Onderzoek ‘Praktijktest in het kader van

Leerzorg’In opdracht van de Vlaamse Regering, Ministerie

van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs en Vorming

1

•Prof. Dr. Jo Lebeer & Prof. Dr. Elke Struyf (Universiteit Antwerpen) •Marijke Wilssens (Arteveldehogeschool Gent)

•Anneleen Denys, Dr. Benedikte Timbremont, Hugo Van de Veire (Vrij CLB Regio Gent) •Dr. Sven de Maeyer, Instituut voor Onderwijs- & Informatiewetenschappen, UAntwerpen

•Renaat De Muynck, Daniël Du Seuil, Pieter Pauwels (Arteveldehogeschool Gent)

Onderzoeksopzet

• Validiteit en bruikbaarheid van de indicatoren betreffende leerzorg nagaan

• Effecten van de nieuwe wijze van inschalen door de CLB’s onderzoeken

2

A. Hoe schaalde het CLB in?

• Inschaling…

• Een soort virtuele ‘foto’ van de leerling in juni 2008

• waarbij de reële onderwijssituatie werd ingeschat op basis van beschikbare dossiergegevens en/of op basis van aantoonbare acties in de zorg

• op basis van de nieuwe indicatoren uit het rapport van de Stuurgroep Indicatorenontwikkeling

• Ingebracht tussen 15/06/08 en 31/10/08

3

A. Hoe schaalde het CLB in?

• Instrumenten inschaling

• Beslisboom: via verschillende keuzemomenten stapsgewijs in deze volgorde komen tot inschaling van:

– Leerzorgniveau (onderwijsaanbod)

– Cluster (beperkingen en onderwijsnoden)

– Eventueel een doelgroep (specifieke stoornis of beperking)

• Handleiding: vertaalslag van indicatoren en leidraad bij inschaling

• Website en elektronisch inschalingsformulier met wizard (digitale ondersteuning)

4

Loopt schoolIs tijdelijk afwezig op school(nood aan partieel onderwijs)

Leerzorgniveau VLeerzorgniveau V

Gemeenschappelijk curriculum is haalbaar Individueel curriculum is nodig en de zorg op leerzorgniveau I en II is onvoldoende

Preventie, differentiatieen/of remediëringvolstaan

Leerzorgniveau ILeerzorgniveau I

Geen stoornis Stoornis of beperking

Cluster 1 Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4

Leerzorgniveau IILeerzorgniveau II

Leerzorgniveau III

Orthoped., orthodid. en therap.benadering is nodig

Leerzorgniveau III is onvoldoende.Intense orthoped., orthodid., en therap. interventies en verzorging is nodig

D E F Y

Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4

A B X C D E Y G H Z

Niet voor secundair(Ga terug naar een vorig keuzemoment)

Niet voor kleuters(Ga terug naar een vorig keuzemoment)

F

2

1

3

4

5

BeslisboomDe leerling

Leerzorgniveau IV

Leerzorgniveau I is onvoldoende.Extra compensatie/dispensatieis nodig op school

(uitzondering: LZN I en II zijn onvoldoende en intense orthoped., orthodid., en therap. interventies en verzorging zijn nodig)

Pra

ktijk

test

insc

ha

ling le

erz

org©

200

8 O

ntw

ikke

ling:

Univ

ers

iteit

An

twe

rpe

n -V

CL

B G

en

t -A

rte

veld

eh

og

esc

hoo

l Ge

nt

5

Leerzorgniveau III

Leerzorgniveau I

Leerzorgniveau II

Leerzorgniveau IV

Leerzorgniveau V

Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4Cluster 1

ED

Y

F

A B X D EC

F Y

G ZH

C D E

F Y

G H Z

Elektronisch inschalingsformulier lager onderwijs

B. Steekproef

• Methode steekproefbepaling– Expliciet gestratificeerde steekproef naar type

onderwijs– Oververtegenwoordiging kleine/

ondervertegenwoordiging grote deelgroepen

=> Wegingsfactoren en gewogen procenten

• Gerealiseerde steekproef– Zeer hoge responsgraad (97,6%), bijna 8500 leerlingen,

meer dan 4000 relevante opmerkingen en suggesties.

– Alle subpopulaties zijn representatief vertegenwoordigd.7

C. Data-analyse

• Bij besluitvorming rekening houden met:

– De praktijktest handelde over het huidige dossier met de nu reeds aantoonbare maatregelen op school voor de leerling en met beschikbare diagnostische gegevens.

– Soms onzekere inschaling omwille van onvolledigheid dossier of vraaggestuurde werking van het CLB.

– Belangrijke partners (zoals ouders, de leerling en de school) werden niet betrokken, hoewel die in de praktijk een belangrijke rol spelen in het keuzeproces.

8

C. Vergelijking huidige situatie met leerzorgmatrix Basisonderwijs

2,1

4 0,93,7

89,3

I

II, Cl 1

II, Cl 2 3 4

III

IV

• 89,3% komt terecht in LZN I– Kleuteronderwijs 96,9%– Lager onderwijs 84,1%

• 5,8% wordt in LZN II ingeschaald (2,1%+3,7%).– Kleuteronderwijs 2,3%– Lager onderwijs 8,2%

• 4 % komt terecht in LZN III– Kleuteronderwijs 0,4%– Lager onderwijs 6,5%

• 0,9% in LZN IV– Kleuteronderwijs 0,4%– Lager onderwijs 1,1%

Figuur 12 p. 34

4,470,81

94,72

gewoon onderwijs nietGON

gewoon onderwijs GON

buitengewoon onderwijs

Huidige populatie (%)

Populatie in leerzorg (%)

C. Verwachte frequenties in de leerzorgmatrix Secundair onderwijs

1,1

89

5,52,9

1,10,5

III, Cl 1II, Cl 2 3 4IIIIVV

• 89% van de leerlingen komt in LZN I

• 6,5% komt in LZN II terecht• 2,9% wordt ingeschaald in

LZN III• LZN IV (1,1%)

Figuur 13 p. 35

0,68

95,46

3,86

gewoon onderwijs nietGON

gewoon onderwijs GON

buitengewoon onderwijs

Huidige populatie (%)

Populatie in leerzorg (%)

C.Verwachte frequenties in de leerzorgmatrix Clusters

• Cluster 1: 97,5% (kleuteronderwijs, 82% lager onderwijs, 85,2% secundair onderwijs)

• Cluster 2: 12,5% in lager onderwijs, 8,9% in secundair onderwijs

• Cluster 3: reeds vroegtijdige diagnose

• Cluster 4: vooral in lager (3,3%) en secundair (3,4%)

Tabel 6 en 7, p .33-34

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

cluster1

cluster2

cluster3

cluster4

kleuter

lager

secundair

C.Waar komen leerlingen uit de verschillende types BO terecht?

Buitengewoon Basisonderwijs

• De huidige types zijn zéér divers samengesteld.

• Overlap (type-doelgroep) varieert van 22,6% tot 71,3%.

• Overlap (type-cluster) varieert van 50,7% tot 93,1%.

• Vrij veel inschalingen in ‘rest’-doelgroepen X, Y en Z in de overeenstemmende cluster. 12

Tabel 22 p. 55

Type BuBaO

Binnen doelgroep

Binnen cluster X/Y/Z Andere cluster met doelgroepbepaling

Andere cluster zonder doelgroep

bepaling

1 A 63.0% 2 79.2% X 5.8% 3 8.5% 4 9.9% 2.5%

8 B 54.1% 2 70.9% X 9.6% 3 2.7% 4 13.2% 13.2%

2 C 67.0% 3 76.4% Y 8.8% 2 8.0% 4 14.0% 1.7%

4 D 57.1% 3 74.0% Y 7.1% 2 3.7% 4 20.3% 2.0%

6 E 71.3% 3 93.1% Y 21.8% 2 2.3% 4 4.6% 0

7 F 22.6% 3 50.7% Y 26.7% 2 4.8% 4 39.0% 5.5%

3 G 49.5% 4 84.3% Z 13.7% 2 4.8% 3 3.5% 7.3%

C.Waar komen leerlingen uit de verschillende types BO terecht?

Buitengewoon Secundair onderwijs

• Ook het BuSO blijkt zeer heterogeen samengesteld. • Overlap (type-doelgroep) varieert van 15,9% tot 70,7%.• Overlap (type-cluster) varieert van 22,4% tot 96,4%.• Vrij veel inschalingen in ‘rest’-doelgroepen, vooral X en Y.

13

Tabel 24 p. 57

Type BuSO

Binnen doelgroep

Binnen cluster X/Y/Z Andere cluster met doelgroepbepaling

Andere cluster zonder doelgroep

bepaling

1 A 64.9% 2 82.1% X 17.1% 3 4.1% 4 9.8% 4.1%

2 C 70.7% 3 75.6% Y 3.5% 2 10.1% 4 12.5% 1.8%

4 D 60.7% 3 76.1% Y 4.2% 2 1.4% 4 18.8% 3.7%

6 E 59.6% 3 96.4% Y 35.9% 2 0 4 2.8% 0.8%

7 F 15.9% 3 22.4% Y 5.2% 2 1.2% 4 60.2% 16.2%

3 G 64.3% 4 85.5% Z 3.2% 2 5.1% 3 2.4% 7.1%

C. Leerlingen in het cluster die niet voldoen aan doelgroepindicatoren

• Stoornissen/beperkingen (X) vermeld bij cluster 2: – Voornamelijk problemen die tot uiting komen in het

verwerven van schoolse kennis, zonder dat er een duidelijke diagnose is volgens de nieuwe criteria (vb. zwak begaafd, leerachterstand, …)

• Stoornissen/beperkingen (Y) vermeld bij cluster 3: – Leerlingen met een meervoudige beperking of een

combinatie van problemen vormen de grootste groep. – Daarnaast ook nog spraak- en/of

taalontwikkelingsstoornis, genetische problematiek, …• Stoornissen/beperkingen (Z) vermeld bij cluster 4:

– Vooral leerlingen met een emotionele problematiek of een combinatie.

– Ook hechtingsproblematiek, moeilijke thuissituatie, geen officiële diagnose, …

C.Vergelijking met theoretisch verwachte inschalingen

• Concordantietabellen: op basis van de verwachtingen van het Departement

• Waarschijnlijkheid van inschalingen in kleuren (voorbeeld gewoon basisonderwijs zonder GON)

Cl 1 Cl 2 Cl 3 Cl 4

LZN I 336 (91,1%) 9 (2,4%) 2 (0,5%) 1 (0,3%)

LZN II 8 (2,2%) 9 (2,4%) 0 2 (0,5%)

LZN III 2 (0,5%)

A: 1 (0,3%)

B: 1 (0,3%)

0

ION (C)

D/E/F

0

G/H

LZN IV 0 0

LZN V 0

C.Vergelijking met theoretisch verwachte inschalingen

• Algemeen conform de theoretische verwachtingen (vnl. in het gewoon onderwijs).

• Theoretisch minder waarschijnlijke inschalingen op niveau clusters vooral door complexe problematieken.

• Onverwachte inschalingen in basisonderwijs vooral GON type 4,6,7: op LZN III-IV. (p. 68)

• Onverwachte inschalingen secundair onderwijs: cluster 4 en LZN IV. OV4 wordt opvallend toch in LZN III ingeschaald i.p.v. LZN IV.

16

D. Analyse helpdesk

• Vragen/opmerkingen over de leerzorgniveaus– Definiëring begrippen compenseren en dispenseren,

‘intens’ en ‘verzorging’– Onderscheid tussen leerzorgniveaus– Onduidelijkheid begrippen ‘gemeenschappelijk’ en

‘individueel’ curriculum bij vb. kleuters, overgang naar 1B, DBSO, …

D. Analyse helpdesk

• Vragen/opmerkingen over de clusters/doelgroepen– Bezorgdheid omtrent niet in rekening brengen sociale

situatie leerling bij inschaling. – Doelgroep A (of C): wat met IQ-scores tussen 70 en 80,

criterium sociaal aanpassingsgedrag,…?– Doelgroep B: bezorgdheid omtrent ruime afgrenzing

Besluiten Algemeen

De inschaling in het leerzorgkader blijkt voor de CLB-medewerkers een hanteerbaar kader. Er werd relatief weinig fundamentele kritiek geformuleerd op het leerzorgkader als geheel.

Beslisboom, handleiding, elektronisch invulformulier & helpdesk blijken zinvolle instrumenten te zijn.

De inschalingsoefening had een zeer goede respons (bijna 98%).

BesluitenIndicatoren

• Eerst inschalen in leerzorgniveau en pas daarna in clusters, vraagt andere denkkaders en vorming.

• Veel vragen vanuit helpdesk en vrije velden• Veel onduidelijkheden omtrent indicatoren

(leerzorgniveaus, clusters, doelgroepen)

BesluitenVerwachte frequenties

• 90% in LZN I en 5 tot 8% in LZN II

goede praktijken in huidig zorgbeleid gewoon onderwijs

• 4 tot 5% van de leerlingen wordt ingeschaald in LZN III en IV

overeenkomstig huidige populatie buitengewoon onderwijs

• Huidige types uit Buitengewoon Onderwijs zijn zeer divers samengesteld

• De inschalingsresultaten zijn vaak conform de theoretisch verwachte inschalingen.

AanbevelingenIndicatoren

• Verduidelijking en concretisering van de indicatoren (begrippen en onderscheid tussen leerzorgniveaus)

• Het begrippenkader verder operationaliseren voor specifieke groepen (vb. kleuteronderwijs en DBSO)

• Duidelijke richtlijnen zijn nodig omtrent de keuze tussen verschillende clusters of doelgroepen (vb. comorbiditeit tussen cluster 3 en 4 en inschaling in doelgroep Y)

22

AanbevelingenIndicatoren

• Rol van clusters uitvergroten t.o.v. de rol van de doelgroepen

• Duidelijke regelgeving omtrent welke elementen minimaal dienen opgenomen te worden in het CLB-dossier

• Valorisatie van zinvolle instrumenten (zoals een overzichtelijke beslisboom, een praktische handleiding, een website met wizard en helpdesk)

23

AanbevelingenAlgemeen

• Definities indicatoren in het perspectief zien van de nieuwe internationaal aanvaarde referentiekaders rond beperking en handicap (bv. ICF)

• Mogelijke thema’s voor verder onderzoek (LZN I, ION, GOK, type 5, competentieontwikkeling, prevalentie, communicatiestrategieën, …)

• Duidelijkheid omtrent financiering– Zullen voor de opstart en verdere opvolging van LZN II

en III extra middelen en personeel nodig zijn in het CLB?– Voldoen de huidige middelen van GOK en zorgbeleid?

24

AanbevelingenCompetentieontwikkeling

• Omtrent begrippenkader, visie, procedures en documenten

• Toepassen van de principes van handelingsgericht werken en handelingsgerichte diagnostiek

• Brede competentieontwikkeling is nodig via diverse op elkaar afgestemde kanalen zoals vb. opleidingen, vorming, pedagogische begeleidingsdiensten, initiatieven binnen de samenwerking school-CLB, ….

25