursverslag

Voorwoord 3CAO en O&O 5Het O&O fonds in mensen 5Het O&O fonds in projecten 6WATT? campagne 9Het O&O fonds in subsidies 13

Jaarrekening

Balans per 31 december 2012 16Rekening van baten en lasten 2012 17Kasstroomoverzicht 18Algemene toelichting 19Toelichting balans per 31 december 2012 20Toelichting op de rekening van baten en lasten 2012 22

Page 3: O&O fonds jaarverslag 2012

3

Voorwoord

Afval inzamelen, scheiden, hergebruiken en verwerken tot energie lijkt crisisbestendig. Toch is ook hier de crisis niet ongemerkt voorbij gegaan. Veel bedrijven kennen publieke aandeelhouders. Kaartenbakken met moeilijk plaatsbare mensen van gemeentes worden soms verplaatst naar de bedrijven, of afdelingen worden in zijn geheel overgeplaatst naar de bedrijven. Dit heeft gevolgen voor de activiteiten van de bedrij-ven en de personeelssamenstelling.

De sector Afval & Milieu kende voorheen traditioneel twee hoofgroepen; afvalinzameling en afvalverwerking door de Afval Energie Centrales (AEC). Deze indeling is door de toegenomen diversiteit aan activiteiten binnen de sector niet langer beperkt tot afval inzame-len en afval verbranden, maar ook beheer openbare ruimte en groenvoorziening. Ook de samenstelling van het personeelsbestand van deze bedrijven is zeer ver-schillend als gekeken wordt naar opleidingsniveaus.

Afvalinzameling kent door de bank genomen lager geschoold personeel. De behoefte aan opleiding en ontwikkeling van medewerkers ligt op het terrein van veiligheid, milieu en arbo, en deels op het gebied van functie-inhoud. Daarnaast ligt er werk op het gebied van Duurzame Inzetbaarheid. Hier kan gedacht worden aan de fysieke en mentale inzetbaarheid van de medewerker waardoor de inzetbaarheid en employability voor de medewerker zelf, maar ook voor het bedrijf vergroot wordt. De Raad voor Werk en Inkomen heeft in december 2011 een rapport gemaakt met de naam “We worden er beiden beter van; Investeren in de ontwikkeling van werknemers met een lage en/of verouderde opleiding”.

Voor het O&O fonds ligt hier een rol en toegevoegde waarde. Bovendien kan een goede koppeling gelegd worden met het project Duurzame Inzetbaarheid. De activiteiten die het O&O fonds hier verricht moeten aanvullend zijn op wat de bedrijven doen. Het is van belang om de situatie helder te analyseren en vandaar uit draagvlak te zoeken.

In Memoriam - Rik VergunstTijdens een vakantie in Frankrijk kwam Rik Vergunst op 2 mei 2013 te overlijden tijdens een noodlottig ongeval. In de periode 2009-2013 heeft Rik bestuursfuncties bekleedt in de O&O fondsen Energie- en Nutsbedrijven en Afval- en Milieubedrijven. Voor het laatste fonds was hij sinds 2011 penningmeester en heeft hij in die hoedanigheid nog zijn goedkeuring verleend aan de jaarrekening. Hij stond bekend om zijn betrok-kenheid en zijn humor. In lastige situaties was het Rik die met zijn grappen een vastgelopen gesprek op gang kon krijgen zonder de essentie van de discussie geweld aan te doen. Het bestuur van het O&O fonds Afval- & Milieubedrijven zal hem missen en wenst zijn vrouw en dochters veel sterkte toe in deze moeilijke tijd.

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

Page 4: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

4

BESTUURS-VERSLAG

Page 5: O&O fonds jaarverslag 2012

5

O&O en CAO

De afspraken gemaakt door cao-partijen voor 2012 luiden dat de werkgevers 0,2% van de totale loonsom 2011 afgedragen wordt aan de Stichting Opleiding & Ontwikkelingsfonds Afval- & Milieubedrijven. Met deze middelen wordt invulling gegeven aan de doelstellin-gen van de stichting:

• het ontwikkelen, opzetten en uitvoeren van activitei-ten, liggend op het terrein van opleiding, ontwikkeling en arbeidsvoorziening in de sector van Afval- en Milieubedrijven;

• het onderzoeken van subsidiemogelijkheden voor de sector en het generen en uitkeren van subsidies, die de scholingsactiviteit binnen de sector ten goede komt.

Verder hebben bonden en werkgevers afgesproken om extra aandacht te schenken aan de duurzame inzetbaarheid van de medewerkers zo valt te lezen in het onderhandelingsakkoord van 18 juni 2010. De uit-voering van het programma is nogmaals bekrachtigd in 2012 door cao-partijen.

De werkgevers dragen zo spoedig mogelijk na een definitief akkoord, eenmalig 0,4% van de loonsom 2009 extra af aan het O&O fonds. Deze extra afdracht is geoormerkt en bedoeld voor maatregelen om de duur-zame inzetbaarheid te bevorderen. Omdat de gevolgen van de economische crisis voor bedrijven in de sector verschillend uitpakken, zullen de maatregelen gericht zijn op zowel instroom, doorstroom als uitstroom.Werkgevers en vakbonden beogen de ontwikkeling van sectorale/algemeen inzetbare instrumenten en projec-ten die de duurzame inzetbaarheid bevorderen. Hierbij wordt onder andere gedacht aan:

a. Het ontwikkelen van EVC-instrumenten, fitheids- en competentiescan en de ontwikkeling van een individu-eel arbeidsplan (waarbij aspecten zoals functiebelas-ting, werkomgeving, leefstijl, opleiding en inkomen aan de orde komen).

b. Het creëren van werkplekken, werkervaringsplaatsen en/of stageplekken voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, Wajong-ers, WSW-ers e.d.

c. Het delen van “best practices” en bevorderen van de implementatie hiervan bij andere bedrijven.

De beschikbare middelen kunnen niet worden ingezet voor individuele opleidingen en/of opleidingen op bedrijfsniveau.

Werkgevers en vakbonden werken zo spoedig moge-lijk een stappenplan uit om de afspraak verder te concretiseren, randvoorwaarden en procedures op te stellen, de afspraak te implementeren, te monitoren en te evalueren. Met het stappenplan waarborgen WENb en vakbonden dat de geoormerkte gelden besteed worden voor de door hen beoogde instrumenten en projecten om duurzame inzetbaarheid te bevorderen.In het hoofdstuk “Het O&O fonds in projecten” wordt hier verder aandacht aan besteed.

Het O&O fonds in mensen

BestuurIn 2012 was het bestuur als volgt samengesteld:

• Michiel van Schravendijk (AVR Van Gansewinkel), voorzitter

• Rik Vergunst (CNV Publieke Zaak), penningmeester• Willem Geerling (Attero, bestuurslid)• Etiënne Haneveld (Abvakabo- FNV) , bestuurslid • Marc Donckers als secretaris van het bestuur

Het paritair samengestelde bestuur stelt de uitgangs-punten op die jaarlijks worden getoetst aan de ontwik-kelingen op de arbeidsmarkt, sociaal economische ontwikkelingen en behoefte in de bedrijfstak. Dit vormt de start voor de opleidingscommissie die op basis van de hoofdlijnen haar plannen jaarlijks vaststelt en bijstelt en vervolgens uitvoert. Het bestuur toetst deze plannenopdeuitgangspunten,bewaakthetfinanciëleverloop en stuurt op de resultaten. De onderliggende financiëleenwerkprocessenzijnvastgelegdinhetnieuwe huishoudelijk reglement. In 2012 heeft de is de rol van het O&O fonds Afval en Milieu scherp gezet en is geconcludeerd dat deze ligt op de volgende terreinen:

• Volgen van (inter)nationaal (overheids)beleid op het gebied van opleiding en ontwikkeling, duurzame inzet-baarheid, arbo- en veiligheid en beschikbare fondsen daarvoor aanboren;

• Ontwikkelen van (e-learning) opleidingsmateriaal en instrumentaria, en ondersteunen van bedrijven bij de ontwikkeling ervan

• Verder uitrollen van het Duurzame Inzetbaarheid met een focus vanuit het O&O fonds op de ontwikkeling van (basis)competenties bij medewerkers

• Ontwikkeling van medewerkerkers stimuleren, onder-steunen en eventueel vastleggen (EVC)

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

Page 6: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

6

De AEC’s hebben daarnaast een grote verwevenheid en overeenkomsten met de sector Productie- en levering als het gaat om scholing en ontwikkeling van medewerkers en arbeidsmarktproblematiek. Die aan-sluiting komt haast vanzelf tot stand. De rol van het O&O fonds in die setting ligt vooral op de volgende terreinen:

• Instroombevordering• Ontwikkeling van opleidingen (REWIC)• Modernisering Opleidingsmethoden

Bij de bedrijven die afval inzamelen ligt de nadruk op de activiteiten van het fonds ianders dan bij de AEC’s. Daar komt bij dat bij aanbestedingen gemeentes voor-waarden stellen aan het in dienst nemen of te werk stellen van mensen met een afstand tot de arbeids-markt: van langdurige werklozen tot medewerkers vanuit sociale werkplaatsen. Daarnaast verbreden de activiteiten ook. Beheer en onderhoud van de open-bare ruimte komt steeds vaker voor en deze groep medewerkers vormt al een substantieel deel van de medewerkers. In de doelgroep bepaling dient hiermee rekening te worden gehouden.

Verder is van belang om te kijken naar de doelstelling van de activiteiten. Naast het ontwikkelen van mede-werkers in de functie dient ook rekening gehouden te worden met loopbaanontwikkeling. Zeker als het gaat om de medewerkers die kwetsbaar zijn op arbeidsmarkt.

Bij opleiding op het gebied van arbo en veiligheid is het verstandig om contact te leggen met partijen die zich bezig houden met bijvoorbeeld de arbocatalogus onder het mom “samen doen waar het samen kan”.Ook het gegeven dat mensen langer door moeten werken (tot 67) verdient aandacht vanuit het fonds.

De OpleidingscommissieDe commissie was als volgt samengesteld:

• Wilmy van Balen (voorzitter), N.V. ROVA Holding• Jeroen Abbink, Twente Milieu N.V.•Hanneke de Bruijn, Cyclus N.V.•Marijke van Doorn , N.V. IRADO•Sharon Droog, HVC•Sonja de Haan, Omrin (Afvalsturing Friesland N.V.)•Els van der Jagt, De Meerlanden N.V.•Gé Keijzer, NV Afvalzorg Holding•Peter Kerris, NVRD

•Albert Kroeze, Area Reiniging NV•Cindy Lefers, ACV• Dymphe van Mansom (vice voorzitter), AVR

Afvalverwerking vestiging Duiven• Joop van der Weerd, Attero •Fred van Wijnen, Circulus B.V.• Marco Sassen (commissiesecretaris), Stichting O&O

fonds Afval- & MilieubedrijvenNamens de vakorganisaties:•Birte Nelen, Abvakabo FNV•Ad van Wolferen, Abvakabo FNV

De opleidingscommissie kan na vaststelling van de plannen haar taken gaan uitvoeren en heeft hierbij ruime mogelijkheden en bevoegdheden om tot resultaten te komen. Met enthousiasme en vooral succesvol heeft de opleidingscommissie de onder-staande projecten afgerond of gestart in 2012.

O&O fonds Afval- en Milieubedrijven in projecten De onderstaande projecten zijn in 2012 gestart of afgerond.

Duurzame Inzetbaarheid binnen de Afval- en MilieubedrijvenIn 2010 is de cao afspraak gemaakt om 0,4% van de loonsom extra beschikbaar te stellen voor Duurzame Inzetbaarheid. Vakbonden en werkgevers verenigd in de WENb beogen daarmee de ontwikkeling van instrumenten en projecten die duurzame inzetbaar-heid(goedgekwalificeerde,gemotiveerdeengezondemedewerkers) bevorderen.

In 2012 is er gestart met het schrijven van een plan hoe Duurzame Inzetbaarheid binnen de Afval- en Milieubedrijven vorm zou moeten krijgen. Rekening houdend met de verdeling van de gelden zoals de sociale partners deze met de cao afspraak hadden neergelegd. Gedurende het jaar is er meermalen overleg gevoerd tussen de sociale partners en dat heeft ertoe geleid dan eind november 2012 alle par-tijen akkoord konden geven op het plan.

In 2012 is de stuurgroep Duurzame Inzetbaarheid 6 keer bij elkaar gekomen om af te stemmen hoe e.e.a. vorm gegeven zou gaan worden. Naast het schrijven

Page 7: O&O fonds jaarverslag 2012

7

van een plan moest er ook nagedacht worden over voorwaarden waaronder de bedrijven voor een bij-drage in aanmerking zouden kunnen komen. Zodanigdatookdefiscusenaccountantshun goedkeuring kunnen geven.

Vooruitlopend op de start van het project zijn er door Randstand HR Solutions een aantal workshops betreffende Duurzame Inzetbaarheid gegeven. Deze workshops zijn goed bezocht door de leden. En een ieder die de workshop heeft gevolgd was er ook enthousiast over.

Als laatste is in 2012 hard gewerkt aan de website Duurzame Inzetbaarheid (www.wenb/nl/di) hierop is informatie te vinden over Duurzame Inzetbaarheid in het algemeen. En in een afgeschermd gebied is er voor de leden extra informatie te vinden.

We hopen dat de Afval- en Milieubedrijven in 2013 met enthousiasme aan de slag gaan met Duurzame Inzetbaarheid.

De E-modulen Rookgasreiniging en VerbrandingstechniekIn een behoefte-inventarisatie hebben de AVI’s de duidelijke wens uitgesproken voor het ontwikkelen van opleidingsinhoud voor de modulen Rookgasreiniging en Verbrandingstechniek. Deze beide modulen fungeren dan enerzijds als updating of het op peil brengen van de kennis van de huidige medewerkers en anderzijds worden deze als uitstroomdifferenti-atie binnen een bredere beroepsopleiding ingezet. In dat laatste geval behoren de aankomende werk-tuigkundige tot de doelgroep van beide modulen. Nadat in de expertgroep een duidelijke consensus is

vastgesteld over de te ontwikkelen opleidingsinhoud voor Rookgasreiniging en Verbrandingstechniek, is het leerstofgebied voor de beide onderdelen afgebakend.Als vervolgstap is met diezelfde groep besproken, welke opleidingsmethodiek voor de gebruikers de voorkeur heeft. In deze groep werd het idee om de opleidingsinhoud in een e-learningvorm te gieten van harte ondersteund. Zeker, wanneer deze e-learning gecombineerd wordt met begeleiding/docentencon-tact. De zogenaamde blended vorm levert in de visie van de expertgroep de volgende voordelen op:

• Door het terugdringen van het aantal trainingsdagen vermindering van de opleidingskosten

• Doordat e-learning gemakkelijker te combineren is met het werk kunnen de verletkosten van de cursisten worden verminderd.

• Doordat e-learning als naslagwerk kan functio-neren, ondersteunt het instrument de functie van kennisborging

• Door toevoeging van Wiki bij het online-leren kan kennisdeling worden gefaciliteerd.

• Doordat kennis via e-learning toegankelijk wordt gemaakt, wordt kennis-/informatie-overdracht minder docentafhankelijk.

In de bespreking met de experts was het algehele beeld, dat toegankelijk maken van de kennis over rookgasreiniging en verbrandingstechniek door e-learning, de continuïteit in scholing voor beide onderwerpen voor de nabije toekomst wordt geborgd. Met deze conclusie van de expertgroep heeft het O&O fonds besloten om de e-learning voor beide onderde-len te gaan ontwikkelen, waarbij in een pilot het beeld over het op te leveren e-learningprodukt zal worden

Page 8: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

8

aangescherpt. Begin 2012 is het fonds samen met een expertgroep vanuit de AVI’s gestart met de ontwikke-ling van de pilot.

Ontwikkelen e-learning instructie ‘Veilig werken met de zijlader’Een aantal leden van de opleidingscommissie Afval & Milieu binnen het O&O fonds gaf aan behoefte te hebben aan een instructie speciaal voor chauf-feurs van zijladers. Het bleek namelijk dat tijdens de werkzaamheden, zich gevaarlijke situaties kunnen voordoen, zowel voor omstanders, als andere ver-keersdeelnemers als voor chauffeurs. Ook wilde men de instructie in e-learning vorm, dit n.a.v. de goede ervaringen met VIA en Blijf de Baas.

Bij het ontwikkelen van een nieuwe e-learning gaat men meestal op de volgende manier aan het werk. Het doel is een training ontwikkelen die zo goed mogelijk aansluit bij de doelgroep (chauffeurs). Met de projectgroep, in dit geval KAM coördinatoren van verschillende bedrijven, is de instructie en de opzet van de e-learning vastgesteld.

Hierbij een aantal kernwoorden van de e-learning ‘Veilig werken met de zijlader’:

• korte training (< 20 minuten),• zowel internetversie als standalone versie (toolbox),• toets,• bewegende beelden,• humor en• mogelijkheidvoorbedrijfsspecifiekeaanpassingen.

Defilmscènesindehoofdstukkenlatenhetwerk-

proces van de chauffeur van een zijlader van begin tot eind zien. Om te beginnen wordt in hoofdstuk 1 getoond wat de chauffeur aan veiligheidsinstellingen moet doen om veilig weg te kunnen rijden en komt de chauffeur in het laatste hoofdstuk weer terug bij de beginplek. Het is een chronologisch verhaal: een dag werken met de zijlader van ochtend tot avond.Indefilmpjeslopenwemeemettweemannenaanhetwerk. Een voice-over legt uit en gaat de dialoog aan met één van de mannen, als de interviewer van een documentaire. Deze voice-over is echter één van de jongens. Hij vraagt soms waarom bepaalde handelin-gen belangrijk zijn, maar geeft soms ook weer advies. De dialoog is grappig, vermakelijk en losjes. Inmiddels is de training gereed. Ervaringen chauffeurs met het werken met zijladersBuiten de veiligheidsinstrucite (zie boven) zijn de afvalinzamelbedrijven binnen het O&O fonds zijn geïn-teresseerd naar de ervaringen van chauffeurs met het werken met zijladers. Dit technisch hoogstaand voer-tuig heeft het afval inzamelen minder zwaar gemaakt maar het werk is daarmee ook complexer geworden voor de chauffeur. Denk bijvoorbeeld aan; het bedie-nen van een joystick voor de hefarm, beeldscherm-werk, veiligheid verkeer en omstanders en zelfstandig werken. Ook zijn de omstandigheden waaronder de chauffeur zijn werk moet doen, veranderd. Het werk vergt precisie, in een hoog tempo waarbij het voertuig veel bewegingen maakt (trillingen tijdens het legen van de bakken, continue optrekken en remmen). En heeft hij te maken met ‘mondige’ burgers en is het verkeer veel drukker dan pakweg 20 jaar geleden.

Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de ervaringen van chauffeurs en de effecten op de gezondheid van het werken met zijladers. Wel is gekeken naar optima-lisatie van de ergonomie van het voertuig en wordt de chauffeur geadviseerd over een juiste werk-zithouding.

In de sector Afval & Milieu is, in aansluiting met het overheidsbeleid, extra aandacht voor Duurzame Inzetbaarheid van de medewerker. Aan het O&O fonds Afval- en Milieubedrijven de opdracht om de erva-ringen van chauffeurs met het werken met zijladers in kaart te brengen. Het O&O fonds voert hiervoor samen met TNO een onderzoek uit naar de eventuele fysieke- en mentale risicofactoren tijdens het werken

Page 9: O&O fonds jaarverslag 2012

9

met zijladers. N.a.v. de resultaten zal gekeken worden of de werkzaamheden van de chauffeur verbeterd kunnen worden. Belangrijkste reden echter is ernaar streven dat de chauffeur op een gezonde manier zijn pensioengerechtigde leeftijd zal bereiken. TNO heeft samen met een aantal inhoudsdeskundigen van de bedrijven een plan van aanpak opgesteld dat is goed-gekeurd door de opleidingscommissie. Vervolgens is in het najaar 2012 de daadwerkelijke onderzoeksfase gestart. Deze bestaat uit een uitgebreide enquête voor iedere zijladerchauffeur. Bij vijf bedrijven zal TNO ook observaties uitvoeren. In de zomer van 2013 verschijnt het rapport van O&O en TNO met de resultaten van het onderzoek.

Watt?-campagne

Voorlichtingscampagne WATT? in teken van persoonlijk contactHet O&O fonds Productie- en Leveringsbedrijven, het O&O fonds Netwerkbedrijven en het O&O fonds Afval- & Milieubedrijven voeren sinds 2006 de voor-lichtingscampagne WATT? uit. WATT? heeft tot doel om jongeren die nog moeten kiezen voor een vervolg-opleiding en/of beroep, kennis te laten maken met de Netwerkbedrijven, Productie- en Leveringsbedrijven en Afval- en Milieubedrijven sector. Zodat zij in hun over-wegingen ook de technische opleidingen en beroepen meenemen, die voor de sectoren relevant zijn.

2012 stond voor WATT? nóg meer dan voorgaande jaren in het teken van persoonlijk contact. Dat was mede mogelijk dankzij enkele ontwikkelingen in het onderwijs en de beroepskeuzevoorlichting. De laatste jaren is een trend gaande die beroepsvoorlichting steeds kleinschaliger maakt. Grote centrale voorlich-tingsbeurzen - zoals bijvoorbeeld de Studiebeurs in Utrecht - hebben het niet gered. Regionale voorlich-tingsmarkten schieten echter als paddenstoelen uit de grond. WATT? selecteert in samenwerking met energiebedrijven uit de betreffende regio’s de beurzen waar voorlichting het meest effectief is. Daar biedt WATT? met haar stand bedrijven een podium om één-op-één met technisch geïnteresseerde leerlingen in contact te komen. Dat één-op-één contact is overigens niet nieuw voor WATT?. In 2012 werd ook volop aandacht besteed aan uitgelezen contactmo-menten. De landelijke docenten- en decanendagen

bijvoorbeeld, waar WATT? met een stand en workshop aanwezig was. En voor leerlingen de bedrijfsbezoeken die WATT? met haar Excursieservice faciliteert.Ook zijn regionale decanenkringen in opkomst. WATT? legde in 2012 de eerste contacten met deze al langer bestaande maar steeds actiever wordende minivereni-gingen. Voor 2013 staat intensivering van de samen-werking op het programma. Door hen bijvoorbeeld inspirerende locaties te bieden voor hun periodieke samenkomst, bij bedrijven op werklocaties. En door voorlichting over de beroepsmogelijkheden binnen de sectoren, die zij gericht kunnen inzetten bij technisch geïnteresseerde leerlingen. Dit naast de al bestaande WATT?-voorlichtingsactiviteiten voor decanen.

WATT? en het onderwijsDe band met het onderwijs is niet nieuw voor WATT?. In het onderwijs is, mede vanwege de Wet op de leerplicht, de doelgroep relatief eenvoudig te bereiken. Bovendien biedt het onderwijs inhoudelijk diverse mogelijkheden om jongeren met werken in de energie in contact te brengen. Bijvoorbeeld als onderdeel van loopbaanoriëntatie en -begeleiding, waarvoor de decaan verantwoordelijk is. Of als onderdeel van specifiekevakgebieden,zoalshetvaktechniek. Verder zijn er verschillende manieren waarop de voorlichtingsactiviteiten in het onderwijs vormgegeven kunnen worden, zoals in individuele of groepsgesprek-ken met behulp van voorlichtings- en lesmateriaal, in gastlessen en tijdens bedrijfsbezoeken. Uit onder-zoek blijkt dat docenten en decanen naast ouders de belangrijkste beïnvloeders zijn als het gaat om beroeps- en opleidingskeuzes. Het zijn deze gegevens die al sinds het begin van de campagne hét commu-nicatiekanaal van WATT? bepalen: het onderwijs als medium om jongeren te bereiken.

Informatie voor 5.250 decanen en docentenIn 2012 informeerde WATT? wederom ongeveer 5.250 decanen, techniekdocenten en scheikundedocenten over de voorlichtingsmaterialen en -activiteiten over werken in de energie, via een overzichtsbrochure met bestelkaart die in maart en oktober op naam verstuurd werd. Online bestellen op het docentenpodium van www.watt.nl wordt steeds populairder. Vanaf 2013 zal de brochure daarom nog slechts eenmaal per jaar verschijnen.

Page 10: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

10

Aanvragen voor les- en voorlichtingsmaterialenNaast het speciaal voor WATT? ontwikkelde les- en voorlichtingsmateriaal kunnen docenten en decanen ook materiaal van bij de O&O fondsen aangesloten energiebedrijven bestellen via WATT?. Uiteraard voor zover dit (volgens decanen en docenten) bruikbaar is voor de voorlichting in het onderwijs.

WATT?-materialen besteld in 2012

Vmbo-magazines 7590Mbo-magazines 5580Havo/vwo-magazines 5985Leerlingenboekjes mbo 1313Leerlingenboekjes hbo 495Hbo-readers 311Sets techniekposters 414Posters - Opleidingen in de energie 291Posters - Kom werken in de energie 119Lesmaterialen - Van stoom naar stroom 604Lesmaterialen - Biogas als brandstof 203Tutorials 1188Samenwerking in beeld 137Dvd - Werken in de energie 286Beroepenkaarten - Werken bij HVC 109Folders - Modernste stroomfabriek (Attero) 480 Totaal aantal bestellingen 499 Online Downloads door docenten en decanen 220Nieuwsbrief docenten en decanen 889Nieuwsbrief leerlingen 388

Nieuwe en aangepaste materialenBegin 2012 kwam het havo/vwo magazine over werken in de energie uit, dat WATT? via docenten aan leerlingen aanbiedt. In de bijgevoegde docenten- en decanenhandleiding staan suggesties voor het inzet-ten van de magazines in de les. Daarnaast bracht WATT? op suggestie van docenten voor zowel het vmbo, mbo- als havo/vwo-magazine een set werkbla-den uit die docenten kunnen inzetten in de klas.

Een bijzonder project dat in 2012 werd afgerond, is het lesmateriaal Biogas als brandstof. Met dit lespak-ket kunnen leerlingen in de vakken Natuur, Leven en Techniek (en scheikunde) van de bovenbouw havo/vwo met huis-, tuin- en keukenmiddelen een eigen werkende biovergistingsinstallatie maken. De bouw is gekoppeld aan informatie over de manier waarop de sector in werkelijkheid biogas wint, en wat voor werk je daar zoal kunt doen. Het lespakket kwam tot stand in samenwerking met studenten techniek van de Hogeschool Windesheim in Zwolle, en afvalener-giebedrijven ROVA, Attero en HVC. Bij het lesmateriaal hoorteentechniekpostereneendvdmetfilmpjesover biovergisting. Zoals gebruikelijk in de WATT?-campagne is de vorm en inhoud in overleg met de doelgroep (docenten en leerlingen) en de energiebe-drijven ontwikkeld.

Page 11: O&O fonds jaarverslag 2012

11

Het aantal unieke pageviews van www.watt.nl was 59.771 in 2012. Deze pagina’s werden bekeken tijdens 21.224 bezoeken. De meest bezochte pagina’s op de website zijn de webshop, downloads, beroepen-pagina’s en de pagina waarop de energieketen staat uitgelegd.

Het materiaal wat het meest gedownload wordt, zijn de verschillende techniekposters.

Website steeds belangrijker als informatieportaalSinds de herziening van watt.nl in 2011 is het belang van de site als informatieportaal fors toegenomen. Het is voor docenten en decanen via de website eenvoudig om bestellingen te plaatsen, contact met bedrijven te leggen voor gastlessen of bedrijfsbe-zoeken en op te geven voor een bedrijfsexcursie. Behalve bestellingen komen ook, vaak via de website en e-mail, vragen binnen over (werken in) de energie-sector, bedrijfsbezoeken, gastlessen, enzovoort. Met medewerking van de bedrijven worden deze vragen zo goed mogelijk beantwoord. Opvallend is vooral ook het toegenomen aantal downloads van produc-ten vanaf de website, zoals de techniekposters en beroepenfilmpjes.Dithangtsamenmetdeookinhetvoortgezet onderwijs rap voortschrijdende introductie van het digitale schoolbord, dat docenten nieuwe mogelijkheden biedt om materialen te presenteren. WATT? springt bij de ontwikkeling van nieuwe en bij het aanbieden van reeds bestaande producten in nauw overleg met docenten in op deze ontwikkeling, die nieuwe kansen biedt voor succesvolle beroepen-voorlichting onder scholieren.

Page 12: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

12

Op zes regionale onderwijsbeurzen konden leerlingen in de WATT?-stand kennismaken met werken in de energiesector. Met twee interactieve spellen over energieproductie en -distributie kregen ze een indruk hoe in respectievelijk een productiecentrale en bij een stroomstoring in een wijk gehandeld wordt. Dankzij de WATT?-hostessen en de medewerkers van energiebe-drijven op de stand, zijn vele persoonlijke gesprekken met de standbezoekers gevoerd. De opzet van de standwerdin2012verderverfijndnaaraanleidingvanevaluatie met bezoekers.

Onderdelen van de WATT?-stand, zoals de verschil-lende interactieve spellen, de voorlichtingsmaterialen en WATT?-tassen zijn in 2012 weer veelvuldig ter beschikking gesteld voor open dagen bij energiebe-drijven en regionale onderwijsinstellingen. In 2012 maakten de volgende bedrijven gebruik van deze vorm van WATT?-ondersteuning bij voorlichting: E.ON, AVR, TenneT, Cogas, Enexis, EPZ, GDF Suez, Nuon.

Contact met docenten en decanenDocenten en decanen werden persoonlijk over WATT? en werken in de energiesector geïnformeerd tijdens de jaarlijkse conferentie voor techniekdo-centen (VeDoTech = Vereniging Docenten Techniek) en de NVS-NVL decanendag. Naast deze landelijke docentendagen was WATT? ook aanwezig op de techniekdag van het Consortium Beroepsonderwijs. Docenten en decanen uit het WATT?-adressenbestand ontvingen zes keer een digitale nieuwsbrief, waarvoor verschillende bedrijven input leverden.

Contact met jongerenNet als de docenten en decanen ontvingen ook de leerlingen uit het WATT?-bestand zes keer een digitale nieuwsbrief met informatie van en over energie(bedrijven) en open dagen. Daarnaast verscheen de special TKMST Xtra over werken in de energie, waarin naast algemene informatie ook advertenties van afzonderlijke energiebedrijven waren opgenomen.

Studiebeurs West(Rotterdam)

Onderwijsbeurs Zuid-Nederland (Eindhoven)

Onderwijsbeurs Groningen

Studiebeurs Zwolle

Beroepskeuzebeurs West-Nederland (Rijswijk)

Beroepskeuzebeurs West-Nederland (Utrecht)

14 / 15 nov

16 / 17 nov

7 / 8 dec

Datum

6.393

4.729

7.764

BezoekersDeelnemende energie-bedrijven

4 / 5 okt 15.900

28 / 29 sept 19.516

15 / 17 mrt 9.368 E.ON, HVC

Enexis

Enexis, Nuon

Cogas, Enexis, O&O fonds

Westland Infra, Joulz

Nuon, Joulz

Page 13: O&O fonds jaarverslag 2012

13

en aan het uitvoerende bureau DST Educatieve Communicatie te laten weten waar prioriteiten gelegd moeten worden. Tegelijk wordt de voortgang van WATT? regelmatig gemonitord door onafhankelijk onderzoek, waarvan de resultaten in de koersbepaling door de projectgroep worden meegenomen.

LeerloopbanenHet O&O-fonds ondersteunt de komende 4 jaar de bijzondere leerstoel van prof.dr. Marinka Kuijpers. Marinka Kuijpers is door het College van bestuur van de Open Universiteit per 1 april 2012 benoemd tot bijzonder hoogleraar “Leeromgeving en loopbanen in het voorbereidend en middelbaar beroepsonderwijs”. Deze bijzondere leerstoel is ingesteld bij het Ruud de Mooi Centrum (RdMC) van de Open Universiteit door twaalf organisaties die het professionaliseren van (v)mbo leraren hoog in het vaandel hebben. Veranderingen in onze samenleving vragen dat leer-lingen gedurende hun (leer)loopbaan talenten leren ontdekken, ontwikkelen en bewijzen. Docenten zullen leerlingen moeten begeleiden bij het leren kiezen van opleidingen en werk die passen bij hun talenten. Ditvraagteenspecifiekeleeromgevingenhiervooris het noodzakelijk dat docenten zich op dit terrein kunnen scholen. De leerstoel gaat de komende vier jaar kennis ontwikkelen en verspreiden over de meest effectieve leeromgeving en begeleiding van leerlingen. Kijk voor meer informatie over de Bijzondere Leerstoel Leeromgeving & -loopbanen op de website van LOOK (Wetenschappelijk Centrum Leraren Onderzoek): www.ou.nl/web/look.

Excursieservice groot succesHoewel de bedrijfspresentaties op beurzen een goede indruk geven van werk in de Productie- en Leveringsbedrijven- Netwerkbedrijven- en Afval- en Milieubedrijven-sector, is de beste manier om jongeren enthousiast te maken voor de technische functies: hen de werkpraktijk in het écht te laten zien en ervaren. Met excursies en bedrijfsbezoeken bijvoorbeeld. Sinds de pilot in 2011 bood WATT? in 2012 een volwaardige Excursieservice aan. Inclusief busvervoer waarmee geïnteresseerde scholen hun leerlingen naar en van een bedrijfslocatie kunnen laten vervoeren. Op die locatie biedt het betreffendebedrijf vervolgens een op de doelgroep afgestemd programma. De Excursieservice bleek in 2012 zó succesvol, dat deze inmiddels als structureel onderdeel van de WATT?-activiteiten is opgenomen. In 2012 vonden 25 excursies plaats, waarbij ongeveer 500 leerlingen een kijkje in de keuken van energiebedrijven namen. Voor sommige locaties is de vraag vanuit scholen inmiddels groter dan het aanbod van excursies.

Energiebedrijven aan het stuurDe energiebedrijven bepalen al sinds de start van de campagne welke activiteiten en producten voor de WATT?-campagne worden gerealiseerd. In de Projectgroep Promotie die destijds (toen nog als onderdeel van het O&O fonds ENb) is ingesteld, bestaat uit vertegenwoordigers van Productie- en Leveringsbedrijven, Netwerkbedrijven en Afval- en Milieubedrijven. De projectgroep komt zes keer per jaar bij elkaar om de koers van WATT? te bespreken

Page 14: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENBESTUURSVERSLAG

14

Het O&O fonds in subsidies

ESF projecten sector Afval- en Milieu in 2012De sluiting van het ESF subsidieloket in 2012 zorgde ervoor dat het niet meer mogelijk was om voor de Afval & Milieubedrijven ESF subsidie aan te vragen voor scholingsactiviteiten. Wel kan het O&O fonds voor de sector als geheel, ESF subsidie aanvragen voor activiteiten op het gebied van Duurzame Inzetbaarheid. Samen met de sector en de Subsidie Expertise Groep (SEG) wordt binnen het O&O fonds gekeken naar een mogelijke subsidieaanvraag.

2012 was vooral het jaar van de uitvoering van de opleidingsprojecten die in 2011 door de Afval- & Milieubedrijven en de - sector zijn aangevraagd. Het O&O fonds heeft voor het eind van het jaar de verschillende einddeclaraties ingediend bij het Agentschap Sociale Zaken & Werkgelegenheid (AgSZW). Dat moment is meteen een goede graadme-ter om te kijken naar de benutting van de beschikbare subsidies. Was de benutting tot en met 2010 van de ESF projecten ongeveer 30%. Bij de 2011 projecten is de gemiddelde benutting van de ingediende eind-declaraties meer dan 50% van de aangevraagde subsidie voor de WENb sectoren (incl. drinkwater-bedrijven). De projecten zullen in de loop van 2013 worden gecontroleerd door AgSZW in samenwerking met medewerking van accountant KPMG.

Het O&O fonds Afval- & Milieubedrijven heeft in 2011 vier ESF aanvragen ingediend voor een totaal bedrag van € 833.136 (projecten Attero, AVR Van Gansewinkel, Spaarnelanden en één sectorale aan-vraag door het O&O fonds). Het totaalbedrag van de ingediende einddeclaraties was groot € 483.500 (benutting subsidie 58%). Dit is een sterke verbetering t.o.v. van voorgaande jaren.

Page 15: O&O fonds jaarverslag 2012

15

JAAR-REKENING

Page 16: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENJAARREKENING

16

Balans St. O&O fonds Afval- en Milieubedrijven per 31 december 2012

ACTIVA 2012 2011 (na voorgestelde resultaatbestemming)

VorderingenDebiteuren 200.297 154.335Nog te ontvangen bestemmingsreserve O&O fonds ENb 2011 - 1.066.525Rekening courant O&O fonds ENb 1.702.433 -Overige activa 2.948 - 1.905.678 1.220.860

Liquide middelen 1.358.074 715.605

Totaal 3.263.752 1.936.465

PASSIVA 2012 2011(na voorgestelde resultaatbestemming)

Eigen vermogenBureau O&O fonds Afval- en Milieubedrijven minimumkapitaal 150.000 150.000

Stand per 1 januari 1.258.366 -2.734Ten gunste/laste van het kapitaal 70.050 -55.425Bestemmingsreserve O&O fonds ENb 2011 - 1.166.525Overdracht bestemmingsfonds ‘Duurzame Inzetbaarheid’ medewerkers 1.043.321 - 2.371.737 1.258.366

Kortlopende schuldenToegekende ontwikkelingskosten 704.935 478.257Crediteuren 60.578 -Overlopende passiva 45.855 97.753Verschuldigde omzetbelasting 80.647 102.089 892.015 678.099

Totaal 3.263.752 1.936.465

Page 17: O&O fonds jaarverslag 2012

17

Rekening van baten en lasten St. O&O fonds Afval- en

Milieubedrijven 2012

BATEN 2012 2011(vooraf controle accountant)

Stichtingsbijdrage 2012 548.792 537.308Overige baten 450 - 549.242 537.308

LASTEN 2012 2011(vooraf controle accountant)

Toegekende ontwikkelingskosten 2012 436.577 593.627Vrijval toegekende ontwikkelingskosten -1.304 -8.881Secretariaatskosten 50.832 -Algemene kosten 13.280 6.640 499.385 591.386

Exploitatieresultaat 49.857 -54.078

Financiële baten/lasten 20.193 -1.347

Voordelig/nadelig saldo 70.050 -55.425

Bestemming saldo:

Ten gunste/laste van het kapitaal 70.050 -55.425

Rekening van baten en lasten St. O&O fonds Afval- en Milieubedrijven over 2012

Page 18: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENJAARREKENING

18

Kasstroomoverzicht over 2012 van St. O&O fonds Afval- en

Milieubedrijven

KASSTROOM 2012 2011 Kasstroom uit operationele activteitenBedrijfsresultaat 49.857 -54.078

Veranderingen in werkkapitaal

Vorderingen -684.818 -1.220.860Kortlopende schulden 213.916 428.099 -470.902 -792.761 Kasstroom uit bedrijfsoperaties -400.852 -846.839

Ontvangen/betaalde interest 20.193 -1.347 20.193 -1.347 Kasstroom uit operationele activteiten -400.852 -848.186

Kasstroom uit financieringsactivteitenMutatie minimumkapitaal - 150.000Mutatie bestemmingsreserve Duurzame Inzetbaarheid 1.043.321 1.163.791 Kasstroomuitfinancieringsactivteiten 1.043.321 1.313.791 Toename geldmiddelen 642.469 465.605

Het verloop van de geldmiddelen is als volgt:

Stand per begin boekjaar 715.605 250.000Mutatie boekjaar 642.469 465.605 Stand per eind boekjaar 1.358.074 715.605

Kasstroomoverzicht over 2012 van St. O&O fonds Afval- en Milieubedrijven

Page 19: O&O fonds jaarverslag 2012

19

Algemene toelichting

Algemeen

ActiviteitenDe Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Afval- en Milieubedrijven is opgericht op 12 juli 2010 ten behoeve van de bedrijven die vallen onder werkings-sfeer van de cao Afval & Milieu binnen de WENb.De stichting heeft tot doel het ontwikkelen, opzet-ten en uitvoeren van activiteiten op het terrein van opleiding, ontwikkeling en arbeidsvoorziening in de afval- en milieusector.

PersoneelDe stichting heeft geen personeel in dienst.

Grondslagen voor waardering van activa en passivaAlgemeenDe jaarrekening is opgesteld in euro’s in overeenstem-ming met de richtlijnen voor de jaarverslaggeving 640, Organisaties-zonder-winststreven. Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld.

Vergelijking met voorgaand jaarDe gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar.

VorderingenVorderingen worden gewaardeerd op nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid.

Liquide middelenHet saldo van de liquide middelen is opgenomen tegen nominale waarde en staat vrij ter beschikking.

Eigen VermogenHet eigen vermogen is het verschil tussen bezit (activa) en schulden (passiva) inclusief reserves.

Grondslagen voor bepaling van het resultaatResultaatbepalingOnder de baten wordt verstaan de in enig jaar ontvangen en toegezegde bijdrage op basis van de loonsomheffing.Deze loonsom komt tot stand middels een loonsom-enquête, uitgevoerd door VNO-NCW, voor de branche verenigingWENb.Voorzovergeendefinitievegege-vens over de loonsom beschikbaar zijn, wordt de loonsom bij de participant opgevraagd.Op moment van toekenning worden de eigen subsi-dies en de kosten van O&O projecten ten laste van het exploitatieresultaat gebracht. De eindafrekening van de toegekende subsidies vindt plaats op basis van de werkelijk bestede kosten. Bij de eindafrekening van desbetreffende projecten komt de afwijking ten gunste van de exploitatie in het lopende jaar.De overige opbrengsten en kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

BelastingenOverdeloonsomheffingwelkedeparticipantenvandeStichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Afval- en Milieubedrijven in rekening wordt gebracht, is omzet-belasting verschuldigd. De hiermee samenhangende voorbelasting wordt hierop in mindering gebracht.

Kasstroomoverzicht

De staat van herkomst en besteding van middelen geeft de inkomende- en uitgaande geldstromen aan binnen het boekjaar. Deze is weergegeven conform de directe methode.

Page 20: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENJAARREKENING

20

Toelichting op de balans

ACTIVA 2012 2011

Vorderingen

Debiteuren Stand per 31 december 200.297 154.335Het risico van mogelijke oninbaarheid wordt niet noodzakelijk geacht.

Overige activa Nog te ontvangen rente deposito ABN AMRO 2.948 -

Liquide middelenABN AMRO 47.84.73.249 (rekening courant) 604.949 715.605ABN AMRO 42.67.81.732 (deposito) 753.125 - 1.358.074 715.605

PASSIVA 2012 2011

Eigen vermogen

Minimumkapitaal 150.000 150.000Op advies accountant is een bedrag gereserveerd om aan verplichtingen te voldoen bij het opheffen van de stichting.

Verloop van het eigen vermogen Stand per 1 januari 1.316.525 -2.734Ten gunste/laste van het kapitaal 70.050 -55.425Dotatie bestemmingsreserve O&O fonds ENb 2011 - 1.166.525Overdracht bestemmingsfonds ‘Duurzame Inzetbaarheid’ medewerkers 1.043.321 - Stand per 31 december 2.429.896 1.108.366

Verloop van het bestemmingsfonds ‘Duurzame Inzetbaarheid’ medewerkers Stand per 1 januari - -Overdracht bestemmingsfonds ‘Duurzame Inzetbaarheid’ medewerkers 1.043.321 - Stand per 31 december 1.043.321 -

Page 21: O&O fonds jaarverslag 2012

2121

Kortlopende schulden

Kosten O&O projecten Nog te verrekenen kosten van in 2011 toegekende O&O projecten 422.950 478.257Nog te verrekenen kosten van in 2012 toegekende O&O projecten 281.985 - 704.935 478.257

Verloopoverzicht kosten O&O projecten Stand per 1 januari 478.257 -Toegekend in het lopend jaar 436.577 593.627Uitgevoerde kosten O&O projecten -208.595 -106.489Kosten/vrijval niet uitgevoerde kosten O&O projecten -1.304 -8.881 Stand per 31 december 704.935 478.257

Crediteuren Stand per 31 december 60.578 -

Overlopende passiva Accountantskosten 2.950 2.950Kosten jaarverslag 1.500 2.000Vacatievergoedingen bestuur 6.004 1.580Rekening courant O&O fonds ENb - 91.223Overige passiva 35.401 - 45.855 97.753

Omzetbelasting Verschuldigde omzetbelasting 80.647 102.089

(vervolg PASSIVA)

Page 22: O&O fonds jaarverslag 2012

O&O FONDS | AFVAL- & MILIEUBEDRIJVENJAARREKENING

22

Toelichting op de rekening van baten en lasten

BATEN 2012 2011

Stichtingsbijdrage 2012 548.792 537.308Bijdrage O&O fonds Afval- en Milieubedrijven 2012 is gebaseerd op de loonsom van de aangesloten leden van 2011. Afspraken hierover worden vastgelegd in de cao door sociale partners.

Overige baten (verkoop lespakketten) 450 -

LASTEN 2012 2011

Toegekende projecten 2012 436.577 593.627Vrijval projecten -1.304 -8.881 435.273 584.746De opleidingscommissie binnen het O&O fonds Afval- en Milieubedrijven bepaalt in eerste instantie de inzet van de financiële middelen middels jaarplannen. Het bestuur van het O&O fonds neemt de beslissing over de plannen. Vrijval ontstaat wanneer projecten niet worden uitgevoerd of minder kosten zijn betaald dan in eerste instantie begroot.

Secretariaatskosten Bureau secretariaat 40.902 -Huisvesting 3.926 -Overige secretariaatskosten 6.004 - 50.832 -

Algemene kosten Advisering/projectbegeleiding 5.457 -Accountantskosten 2.950 2.950Kosten jaarverslag 1.500 2.000Overige algemene kosten 3.373 1.690 13.280 6.640

Financiële baten en lasten Rente kosten lening O&O fonds ENb 2011 - -1.347

Rente opbrengsten deposito ABN AMRO 6.073 -Rente opbrengsten rekening courant O&O fonds ENb 14.120 - 20.193 -1.347

Page 23: O&O fonds jaarverslag 2012

23

De in dit jaarverslag 2012 opgenomen balans met toelichting per 31 december 2012 en de staat van baten en lasten over 2012 is ontleend aan de door Result Accountants B.V. gecontroleerde jaarrekening van Opleidings- en Ontwikkelings fonds Afval- en Milieubedrijven per 31 december 2012. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controle verklaring van 3 juli 2013. De desbetreffende jaarrekening en de daaraan ontleende balans met toelichting en staat van baten en lasten met toelichting bevatten geen weergave van gebeurte nissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 3 juli 2013.

Gendt, 3 juli 2013Result Accountants B.V.R.J. Wolffensperger RA

Page 24: O&O fonds jaarverslag 2012

VAKMANSCHAPPRAKTIJKERVARING HANDS ON

Utrechtseweg 3106812 AR Arnhem

Postbus 90096800 DL Arnhem

T (026) 356 95 63F (026) 356 95 60

[email protected]

tekst O&

O fond

s, Arnhem

on

twerp

Vormgeversassociatie B

V

Partners van het O&O fonds