Onderwijsvernieuwing

Enkele praktische en theoretische accentenTraining voor directies

Stephen Hargreaves, MAapril 2010

© artesis 2009 | 2

Inleiding

• Accenten

• Theoretisch en praktisch

• Diverse paradigmata

• Relatie onderwijsvernieuwing en maatschappelijke trends

© artesis 2009 | 3

Doelen

• In kaart brengen van onderwijskundige innovaties

• Hanteren van theoretische en praktische handvatten

• Reflecteren over implementatieperspectieven in het werkveld

Leerpiramide (Bales, 1996)

© artesis 2009 | 5

Plan van aanpak

• Activerende werkvormen

• Groepswerk & individueel

• Collaboratief begeleid leren

• Authentiek materiaal

© artesis 2009 | 6

Vernieuwing?

=> Nood om te verbeteren / nood om te overleven

© artesis 2009 | 7

Vernieuwing binnen paradigma

=> ambitie om de beste te zijn!

Ferrari Dino 246 (1958) Ferrari F1 (2009)

© artesis 2009 | 8

Onderwijsvernieuwing I

Dorpsschooltje, oude en jonge kinderen zitten door elkaar

© artesis 2009 | 9

Onderwijsvernieuwing II

'Moderne' school met ruime klaslokalen (1850)

Onderwijsvernieuwing III

Onderwijs op school voor hardhorenden, 1917

Onderwijsvernieuwing IV

Gymnastiek op de binnenplaats, circa 1925

Onderwijsvernieuwing V

Klaslokaal rond 1935

Onderwijsvernieuwing VI

Vakopleiding voor volwassenen, 1960

Onderwijsvernieuwing VII

Kindervreugd zeeklassen 1961

Onderwijsvernieuwing VIII

klaslokaal 2008 interbellum

Onderwijsvernieuwing IX

Leesplankje (1910)

Meetkunde (1970)

Onderwijsvernieuwing X

Teaching machine Skinner (1954)

Onderwijsvernieuwing XI

Margreet van den Berg (http://ict-en-onderwijs.blogspot.com/)(2009)

Reflectie onderwijsvernieuwingsproject

• Bespreek in kleine groepjes (3) over ‘onderwijsvernieuwing’ die je zelf

onderging.

• Wat was je taak?

• Hoe ging de school te werk?

• Welke onderwijsvernieuwing heb je zelf proberen invoeren?

• Hoe ging je te werk?

• Wie was hierbij betrokken?

• Slaagde je vernieuwing?

• Waarom wel / niet?

Definities

• (1) Onderwijsverandering is het op planmatige wijze proberen de kwaliteit van het onderwijs in één of meer scholen te verbeteren in relatie met bepaalde gewenste doelen.

• (2) Schoolontwikkeling is het voortdurend proces van het toevallig, autonoom en of bewust veranderen van het organisatorisch en onderwijskundig functioneren van de school.

Definities

• (1) Overdrachtsmodel: • ‘elders bedachte’ theorie of model• adoptie

• (2) Interactief leren model:• ‘zelfbedacht‘• Praktijkkennis vanuit het veld• Verbeteren van het veldwerk

• (1) + (2) = ecologische benadering• “Take into account the entire learning environment”• Theorie en praktijk

Kleine verandering Grote verandering

Dicht bij dePraktijk

Ver van de Praktijk

INCREMENTELEVERNIEUWING

RADICALEVERNIEUWING

Aard van de veranderingen

D. Hargreaves

Aard van de veranderingen

• RADICAAL – INCREMENTEEL

• INTERN – EXTERN

• COMPLEX – EENVOUDIG

• OPPERVLAKKIG - DIEP

Innovatie (Waslander)

• Gedrag, activiteiten van individu of groep

• Concept – praktische vertaling – uitvoeren

• Probleem oplossen, meerwaarde

• Toekomst, nieuw

• Ingebed in routine

Leesteksten

• Het onderwijs moet veranderen, Cannaerts http://www.edublogs.be/

(2009)

• De filosofie van onderwijsvernieuwing, Martijn van den Berg (2008)

• Onderwijsvernieuwing gekraakt, commissie-Dijsselbloem (2008)

• Strategisch vernieuwen, D. Hargreaves

• Implementatieperspectieven WebQuests, Hargreaves (2007)

• Verandermanagement, Van Ramshorst (2002)

• Implementing change, Hall & Hord (2001)

Functionele gebieden van een innovatieproces

Innovatie-inhoud

Schoolorganisatie,leiderschap

Interventies

Leraar innovatieproces

Leestekst WebQuests

1. Bespreek de vernieuwing vanuit didactisch oogpunt

2. Bespreek de vernieuwing vanuit het oogpunt van:

• de leerling

• de leerling

• het beleid

Innovatie-inhoud

MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN

WETENSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN

VERNIEUWINGEN

Doelen van Onderwijs (Bottery)

• Economische productiviteit• Democratie, maatschappelijke samenhang, sociale

waarden en interpersoonlijke vaardigheden• Kennisontwikkeling en begrip van de mogelijkheden en

grenzen van kennis• Persoonlijke ontwikkeling• Ecologisch begrip van de samenhang der (levende)

dingen

PLEIDOOI VOOR ECOLOGISCH LEIDERSCHAP

• Individualisering

• Digitalisering

• Multiculturalisering

• Afnemend geloof in de maakbare samenleving

• Kennismaatschappij

Trends algemeen

Trends specifiek

• Beperkte rol van de overheid

• Ouders als consumenten

• Belangrijkere socialisatierol van de school

• Hoge kwalificaties en een leven lang leren/breed leren

• Tijd- en plaatsonafhankelijk leren

• Crisis in het leraarschap

Toekomsten van scholen [OESO]

=> Meer van hetzelfde

• Bureaucratische scholen

• Gebrek aan leraren

• Ineenschrompeling stiel

Toekomsten van scholen [OESO]

=> Sterkere scholen

• Scholen als sociale centra

• Scholen als lerende organisaties

Toekomsten van scholen [OESO]

=> Ontscholing

• Leernetwerken

• Marktgerichte scholen

AUTHENTIEK LEREN

INCLUSIVITEIT BETROUWBAARHEID

SCHOOL

Verwachtingen van scholen

ONTWIKKELING

PARADOXALE PROCESSEN IN DE WERELD (Bottery)

• CONTROLE• IMPLEMENTATIETRAPPEN• INSPECTIE• STANDAARDS VOOR PROFESSIONALS• R. D & D. – MODEL

• FRAGMENTATIE• FLEXIBILISERING• ECONOMISCHE VERANDERINGEN• INFORMATIE OVERLOAD

EINDTERMEN

LEERPLAN

CONCRETE LESSEN

METHODE

LEERLINGRESULTATEN

TOETSING

EXTERNE STURING VAN HET ONDERWIJS

Dienst onderwijsontwikkeling

LeerplanontwikkelaarsBegeleiders

MethodiekontwikkelaarsUitgevers, nascholers

LeerkrachtenBegeleiders

ONDERWIJSVERNIEUWING ALS WETENSCHAP

• Hoe denkt men over onderwijsvernieuwing; patronen, modellen ?

• Hoe vindt onderwijsvernieuwing in de praktijk plaats?

• Effecten van die onderwijsvernieuwingen?• Factoren die onderwijsvernieuwing bevorderen?

ONDERWIJSHERVORMERS

• Pedocentrisme• Individualisme• Zelfstandigheid• Leren door te doen• Leren voor het leven• Leren te leren

• BETEKENIS STAAT VAST

• DE SCHOOL IS RATIONELE ORGANISATIE

• LEIDER HOUDT HET IN DE HAND

• LERAREN ZIJN UITVOERDERS

• VERNIEUWEN = ADOPTEREN = AANVAARDING VAN ELDERS BEDACHTE VERNIEUWNG

ADOPTIEPERSPECTIEF

ADOPTIEPERSPECTIEF

• EFFECTIVITEIT?TOEPASSING OF MODEL?

AANSLUITING BIJ BEHOEFTEN?BRUIKBAARHEID?EENVOUD?

TECHNISCHE RATIONALITEIT

ADOPTIEPERSPECTIEF

FACTOREN VAN INVLOED OP DE INITIATIE

• TOEGANKELIJKHEID

• DRUK

• ONDERSTEUNING

• FACILITEITEN

• GESTRUCTUREERDE AANPAK

• AANSLUITING BIJ BEHOEFTEN

• MERKBAAR VOORDEEL

• ONDERSTEUNERS

ADOPTIEPERSPECTIEF

FACTOREN VAN INVLOED OP DE INITIATIE

INITIATIE

BEKWAAMHEID BRONNEN

BRUIKBAARHEID

ADOPTIEPERSPECTIEF

ROL VAN DE SCHOOLLEIDER IN DE INITIATIEFASE

• RICHTING GEVEN

• INFORMATIE ORGANISEREN

• DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING ORGANISEREN

• STEUN EN ZORG

• (EXTRA-)BRONNEN

DE KWALITEIT VAN EEN VERNIEUWING IS GEEN GARANTIE VOOR HET GEBRUIK ERVAN IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK, LAAT STAAN VOOR EEN KWALITEITSVOL GEBRUIK ERVAN.

R. Vandenberghe

IMPLEMENTATIEPERSPECTIEF

• AANDACHT VOOR BETEKENIS VAN VERNIEUWEN EN

VERNIEUWINGEN

• VERNIEUWEN ALS INTERACTIEPROCES

• VERNIEUWEN EN ONZEKERHEID

• VERNIEUWEN ALS PROCES

SUBPROCESSEN IN EEN ONDERWIJSVERNIEUWINGSPROCES

ADOPTIE IMPLEMENTATIE INSTITUTIONALISERING

IMPLEMENTATIEPERSPECTIEF

IMPLEMENTATIEPERSPECTIEF

FACTOREN VAN INVLOED OP DE IMPLEMENTATIE

• VERNIEUWINGSHISTORIE• GESLAAGDE ADOPTIE• DUIDELIJKE COORDINATIE• DESKUNDIGHEID• GEDEELDE CONTROLE• DRUK EN STEUN• AANHOUDENDE PROFESSIONALISERING• BELONING• KANS OP UITPROBEREN• ONDERLINGE CONTACTEN

IMPLEMENTATIEPERSPECTIEF

FACTOREN VAN INVLOED OP DE IMPLEMENTATIE

IMPLEMENTATIEONDERWIJSK.LEIDERSCHAP

FLEXIBEL PLANNEN

SCHOLING

EMPOWERMENT

IMPLEMENTATIEPERSPECTIEF

ROL VAN DE SCHOOLLEIDER IN DE IMPLEMENTATIEFASE

• FLEXIBEL PLANNEN

• ZORG VOOR SCHOLING

• DELEGEREN VAN INVLOED

• OVERLEG ORGANISEREN

• ONDERWIJSKUNDIG LEIDERSCHAP

FASEN IN EEN PROCES VAN ONDERWIJSVERANDERING

INSTITUTIONALISERINGIMPLEMENTATIEADOPTIE

implementatiedip

IMPLEMENTATIEDIP

IMPLEMENTATIEPERSPECTIEF

FACTOREN VAN INVLOED OP DE INSTITUTIONALISERING

• BREDE INVOERING

• BLIJVENDE ONDERSTEUNING VAN ELKAAR

• IDEM VAN SCHOOLLEIDER

• ELIMINEREN VAN CONCURRERENDE ACTIVITEITEN

• INVORING IN DE KLAS; KOPPELING MET CURRICULUM

IMPLEMENTATIEPERSPECTIEF

ROL VAN DE SCHOOLLEIDER IN DE INSTITUTIONALISERINGSFASE

• VERNIEUWING BLIJVEN UITDRAGEN

• ZORG VOOR PERMANENTE ONDERSTEUNING

DOOR ELKAAR

• ONDERWIJSKUNDIG LEIDERSCHAP

Vele vernieuwingen hebben slechts een oppervlakkige betekenis gekregen. We durven het nog sterker te formuleren: bepaalde vernieuwingen hebben de traditionele onderwijs-praktijken juist versterkt…Er is al een eeuw lang sprake van veel plannen en pogingen om het onderwijs over de brede linie te vernieuwen. Dikwijls zonder aantoonbare resultaten.

R. van den Berg

VEEL ONDERSTEUNING

KLEINEUITDAGING

GROTE UITDAGING

Snelle vooruitgang, hoge prestaties

Conflict, demoralisering

Trage, ongelijke vooruitgang, zelfgenoegzaamheid

Stilstand, onderpresteren

WEINIG ONDERSTEUNING

Barber, 2002

EEN VERHAAL UIT ENGELAND

Leren van leerlingresultaten

Lesg

even

Curriculum

OntwikkelingLeerbehoeften

Gemee

nsch

appe

lijke

plann

ing, g

erich

t op l

l-resu

ltaten Onderzoek en reflectie

Professionalisering team

Betro

kken

heid

ll., o

uder

s en

gem

eens

chap

Eindter

men, k

ernd

oelen

Inspectie

Spec

ifiek (

over

heids

)bele

idBovenschools managem

ent

CONTOUREN VAN EEN NIEUWINNOVATIE-PARADIGMA (HOPKINS)

COLLECTIEF LEREN

Als mensen door samen te werken aan activiteiten en

problemen een gezamenlijke taal en een op elkaar

afgestemd geheel van kennis, houding en vaardigheden

ontwikkelen.

COLLECTIEVE LEER-COMPETENTIES

PERCEPTIE VAN DE CONTEXT EN VAN DE SITUATIE

individueel

RESULTAAT

collectief

Verzamelen

Handelen PROCES Delen

Interpreteren

COLLECTIEF LEREN: MODEL

PROFESSIONELE LEERGEMEENSCHAP

• het permanente samen delen, onderzoeken en verbeteren van de

praktijk van leerkrachten en schoolleiding om zo het onderwijs

aan de leerling te verbeteren.

• een gemeenschap van voortdurend onderzoek en verbetering.

Onderwijsvernieuwing?

BOUWSTENEN VOOR EEN PROFESSIONELE LEERGEMEENSCHAP

PERSOONLIJKECAPACITEIT

INTERPERSOONLIJKE CAPACITEIT

ORGANISATORISCHE CAPACITEIT

PERSOONLIJKE CAPACITEIT

• Actief, reflectief en kritisch kennis (re)construeren.

• Actuele inzichten uit wetenschap en praktijk gebruiken.

INTERPERSOONLIJKE CAPACITEIT

• Gedeelde waarden en visie op leren en rol leraar

• Collectief leren en gedeelde praktijken.

ORGANISATORISCHE CAPACITEIT

• Ondersteunende condities: bronnen, structuren en systemen

• Ondersteunende condities: cultuur

• Ondersteunend, stimulerend en gedeeld leiderschap

LEIDERSCHAP

TRANSFORMATIEF LEIDERSCHAP• VISIE EN INSPIREREN.

• GEMEENSCHAPPELIJKE DOELEN.

• HOGE VERWACHTINGEN.

• VOORBEELDIG ZIJN

• PSYCHOLOGISCHE EN MATERIELE STEUN, ZORG AAN

INDIVIDUEN

• INTELLECTUEEL STIMULEREN VAN MEDEWERKERS.

• EEN STRUCTUUR DIE PARTICIPATIE EN BETROKKENHEID

STIMULEERT

• EEN CULTUUR DIE GERICHT IS OP ONTWIKKELING

Technische rationaliteit

Onderwijs

Kennisbasis

SturingProfessional

Onderwijsvernieuwing

Professionalisering

Leertheorie

Toepassen

Algemene theorieën

Extern

Uitvoerend

Adoptie

Aanleren algemene kennis  

Overdrachtsmodel

Vanuit theorie

Praktische wijsheid

Beoordelen van wat goed is voor die leerlingPraktijkkennis

Intern Actief

Interactief leren – modelVanuit het veld

Kritisch onderzoeken en bijstellen van persoonlijke handelingstheorie

Verbetering praktijkkennis

TWEE PARADIGMA’S VAN LEREN EN VERNIEUWEN

© artesis 2009 | 74

De P-D-C-A cyclus

© artesis 2009 | 75

“Vision without action is a daydream. Action without vision is a nightmare.”

© artesis 2009 | 76

Veel succes!

• Stephen.Hargreaves@Artesis.be