Ongewenst gedrag van vmbo-leerlingen in relatie tot hun behoefte

aan competentie, autonomie en sociale relaties

Marie-Jose KoerhuisRon Oostdam

Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de

Hogeschool van Amsterdam

Velon, Zwolle, 11 maart 2014

Vmbo en ongewenst gedrag

• Ongewenst gedrag in vo probleem van alle tijden

• Vmbo meer mee geassocieerd door kenmerken doelgroep:

- Lager SES- Niet-westerse culturele

achtergrond- Thuisproblematiek - Intelligentie niveau

Wat is ongewenst gedrag?

• Ongewenst gedrag in de klas• Delinquent gedrag• Onvriendelijk gedrag• Teruggetrokken gedrag

3

Ongewenst gedrag en motivatie

• Motivatie gerelateerd aan- Minder schooluitval- Minder spijbelen- Meer taakgericht gedrag

- Nog weinig bekend over relatie met andere typen ongewenst gedrag

Ongewenst gedrag en de 3 psychologische basisbehoeften

• Motivatie te verbeteren door in te spelen op behoefte aan autonomie, competentie en sociale relaties (Deci & Ryan, 2000)

• Autonomie: keuzes, eigen gekozen doelen• Competentie: succesvol en effectief handelen• Sociale relaties: geborgen voelen,

gerespecteerd

Dit onderzoek

• Hypothese: hoe meer de leerling ervaart dat de docent aan de drie psychologische basisbehoeften tegemoet komt, hoe minder ongewenst gedrag.

• Leerling: ‘ik heb iets te kiezen, ik kan iets en ik hoor erbij’. Dan is de kans groot dat hij deel wil nemen aan een leeractiviteit en minder ongewenst gedrag vertoont.

Steekproef

• Theoretische leerweg

    School 1(n=111)

School 2(N=79)

Totaal (190)

Leerjaar 2 Jongens 30 16 46

Meisjes 13 9 22

Leerjaar 3 Jongens 35 27 62

Meisjes 30 20 50

Instrumenten: SOGOS

• Koerhuis, 2007; Koerhuis & Hijzen, 2009

# items voorbeeld Cronbach’s alpha

Ong. gedr. t.a.v. school en schoolwerk

15 Anderen afleiden .89

Onvriendelijk gedrag

11 Docent belachelijk maken .81

Delinquent gedrag

9 Ongevraagd spullen van iemand meenemen

.84

Teruggetrokken gedrag

9 Jezelf afzonderen van anderen .76

Instrumenten: TASCQ• Belmont, Skinner, Wellborn, & Connel, 1992; Sierens, Vansteenkiste,

Goossens, Soenens, & Dochy, 2009;

# items voorbeeld Cronbach’s alpha

Autonomie 8 Mijn docenten luisteren naar mijn ideeën

.76

Competentie 8 Mijn docenten vertellen niet wat zij van mij verwachten op school

.74

Sociale relaties 8 Mijn docenten zijn echt met mij begaan

.81

Ongewenst gedrag (1)

gedrag

in de kl

as *

delinquent *

onvriendelijk

*

terugg

etrokk

en0tan29aa566029

0tan1aa56601

0tan2aa56602

0tan3aa56603

0tan4aa56604

jongensmeisjes

Ongewenst gedrag (2)

gedrag

in de kl

as *

delinquent

onvriendelijk

terugg

etrokk

en0tan29aa566029

0tan1aa56601

0tan2aa56602

0tan3aa56603

0tan4aa56604

jaar 2jaar 3

Behoefte vervulling

auto

nomie

competentie

socia

le verb

ondenheid (jaar

2/3 *)

0tan29aa566029

0tan1aa56601

0tan2aa56602

0tan3aa56603

0tan4aa56604

jongensmeisjes jaar 2jaar 3

Samenhang

Resultaten: Correlaties    Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk

Delinquent gedrag

Onvriendelijk gedrag

Teruggetrokken gedrag

Autonomie All -.48** Jongens -.51** Meisjes -.43** Leerjaar 2 -.31** Leerjaar 3 -.53**Competentie All -.36** Jongens -.40** Meisjes -.38* Leerjaar 2 -.33* Leerjaar 3 -.39**Sociale relaties

All -.45**Jongens -.48**Meisjes -.47**

Leerjaar 2 -.25* Leerjaar 3 -.51**

Resultaten: Correlaties    Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk

Delinquent gedrag

Onvriendelijk gedrag

Teruggetrokken gedrag

Autonomie All -.48** -.31** Jongens -.51** -.36** Meisjes -.43** -.18 Leerjaar 2 -.31** -.23* Leerjaar 3 -.53** -.37**Competentie All -.36** -.28** Jongens -.40** -.36** Meisjes -.38* -.22 Leerjaar 2 -.33* -.27* Leerjaar 3 -.39** -.29*Sociale relaties

All -.45** -.28**Jongens -.48** -.32**Meisjes -.47** -.23

Leerjaar 2 -.25* -.11 Leerjaar 3 -.51** -.41**

Resultaten: Correlaties    Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk

Delinquent gedrag

Onvriendelijk gedrag

Teruggetrokken gedrag

Autonomie All -.48** -.31** -.40** Jongens -.51** -.36** -.45** Meisjes -.43** -.18 -.32* Leerjaar 2 -.31** -.23* -.23 Leerjaar 3 -.53** -.37** -.49**Competentie All -.36** -.28** -.32** Jongens -.40** -.36** -.36** Meisjes -.38* -.22 -.29* Leerjaar 2 -.33* -.27* -.23* Leerjaar 3 -.39** -.29* -.38**Sociale relaties

All -.45** -.28** -.43**Jongens -.48** -.32** -.48**Meisjes -.47** -.23 -.35*

Leerjaar 2 -.25* -.11 -.31* Leerjaar 3 -.51** -.41** -.48**

Resultaten: Correlaties    Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk

Delinquent gedrag

Onvriendelijk gedrag

Teruggetrokken gedrag

Autonomie All -.48** -.31** -.40** -.03

Jongens -.51** -.36** -.45** .06

Meisjes -.43** -.18 -.32* -.12

Leerjaar 2 -.31** -.23* -.23 .04

Leerjaar 3 -.53** -.37** -.49** -.07

Competentie All -.36** -.28** -.32** -.07

Jongens -.40** -.36** -.36** .03

Meisjes -.38* -.22 -.29* -.19

Leerjaar 2 -.33* -.27* -.23* .10

Leerjaar 3 -.39** -.29* -.38** -.20*

Sociale relaties

All -.45** -.28** -.43** -.01

Jongens -.48** -.32** -.48** .02

Meisjes -.47** -.23 -.35* -.06

Leerjaar 2 -.25* -.11 -.31* .11

Leerjaar 3 -.51** -.41** -.48** -.07

Samenvatting correlaties

• Ongewenst gedrag t.a.v. school en onvriendelijk gedrag: samenhang met alle behoeften, alle groepen (beh. Autonomie jaar 2)

• Delinquent gedrag: samenhang met alle behoeften, geen sign. relatie voor meisjes, lagere correlaties

• Teruggetrokkengedrag: geen sign. samenhang

Resultaten: Regressie Jongens  Ongewenst gedrag 

t.a.v. school en schoolwerk 

Delinquent gedrag 

Onvriendelijk gedrag 

  R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

  Autonomie  .26 -.33 .13 -.12 .23 -.32Sociale relaties 

.04 -.22 .03 -.24

Competentie  .04 -.14  

Total R square  .28   .15   .25 

Resultaten: Regressie J/M  Ongewenst gedrag 

t.a.v. school en schoolwerk 

Delinquent gedrag 

Onvriendelijk gedrag 

  R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

  Autonomie  .26 -.33 .13 -.12 .23 -.32Sociale relaties 

.04/.21 -.22/-.41 .03/.11 -.24/-.21

Competentie  .04 -.14  

Total R square  .28/.21   .15   .25/.11 

Resultaten: Regressie lrjr 2  Ongewenst gedrag 

t.a.v. school en schoolwerk 

Delinquent gedrag 

Onvriendelijk gedrag 

  R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

geslacht .09 -.22 .08 .40Autonomie  Sociale relaties  .12 -.30Competentie  .13 -.26 .09 -.15   Total R square  .12   .15   .18  

Resultaten: Regressie lrjr 2/3  Ongewenst gedrag 

t.a.v. school en schoolwerk 

Delinquent gedrag 

Onvriendelijk gedrag 

  R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

R square change

UnstandardisedBeta

geslacht .04 -.15 .09/.05 -.22/-.10 .08/.09 -.40/-.28Autonomie  .26 -.32 .04 -.26Sociale relaties  .05 -.26 .15 -.15 .12/.20 -.30/-.26Competentie  .13 -.26 .09 -.15   Total R square  .12/.33   . 15/.20   .18/.33  

Conclusie

Autono-mie

• Alleen jongens• Alleen jaar 3

Compe-tentie

• Alleen jaar 2

Sociale verbon-denheid

• Meisjes meer dan jongens

• Jaar 3 meer dan jaar 2

Autono-mie

• Alleen jongens• Alleen jaar 3

Compe-tentie

• Alleen jaar 2

Sociale verbon-denheid

• Meisjes meer dan jongens

• Jaar 3 meer dan jaar 2

Autono-mie

Compe-tentie

• Alleen jaar 2

Sociale verbon-denheid

• Alleen jaar 3

School en Docenten

• Belangrijk om overgang tussen jaar 2 en 3 te monitoren• Van belang om rekening te houden met behoefte van

leerlingen aan autonomie (met name jongens) en sociale relaties (met name meisjes)

Bijvoorbeeld door:- Keuzes geven- Aansluiten bij persoonlijke doelen- Persoonlijke aandacht- Persoonlijke instructie

Discussie

• Is voor jongens de vervulling van de behoefte aan autonomie belangrijker dan voor meisjes?

• Waarom is vervulling van de behoefte aan autonomie en sociale relaties van meer belang?

• Is tegemoet komen aan de behoefte aan competentie van weinig belang?

Beperkingen

• Kleine steekproef• Niet situatie-specifiek gemeten• Geen inzicht in oorzaak-gevolg

Vervolgonderzoek

• Grotere steekproef• Ook leerlingen van andere schooltypen• Ook andere uitkomstvariabelen:

schoolwelbevinden, taakgerichtheid, schoolprestaties