Onderhoudsmechanica Module 19.4 : Wentellagers...4/136 Module 19.4 : WENTELLAGERS...

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en

Beroepsopleiding

Onderhoudsmechanica

Module 19.4 : Wentellagers

Nummer dotatielijst Deze cursus is eigendom van de VDAB©

Versie: 03/2003

2/136

Module 19.4 : WENTELLAGERS Onderhoudsmechanica

1 WENTELLAGERS ....................................................................... 4 1.1 Doel ............................................................................................................... 4

1.2 Materieel ........................................................................................................ 4

1.3 Materiaal ........................................................................................................ 6

1.4 Technologie .................................................................................................. 7 1.4.1 Wentellagertechniek ...................................................................................................... 7

1.4.1.1 Vergelijking wentellagers met glijlagers ............................................................... 8

1.4.1.2 Lageronderdelen. .................................................................................................... 9

1.4.1.3 Wentellageruitvoeringen. ..................................................................................... 11

1.4.1.4 Benamingen voor wentellagers ........................................................................... 11

1.4.1.5 Lagertypen ............................................................................................................. 11

1.4.1.6 Lagereigenschappen ............................................................................................ 13

1.4.1.7 Lagermaterialen. ................................................................................................... 18

1.4.1.8 Lagerafdichtingen ................................................................................................. 19

1.4.2 Algemene lagergegevens ........................................................................................... 25

1.4.2.1 Lagernummering ................................................................................................... 25

1.4.2.2 Bijkomende gegevens .......................................................................................... 26

1.4.3 Inbouwcondities van lagers ....................................................................................... 28

1.4.3.1 Radiale opsluiting van de lagers ......................................................................... 31

1.4.3.2 Tolerantiekeuze voor assen en lagerhuizen. ...................................................... 31

1.4.3.3 Bewerking van lagerzittingen. ............................................................................. 34

1.4.3.4 Vorm- en plaatstoleranties voor assen en lagerhuizen ..................................... 34

1.4.4 Smering van lagers ...................................................................................................... 35

1.4.4.1 Vetsmering ............................................................................................................. 35

1.4.4.2 Oliesmering ........................................................................................................... 36

1.4.5 Lageronderhoud .......................................................................................................... 37

1.4.5.1 Preventief onderhoud ........................................................................................... 37

1.4.5.2 Predictief onderhoud door conditiebewaking .................................................... 39

1.4.6 Foutenanalyse .............................................................................................................. 41

1.4.7 Lagerschade ................................................................................................................. 41

1.4.7.1 Woordenlijst .......................................................................................................... 43

1.5 Werkmethode ............................................................................................. 44 1.5.1 Herkennen van wentellagers ...................................................................................... 44

1.5.2 Identificatie van lagers ................................................................................................ 44

1.5.3 Demontage en montage van wentellagers ................................................................ 47

1.5.3.1 Demonteren ........................................................................................................... 48

1.5.3.2 Montage van wentellagers ................................................................................... 57

1.5.4 Demonteren van lagers met cilindrische boring ...................................................... 74

1.5.5 Monteren van lagers met cilindrische boring (slijpmolen) ...................................... 78

1.5.6 Vervangen van zich instellende lagers gemonteerd op trekbus ............................ 86

1.5.7 Vervangen van kegellagers ........................................................................................ 92

1.5.8 Vervangen van lagers in gecombineerde opstelling (centerpunt) ......................... 93

1.6 Veiligheids- en milieuaspecten ................................................................. 95 1.6.1 VEILIGHEID .................................................................................................................. 95

1.6.2 Milieuaspecten ............................................................................................................. 97

1.7 Opdrachten ................................................................................................. 98 1.7.1 Herkennen van lagers ................................................................................................. 98

1.7.1.1 Werktekeningen .................................................................................................... 98

1.7.1.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 103

Richtvragen ...................................................................................................................... 104

1.7.2 Sorteren van lagers ................................................................................................... 105

1.7.2.1 Werktekening ....................................................................................................... 105

1.7.2.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 108

1.7.2.3 Richtvragen ......................................................................................................... 109

1.7.3 Demonteren van lagers met cilindrische boring .................................................... 110

1.7.3.1 Werktekening ....................................................................................................... 110

3/136


1.7.3.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 111

1.7.3.3 Richtvragen ......................................................................................................... 113

1.7.3.4 Evaluatie .............................................................................................................. 113

1.7.4 Monteren van lagers met cilindrische boring. ........................................................ 114

1.7.4.1 Werktekening ....................................................................................................... 114

1.7.4.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 114

1.7.4.3 Richtvragen ......................................................................................................... 116

1.7.4.4 Evaluatie .............................................................................................................. 116

1.7.5 Vervangen van lagers met grote cilindrische boringdiameter .............................. 117

1.7.5.1 Werktekening ....................................................................................................... 117

1.7.5.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 118

1.7.5.3 Richtvragen ......................................................................................................... 120

1.7.6 Vervangen van zich instelbare kogellagerlagers ................................................... 121

1.7.6.1 Werktekening ....................................................................................................... 121

1.7.6.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 122

1.7.6.3 Richtvragen ......................................................................................................... 124

1.7.7 Afstellen van kegellagers .......................................................................................... 125

1.7.7.1 Werktekening ( hoofd-as draaibank) ................................................................. 125

1.7.7.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 126

1.7.7.3 Richtvragen ......................................................................................................... 128

1.7.7.4 valuatie ................................................................................................................. 128

1.7.8 Vervangen van lagers in gecombineerde opstelling.............................................. 129

1.7.8.1 Werktekening ....................................................................................................... 129

1.7.8.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 130

1.7.8.3 Richtvragen ......................................................................................................... 131

1.7.8.4 Evaluatie .............................................................................................................. 131

1.7.9 Analyse van electromotor met lagerdefect. ............................................................ 132

1.7.9.1 Werktekening ....................................................................................................... 132

1.7.9.2 Werkvolgorde ...................................................................................................... 133

1.7.9.3 Richtvragen ......................................................................................................... 134

1.7.9.4 Evaluatie ............................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

1.8 Documentatie ........................................................................................... 135

2 COLOFON ............................................................................... 136

4/136


1 WENTELLAGERS

1.1 Doel

Inzichten verwerven over het juist monteren en herstellen van wentellagers bij machineopstellingen volgens de geldende werkmethoden.

1.2 Materieel

- Machines en toestellen welke in de werkplaats aangewend worden:

- handboor- en kolomboormachine; elektromotor; slijpmolen

- pompcombinatie; lintzaagmachine.

- meedraaiende centerpunt; Y- lagerblokken met as

- tekeningen met lagerinbouwvoorbeelden bij machines.

- Diverse types van wentellagers met verschillende uitvoering en toestand :

- diepgroefkogellagers; naaldlagers; cilinderlagers

- gecombineerd naaldlager.

- zich instellende kogel- en tonlagers.

- hoekcontactlagers; kegellagers.

- taatslagers; tontaatslagers.

- Y- lagerblokken.

- defecte lagers

- Losse lageronderdelen.

- Catalogi van wentellagers van lagerproducenten

- Gereedschapswagen met standaard uitrusting.

- Voor de praktische oefeningen/

- Toestel met groefkogellageropstelling

- Reduktor met lagers (asØ groter dan 200 mm.)

- Toestel met zich instellende kogellagers. (v.b. ventilator)

- Tandwielkast met kegel - of hoekcontactlagers.( v.b. Nortonkast)

5/136


- meedraaaiende centerpunt van draaibank.

- electromotor waarvan de as en/of huis uitgesleten zijn.

- Aftekengereedschappen:

- kraspen; pruisisch blauw; centerpons; vilten markeerstiften.

- tekengerei voor het maken van schetsen en tekeningen

- Demontage- en montagegereedschappen voor wentellagers:

- Diverse 2-armige en 3-armige buitenlagertrekkers ( mechanisch en hydraulisch).

- trekkerset met gedeelde trekplaten.

- binnentrekkerset met spanbussen.

- 4-armig binnentrekkerset.

- slagbussenset; borgmoersleutelset; haaksleutels.

- mechanische of hydraulische pers.

- verwarmingsplaat en/of inductieverwarmer.

- Meetgereedschappen

- schuifmaat; dieptemaat; meetlat.

- buitenmicrometers; 3-puntsbinnenmicrometers; intramess.

- voelermaten

- meetklokken ( nauwkeurigheid 0,002 mm )

- Conditiecontroleapparatuur

- digitale thermometer; tachometer

- stethoscoop en trillingsmeettoestellen.

- see - pen voor het meten van de smeerfilmdikte.

- vibro-tip.

6/136


1.3 Materiaal

- Reinigingsmiddelen:

- reinigingsmiddel op oliebasis. (zuivere dieselolie; petroleum)

- white - spirit; wasbenzine; ontvettingsmiddelen.

- zuivere verfborstel; niet - pluizende doeken.

- Smeermiddelen:

- lithiumzeepvetten van diverse consistenties ( NLGI-2 en 3)

- molybdeendisulfidevet (Mso2)

- grafietvetten

- Montage van lagers met cilindrische boring :

- diepgroefkogellagers ( vervangkogellagers )

- Montage van lagers met grote boringdiameter:

-2 groefkogellagers of cilinderlagers met boringdiameter 200 mm.

- Afstellen van zich instellende kogellagers:

- 2 staande lagerhuizen type SNL 509 of equivalent.

- 2 zich instellende kogellagers type 2209 EK of equivalent.

- 2 trekbussen type H 309.

- 2 stelringen type FRB 3.5/85

- Vervangen lagers meedraaiende centerpunt:

- naaldlager.

- taatslager.

- kegellager of hoekcontactlager.

- Maken van lichtlopende tafel:

- precisie loopassen Ø 20 mm ( type LJM 20 ).

- 4 combinaties lineair lager met behuizing (v.b. type LUCR 20 - 2LS ).

- 4 steunbokken ( v.b. type LSCS 20 ).

7/136


1.4 Technologie

1.4.1 Wentellagertechniek

Alles wat draait in de mechanische wereld is op de een of andere manier gelagerd, gaande van zeer kleine glijlagerbusjes tot zeer grote wentellagers toe.

De voornaamste functie van een lager is het ondersteunen van een roterend

deel van een machine (meestal de as) en een stilstaand deel van een machine

(meestal het huis), en dit met een minimum aan wrijving. Tevens dient het

lager de optredende belastingen op te vangen.

Deze belastingen kunnen ontstaan door:

de massa van de machine of zijn onderdelen.

de massa van het product dat verplaatst moet worden.

overbrenging van vermogen.

Voor een wentellager moeten deze belastingen worden overgebracht tussen de binnenring en de buitenring van het lager door middel van rollichamen.

Bij alle lagers speelt wrijving een belangrijke rol. Het gevolg is:

verlies aan energie.

warmteontwikkeling uitval van het lager.

Daarom wordt altijd een smeermiddel aan het lager toegevoegd.

8/136


1.4.1.1 Vergelijking wentellagers met glijlagers

Wrijvingscurve bij glij- en wentellagers

De aanloopweerstand in glijlagers is zeer groot, bij wentelagers is de rolweerstand vrijwel gelijk bij elk toerental.

Voordelen van wentellagers:

- zeer geringe wrijving en warmteontwikkeling

- weinig slijtage en dus een grote betrouwbaarheid.

- laag energieverbruik.

- geen inlooptijd nodig.

- lange smeerintervalllen door gering smeermiddelverbruik.

- bij uitvoeringen met binnenring heeft het gekozen materiaal geen invloed op de loopeigenschappen.

- geringe breedteafmetingen.

- ver doorgevoerde normalisatie.

- prijsgunstig.

- ze zijn vrijwel overal verkrijgbaar.

9/136


Nadelen van wentellagers

- gevoelig voor stoten en overbelasting.

- zeer gevoelig voor verontreiniging, stof en corrosie

- relatief grote radiale afmetingen.

- ze dempen geen trillingen en daarom niet steeds geruisloos.

- gevoelig voor uitlijnings- en montagefouten; hierdoor hebben ze vaak een beperkte levens duur.

- ongedeelde uitvoeringen kunnen soms moeilijkheden geven bij montage en demontage

- kunnen kans geven op schade bij langdurige stilstand.

1.4.1.2 Lageronderdelen.

Een lager bestaat uit de volgende basiselementen: - Een buitenring en een binnenring ( huisring en asring bij taatslagers), met daarin lagerloopbanen, de ene ring is bevestigd aan het stilstaande, de andere ring aan het bewegende constructiedeel. - Rollende delen (kogels, rollen, naalden), voor de beweegbaarheid van de ringen ten opzichte van elkaar met een minimum aan wrijving. - Een kooi, voor geleiding en het gescheiden houden van de rollende delen.

- Het geheel eventueel voorzien van geïntegreerde afdichtingen. Deze kan ook extern in de behuizing voorzien worden en maakt dan als dusdanig geen deel uit van het lager.

10/136


Gebruikelijke lagertermen:

Benaming lageronderdelen:

Lagerdefinities:

11/136


1.4.1.3 Wentellageruitvoeringen.

Lagers worden in vele soorten en maten geproduceerd, vandaar de vele uitvoeringen elk met hun eigen karakteristieken en eigenschappen.

Wentellagers zijn te verdelen in twee grote groepen:

- kogellagers, met in theorie een puntcontact tussen kogels en loopbaan.

- rollagers, met in theorie een lijncontact tussen rollen en loopbaan, voor het

merendeel ingezet voor hogere belastingen.

1.4.1.4 Benamingen voor wentellagers

De vorm van de wentellichamen bepaalt meestal de benaming die men aan het lager geeft:

- kogels voor kogellagers.

- cilinders voor cilinderlagers

- symmetrische tonnen voor tonlagers; asymmetrische tonnen voor tontaatslagers.

- afgeknotte kegels voor kegellagers.

- naalden voor naaldlagers.

Bij lagers voor zuiver axiale belasting spreekt men van taatslagers.

De benaming duidt ook vaak op de functie waarvoor het lager geconstrueerd is:

- lineair lager voor rechtlijnige bewegingen.

- Kogelomloopspindels voor lineaire aandrijvingen met schroeflijn.

1.4.1.5 Lagertypen

Lagers zijn standaard in de handel beschikbaar in allerlei uitvoeringen, afmetingen en varianten.

Het meest verbruikte lager ter wereld is wel het enkelrijige diepgroefkogellager.

Toch zijn er 7 typen die het leeuwendeel van de toepassingen uitmaken:

12/136


- Enkelrijige- en tweerijige groefkogellagers.

- Enkelrijige- en tweerijige hoekcontactkogellagers.

- Tweerijige zelfinstellende kogellagers.

- Cilinder- en naaldlagers.

- Kegellagers.

- Tweerijige tonlagers.

- Axiale kogellagers (druklagers).

Diepgroefkogellager Zich instellend kogellager Hoekcontactkogellager

2-rijig hoekcontactlager Cilinderlager 2-rijig tonlager

Kegellager Tontaatslager axiaal kogellager

Uiteraard is dit maar een kleine greep uit de vele typen lagers die standaard beschikbaar zijn. Een volledig overzicht vindt men in de catalogi.

13/136


1.4.1.6 Lagereigenschappen

In veel gevallen moet met verschillende factoren rekening worden gehouden om tot een juist ontwerp komen van een lageropstelling voor een bepaald machineontwerp, zodat men hiervoor geen vaste regels kan opstellen. Bij de ontwikkeling van ieder type lager is met bepaalde algemene eisen rekening gehouden. Is er twijfel bij de keuze, dan is het verstandig bij de lagerfabrikant advies in te winnen.

De belangrijkste criteria om tot een juiste lagerkeuze te komen zijn:

a. Richting van de optredende belasting.

b. Belastingsgrootte

c. Beschikbare inbouwruimte.

d. Scheefstelling.

e. Precisie.

f. Toerental.

g. Lagergeruis.

h. Stijfheid.

i. Montage en demontage.

j. Axiale verschuifbaarheid.

k. Temperatuur, magnetisme, chemische bestendigheid.

l. Afdichting

a. Richting van de optredende belasting.

De krachten die op lagers worden uitgeoefend kunnen in 3 richtingen optreden namelijk:

1. radiaal

2. axiale

3. rad-axiaal (gecombineerde belasting).

14/136


Bepaalde type lagers worden geconstrueerd om enkel radiale krachten, ander dan

weer om enkel axiale belastingen op te nemen in beide richtingen of in één richting. In de meeste gevallen zal er sprake zijn van een gecombineerde belasting, hoe groot of klein dan ook. Uiteraard zijn hiervoor ook een reeks lagers beschikbaar. Ter ondersteuning van een as kan het ook voorkomen dat radiale en axiale lagers achter elkaar moeten worden toegepast. De meeste radiale lagers zijn echter in staat om ook enige of hogere axiale krachten op te nemen.

Het is één van de belangrijkste factoren dat, voor elke toepassing, een lager

van het juiste belastingstype gekozen wordt.

b. Belastingsgrootte

De grootte van de belasting is doorgaans de factor die de afmetingen van het lager bepaalt. Rollagers kunnen grotere belastingen opnemen dan kogellagers. Volrijïge lagers weerstaan hogere krachten dan lagers met een kooi.

Algemeen kan gezegd dat kogellagers dienen voor lage en middelgrote

belastingen en rollagers voor grote belastingen.

Radiale belastingen zijn krachten haaks op de aslijn uitgeoefend.

De axiale belastingen werken in de lengte-richting van de as.

AXIALE

BELASTING

RADIALE

BELASTING

RAD-AXIALE

BELASTING

Zijn gecombineerde belastingen die in onbepaalde richting werken

15/136


In de lagertechniek onderscheidt men tevens een statische en dynamische belasting. De meeste lagers worden dynamisch belast, de lagerringen draaien met een bepaald toerental ten opzichte van elkaar. Hierbij wordt een wentellichaam per omwenteling maar gedurende korte tijd belast.

Bij statische belasting staat het lager stil of maakt een pendelende beweging of het lager draait heel langzaam rond. Hierbij is een wentellichaam langer belast per omwenteling.

De dynamische belasting die een lager kan weerstaan is merkelijk hoger dan de statische belasting.

Uitvoerige overzichten met draaggetallen ( belastingsgrootte ) worden

opgegeven in de catalogi.

c. Beschikbare inbouwruimte.

Wanneer de inbouwruimte diametraal beperkt is, dient men lagers te kiezen met een kleine boring/buitendiameterverhouding ( diameterseries 8 en 9). B.v. naaldlagers zijn hiervoor bijzonder geschikt.

Indien er weinig ruimte beschikbaar is in axiale richting ( breedte v.h. lager), zijn er reeksen lagers in versmalde uitvoering beschikbaar.

Uiteraard dient steeds mee rekening gehouden te worden, dat het gekozen lager met kleinere benodigde inbouwruimte, de optredende belastingen aankan.

d. Scheefstelling.

Scheefstelling van de lagers komt voor indien de as onder invloed van de belasting gaat doorbuigen of indien de huisboringen niet in één opspanning gemaakt zijn. Ook bij montage van staande lagerhuizen op gelaste constructies, worden deze specifieke lagers toegepast omdat een machinale nabewerking van de lasconstructie niet behoeft. Voor deze opstellingen worden tweerijïge zich instellende kogellagers en de tonlagers veelal toegepast.

e. Precisie.

Lagers met hogere precisie worden toegepast als hoge eisen gesteld worden aan de loopnauwkeurigheid (zoals slijpmachines) en bij assen met zeer hoge toerentallen.

16/136


f. Toerental.

Het maximale toerental van een lager wordt begrensd door zijn referentietoerental. In het algemeen kan men stellen dat lagers met kogels (puntcontact) hogere toerentallen aankunnen dan lagers met cilindervormige wentellichamen (lijncontact).

B.v. kogel- en hoekcontactlagers laten hogere toerentallen toe dan cilinder- ,ton- en kegellagers.

g. Lagergeruis.

In sommige toepassingen zoals toestellen voor huishoudelijk gebruik en kantoormachines kan de keuze van de lagers bepaald worden door het lawaai dat ze produceren. Kogellagers zijn een voorbeeld van lagers die het minst geluidshinder veroorzaken.

h. Stijfheid.

Onder invloed van de belasting die in een lager optreedt, zal dit lager een bepaalde elastische vervorming vertonen. Bij de meeste toepassing is deze vering verwaarloosbaar. Echter bijvoorbeeld hoofdspillen van gereedschapswerktuigen kan dit een invloed hebben op de afwerkingspatroon van de producten.

Kegellagers kunnen zelfs met voorspanning gemonteerd worden indien nodig. Ook cilinderlagersgeven , vanwege hun groot contact, een ruime mate van stijfheid.

i. Montage en demontage.

Lagers die uit elkaar genomen kunnen worden laten vaak een gemakkelijke de- en montage toe. Zeker als de lagers frequent moeten gedemonteerd worden.

j. Axiale verschuifbaarheid.

Een lageropstelling bestaat in ’t algemeen uit een los lager en een vast lager. Het vaste lager zorgt ervoor dat de opstelling in axiale richting niet kan verschuiven. Het losse lager met op de as of in het huis of intern in het lager kunnen verschuiven om te voorkomen dat de lagerspeling zou verdwijnen ( bv. onder invloed van de warmte-uitzetting van de as). Cilinderlagers laten een interne verschuiving toe, alsook de Carb-lagers.

k. Temperatuur, magnetisme, chemische bestendigheid.

De omgeving waarin de lagers moeten kunnen werken is dikwijls van invloed bij de keuze van de lagermaterialen. Bijvoorbeeld bij chemische bedrijven. Lagers vervaardigd uit roestvast staal kunnen hier een oplossing bieden.

17/136


l. Afdichting

Zijn noodzakelijk om het inwendige van de lagers te beschermen tegen stof, vuil en vocht of om vetverlies uit het lager te voorkomen.

Afdichtingen worden uitvoeriger besproken in paragraaf lagerafdichtingen.

Enkele basisstelregels bij de lagerkeuze zijn:

- Voor grote rotatiefrequenties bij matige belasting zijn in regel kogellagers het meest geschikt.

- Voor grote en zwaar belaste zijn cilinderlagers vaak de enige keuze.

- Is er kans op blijvende of veranderlijke scheefstelling tussen as en lagerhuis, dan zal een zich instellend kogel- of tonlager gebruikt moeten worden.

- De toepassing van een naaldlager geeft als voordeel dat men een kleine inbouwruimte behoeft.

- De taatslagers zijn bestemd voor het opnemen van axiale belastingen.

- De kegellagers zijn uitermate geschikt voor grote radiale en axiale krachten op te nemen, bij een matig toerental.

- De hoekcontactlagers past men toe bij lageropstellingen waarbij middelgrote radiale en axiale krachten optreden, maar bij een hoger toerental.

- Bij machines waar een hoge nauwkeurigheid geëist wordt, dient men precisielagers toe te passen.

Toepasbaarheid van wentelagers

18/136


1.4.1.7 Lagermaterialen.

Lagerringen en wentellichamen

Worden meestal vervaardigd van chroomstaal met 1% koolstof en 1,5% chroom, ook wel het z.g. vacuüm ontgast staal. Dit staal heeft talrijke voordelen zoals zuiverheid en weerstand tegen vermoeiing alsmede goede hardings- en warmtebehandelingsmogelijkheden. Standaard lagers in open uitvoering hebben een temperatuurbereik van -40° tot +120° C. Afgedichte lagers van -30° tot +110° C.

Kooimaterialen De voornaamste taak van de kooi is de rollichamen onderling op afstand te houden en direct contact tussen twee naast elkaar gelegen rollichamen te vermijden om zodoende de wrijving en warmteontwikkeling tot een minimum te beperken. Kooien worden vervaardigd uit geperst staal of messing plaat, massief messing of uit kunststofmateriaal zoals polyamide 6.6. Dit materiaal kenmerkt zich door een gunstige combinatie van sterkte en elasticiteit.

19/136


1.4.1.8 Lagerafdichtingen

Om het inwendige van het lager te beschermen tegen invloeden van buitenaf en alzo verzekerd te zijn van een maximale levensduur van wentellagers, dient men het lager te voorzien van afdichtingen. De functie van deze dichtingen is tweeledig:

- binnendringen van verontreinigingen en vocht tegengaan.

- het smeermiddel binnen de lagerconstructie te houden.

De dichtingen kunnen: - geïntegreerd of extern opgesteld zijn.

- van het slepende of niet slepende type zijn.

Geïntegreerde dichtingen

Deze lagers hebben beschermingsplaatjes aan één of beide zijden. Lagers met beschermplaatjes hebben het voordeel dat ze ruimte- en kostenbesparend zijn, omdat er geen externe afdichting behoeft te worden voorzien. Een bijkomend voordeel van de tweezijdig afgedichte lagers is het onderhoudsvriendelijke gebruik. Men behoeft zich geen zorgen te maken over de hoeveelheid of het soort vet dat moet worden gebruikt en nasmeren is niet nodig. De 2 meest gebruikelijke standaard types zijn ZZ en RS afdichting, enkelzijdig of tweezijdig aangebracht.

De ZZ afdichting is een dun staalplaatje en een z.g. niet-slepende afdichting, daar het afdekplaatje niet in contact komt met de binnenring; zodoende praktisch geen wrijving geeft, niet slijt en daarom veelvuldig wordt toegepast . Verder is de ZZ afdichting erg geschikt voor hoge toerentallen. Wordt toegepast waar de mogelijke vervuiling niet zo ernstig is en er indringing van vocht of stoom niet mogelijk is. “ Ze worden vaak, ten onrechte, als “stofdicht” betiteld.

De 2RS afdichting (Rubber Seal) van het type “ slepende afdichting” is een met rubber bekleed staalplaatje waarvan het rubberlipje in een groef op de binnenring van het lager sleept met voorspanning en zodoende voor enige wrijving zorgt, hetgeen toerental-beperkend werkt (ca.70% van de maximale snelheid van het open lager).

De bedrijfstemperatuur ligt tussen de -30° C. en +110° C. Deze lagers worden bij voorkeur gebruikt voor toepassingen waarbij sprake is van een matige verontreiniging of een "spatwater afgedicht" lager gewenst is.

20/136


Metalen schilden zz Rubberschilden 2RS

De 2RZ afdichtingen zijn vergelijkbaar met de RS afdichtingen, waarbij de rubber afdichtingslipjes echter zonder voordruk tegen de binnenring aanliggen ( ook wel wrijvingsarme dichting genoemd). Deze dichtingen zijn beter bestand tegen indringing van stofdeeltjes dan dichtingen in ZZ uitvoering en kunnen dezelfde toerentallen aan. Ze zijn echter niet

spatwaterdicht zoals 2RS dichtingen.

Y-lagers hebben een slepende afdichting op de binnenring en een bijkomende gevlokte afdichting om de afdichtingslip te beschermen, daar de afdichting ook een kantelende beweging maakt onder het draaien.

gevlokte dichting

Uitwendige afdichtingen voor lagers met vet- of oliesmeringsmering.

Alhoewel olie een betere smerende werking heeft, wordt het merendeel van de lagers gesmeerd met vet, omdat dit gemakkelijker in het lager te houden is, beter vochtwerend is en beter bestendig tegen verontreiniging. Oliesmering dient zeker aanbevolen voor toepassingen waar de lagers hoge rotatiesnelheden hebben en/of indien er sprake van hoge bedrijfstemperaturen.

Uiteraard worden de lagers ook gesmeerd met olie indien ze gemonteerd zijn in een omgeving waar oliesmering nodig is voor andere aandrijfelementen ( b.v. in een tandwielkast).

21/136


Slepende afdichtingen

Uitwendige dichtingen kunnen op allerlei uitvoeringen voorzien worden op de constructie waar de lagers zich in bevinden. Indien mogelijk worden dat de as met het lager geblindeerd d.m.v. een deksel of plaat met een vlakke of vloeibare pakking.

Oliekeerringen

Indien het lager in het huis is gemonteerd en de as uitsteekt, dan zijn oliekeerringen (zie ook module 22) de meest aangewezen toepassing. Kan zowel voor vet- als oliesmering toegepast worden.

Werking oliekeerring

Voor omtreksnelheden die hoger liggen dan 4 m/s moet het afdichtingsvlak op de as worden geslepen. Is de omtreksnelheid hoger dan 8 m/s dient het vlak gehard en fijngeslepen te zijn.

Is de voornaamste taak van de oliekeerring, het binnenhouden van het smeermiddel binnen het lager huis , dan moet de afdichting met de lip naar binnen worden gemonteerd volgens figuur a.

Is het daarentegen de bedoeling om de verontreinigingen buiten te houden dan moet de lip naar buiten worden gemonteerd, volgens figuur b.

Opstelling oliekeeringen

22/136


Oliekkeerringen worden eveneens veelvuldig toegepast bij lageropstellingen die met olie gesmeerd worden (b.v. tandwielkasten). Echter alleen als het middelhoge snelheden betreft en niet extreem hoge bedrijfstemperaturen.

V-ringafdichting

De zeer elastische rubberring zit goed klemmend op de as gemonteerd en draait met de as mee. De afdichtingslip oefent met een lichte druk uit op het afdichtingsvlak van stilstaande deel van het huis.

V-ring

Deze dichtingen zijn gemakkelijk te monteren en laten bij laag toerental een relatief grote scheefstelling van de as toe. Omtreksnelheden tot 12 m/s horizontaal en 7 m/s vertikaal opgesteld.

Viltafdichtingen

Worden meestal toegepast bij vetsmering. Zijn eenvoudig, goedkoop en kunnen toegepast worden bij asomtreksnelheden van 4 m/s. Viltafdichtingen dienen voor montage gedrenkt te worden in olie om te voorkomen dat het vilt gaat hard worden. Nasmering met olie verdient aanbeveling. Niet toepasbaar als olieafdichting en in verticale opstellingen.

Viltafdichting

23/136


Dubbellipafdichtingen

Is de meest toegepaste rubberen afdichting die in de meeste omstandigheden een goede bescherming biedt aan het lager en dit voor de meeste media. De omtreksnelheid wordt beperkt door toegelaten snelheid van de rubber. ( max. 8 m/s).

Dubbellipafdichting

Niet-slepende dichtingen

Zijn gebaseerd op de afdichtende werking van nauwe spleten tussen stilstaande en ronddraaiende machineonderdelen. Deze spleten kunnen radiaal of axiaal of beiden aangebracht worden. De afdichtende werking wordt verhoogd indien in de spleten vet wordt aangebracht.

Uitvoering met een gladde spleet of gegroefde spleet zijn goedkope uitvoering welke een goed resultaat geven in droge en stofvrije omgeving.

Gladde spleet gegroefde spleet

Bij oliesmering en horizontale assen kunnen spiraalgroeven in de as of lagerhuis worden aangebracht, afhankelijk van de draairichting links of rechts gewonden. Deze voeren de lekkende olie terug in het lagerhuis.

24/136


Labyrintafdichtingen

Zijn effectiever in vervuilende omgeving, maar ook wel veel duurder. Gebruikt bij hogere toerentallen en hogere bedrijfstemperaturen.

Labyrintdichtingen worden axiaal geplaatst in ongedeelde lagerbehuizingen en radiaal in gedeelde lagerbehuizingen.

Axiale labyrintdichting Radiale labyrintafdichting

Wanneer schuinstelling van de as t.o.v.het huis kan optreden, past men labyrinten met schuin opstaande randen toe.

schuine labyrint

Een goedkope uitvoering van labyrintdichting zijn de uit plaatstaal geperste Z-lamellendichtingen. Alleen toe te passen bij vetgeslmeerde lagers.

De effectiviteit wordt verhoogd door meerdere lamellen achter elkaar te monteren. Indien ook nog vet wordt toegevoegd tussen de labyrinten onderling, wordt de afdichting optimaler.

Z-lamellen

25/136


1.4.2 Algemene lagergegevens

1.4.2.1 Lagernummering

Fabrikanten en gebruikers van wentellagers zijn op basis prijs, kwaliteit massaproductie en eenvoudige vervanging geïnteresseerd in een zo beperkt aantal lagerafmetingen.

* Het eerste cijfer in de basisaanduiding of eventueel de eerste letter of lettercombinatie, duidt het lagertype aan.

* Het tweede en het derde cijfer geeft de afmetingserie aan volgens ISO;

- het 2° cijfer geeft de breedte- ( B of T ) of hoogteverhouding ( H ) aan; - het 3° cijfer de middellijnserie ( D ).

* De laatste een of twee cijfers hebben betrekking op de boringdiameter ( d ):

In bepaalde gevallen wordt het cijfer dat het lagertype aangeeft en/of het eerste cijfer van de afmetingserie weggelaten. Deze cijfers zijn in onderstaande figuur tussen haakjes vermeld.

26/136


Overzicht lagercodering en achtervoegsels

1.4.2.2 Bijkomende gegevens

In de catalogi van lagerfabrikanten kunnen we de lageraanduidingen met de hoofdafmetingen opzoeken. In deze catalogi staan tevens nog bijkomende gegevens; zoals hulpafmetingen; inbouwmaten; draaggetallen; vermoeiïngsbelastingsgrens en referentietoerentallen.

De voornaamste zijn:

27/136


Dynamisch draaggetal.

Het dynamisch draaggetal C wordt gebruikt bij de berekening van dynamische belaste lagers, d.w.z. bij een onder belasting roterend lager. Het geeft de belasting aan die een ISO -levensduur van 1000000 omwentelingen zal opleveren. De belastingen dienen dan wel constant te zijn van richting en grootte.

Statisch draaggetal.

Het statisch draaggetal wordt aangewend wanneer lagers bij zeer lage toerentallen; zeer langzaam schommelende bewegingen en bij stilstand gedurende bepaalde perioden worden belast.

Vermoeiïngsbelastingsgrens.

De vermoeiïngsbelastingsgrens Pu geeft de waarde aan waaronder er geen materiaalmoeheid in het lager optreedt.

Referentietoerentallen.

Voor ieder lager worden in de catalogi de maximum toelaatbare toerentallen opgegeven, zowel voor vetsmering en oliesmering. Merk hierbij op dat de toerentallen bij oliesmering merkelijjk hoger liggen dan bij vetsmering. Dit wordt veroorzaakt dat vet een hogere moleculaire wrijving heeft dan olie en dus sneller warm loopt bij oplopende toerentallen.

Levensduur van lagers

De nominale levensduur is afhankelijk van het type machine, de belasting op de lagers, de bedrijfsduur en de eisen gesteld aan de bedrijfsbetrouwbaarheid.

De gemiddelde werkelijke levensduur is ongeveer vijfmaal langer dan de berekende nominale levensduur, omdat de fabrikanten bij de berekening een grotere veiligheidsfactor incalculeren.

De waarden in de vorige tabel geven de bedrijfsuren aan welke slechts bereikt worden indien de lagers in optimale omstandigheden kunnen draaien, waarvoor ze berekend zijn. Er is en kan geen rekening gehouden worden met eventuele montage-, onderhouds- en gebruiksfouten, waardoor voortijdige uitval van het lager voorvalt.

28/136


1.4.3 Inbouwcondities van lagers

Bij het inbouwen van wentellagers wordt met verschillende voorwaarden rekening gehouden worden om tot een nauwkeurige opstelling te komen.

Deze condities dient de monteur telkens te controleren, bij vervanging of wederinbouw van lagers en eventueel aan te passen.

Te weten de:

lagerspeling

scheefstelling

axiale opsluiting van de lagers

radiale opsluiting van de lagers

bewerking van de lagerzittingen

keuze van het lagerafdichtingstype

Lagerspeling

radiale speling axiale speling spelingsvermindering

Lagerspeling is de afstand waarover de ene lagerring t.o.v. de andere in radiale richting (radiale speling) of in axiale richting (axiale speling) van de ene uiterste stand in de andere, zonder meetbelasting, kan worden verplaatst. In het algemeen is de speling van een lager voor de montage groter dan na de montage of tijdens bedrijf. Dit komt door het feit dat de lagerringen worden uitgerekt of samengedrukt ten gevolge van een vaste passing en een verschil in uitzetting (temperatuur) tussen de lagerringen en de bijbehorende delen.

Voor het goed functioneren van een lager is in de eerste plaats de juiste

speling belangrijk.

29/136


Toegelaten speling

In het algemeen geldt dat voor kogellagers de radiale speling in bedrijfstoestand ongeveer nul moet zijn. Ook een geringe voorspanning heeft meestal geen schadelijke gevolgen. In de praktijk echter zullen de lagers met een kleine positieve speling gemonteerd worden, omdat de bedrijfsomstandigheden vaak moeilijk juist te bepalen zijn.

Bij cilinderlagers, en tweerijïge tonlagers daarentegen moet er, in gemonteerde toestand, altijd een kleine radiale speling overblijven. Hetzelfde geldt voor kegellagers. Enkel wanneer een bijzonder starre ondersteuning verlangd wordt (bv. rondselassen), mogen kegellagers met een bepaalde voorspanning gemonteerd.

Bij zeer afwijkende omstandigheden (bv. vaste passing voor beide lagerringen bij hevige trillingen of bij uitzonderlijke bedrijfstemperaturen) wordt een grotere of een kleinere speling dan “normaal” vereist. In dergelijke gevallen dient men een lager te monteren met aangepaste speling ( bijv. C3)

Lagers met een andere speling dan normaal worden aangegeven met de hulpaanduiding C1 t/m C5 ( zie ook bij codering lagers).

Scheefstelling van lagers

Eénrijïge groefkogellagers kunnen slechts in beperkte mate uitlijnfouten opnemen. In het algemeen liggen bij normale bedrijfsomstandigheden deze waarden tussen 2 en 10 boogminuten.

Daar waar grotere scheefstellingen kunnen voor komen dient men zich-instellende kogel- of tonlagers te monteren; deze laten een scheefstelling toe van 1,5 - 3° (afhankelijk van het type lager ). Deze lagers worden b.v. veel toegepast in staande lagerhuizen welke gemonteerd worden op gelaste constructies, zodat een nabewerking van de montagevlakken niet nodig is.

Axiale opsluiting van lagers

Voor de radiale ondersteuning en de axiale opsluiting van een roterend machinedeel (bv. een as) ten opzichte van het stilstaande deel (bv. een lagerhuis)

zijn in regel twee lagers nodig : een vast en een los lager.

30/136


Vast-los lageropstellingen

Het vast lager, aan één uiteinde van de as, zorgt voor de radiale ondersteuning en de axiale opsluiting in beide richtingen, zodat de as niet in de lengterichting kan verschuiven). Het losse lager aan het andere einde van de as neemt uitsluitend de radiale belasting op, maar moet axiaal verschuifbaar zijn teneinde verklemming van de lagers ten opzichte van elkaar te voorkomen. (bijvoorbeeld bij lengteverandering van de as tengevolge van thermische uitzetting). Dit kan in het lager zelf plaatsvinden zoals bij cilinderlagers zonder spoorkragen of tussen één van de lagerringen en de lagerzitting (bijvoorbeeld bij een tweerijïg tonlager tussen de buitenring en het huis).

Bij de zogenaamde “wederzijdse opsluiting” wordt de as door elk van de beide lagers slechts in één richting axiaal opgesloten, waarbij beide richtingen aan elkaar zijn tegengesteld. Deze opstelling wordt voornamelijk bij korte assen toegepast om de loopnauwkeurigheid te verbeteren (b.v. bij hoofdspillen van gereedschapsmachines, pignonlagers in aandrijfasconstructies van vrachtwagens).

31/136


1.4.3.1 Radiale opsluiting van de lagers

Lagerringen moeten radiaal goed opgesloten zijn om verschuiving ( walsen) van de lageringen t.o.v. de behuizing te voorkomen. Dit leidt altijd beschadiging aan boring en as.

Bij lagers met cilindrische boring kan men een goede opsluiting bekomen door een juiste keuze van de as- en huispassing. Bij lagers met conische boring wordt een goede bevestiging gewaarborgd door de mate welke het lager op de conische as of trekbus gedreven wordt.

1.4.3.2 Tolerantiekeuze voor assen en lagerhuizen.

Bij de passingskeuze van de assen en naven zijn onderstaande factoren maatgevend.

32/136


Rotatieverhouding

De wijze waarop de lagerringen, tijdens bedrijf, belast worden noemt men de rotatieverhouding.

In principe wordt de lagerring die ronddraait met een vaste passing gemonteerd en de ring die stilstaat mag met een losse passing.

Stilstaande buitenringbelasting: gebruik een vaste passing op de draaiende ring.

Stilstaande belasting

Roterende buitenringbelasting: kies een vaste passing op de stilstaande ring indien alle punten van de loopbaan belast worden, gedurende één omwenteling.

roterende belasting

Onbepaalde belastingsrichting: Kies voor een vaste passing op beide ringen als beide ringen onbepaald belast worden ( zoals bij opstellingen met trillingen en onbalanskrachten).

onbepaalde belasting

33/136


Het merendeel van de lageropstellingen hebben een roterende binnenringbelasting en een stilstaande buitenringbelasting.

De passingskeuze van k5 voor de as en H7 voor de huisboring wordt daarom veelvuldig toegepast.

Voor nauwkeurige bepaling van de as- en huispassingen wordt verwezen naar de catalogi waar zeer uitgebreid op wordt ingegaan.

Belastingsgrootte

Hoe hoger de belasting, hoe vaster de passing moet zijn. Kies een zeer vaste passing voor zware belastingen en een vaste passing voor gemiddelde belastingen.

Lagerspeling

Doordat men een vaste passing dient te kiezen kan de lagerspeling zodanig kleiner worden dat men moet opteren voor de montage van een lager met grotere speling dan normaal ( bijv. C3 of C4).

Temperatuur

Indien het lager, tijdens bedrijf een hogere temperatuur heeft dan de bijbehorende delen, kan de passing van de binnenring losser worden en is de kans op walsen zeer reëel.

Loopnauwkeurigheid.

Om trillingen en doorvering te vermijden zal men bij lageropstellingen met hoge loopnauwkeurigheid kiezen voor nauwe toleranties en zeker geen losse passingen.

Afwerking en materiaal van as en huis.

Slecht contact met de lagerzittingen en passingsproblemen zoals vormen plaatstoleranties kan leiden tot onrond worden van de lagerringen. In regel kiest men nauwere passingen voor dunwandige of lichtmetalen behuizingen. Voor lagerringen gemonteerd op holle assen dienen vastere passingen gekozen dan voor massieve assen.

Montage en demontage.

Wanneer de bedrijfsomstandigheden een vaste passing vereisen en ook een gemakkelijke montage vereist is, kiest men doorgaans voor lagers die deelbaar zijn of voor lagers gemonteerd op conische as of klembus.

34/136


Verschuifbaarheid los lager.

Indien een los lager vereist is in de opstelling dan wordt vaak geopteerd voor een cilinderlager of een CARB lager. De binnen- en buitenring kunnen met een vaste passing gemonteerd worden, daar de verschuiving in het lager kan plaatsvinden.

1.4.3.3 Bewerking van lagerzittingen.

Een goede passing tussen lagerring en lagerzitting vereist dat men de zitting slijpt of fijn nadraait. Met gewoon draaien van het oppervlak is een ruwheidswaarde (Ra ) tussen 1,6 en

3,2 m haalbaar. Door fijn nadraaien kan dit vermindert worden tot ongeveer 0,8

m; slijpen daarentegen levert het beste resultaat nl. tussen 0,2 m en 1,6 m.

De hardheid van de assen en huizen speelt hierbij van ondergeschikte rol.

Bij naalden cilinderlagers waarbij de as en/of lagerhuis de functie van één der ringen moet overnemen (de wentellichamen draaien dan rechtstreeks op de as of in het huis) dient de hardheid van de loopbaan een waarde tussen 58 en 64 HRC

te hebben. De Ra mag 0,2 m niet overschrijden.

1.4.3.4 Vorm- en plaatstoleranties voor assen en lagerhuizen

De nauwkeurigheid van de cilindriciteit van de aszittingen en de huisboringen of ondersteuningsvlakken moeten in overeenstemming zijn met de gebruikte lagernauwkeurigheid.

Maattoleranties

Voor lagers met een normale maattolerantie moeten de cilindrische zittingen bewerkt zijn met een nauwkeurigheid volgens klasse IT 6 voor de assen en IT 7 voor de behuizingen. Trek- of drukbussen kunnen gemonteerd op assen met een groter tolerantieveld ( IT 9 of IT 10).

Cilindriciteitstoleranties

De cilindriciteit moet 1 of 2 IT klassen beter zijn dan de voorgeschreven maattolerantie.

Als bijvoorbeeld een aszitting is afgewerkt met een tolerantie m6 dan moet de cilindriciteit binnen IT5 of IT4 liggen.

Bij lagers met trek- of drukbus moet de cilindriciteit van de as IT5/2 (as h9) en

T7/2 (as h10) zijn.

35/136


Haaksheidtoleranties

De steunvlakken voor lagerringen dienen een haaksheidtolerantie te hebben van minstens één IT klasse beter dan de maattolerantie voor de bijbehorende zitting. De haaksheid van de aanligvlakken mag IT5 niet overschrijden.

1.4.4 Smering van lagers

De functie van het smeren van lagers is meerledig, met als doel de bedrijfszekerheid en de levensduur van de lagers te optimaliseren.

- het vermindert de wrijving

- het voorkomt slijtage

- het belet dat de metalen gaan corroderen

- het beschermt tegen vervuiling van stof

- het voorkomt indringing van vocht

Het smeren van lagers gebeurd gewoonlijk met vet of olie. De keuze van het smeermiddel hangt af van de bedrijfstemperatuur, het toerental, de omgeving en de bedrijfsomstandigheden waaronder gewerkt wordt.

1.4.4.1 Vetsmering

Vet wordt het meest gebruikt bij wentellagers. Hoogwaardige vetten voor wentellagers zijn meestal op metaalzeepbasis. Bij vet kunnen ook hogedruk additieven (EP) toegevoegd worden om te gebruiken bij hoge belastingen. Met dit laatste dient men zeer voorzichtig te zijn daar sommige EP - toevoegingen niet geschikt zijn voor lagers en meer speciaal de rubberen dichtingen en /of kunststofkooien.

Smeren gebeurt altijd na de montage van de lagers.

Keuzerichtlijn van smeervetten

De meeste lagerfabrikanten brengen hun eigen specifieke vetsoorten op de markt ontwikkeld speciaal voor lagersmering.

Onderstaande keuzetabel is van SKF.

36/136


1.4.4.2 Oliesmering

Als door de hoge toerentallen en de hoge bedrijfstemperaturen vetsmering niet meer voldoet of wanneer warmte van het lager moet afgevoerd worden (koelen), of wanneer naastliggende machinedelen reeds met olie worden gesmeerd, wordt oliesmering van lagers toegepast.

Meestal voldoen minerale oliën uitstekend voor smeren van lagers. Synthetische oliën worden alleen gebruikt bij speciale lagertoepassingen of bij temperaturen boven 90° C en zeer lage temperaturen. Dierlijke en plantaardige oliën zijn volledig uit den boze omdat te snel verzuren. Worden wel als toevoeging aan minerale oliën gebruikt vanwege hun gunstig polair effect.

Keuze van de smeerolie

Een goede viscositeit van de olie is essentieel voor het goed functioneren van lagers.

De viscositeit van olie voor lagersmering is afhankelijk van de grootte; het toerental en de bedrijfstemperatuur van het lager.

Het smeermiddel moet deze viscositeit hebben bij de bedrijfstemperatuur. De bedrijfst° wordt bepaald uit ervaring of voorlopig geschat.

De machinefabrikant geeft meestal in de onderhoudsaanwijzingen welke oliesoort dient gebruikt te worden.

37/136


Verversingsinterval van olie

Bij oliebadsmering waar de temperatuur niet hoger reikt als 50° C, is éénmaal olieverversen per jaar voldoende. Bij hogere temperaturen en/of zwaardere belasting en vervuiling, moet de olie vaker vervangen worden. Bv. bij 100° C moet driemaandelijks de olie ververst worden.

1.4.5 Lageronderhoud

1.4.5.1 Preventief onderhoud

Nasmeren van lagers

De nasmeerperiode is sterk afhankelijk van de bedrijfsomstandigheden en de toestand van de afdichtingen. Bij kleine kogellagers is het vaak niet nodig dat er nagesmeerd moet worden. In dit geval vormen de lagers met geïntegreerde afdichtingsschilden en levensduursmering een goede keuze.

Grotere lagers moeten altijd nagesmeerd worden.

Nasmeerintervallen:

De nasmeerintervallen (tf) uitgedrukt in het aantal bedrijfsuren zoals aangegeven in onderstaand diagram, gelden voor lagers in stationaire machines en bij normale belastingen. De grafiek is gebaseerd op gebruik van lithiumzeepvetten van goede kwaliteit en lagertemperaturen tot max. 70° C gemeten op de buitenring. Voor temperaturen boven 70° C moet het smeerinterval voor iedere verhoging van 15° C gehalveerd worden, waarbij uiteraard de maximum toelaatbare temperatuur van het vet niet mag overschreden worden. Beneden de 70° C mogen de intervallen worden verlengd; echter niet meer dan factor 2. Ook een smeerinterval van meer als 30 000 uren is af te raden.

38/136


Nasmeerprocedures

Als het nasmeerinterval korter is dan 6 maanden, dan mag er vet bijgevuld worden; doch na 3 toevoegingen dient het vet geheel vervangen te worden.

Is de nasmeerperiode langer als 6 maanden moet men het oude vet verwijderen en daarna vernieuwen.

39/136


Hoeveelheid vet bij nasmeren:

De hoeveelheid toe te voegen vet kan men berekenen met volgende formule:

G = de hoeveelheid vet in grammen.

D = buitendiameter van het lager

B = breedte van het lager

Periodieke controle

Toch is het ook mogelijk om met bescheiden middelen fouten aan een lager te ontdekken vóór dat ze uitvallen, nl. door “luisteren en voelen”.

De stethoscoop, mechanisch of elektronisch, is een eenvoudig en goed hulpmiddel om trillingen vast te stellen. Ook met de hand kan men trillingen aanvoelen, doch men kan dikwijls niet onderscheiden of de trillingen veroorzaakt worden door het lager of andere bronnen (bv. loszitten van bevestigingen, asbreuken, trillingen in overbrengingen). Enige ervaring is hierbij vereist.

Echter de tijd die men heeft, tussen de foutvaststelling en vervanging van het lager is bij deze methode korter dan bij ultrasone trillingsmeting en dus kritischer.

1.4.5.2 Predictief onderhoud door conditiebewaking

Ondanks de vele zorgen die besteed worden aan het monteren en smeren van lagers, kan het nog voorkomen dat een lager voortijdig symptomen van schade begint te vertonen of zelfs volledig uitvalt. Dit vindt meestal zijn oorzaak in al dan niet plotse verandering van bedrijfsomstandigheden van de machine, overbelasting, trillingen aan de machine, beschadiging aan de afdichtingen, indringing van vocht. Onderstaande grafiek geeft het trillingsniveau aan in functie van de tijd dat een lager in dienst is.

G = 0,005 x D x B

40/136


Predictief onderhoud betekent dat men aan conditiebewaking gaat doen van de lagers. Het principe komt erop neer dat men de verhoging in trillingsfrequentie van het lager aanneemt als een maat voor slijtage. Men meet de hoogfrequente trillingen (boven 50 kHz) met ultrasoon meetapparatuur aan de lagers als ze nieuw gemonteerd zijn en legt deze metingen vast in een grafiek. Periodiek gaat men deze metingen herhalen en vergelijken of er een verhoging van de trillingsfrequentie optreedt. Komt deze boven een bepaalde waarde dan moet men het lager vervangen. Men kan dus voorspellen wanneer de lagerschade begint op te treden en wanneer zal gaan uitvallen. Voordeel van deze methode is dat men schade aan de machine en ongewenste stilstandtijd (produktieverlies) door lagerbreuk kan vermijden. Tevens kan men de lagervervanging plannen gedurende de normale onderhoudswerkzaamheden. Ze is dus kostenbesparend.

Spijts de voordelen wordt deze methode nog te weinig toegepast, omdat ze nogal tijdrovend is om alle lagers in een bedrijf in “kaart” te brengen. Voor continu draaiende machines en complexe lageropstellingen is ze zeker aan te bevelen.

41/136


1.4.6 Foutenanalyse

Lagers die niet juist functioneren vertonen meestal een aantal herkenbare symptomen, waardoor de mogelijke oorzaak kan worden aangeduid en we tijdig kunnen ingrijpen om erger te voorkomen.

Onderstaande tabel geeft een kort overzicht van de meest voorkomende symptomen met de mogelijke oorzaken van de storingen.

Symptomen Voorbeelden Mogelijke oorzaak

Onrustige loop Motorvoertuigen: trillingen in het stuur, slingeren van de wielen

Ventilatoren: toenemende trillingen

Verbrandingsmotoren: trillingen aan krukas

Beschadiging aan ringen en wentellichamen

Vervuiling

Te grote lagerspeling

Vermindering van de werknauwkeurigheid

Draaibank: optreden van ribbeltekens op het werkstuk-oppervlak

Slijpmachines: golvend slijpbeeld

Koudwalstuigen: oppervlakte-fouten zoals schakeringen en golfvorming

Slijtage ten gevolge van onvoldoende smering

Beschadiging van lageronderdelen

Huilend of fluitend geluid

Elektromotoren en tandwielkasten Te kleine lagerspeling

Rommelend of ongelijkmatig geluid

Te grote lagerspeling, bescha-diging van de loopvlakken, vervuiling, ongeschikt smeermiddel

Toenemende geluidssterkte

Verandering van lagerspeling door temperatuursinvloed

Beschadiging van de loopbanen

1.4.7 Lagerschade

Met onderzoek naar lagerschade kunnen we vaststellen of het lager nog herbruikbaar is of ingeval van voortijdig uitval wat de oorzaak is, en hoe we dit naar de toekomst gezien kunnen uitsluiten.

Daarom moeten we tijdens de uitbouw van het lager aandacht besteden aan volgende vier punten, welke aanwijzingen kunnen geven naar de bron van de lagerschade:

42/136


Smering:

Oliesmering wordt afgetapt in een zuiver reservoir, opdat de aanwezigheid van vervuiling kan waargenomen worden. Bij vetsmering wordt het lager pas uitgewassen nadat de toestand van het vet onderzocht is.

Loszitten van bevestigingen:

Bij het uitbouwen wordt gelet op het eventueel loszitten van afdichtingen, regelmoeren en lagerhuisbevestigingen.

Plaats van de lagerringen:

Zijn de bevestigingen losgedraaid dan worden de zijvlakken van de lagerringen gereinigd, om goed te kunnen vaststellen hoe de stand van de ringen is t.o.v. de as en het huis. In de meeste gevallen duiden de loopsporen op de loopbanen de richting van de belasting aan, daarom maken we een schets waarop de stand van de ingestempelde lageraanduiding t.o.v. het huis en de as is opgetekend.

Controle van de pasvlakken:

Bij het demonteren van het lager moet er op gelet worden of de ringen niet te los of te vast op de pasvlakken zitten. Bij uitneembare lagers ( zoals kegellagers) moeten de lagerhelften bij elkaar blijven.

Voorbeelden van lagerschade en hun oorzaken kan men terugvinden in de lageronderhoudsboeken die door de lagerfabrikanten worden uitgegeven.

43/136


1.4.7.1 Woordenlijst

Nederlands Engels Frans Duits

kogellager ball bearing le palier à billes das Kugellager

binnenring inner ring l’ anneau interieur der Innenring

buitenring outer ring l’ anneau exterieur Auserring

kooi retainer la cage der Käfig

rollager roller bearing palier à rouleaux Rollenlager

kegellager tapered roller bearing

palier à cône Kegelrollenlager

hoekcontactlager angular contact bearing

palier à contact angulaire

Schrägkugellager

tonlager spherical roller bearing

palier de tonneaux Tonnenrollenlager

naaldlager needle bearing palier d’ aiguille Nadellager

44/136


1.5 Werkmethode

1.5.1 Herkennen van wentellagers

Wentellagers in machines en toestellen worden meestal geplaatst in de omtrek van de behuizing of inwendige versterkingsribben.

In machinetekeningen kunnen lagers tekenkundig voorgesteld worden op drie verschillende manieren:

a. doorsnede (zoals ze ook afgebeeld zijn in catalogi).

b. omtrekslijnen met diagonaallijnen in de snijvlakken van de lagers.

c. omtrekslijnen met een centerkruis in elk snijvlak.

a. doorsnede b. diagonaallijnen c. centerkruis

1.5.2 Identificatie van lagers

Voor het opzoeken van lagergegevens moeten we gebruik maken van een der lagerfabrikantencatalogi, die in grote lijnen op hetzelfde stramien zijn opgemaakt. Hier zullen we de SKF catalogus uitgave 1990 als voorbeeld gebruiken.

Lagerafmetingen vinden waarvan het typenummer gekend is:

Deze worden opgezocht in de alfanumerieke lijst.

Voorbeeld: 7206 BE

Vanaf bladzijde 929 in de catalogus vinden we in het “Overzicht van de produkten” de serieaanduiding van de lagers (eerste 2 of 3 cijfers van het typenummer) met de achtervoegsels in numerieke volgorde.

45/136


We zoeken 72 BE op pagina 933 en lezen daar de lagerbenaming (éénrijïge hoekcontactkogellagers) en de bladzijde (294) waar we de lagergegevens kunnen aantreffen.

Op bladzijde 294 zien we aan de rechterkant in vetjes het typenummer

(aanduiding).7206 BE.

Op dezelfde lijn vinden we van links naar rechts de 3 hoofdafmetingen, de draaggetallen, de vermoeiïngsbelastingsgrens, de referentietoerentallen, het gewicht per stuk. Op gelijke lijn vinden we op de rechterblz. hulpafmetingen en de inbouwmaten. Bovenaan de 2 blz. staan doorsnedeschetsen waar met overeenkomstige symbolen, de verschillende afmetingen aangeduid zijn.

46/136


Typenummer opzoeken aan de hand van een lagermodel (of afmetingschets)

Bijvoorbeeld: kogeltaatslager

We meten de boringdiameter (d) van de asring, de buitendiameter (D)en de hoogte (H).

In het voorbeeld is d = 17 mm; D = 30 mm en H = 9 mm.

Opmerking: de boringdiameter van de huisring is bij een taatslager altijd groter dan van de asring.

We bepalen de lagersoort (kogeltaatslager) in het overzicht op pagina 1. Op gelijke lijn vinden we aan de rechterzijde het pictogram waarop de schematische voorstelling van het desbetreffende lager. Hier slaan we het boek verder open en vinden op de eerste bladzijden informatie en vanaf 598 de lagergegevens.

Bij lagers vertrekt men steeds vanuit de boringdiameter. Die vinden we links in vetjes gedrukt (pag. 598).

Meerdere lagers met dezelfde binnendiameter is mogelijk; daarom vergelijken we eerst de buitendiameter en nadien de hoogte. Stemmen deze ook overeen dan vinden we op de horizontale lijn aan de rechterzijde van de pagina,het

lagernummer onder kolom “aanduiding”. In ons geval is dat 51103.

47/136


1.5.3 Demontage en montage van wentellagers

Belangrijke voorwaarden die vereist zijn om tot een goed resultaat te komen bij het monteren en demonteren van lagers zijn:

Vakkennis en een goede attitude

Werk steeds in een zuivere en stofvrije ruimte.

Een kogellager is een precisieonderdeel, welk bij de minste vervuiling onomkeerbaar beschadigd kan worden. Verplaats de machine of lageropstelling zoveel mogelijk naar de werkplaats.

Maak een goede werkvoorbereiding

Bestudeer de eventuele constructietekeningen of maak een werktekening van de lageropstelling.

Zorg dat men vooraf beschikt over de juiste gegevens wat betreft lagertype, passingen, in te stellen lagerspelingen e.d.

Kies de juiste montage- en demontagemethode

Een lager kan bevestigd zijn op een cilindrische zitting, een conische zitting, met een trekbus of een drukbus.

montage en demontage kan op vier verschillende manieren geschieden:

- Mechanisch met drevel lagertrekker of slagbussen. Bij deze manier moet het lager over de as of in het huis geschoven worden. Het gevaar voor gripperen tijdens het drijven is niet denkbeeldig, zeker als men de lagerzittingen en ringen niet van een glijmiddel voorziet.

- Hydraulisch, b.v. met een pers of hydraulische moer. Deze methode heeft het voordeel dat de kracht gelijkmatiger uitgeoefend wordt. De lagers krijgen geen schokken te verduren zoals bij mechanische montage.

- Bij Verwarming van het lager wordt het lager direct op de zitting geplaatst of afgehaald. Er vindt dus geen opdrijving plaats. Deze methode verdient de voorkeur, waar ze toegepast kan worden.

- Oliedrukmethode heeft dezelfde voordelen als verwarmen van lagers, maar de benodigde apparatuur is duurder.

In regel kunnen kleine en middelgrote lagers met mechanisch gereedschap of met de hydraulische pers verwerkt worden; voor grotere lagers gebruikt men meestal verwarming of oliedrukmethode

48/136


Kies het juiste gereedschap

Het is van het grootste belang dat men de juiste gereedschappen gebruikt om beschadiging van het lager en huis te voorkomen.

1.5.3.1Demonteren

Bij de demontage zijn er twee mogelijke doelstellingen

1. de gedemonteerde lagers moeten vervangen worden.

2. de gedemonteerde lagers moeten nadien terug gemonteerd worden.

In het eerste geval dient er niet zoveel aandacht besteed te worden aan het lager zelf, maar wel aan de toestand van de as en behuizing.

In het tweede geval dient men er bijkomend nog voor te zorgen dat de demontagekrachten nooit via de wentellichamen overgebracht worden, om te voorkomen dat deze en de loopbanen beschadigd raken.

Van lagers die niet uit elkaar genomen kunnen worden, wordt eerst de ring met een losse passing uit de lagerzitting verwijdert.

1.5.3.1.1 Demonteren van lagers met cilindrische boring

Vaste aspassing

Dit zijn de meest voorkomende en geven over het algemeen de minste problemen.

Kleine lagers kunnen verwijdert worden met behulp van een doorslag en een metalen hamer, door lichte gelijkmatige slagen te geven; verdeeld over de omtrek van het lager en zoveel mogelijk in axiale richting. Deze methode moet zoveel mogelijk vermeden worden, maar wordt vaak toegepast op plaatsen waar het zeer moeilijk is een lagertrekker te plaatsen is.

TIPS: - sla nooit met de hamer rechtstreeks op het lager.

- Gebruik nooit een zacht metalen of houten hamer, maar liever een

stalen hamer of beter nog een terugslagvrije hamer.

- verdeel de krachten over de ganse omtrek van het lager.

49/136


Beter dan een drevel, is gebruik te maken van een lagertrekker. De armen van de trekker moeten aangrijpen op de ring met de vaste passing en moet goed gecentreerd zijn. Daarna kan men met een gelijkmatige kracht de binnenring verwijderen.

Bij middelgrote lagers kunnen beter hydraulische trekkers gebruikt worden, daar de trekkrachten groot zijn

GOED FOUT

De trekker mag alleen op de buitenring geplaatst worden indien er geen andere mogelijkheid bestaat om het lager te verwijderen. In dit geval moet tijdens het verwijderen van het lager een continu ronddraaiende beweging gemaakt worden met de trekkerarmen.

50/136


Enkele andere types van lagertrekkers

-3 en 4 - armige lagertrekkers zijn zelf-centrerend, waardoor scheeftrekken van het lager wordt voorkomen.

voor normale krachten zware uitvoering hydraulische trekker

Daar waar wegens plaatsgebrek direct achter de lagerring geen conventionele meer-armige lagertrekkers kunnen geplaatst worden is het met lagertrekkers met gedeelde trekplaten ( mestrekker ) mogelijk achter de binnenring aan te grijpen door de smalle uitvoering van de trekplaten.

51/136


Het gebruik van een pers is de beste manier om een lager mechanisch te verwijderen. Ook hier moet men ervoor zorgen dat de binnenring goed ondersteund is en de as vertikaal uitgedreven wordt.

Vaste passing in het huis

Stelregel hier is ook dat men het huis goed en voldoende ondersteuning geeft bij het uitdrijven ven het lager.

Maak zoveel mogelijk gebruik van een pers.

Indien het lager gemonteerd is in een huis zonder aanslagborst kan men deze uitpersen door gebruik te maken van een persdoorn. Ook kan men ze verwijderen met behulp van slagbus en hamer.

Persen Slagbus en hamer

52/136


Wanneer de lagers tegen een aanligrand zijn geplaatst kan men gebruik maken van een drevel (eventueel gebogen), door ze voorzichtig uit te tikken.

Bij tweerijïge zich instellende lagers kan men de binnenring met de wentellichamen kantelen en dan met een normale lagertrekker, waarvan de trekarmen buitenwaarts gekeerd zijn, uithalen.

Indien de lagers slechts van één zijde bereikbaar zijn en de as is reeds verwijdert, zijn binnenlagertrekkers geschikt. Een spanbus wordt in de binnenring uitgezet, en dan met een drukkerset of slaghamer het lager uit de zitting gehaald. Deze methode heeft echter het nadeel dat de krachten steeds via de wentellichamen wordt overgebracht.

Spanbus met lagerdrukker Spanbus met slaghamer

53/136


Vaste passing in huis en as

In dit geval kan men het beste eerst de as met de lagers uit het huis drukken, zodat er geen demontagekrachten op de rollichamen worden uitgeoefend. Daarna kan men op een normale manier de lagers van de as verwijderen.

Is dit niet mogelijk dan kan men lagertrekkers toepassen die tussen de rollichamen op de loopbaan van de buitenring aangrijpen. Hier worden de wentellichamen altijd belast.

Bij de binnenlagertrekker met bolkoparmen is het zo dat steeds een gedeelte van de kooi moet worden losgeboord en het lager dus niet meer herbruikbaar.

3-armige binnentrekker trekker met bolkoparmen

Drukoliemethode

Is een lager gemonteerd op een as voorzien van oliekanalen en verdeelgroeven kan men de drukoliemethode het lager demonteren. Tussen de as en de binnenring van het lager wordt olie geperst met een druk van ongeveer 50 Mpa ( 500 kgf/cm

2 ). Door deze hoge druk zal de binnenring uitzetten as Er is nu zo

weinig kracht nodig om het lager van de as te verwijderen dat de armen van de trekker zonodig op de buitenring mogen aangrijpen.

54/136


Verwarmen bij demontage

Inductieverwarming wordt meestal toegepast bij het verwijderen van de binnenring, zoals bijvoorbeeld bij cilinderlagers zonder spoorkragen.

De lagerring wordt verwarmd tot ongeveer 120°C gedurende max 50 sec. Wanneer men voelt ( door licht ronddraaiende bewegingen te maken) dat het lager loskomt verwijdert men het verwarmingselement samen met de lagerring.

55/136


1.5.3.1.2 Demonteren van lagers met conische boring

Lagers gemonteerd op een conische tap

Bij kleine en middelgrote lagers kunnen dezelfde mechanische demontagemethodes toegepast worden als bij lagers met cilindrische boring, met dit verschil dat bij conische tappen het lager bij een kleine verschuiving meteen los komt. Hier hoeft men dus de lager niet over de ganse aslengte te trekken.

Indien men de oliedrukmethode kan toepassen dan moet men een aanslag of moer plaatsen zodat het lager door de grote krachten (door oliedruk) van de zitting weggeslagen wordt op het moment dat het lager loskomt.

1.5.3.1.3 Lagers op trekbussen

Bij kleine en middelgrote lagers gemonteerd met een trek- of drukbus wordt eerst de borglip uit de moer vrijgebogen en de moer enkele slagen losgedraaid. Door met een hamer tegen een slagbus te slaan die tegen de binnenring steunt, kan men het lager met enkele stevige slagen losmaken. Ook kan men met een bus op de moer slaan wanneer de binnenring moeilijk of niet bereikbaar is.

Tips:

- Markeer steeds vooraf de positie van de trekbus, zodat het lager steeds

in dezelfde stand teruggeplaatst wordt.

- Gebruik steeds een terugslagvrije hamer (met loodkorrels gevuld).

- Sla nooit op de trekbus en zeker niet op de schroefdraad van de

trekbus, deze is vrij zacht en wordt snel beschadigd.

56/136


1.5.3.1.4 Lagers op drukbussen

Drukbussen worden op hun plaats gehouden door een asmoer of een drukplaat De drukbus is altijd voorzien van schroefdraad voor een KM-moer. Kleine en middelgrote lagers kan men demonteren door met een haak- of slagsleutel de KM-moer aan te draaien tot het lager loskomt.

Grote lagers worden meestal gemonteerd met een hydraulische moer, wat de handelingen zeer vergemakkelijkt. De moer wordt op de drukbus gedraaid met de zuigerzijde naar het lager gericht. Dan wordt er olie in de moer onder druk gepompt tot het lager van de bus loskomt. Hydraulische demontage komt ook frequent voor, waarbij olie tussen respectievelijk, de binnenring en de bus; bus en de as wordt gespoten, wat de demontagekrachten erg vermindert. Ook een combinatie van hydraulische moer met hydraulische demontage komt voor.

Hydraulische moer hydraulische demontage

57/136


1.5.3.2 Montage van wentellagers

Buiten de reeds in het begin van dit hoofdstuk aangehaalde regels welke men dient te respecteren bij montage en demontage, zijn er bij het monteren van lagers toch enkele voorzorgsmaatregelen die extra aandacht behoeven, om tot goede resultaten te komen.

Controleer steeds dat het te monteren lager het “juiste” lager is.

Dit wil zeggen dat de typeaanduiding geheel moet overeenstemmen met de aanduiding op de tekening, stuklijst of het gedemonteerde lager.

Inspecteer de elementen van de lageropstelling grondig.

Reinig de componenten van de lageropstelling en ontdoe ze van bramen en metaalresten.

Controleer de diametertoleranties en vormnauwkeurigheid.

Niet aangehouden toleranties, vooral van as en huis, leiden tot voortijdige uitval van het lager. Te strakke passingen veroorzaken een oprekken voor de binnenring en een samendrukken van de buitenring, met als gevolg een verkleining van de radiale of zelfs teniet doen van de radiale speling. Te losse passingen gaat de ring walsen over de as, met als resultaat heetlopen van het lager (zie rotatieverhouding 4.4.6.4.)

Ook zeer belangrijk is het om de rondheid en de cilindriciteit na te meten, omdat de relatief kleine dikte van de lagerringen gemakkelijk de vorm van de as aannemen.

Smeer de lagerzittingen en de ringoppervlakken in met olie

Dit voorkomt vreten tussen de lagerringen en as of huis tijdens het opdrijven. Drijf het lager recht op de as en niet scheef.

Haal nieuwe lager pas uit de verpakking vlak voor de montage.

Zo voorkomt men dat er vuil in de lagers komt.

Nieuwe lagers worden beschermd door een van fabriekswege voorzien conserveringsmiddel. Dit conserveringsmiddel hoeft in principe niet te worden verwijdert, daar dit zich goed mengt met olie en vetsoorten. Maak enkel de boring en buiten-oppervlak zuiver met een niet pluizende doek (geen poetskatoen). Lagers die gesmeerd gaan worden met vet voor extreem hoge en lage temperaturen moeten volledig uitgewassen worden en gedroogd;

Gebruik steeds een glijmiddel bij de montage

Smeer voor de montage de wrijvingsvlakken in met een dunne olie om gripperen te voorkomen.

58/136


Bescherm lagers tijdens of na de montage.

Wanneer de montage veel tijd vergt of wanneer de aktiviteiten onderbroken worden, doet men er best aan ter bescherming van de reeds gemonteerde lagers in te pakken met vetvrij papier of kunststoffolie.

Controleer steeds de afdichtingen.

Dichtingen en hun loopvlak op de as keurt men op beschadiging en slijtage.

Rubberen niet-geintegreerde dichtingen moeten altijd vervangen worden. Is de as te erg ingesleten dan moet men een slijtbus of een opvulring plaatsen om een nieuw loopvlak te bekomen.

59/136


Gebruik steeds nieuwe en schone smeermiddelen.

Vet voorkomt het metallisch contact tussen de lagercomponenten. Gebruik steeds het voorgeschreven vet, welk zeer zuiver moet zijn en in de juiste hoeveelheid. Reinig de handen voor men vet in de lagers aanbrengt.

Het schoonhouden en het gebruiken van een zuiver smeermiddel is een belangrijk uitgangspunt voor het goed functioneren van wentellagers.

TIPS:

Ieder open lager moet gesmeerd worden.

Lagers met geïntegreerde afdichtingsschilden zijn gevuld met levensduurvet en mogen dus nooit nagesmeerd worden.

Vul het lager steeds met de juiste hoeveelheid. Regel is dat het lager helemaal gevuld moet zijn (ook tussen de wentellichamen), en de vrije ruimte in het lagerhuis slechts voor 30 tot 50%. Teveel vet geeft aanleiding tot oplopen van de temperatuur en te weinig vet tot onvoldoende smering; in beide gevallen leid dit tot voortijdige uitval van het lager.

Smeermiddelen moeten steeds in hun oorspronkelijke verpakking bewaard blijven.

Laat de verpakking nooit onbedekt open staan. Reinig smeergereedschappen met zuivere oplosmiddelen. Vermijd het gebruik van houten lepels om vet uit de verpakking te halen, dit kan spaanders achterlaten. Gebruik nooit smeermiddelen van verschillende samenstelling door elkaar.

Opslag van lagers

Stockeer de lagers steeds in een droge vorstvrije ruimte, waar geen agressieve chemicaliën opgeslagen worden. (zuren, ammoniak e.d.).

Ideale omgevingstemperatuur 18 - 20° C en een relatieve vochtigheid van max. 55°C.

Bewaar de lagers liggend en leg ze op een plat ondersteunend vlak

60/136


1.5.3.2.1 Monteren van lagers met cilindrische boring

Koude Montage

De ring met de vaste passing wordt in regel als eerste gemonteerd.

Kleine lagers kunnen gemonteerd worden met hamer en bijpassende bus. De bus moet aanliggen tegen de lagerring met de vaste passing. Indien as en huis tegelijkertijd gemonteerd wordt dient de bus op beide ringen te steunen.

Waar mogelijk verdient het monteren met een hydraulische pers de voorkeur, omdat er een gelijkmatige drukbelasting mee wordt uitgeoefend. op de lagerringen.

61/136


Warme montage

Bij grote lagers, waarbij de nodige montagekrachten zeer groot kunnen zijn, verdient warme montage de voorkeur. Bij een temperatuur die 80 à 90° C hoger ligt dan die van de as is de lagerring voldoende uitgezet, zodat men deze vlot over de as kan schuiven. Daarna moet het lager op zijn plaats gehouden worden tot deze voldoende terug gekrompen is. Warm een lager niet hoger op dan 125° C daar dit schade teweegbrengt in de samenstelling van het metaal en de hardheid van de componenten beïnvloedt. Verwarm lagers met afdichtingsplaatjes nooit (vetgevuld)

Verwarmen kan men in een oliebad, met inductieverwarming, electrische verwarmingsplaten en -kasten of met een gasbrander (zoveel mogelijk te vermijden).

Oliebadverwarming verwarmingsplaat induktieverwarming

niet zo

62/136


1.5.3.2.2 Montage van instelbare lagers

Hoekcontactkogellagers

Eenrijïge hoekcontactkogellagers moeten altijd in combinatie met een tweede hoekcontactlager gepaard geplaatst worden, omdat ze slechts in één richting belasting kunnen opvangen. Onderstaande figuur geeft de opstellingsmogelijkheden weer.

Zij kunnen door koude of warme methode gemonteerd worden. Meestal wordt de juiste speling van het lager afgesteld d.m.v. een vulring tussen buitenring en het sluitdeksel.

Van tweerijïge hoekcontact- en vierpuntslagers wordt de speling bij de fabricage afgesteld en kunnen dus gemonteerd worden gelijk normale kogellagers

63/136


64/136


Kegellagers

Kegellagers moeten ook zoals hoekcontactlagers gepaard geplaatst worden met een ander kegellager. De speling kan worden afgesteld door een borgmoer op de as of door plaatsing van gecalibreerde ringen en vulplaatjes (bij afstelling van de binnenringen); of door voldoende vulplaatjes achter het huisdeksel te plaatsen en stapsgewijs het aantal plaatjes te verminderen tot de juiste spelingswaarde (bij afstelling van de buitenringen).

Kegellagers worden veel toegepast in gereedschapsmachines waarbij de bedrijfsomstandigheden zeer uiteen kunnen lopen kan de juiste speling dikwijls door veel ervaring kan worden bepaald. Ze worden zelfs met voorspanning gemonteerd. Vooral bij grote,wisselende en schokkende belastingen. Voorspanning biedt volgende voordelen:

- Nauwkeurige positionering. (bv. bij draaibanken belangrijk voor de afwerkingsnauwkeurigheid)

- Verhoogde stijfheid van de as. (opvangen grote krachten, en trillingen)

- Verminderd lagergeruis.

- Voorkomt slijtage aan de lagers ( bij afstelling met speling kunnen de wentellichamen met grote kracht inslaan op de ringen).

65/136


Montage van cilinderlagers

Cilinderlagers worden veel toegepast bij zwaar belaste constructies. De beide lagerringen worden dan met vaste passing gemonteerd. Eén van de ringen is uitneembaar en wordt als eerste geplaatst. Is dit de binnenring, dan kan men deze best warm monteren. De buitenring wordt mechanisch ingedreven of het huis verwarmd. Daarna wordt het geheel samengesteld, eventueel met behulp van geleidebussen.

Montage van lagers met conische boring

Deze lagers kunnen gemonteerd worden op een conisch tapeinde; met een trekbus of een drukbus. Zij kunnen met koude of warme methode geplaatst worden.

Lagers op conisch tapeinde

Koude mechanische montage

De conische zitting moet vooraf goed gecontroleerd worden op vormnauwkeurigheid en coniciteit. Kleine tappen worden gemeten met een kaliberring; de grote met een coniciteits meter.

De meest voorkomende montagewijze is met een asmoer het lager op de as te drijven. Het meten van de speling kan op ie verschillende manieren gebeuren.

Gevoelsmatig

Wordt toegepast bij tweerijïge zich instellende kogellagers. Tijdens het opdrijven moet het lager voortdurend met de hand gedraaid en gekanteld worden. De juiste spelingsvermindering wordt bekomen als het lager tijdens het rondraaien gemakkelijk beweegt en tijdens het kantelen enige weerstand voelbaar is.

66/136


Meten van de radiale spelingsvermindering

Plaats het lager recht op een zuiver werkvlak en draai de binnenring enige malen rond. Meet de speling tussen het bovenste wentellichaam en de buitenring met voelermaten, telkens met een oplopende dikte tot men enige weerstand ondervindt. Dit is de radiale speling van het ongemonteerde lager.

Plaats het lager op de zitting en meet tijdens het opdrijven de speling tussen het onderste wentellichaam en de buitenring.( indien het lager op de as rust) of tussen de bovenste rol en de buitenring (als de as op het lager rust). De gemeten waarden dient men te vergelijken met de voorgeschreven spelingsvermindering en de kleinste eindspeling voor het desbetreffende lager, welke men kan terugvinden in de catalogi.

Meten van de axiale verschuiving

Het lager wordt op de aszitting geplaatst en met de moer handvast gedraaid zodanig dat het lager niet meer kan verschuiven. De positie van het lager wordt gemeten t.o.v. een vast punt op de as (bv. het kopvlak). Drijf nu het lager met een haaksleutel verder op de as en meet de axiale verschuiving totdat deze overeenstemt met de aangegeven waarde volgens de catalogi.

67/136


Meten van hoekverdraaiïng

De werkwijze is hetzelfde als voorgaande methode, met dit verschil dat na het handvast zetten van het lager wordt de beginpositie van de moer t.o.v. het lager gemarkeerd. Met de haaksleutel wordt de moer over een bepaalde hoek verdraaid. Vermits de spoed van de moerschroefdraad gekend is geeft de hoekverdraaiïng de axiale verschuiving van het lager weer. De richtwaarden van de hoekverdraaiïng zijn in tabellen van de catalogi vermeld.

Men dient er tijdens het verdraaien op te letten dat het lager niet verdraait t.o.v. de as.

In de handel zijn speciale moersleutels verkrijgbaar waarop het juiste hoekverdraaiïngsgebied is aangebracht. Hierbij merkt men het begin van het gebied op het lager en men draait door tot het einde van het gebied.

68/136


Koude hydraulische montage

Drukoliemethode

Wordt aangewend bij middelgrote en grote lagers waarbij olie via voorgeboorde kanalen en groeven in de as, tussen de lagerzitting en binnenringoppervlak wordt gespoten; zodat beiden gescheiden zijn. Daardoor worden de opdrijvingskrachten tot een minimum herleid. De eindspeling wordt gemeten nadat de oliedruk ongeveer 20 minuten weggenomen is.

69/136


Hydraulische moer

Een hydraulische moer die op de as gedraaid wordt bevat een zuiger die naar het lager gericht wordt. Dan wordt olie in de moer gepompt totdat de gewenste eindspeling verkregen wordt. Hierna vervangt men dan de hydraulische moer door een KM-moer en. de eindspeling weer gecontroleerd.

Ook een combinatie van een hydraulische moer met de oliedrukmethode is mogelijk. Het is de meest efficiënte methode om lagers te monteren en achteraf te demonteren.

Hydraulische moer hydraulische moer met oliedrukmethode

Warme montage

Verwarming van conische lagers wordt dan alleen toegepast wanneer een van de voorgaande niet mogelijk is, omdat het een relatief moeilijke procedure is. Het verwarmingsprincipe is gelijk aan dat bij cilindrische lagers. Het lager wordt koud op de as gedrukt en de stand wordt gemeten t.o.v. een referentievlak. Bij deze lengte moet de opdrijflengte geteld worden om de uiteindelijke stand te krijgen. Na afkoeling moet de eindspeling nog nagemeten worden.

Montage van lagers met conische boring op trekbus

Zich instellende kogellagers en tonlagers worden vaak gemonteerd op een trekbus omdat dan afwerkingstoleranties van de as niet zo nauwkeurig hoeven te zijn en de plaats van het lager op de as vrij gekozen kan worden.

70/136


De montagemethodes en de afstelling van de speling gebeurt op dezelfde wijze als bij lagers op conische astap.

conisch lager met trekbus de opdrijflengte is een maat voor de speling

Let wel: Vermijdt dat bij het inoliën van de contactvlakken geen smeermiddel tussen de trekbus en de as komt.

Montage van lagers met conische boring op drukbus

Ook bij dit principe zijn de montagemethodes en spelingsafstellingen zoals bij lagers op conisch tapeind. Kleinere lagers kunnen gemonteerd worden met een montagebus als het gladde as betreft. Na de montage moet de drukbus geborgd worden door een aanslagring te plaatsen.

Opdrijven Borgen

71/136


Wanneer de as voorzien is van schroefdraad kan men de montage uitvoeren met een moer en slagsleutel.

Het monteren van grotere lagers met drukbus kan geschieden met een hydraulische moer. Op onderstaande afbeeldingen zijn drie methodes voorgesteld. Indien men een hulpmoer op de as plaatst kan deze opstelling zowel gebruikt worden om de drukbus te monteren als te demonteren.

op asschroefdraad met hulpmoer op gladde as

1.5.3.2.3 Montage van staande lagerhuizen

Staande lagerhuizen zijn gedeelde behuizingseenheden waar zich instellende lagers kunnen gemonteerd worden. Ze zijn compleet verkrijgbaar in de handel.

Voordelen: - kunnen vrij gemonteerd worden; het maakt dure bewerkingen van huisboringen in machineconstructies overbodig.

- uitlijningsfouten toegestaan binnen bepaalde waarden (scheefstelling).

- de bewerking van de assen hoeft niet zo nauwkeurig te zijn.

- ze zijn uitwisselbaar.

- groot scala van afmetingen.

- de diverse asafdichtingen zijn uitwisselbaar.

72/136


De meest voorkomende types zijn:

- SNH: vooral gebruikt in Europa

- SAF : in de Verenigde Staten veel toegepast

73/136


Montage van de lagers

Vermits de staande lagerhuizen bedoeld zijn voor hoofdzakelijk zich instellende kogellagers en tweerijïge tonlagers is de montage en afstelling identiek aan de in het vorige hoofdstuk beschreven methodes. Daarom wordt verder ingegaan op de montage van de huizen zelf en de afdichtingen.

Afdichtingstypes

V - lipafdichting

Deze afdichting zorgt voor een doelmatige afdichting bij normale bedrijfsomstan-digheden. De rubber V-lipringen spannen op de as en worden dan tegen een platte metalen ring geschoven, welke in het lagerhuis is bevestigd. Op onderstaande figuur zijn de constructievormen van V-lipringen afgebeeld.

V-ring in huis v<7 m/s 7< v<12 m/s v> 12 m/s

Andere veel toegepaste afdichtingen zijn vilt ringen bij vetsmering; dubbellip-afdichtingen bij vet- en oliesmering en sterke vervuilingsomstandigheden; en tenslotte de labyrintafdichtingen bij hoge toerentallen en zware bedrijfssituaties.

vilten ringen tot 4 m/s dubbellipafdichting tot 8 m/s labyrintafdichting

De montage van afdichtingsringen wordt uitvoerig behandelt bij wermethoden.

74/136


Montageaanwijzingen voor gedeelde lagerhuizen

Lagerhuizen moeten steeds gemonteerd op een stevige vlakke fundatieplaat.

De plaats van de lagerhuizen worden afgetekend volgens de constructietekeningen en de inbouwmaten van de huizen. Daarna worden de bevestigingsgaten geboord en de onderste helften spanningsvrij vastgezet.

Vervolgens worden de afdichtingsringen zorgvuldig in de afdichtingsgroeven geplaatst.

De as met de lagers worden in het huis geplaatst, zodanig dat de lagers in het midden van het huis staan. Nu kan de lagerspeling worden afgesteld.

De stelringen worden langs het “vaste” lager geplaatst. Er mag slechts een lager axiaal opgesloten worden, alle andere lagers op dezelfde as dienen “los” opgesteld te worden. De breedte van de stelringen moet aan de breedte van het lager aangepast zijn.

Dan worden de bovenste kaphelften gezet, welke paspennen hebben, waardoor de lagerhelften juist gepositioneerd worden (zoals ze gefabriceerd zijn). Om te vervolledigen worden de kapbouten op de juiste aanhaalspanning vastgezet.

1.5.3.2.4 Montage van Y - lagers

De montage van Y - lagerblokken is uitgebreid beschreven bij de submodule asopstellingen.

1.5.4 Demonteren van lagers met cilindrische boring

Werkvoorbereiding

Aan de hand van de constructietekening kan de monteur zich vertrouwd maken met de samenstelling van het toestel en aan de hand hiervan een volgorde van demontage op te stellen.

Van deze samenstellingstekeningen kan ook vaak de lagerafmeting en de te gebruiken demontagegereedschappen afgeleid worden.

Beschikt men niet over constructietekeningen, dan dient men werkschetsen maken aan de hand van de volgorde hoe men de onderdelen demonteert.

75/136


Zorg steeds voor een zuivere en ruime werktafel, waar de onderdelen overzichtelijk en in volgorde gelegd worden.

Merken van de onderdelen

Gedemonteerde onderdelen moeten steeds in dezelfde stand terug gemonteerd worden omdat de aanligvlakken zich “gezet” hebben tijdens het bedrijf van het toestel.

Markeringen met kraspen markeringen met centerpunten markeringen met nummers

Vermijd steeds merktekens aan te brengen met viltstiften, krijt e.d., omdat deze verdwijnen tijdens het reinigen van de onderdelen. Elektrisch graveren is ook af te raden, daar er dan stroom door de wentellichamen kan vloeien.

76/136


Opmeten van lagerpositie t.o.v. de as

Indien men het uitstekende asgedeelte t.o.v. de lagers meet en de afstanden van de lagers tot de aanligzijde van de lagerdeksels, kunnen we deze maten ter controle gebruiken of de lagers, de as en de behuizing onderling bij de montage correct zijn teruggeplaatst.

Lager t.o.v. as Lager t.o.v. huis

Demontage

Bij slijpmolens komt een roterende belasting op de binnenring en een stilstaande op de buitenring. De as is dus gemonteerd met een perspassing en de buitenring met een schuifpassing. Dit laat toe dat met de behuizingen gemakkelijk kan verwijderen door licht te wrikken of licht te tikken.

De rotor met de lagers kan nu voorzichtig uit de stator genomen worden. Men moet goed opletten dat bij deze handeling de rotor de veldwikkelingen niet raakt, zodat de laklaag van of de wikkelingen zelf beschadigd worden.

77/136


De lagers worden gedemonteerd met behulp van een 2- of 3-armige lagertrekker.

Goede opstelling Sla nooit met een hamer op de lagerringen

Lagerring en as inspuiten met roestoplossende middelen (kruipolie) vergemak-kelijken de demontage als er passingsroest is opgetreden

Smeer de as steeds in met dunne olie of een glijmiddel om gripperen te voorkomen.

Zorg ervoor dat de lagertrekker steeds in het verlengde van de as blijft tijdens de extractie, daar anders het lager zich scheef zet en zo op de as gaat invreten.

Met een gelijkmatige kracht en continue beweging het lager van de as trekken.

Reinigen van lagers

Gebruikte lagers moeten ten alle tijde uitgewassen en geïnspecteerd worden. Hebben de lagers afdichtingen dan mag men de afdichtingsplaatjes verwijderen zonder de wentellichamen te beschadigen; de lagers reinigen en controleren en verder ze te gebruiken als open lagers.

Vervang het lager liever als het vet er hard, verkoold of vuil uitziet, omdat de kostprijs van terug te demonteren veel hoger ligt dan de prijs van nieuwe lagers.

Men kan lagers schoonmaken met een oplosmiddel op oliebasis, zoals zeer zuivere dieselolie, petroleum, tri of wasbenzine. Reinig het lager met een zuivere niet harende verfborstel in minstens twee spoelbeurten met telkens nieuw oplosmiddel. Daarna mag het lager uitgeblazen worden met perslucht, op voorwaarde dat dit gebeurt bij lage druk (2 bar) en op enige afstand van het lager. Zorg er ook voor dat het lager tijdens het zuiverblazen geen hoge toerentallen maakt, daar dit tot schade van loopbanen en wentellichamen kan leiden Een tweede mogelijkheid is het lager te reinigen in dunne zuivere olie van ca 120° C, deze methode is doelmatiger en de achterblijvende olie biedt een bescherming.

Smeer het lager na reiniging in met een beschermende olie.

Verpak het lager direct daarna in kunststoffolie of vetvrij papier.

78/136


1.5.5 Monteren van lagers met cilindrische boring (slijpmolen)

Werkvoorbereiding

Ook weer aan de hand van de constructietekeningen wordt een montagevolgorde gemaakt.

Indien een of meerdere lagers vervangen moeten worden moet men zich ervan vergewissen dat men een lager met identiek dezelfde lagercodering monteert. Deze kan men terugvinden op de stuklijst; of op het oude lager of door opmeting van het lager.

Kleine en middelgrote lagers behoeven niet ontdaan te worden van hun beschermingsolie en dus niet uitgewassen.

Controle op maatvoering van de lagerzittingen

Voer de metingen aan de as uit met een buitenmicrometer en de huisboringen met een driepuntsbinnenmicrometer of een intramess (grotere afmetingen).

Op onderstaande tekening zijn de meetplaatsen weergegeven

Asmeting Meting van huisboring

Vergelijk de gemeten waarden met de voorgeschreven normen.

De gebruikelijke aspassingen kunnen we terugvinden in de tabel ( zie technologie 4.4.6.5) in functie van de richting en de grootte van de belasting op de binnenring; het soort lager en de boringdiameter. Hieruit leiden we af:

Draaiende belasting op binnenring of

Kogellagers tot 40 Normale belasting j6 (j5)

79/136


onbepaalde belastingsrichting

De tolerantie is dus j6 en de grootte van het tolerantieveld lezen zoeken we op in de passingtabellen.

Hetzelfde doet men voor de huisboringen in de desbetreffende tabel voor

huispassingen en we vinden dan een tolerantie H7.

Vaste belasting op buitenring.

Los lager met glijdende bui-tenring

Normale preci-sie op het rondlopen

Alle belastingen H7 (J7)

Ook in de catalogi van lagerfabrikanten staan deze tolerantiekeuzetabellen, met daarenboven de passingtabellen waarbij de tolerantie van de lagers in vermeld staan.

Controle van de vorm en plaats tolerantie.

De rondheid en de excentriciteit van de as alsook de slingering van de schoudering moeten binnen de normen blijven.

meten slingering schoudering meten excentriciteit van de astap( buitenring lager)

80/136


Monteren van de lagers

Wrijf het opdrijfgedeelte van de as in met een dunne olie om de wrijving tijdens het opdrijven te verminderen en het metallisch contact tussen lager en as te vermijden ( gripperen)

Haal het lager uitsluitend vlak voor de montage uit te verpakking om

verontreiniging uit te sluiten.

Gebruik van slagbussenset::

Kies volgens de tabel bij het slagbussenset de bij het lager behorende juiste slagbus en slagring. Zorg dat de krachten alleen op de binnenring komen.

Laat de slagring goed vlak tegen het lager aanliggen.

Sla met lichte en goed gerichte slagen. Gebruik liefst een hamer gevuld met stalen of loden kogeltjes (terugslagvrij).

Drijf het lager tot juist tegen de aanligborst. (enige terugslag is dan voelbaar)

Meet dan de afstand van het kopvlak van de as tot het lager en vergelijk deze maat met gemeten waarde voor de demontage.

In plaats van slagbussen kan men natuurlijk ook zelfvervaardigde slagdoorns gebruiken, welke uiteraard aangepast dienen te zijn volgens de vorm en de montagepassing. Best is deze van staal te vervaardigen.

81/136


Gebruik van persen

Maak bij het monteren van lagers zoveel mogelijk gebruik van een pers omdat de opdrijving regelmatiger geschiedt en schokbelastingen vermeden worden.

Bij hydraulische persen hoeft men minder spierkracht te gebruiken dan bij mechanische persen, maar het nadeel is dat men minder “gevoel” heeft wanneer het lager scheef opgedreven wordt.

De as moet in het midden van de persstempel geplaatst worden en loodrecht in alle richtingen op het steunvlak. De as zo kort mogelijk inspannen ( afstand tussen persstempel en steunvlak).

Gebruik een persdoorn aangepast aan het lager, en waarvan de aanligvlakken vlak bewerkt zijn.

Smeren van de lagers

Voor de lagersmering van deze oefening gebruiken we lithiumzeepvet NLGI-klasse 2 omdat dit kan toegepast worden bij kleine en middelgrote lagers welke onder normale belastingen en omgevingstemperatuur moeten werken.

Vul de ruimte tussen de ringen vanaf één zijde volledig totdat het vet er aan de andere zijde tussen de wentellichamen uit komt. Strijk dan beide zijden vlak.

82/136


Samenstellen lageras in behuizing

Monteer eerst één der lagerbehuizingen terug en let hierbij op de juiste stand van de merktekens. Schuif dan voorzichtig, zonder de wikkelingen te beschadigen, de as in de stator. Monteer dan de tweede lagerbehuizing en positioneer de as ten opzichte van de lagerdekselflenzen zoals voor de demontage ( enevtueel licht tikken tegen de as)

Plaats dan de lagerdeksels terug en draai de as enkele malen met de hand rond of de lagers correct functioneren.

Proefdraaien

Laat de slijpmolen gedurende enige tijd (ca. 15 min.) draaien; ondertussen de lagerloop controlerend met de stethoscoop of er geen lagergeruis hoorbaar is. Controleer tevens het toerental van de motor. Op het einde meet of voelt men of de lagertemperatuur niet overmatig oploopt. Meet op de behuizing zo kort mogelijk bij de plaats van de lagers. Bij het begin van inloopfase van nieuwe lagers is het normaal dat ze een t° van 50 - 60°C kunnen bereiken ( dit hoeft echter niet altijd zo te zijn). Blijft de temperatuur oplopen dan wijst dit op een montagefout en moet de opstelling herzien worden.

Opstellen montageverslag

In een montageverslag dienen alle kritische punten van de demontage en montage vermeld worden. In het bijzonder de afwijkingen in afmetingen van de lagerzittingen en as(sen) en de eventuele korrektie die men doorgevoerd heeft, moeten worden genoteerd.

83/136


Technieker : ……………………… Datum: …….. Werkbonnr. 0954

Firma : VDAB Gent Adres : Industrieweg 50 , 9032 Wondelgem Telefoon : …………………………………………………

Hardinge Machine Tools Overkruid 2 , 4941 Raamsdonkveer

Machine :…………………………………….. Merk: …………………………………………. Type: ………………………………………….. Serienummer:…………………………………

Oproep van Dhr. …………………………………………

Defect : ………………………………………………………………………………… Uitgevoerd werk : vb. Plaatsen van een nieuwe hoofdspindel Normale temperatuur

Blijft uit te voeren : Plaatsen van een nieuwe klauwplaat. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Geleverd materiaal Aantal Te leveren materiaal Aantal

Datum Ma Di Wo Do Vr Za Zo Totaal

Werkuren

Verplaatsing

De technieker:

De klant:

Opmerkingen:

84/136


Hydraulische trekkers

Daar de benodigde montagekrachten aanzienlijk kunnen zijn, worden de lagers van deze oefening uitgebouwd met een hydraulische lagertrekker met 3 of 4 armen (deze zijn zelfcentrerend en scheeftrekken wordt vermeden).

Met hydraulische lagertrekkers kan men zelfs tot 500 kN trekkracht zetten ( bij het grootste formaat lagertrekker).

Via een hydraulische handpomp wordt de cilinder op de trekker bediend

Induktieverwarmers

Lagers verwarmen is een veilige en snelle methode om middelgrote lagers te monteren, omdat er geen montagekrachten nodig zijn. Ook bij kleine lagers kan deze methode toegepast worden.

Na reiniging en controle van de lagerzittingen worden de lagers op de induktieverwarming geplaatst. De gewenste verwarmingscyclus of t° wordt ingesteld en het toestel ingeschakeld. Na enige minuten wordt het lager automatisch gedemagnetiseerd en is het lager gereed om gemonteerd te worden.

85/136


TIPS: - Verwarm het lager nooit hoger dan 120° C.

- Verwarm lagers nooit met open vuur

- Vermijd plaatselijke oververhitting.

- Draag steeds propere beschermhandschoenen bij het plaatsen van het verwarmde lager.

86/136


1.5.6 Vervangen van zich instellende lagers gemonteerd op trekbus

Zie ook technologie 4.4.7.2.4 montage van staande lagerhuizen.

Demontage

Draai eerst de lagerkap van het lagerhuis. Verwijder de stelringen en het vet.

Licht de geborgde lip van de borgring uit de moer met een schroevedraaier

Maak met een haaksleutel of borgmoersleutel de KM- moer en draai deze twee toeren los.

Om het lager van de bus te verwijderen geeft men, met behulp van een hulpstuk of doorslag, een flinke slag op de binnenring van het lager in de richting van de moer. Of men geeft een slag op de moer in de richting van het lager.

Lager op trekbus Losslaan met hulpstuk

87/136


Montage

Maak de plaats waar de bus op de as komt en de bus vetvrij. Smeer de buitenkant van de bus met een dunne olie om de wrijving tijdens het opdrijven te reduceren

Open de trekbus met een schroevedraaier om te positioneren.Plaats de bus tussen de twee aangebrachte zaagsneden. De lagers moeten zich, na het opdrijven, in het midden van het lagerhuis bevinden.

Verwijder het conserveringsmiddel van de lagerboring. Schuif het lager op de bus.

Smeer de schroefdraad en de zijde van de moer die tegen het lager komt in met Molybdeensulfidevet in en draai deze handvast op de bus tegen het lager.

Het opdrijven kan op enkele manieren, waarvan de drie meest gebruikte beschreven worden.

88/136


Afstellen op gevoel.

Met een haaksleutel wordt de moer aangehaald over een bepaalde hoek. Deze hoek kan men terugvinden in de catalogi, en bedraagt 70° voor lagerboringen tot 50 mm.

De moer wordt nu stelselmatig verder aangehaald. Tussendoor voelt men, door het lager te draaien en te pendelen, hoe de speling vermindert.

Bij een goede afstelling moet het lager zeer vlot ronddraaien en tijdens het pendelen moet enige weerstand voelbaar zijn

Het is een methode die nogal wat oefening vergt. Ze wordt meestal bij kleinere zich instellende kogelagers aangewend.

Afstellen met borgmoersleutel.

Deze methode is eenvoudiger en sneller dan de vorige.

Met de gepaste borgmoersleutel wordt nu het lager over de juiste afstand op de bus gedreven. Onderstaande afbeeldingen geven de werkwijze aan.

89/136


Draai de moer eerst handvast aan zonder hefboom om goed aanliggen van de conische vlakken te bekomen.

Breng een merkstreep aan op de as, overeenkomstig met het begin van de markeringslijn op de sleutel. De markeringslijn komt overeen met de aanhaalhoek.

Plaats de hefboom in de sleutel en draai verder tot de merkstreep op de as overeenkomt met het einde van de merkstreep op de sleutel. Let er evenwel op dat de bus niet verdraait op de as; voorkom dit door met een schroeve-draaier in de gleuf van de bus, deze tegen te houden.

90/136


Afstellen met voelermaten.

Dit is de nauwkeurigste methode, daar hiebij de lagerspeling rechtstreeks gemeten wordt. Nadeel is dat ze zelden kan worden toegepast bij kleinere lagers, daar bij deze de lagerspelingen zeer klein zijn en dusmoeilijk meetbaar.Ze wordt bijna steeds toegepast bij tweerijïge tonlagers.

Meten van de lagerspeling voor de montage Meten v.d. spelingsvermindering tot eindspeling

Voor de montage wordt de beginspeling van het lager gemeten. Het lager wordt geleidelijk aan opgedreven. De spelingsvermindering wordt regelmatig gecontroleerd. Het lager zit op de juiste afstand als de eindspeling bereikt is. Deze eindspeling kan men terugvinden, bv. voor zich instellende kogellagers, op pagina 263.van de SKF hoofdcatalogus.

Borging

Na de afstelling van de lagers wordt de moer er terug afgedraaid, en wordt de borgring tussen het lager en de moer geplaatst, met de richting van de borglippen naar de moer gericht.

De moer wordt weer aangehaald en de speling weer gecontroleerd.

Dan wordt de moer geborgd door één der lippen in de overeenstemmende gleuf van de moer om te buigen

91/136


Plaatsen van borgring Borgen van KM-moer

Plaatsen van stelringen

Stelringen dienen om de lageropstelling axiaal op te sluiten.

Zij mogen slechts in één lagerhuis geplaatst worden, omdat één der lagers moet fungeren als los lager( om lengteveranderingen van de as, onder invloed van bv. temperatuur, op te vangen) .Meestal worden ze in het lager dicht bij het functionele gedeelte van het toestel geplaatst.

Vervangen van dichtingen

Vilten en rubberdichtingen in staande lagerhuizen moeten altijd vervangen worden bij vervanging van de lagers. Ook moet de plaats op de as, waar de dichtingen op lopen gereinigd en geinspecteerd worden op beschadiging.

Reinig de groeven in de huizen en smeer de dichting met vet in. Plaats dan telkens één dichtingshelft in devoorziene groeven van de kap en onderste huishelft.

Labyrintafdichtingen moeten enkel grondig gereinigd worden, en bij montage met vet gevuldworden.

92/136


1.5.7 Vervangen van kegellagers

De kegellagers bij draaibanken moeten afgesteld worden met een lichte voorspanning, welke per machine moet bepaald worden. Kennen we de waarde van de voorspanning niet, dan kunnen we als volgt tewerk gaan.

Stel eerst de lagers af met de spelingswaarde van 2 tot 10 µm. Spelingen kunnen gemakkelijker verkleind dan vergroot worden bij vaste aspassing, wegens verschuifbaarheid van het lager.

De axiale speling kan gemeten worden met een meetklok (1 of 2 m afleesnauwkeurigheid) op het aseinde te plaatsen en door de as stevig heen en weer te duwen. Dit dient men verschillende malen te herhalen en telkens de as enkele toeren te verdraaien. Het verschil in de gemeten waarden is de axiale speling. De speling moet stelselmatig verminderd worden.

De eindspeling wordt later verder bijgesteld aan de hand van de gedragingen van de machine als deze op maximum toegelaten vermogen belast wordt.

Breng daarom de machine eerst op bedrijfstemperatuur. Monteer een langsdraaibeitel en neem een pas af met maximale aanzet (opgegeven in machinehandleiding) en stel de lagers zodanig bij dat er geen trillingen meer optreden.

Monteer nu een vlakbeitel en neem ook weer de maximaal voorgeschreven pas af en regel eventueel de speling der lagers bij.

Borgen van de lagers mag zeker niet vergeten worden. Door de grote axiale en radiale die bij kegellagers kunnen optreden, kiest men voor een meestal voor een borging van moer en conta-moer of een kroonmoer met splitpen.

93/136


1.5.8 Vervangen van lagers in gecombineerde opstelling (centerpunt)

In de constructie van de meedraaiende centerpunt werd gekozen voor een kegellager - taatskogellagercombinatie als centerpuntondersteuning. Voor de achterste ondersteuning werd geopteerd voor een naaldlager, wegens de geringe inbouwafmetingen van de morseconus op het einde.

De binnenring is uitneembaar, en zal op de as blijven zitten bij de demontage. Demonteren van de ring volgens de gekende methodes. De buitenring kan men verwijderen( mits de ringdikte groter is als de breedte van de borstrand) door een zelfgemaakte persdoorn waarvan de buitendiameter 0,1 mm kleiner is als de kleinste huisboring. Een tweede mogelijkheid is de buitenring te verwijderen met een inwendig trekkerset met expansiebus en slaghamer. De onderzijde van de bus dieper steken dan het lager, de bus zover expanderen tot men enige weerstand voelt. Vervolgens de bus langzaam terugtrekken tot de weerstand wegvalt. Dan zet men de expansiebus verder uit, en slaat men het lager uit met de slaghamer.

De kans op beschadiging van de wentellichamen is bij deze methode vrij groot; daarom moet de inspectie nauwkeurig gebeuren en uit voorzorgsmaatregel vervangt men meestal het lager.

Bij de uitbouw van het taatslager moet men er op letten dat de ring met de vaste passing ( op de as), wegens zijn geringe diktematen niet vervormd wordt.

Uitbouwen van de andere ringen op gebruikelijke wijze.

De passings- en vormtoleranties worden voor ieder lager opgezocht bij de desbetreffende rubrieken van de catalogi.

De meest geschikte manier om de buitenring van het naaldlager in te bouwen is gebruik maken van een montagestempel.

94/136


De O - ring in de stempel dient om het naaldlager vast te houden tijdens de montage. Belangrijk is dat men tijdens het indrijven het lager haaks op de hartlijn houdt. Na de montage doet men er best aan het naaldlager te vullen met vet.

Bij de montage van het taatslager plaatsen we het huis vertikaal omhoog en leggen eerst de huisring op het aanligvlak. De huisring heeft een grotere boring dan de asring. De boring van de asring geeft de boringdiameter aan. De kooi met de wentellichamen van vet ( indien van toepassing) voorzien en op huisring leggen. Het geheel afdekken.

Op de centerpuntas worden achtereenvolgens de binnenringen van het naaldlager; het kegellager en de asring van het taatslager opgeperst. Smeren van de lagers met vet of olie ( volgens toe te passen smeerwijze)

Bij het samenstellen van de as in het huis moet een draaiende beweging met de as gemaakt worden. Nu worden de deksels geplaatst; het voorste deksel wordt handvast gedraaid zodanig dat de lagers nog een minimale speling hebben.

Om de juiste speling af te stellen plaatst men de centerpunt in een opstelling op de draaibank op de juiste axiale centerpuntdruk. Laat de centerpunt op bedrijfstemperatuur komen bij een laag toerental (minimaal 10 minuten). Verminder tussentijds de speling met geringe wijziging door het voorste deksel met een pensleutel aan te halen; ondertussen nauwlettend de temperatuur controlerend. Een temperatuur van 40 à 50° is normaal, het lager mag 70° C niet overschrijden.

Het toerental wordt vervolgens stapsgewijs verhoogd tot maximum toerental, met telkens de temperatuurswijziging in het oog te houden.

Na de afstelling wordt het voordeksel geborgd met de stelvijs.

95/136


1.6 Veiligheids- en milieuaspecten

1.6.1 VEILIGHEID

De elektrische voeding moet bij de werkzaamheden steeds spanningsloos gemaakt worden door de hoofdschakelaar af te zetten of de stekker uit te trekken, voordat men aanvangt met de werkzaamheden.

Vergrendel de hoofdschakelaar met een slot en plaats een waarschuwingsbord “NIET INSCHAKELEN” bij de elektrische schakelkast !

Drijf bij het manipuleren van machine-assen, deze zelf manueel aan; laat dit niet door anderen doen.

Bij aandrijven van tand- en riemwielen steeds achtzaam blijven voor nijp- en pletwonden.

Draag sluitende werkkledij en scherm draaiende onderdelen voldoende af.

Een slechte stand van de lagertrekker kan aanleiding zijn tot plots losspringen van de trekker, met gevaar voor lichaamskwetsuren en zelfs breuk van ledematen.

Sla nooit rechtstreeks op de lagers met een hamer; er kunnen metaaldeeltjes van de geharde ringen afspringen en oogletsel of lichaamskwetsuren veroorzaken. Draag steeds een veiligheidsbril.

Pas de juiste opspantechniek toe bij gebruik van hydraulische apparatuur (persen en trekkers). De kracht moet loodrecht op het persvlak overgebracht worden, daar anders gevaar bestaat voor het wegspringen van het werkstuk met mogelijk zwaar lichamelijk letsel door de grote krachten, welke toepasselijk zijn bij hydraulisch gereedschap. Scherm het werkgebied zoveel mogelijk mechanisch af.

Het omgaan met verwarmingstoestellen vereist dat men hierbij temeratuurs-bestendige handschoenen draagt bij het manipuleren van de verwarmde onderdelen.

Indien men werkt met olieverwarmingsbaden of met de lasbrander als verwar-mingsbron, volg dan de voorschriften en zorg voor het juiste brandbestrijdingsmiddel in de onmiddellijke nabijheid.

96/136


Volgende richtlijnen in acht nemen bij werken met reinigingsmiddelen:

Gasolie, wasbenzine, petroleum en thinner

Brandbaar. Dampen met lucht zijn explosief.

Geen open vuur en niet roken in de nabijheid.

Bij inademing kan men hoofdpijn krijgen. Zorg voor frisse lucht (ventilatie)

Bij aanraking met de huid kan roodheid optreden. Beschermende handschoenen dragen.

Bij oogcontact kan roodheid en pijn ontstaan. Steeds veiligheidsbril dragen.

Bij inslikken de mond spoelen en naar ziekenhuis vervoeren. GEEN BRAKEN OPWEKKEN.

Bij BRAND blussen met poeder, A.F.F.F., schuim of koolzuur.

97/136


1.6.2 Milieuaspecten

Oliën

Indien bij demontage van toestellen olie dient te worden afgelaten, moet deze zorgvuldig opgevangen worden met daarvoor voorziene kannen, waaronder nog een lekbak geplaatst wordt, zodat bij eventueel morsen of lekkage geen olie in het oppervlaktewater kan terechtkomen. Gemorste vloeistof direct verwijderen met absorberingsprodukten.

LOZEN VAN AFVALOLIËN IN RIOLERINGEN IS TEN STRENGSTE VERBODEN.

Deponeer de afvaloliën in de daarvoor voorziene opslagvaten in de officiële verzamelplaats.

Reinigingsmiddelen

Houdt U aan de voorschriften bij gebruik van reinigingsmiddelen en solventen.

Gasolie (diesel) en petroleum:

Morsvloeistof opnemen met droog zand; houtschavelingen of inert absorptiemiddel en opslaan in afsluitbare vaten in de voorbestemde verzamelplaats.

Etikettering op verpakking : 2 0 0

Wasbenzine, thinner en white-spirit:

Bij gebruik van deze reinigingsmiddelen moet men zorgen voor een goede ventilatie. Morsvloeistof opnemen in zand of inert absorptiemiddel.en naar een veilige verzamelplaats afvoeren. Nooit in de riool doorspoelen.

Etikettering : wasbenzine en thinner:

98/136


1.7 Opdrachten

1.7.1 Herkennen van lagers

1.7.1.1 Werktekeningen

Tekening 1: Inzicht van lagerfunctie

99/136


Tekening 2 : Lokaliseren van lagers

100/136


Tekening 3 : Lokaliseren van lagers (vervolg)

101/136


Tekening 4 : Lokaliseren van lagers (vervolg)

102/136


Tekening 5 : Lageronderdelen onderscheiden

103/136


1.7.1.2 Werkvolgorde

WERKVOLGORDE TOELICHTING

Hoofdassen van de machines uit tekening 1 manueel aandrijven.

Duid op de doorsneden van tekening 2 en 3 de wentellagers aan met nummers.

Geef op tekening 4 aan waar de ontbrekende lagers moeten komen.

Duid op tekening 5 de gevraagde onderdelen aan.

Beantwoord de richtvragen

Hoofdschakelaar van de elektrische voeding afzetten.

Letten op de tekenkundige aan-duiding van lagers.

Asuitgangen en inwendige versterkingsribben zijn een aanwijzing.

Rekening houden met verschil in aanduiding bij kogel- en taats-lagers

Leergesprek lagertechniek.

Laten beoorde-len

Laten beoordelen

Laten beoordelen

Laten beoordelen

104/136


Richtvragen

1. Hoe komt het dat assen in machines zo soepel ronddraaien ?

2. Noem enkele andere voorbeelden uit toestellen uit het dagelijks leven, waar lagers in voor komen.

3. Wat is de functie van lagers in machines ?

4. Welke zijn de kenmerkende verschillen tussen wentellagers en glijlagers ?

5. Zoek in de handboeken van enkele machines van tekening 1 de samenstellings-tekeningen. Zitten in deze machines overal dezelfde lagers ? Welke verschillen zie je ?

6. . Uit welke onderdelen bestaat een lager en wat is de functie ervan ?

7. Welke vormen van wentellichamen kun je onderscheiden ?

8. Waarom worden in lagers kooien van verschillende materialen toegepast ?

9. Waarom worden de lagerringen en -lichamen gehard en gepolijst ?

Evaluatie

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................

Evaluatiepunten Goed Vold. Onv. Opmerkingen

Inzicht lagerfunktie

Lokaliseren van lagers

Onderscheiden lageronderdelen

Orde - attitude

Oplossen richtvragen

Tijdsduur

BEOORDELING

INSTRUCTEUR

105/136


1.7.2 Sorteren van lagers

1.7.2.1 Werktekening

Tekening 1

1 2 3 4

5 6 7 8

9 10 11 12

13 14 15 16

106/136


Vragen bij tekening 1: Sorteren van lagers

Los onderstaande vragen op, welke allen betrekking hebben op voorgaande tekening. Er wordt gesteld dat de lagers per vraag dezelfde boringdiameter hebben. 1. Welke van de volgende lagers kunnen radiale belastingen opvangen ?

3 - 5 - 6 - 8 - 12 - 14 - 16

2 Welke lagers kunnen axiale belastingen opvangen ?

2 - 3 - 5 - 6 - 9 - 12 - 13 - 15

3. Welke lagers kunnen gecobineerde belastingen opvangen ?

2 - 4 - 7 - 8 - 10 - 13 - 16

4. Welke van de lagers kunnen axiale belastingen in slechts 1 richting opvangen ?

5. Geef in volgorde van groot naar klein aan, welke lagers de grootste radiale belasting kunnen opnemen ?

11 - 10 - 8 - 3 - 4 - 1 - 11 - 10

6. Geef in volgorde van groot naar klein aan, welke lagers de grootste axiale belasting kunnen opnemen ?

13 - 5 - 6 - 7 - 12 - 15

7. Geef in volgorde van groot naar klein aan, welke lagers de grootste gecombineerde radiale en axiale belasting kunnen opnemen ?

1 - 14 - 2 - 4 - 10 - 7 - 8

8. Welke van de volgende lagers laten scheefstelling toe ?

1 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 12 - 13 - 16

9. Welke lagers hebben een gesloten constructie ( geintegreerde dichtingen)

10. Controleer de lagers en scheidt de nog bruikbare van de beschadigde lagers

11. Welke lagers behoeven de minste inbouwruimte in radiale richting?

2 - 3 - 6 - 9 - 12

12. Geef de nummers van de lagers, waar axiale verschuifbaarheid van de ringen t.o.v. elkaar mogelijk is.

13. Rangschik de volgende lagers, die het hoogste toerental toelaten (bij gelijke bedrijfsomstandigheden) ?

4 - 2 - 7 - 8 - 11 - 3 - 5

14. Duid het lager aan met de hoogste precisie aan.

15. Welke lagers geven het minst lagergeruis tijdens het draaien ?

10 - 11 - 1 - 7 - 3

16. Welk lager biedt de grootste stijfheid (elastische stabiliteit) ? 9 of 8

107/136


Tekening 2

Tekening 3

108/136




Maak de juiste lagerkeuze in tekening 1 door beantwoording van de vragen.

Zoek met behulp van de gegevens op tekening 2 het juiste bestelnummer van elk lager.

Bepaal de juiste lagercodering van een gegeven assortiment lagers.(tekening 3)

Let op de vorm van de lageronderdelen en de richting hoe ze samengesteld zijn

Opzoeken in catalogi.

Hoofdafmetingen en vorm van lager bepalen en opzoeken in catalogi.

Laten beoordelen

Klassikale les codering en opzoeken van lagers

Laten beoordelen

109/136


1.7.2.3 Richtvragen

1. Wat beduiden de cijfers en letters op sommige lagers ?

2. Wat betekenen de achtervoegsels C5; 2ZR; N; P; K; bij de codering van lagers ? Wanneer past men deze lagers toe ?

2. Op welke criteria zou je letten om een slecht lager te herkennen ?

3. Welke voorzorgsmaatregel zou je kunnen nemen, om een niet instelbaar lager dat vastloopt wegens te kleine lagerspeling, te vervangen ? Verklaar dit.

4. Je moet een lager vervangen dat voortijdig uitvalt wegens overmatige stofindringing. Welke wijziging van lageruitvoering zou je hiervoor doorvoeren en wat dien je hierbij speciaal in acht te nemen ?

5. Noem enkele voorbeelden uit de praktijk waar precisielagers worden toegepast in machines.

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


Keuze lagertypen volgens diverse criteria

Identificatie van lagers

Orde - attitude


BEOORDELING

INSTRUCTEUR

110/136


1.7.3 Demonteren van lagers met cilindrische boring


Slijpmolen

111/136




Werkvoorbereiding:

Demonteren van beschermkap-pen.

Slijpstenen losdraaien en verwij-deren.

Merken van lagerdeksels t.o.v. motorhuis.

Sluitdeksels lagers verwijderen.

Opmeten van uitsteeklengte van de assen aan beide zijden tot zijvlak van loopring

Nazicht van assen op omhoog uitstekende beschadigingen.

Lagerbehuizing demonteren aan één zijde.

Lagerbehuizing samen met rotor verwijderen aan andere zijde, daarna behuizing van rotor

Voorbeeld van ter beschikking zijnde constructietekeningen en demontagevolgorde bestuderen.

Aandacht voor goede schikking van gedemonteerde onderdelen op werktafel

Bevestigingsmoeren steeds los-draaien in draairichting van steen.

Met kraspen overeenkomstige lijnen trekken op deksel en motorhuis, verschillend voor beide deksels. Centeren met centerpons kan ook.

Als controlemaat na hermonteren van lagers. Tot op 0,01 mm nauwkeurig.) Noteren op werktekening.

Plaatselijk herstellen met oliesteen of extra-zoete vijl.

Voorzichtig verwijderen om de veldwikkelingen van stator niet te beschadigen.

Video demonte-ren van lagers en leergesprek analyse demon-tagevolgorde

Laten beoordelen

Laten beoordelen

112/136


tikken.

Lagers van as demonteren

Lagers uitwassen en controle op beschadiging

Lagerbehuizing en as reinigen en controleren op beschadigingen

Het geheel afschermen

Opmaken demontageverslag

Met 2- of 3-armige lagertrekker.

Zorgen dat trekkerarmen enkel op de binnenring steunen. Lagertrekker recht houden en lager gelijkmatig uittrekken.

Gebruik alleen oliehoudende reinigingsmiddelen zoals petroleum of zuivere gasolie

Na reiniging meteen inoliën en verpakken.

Voorzichtig met gebruik van sol-venten.

Beschadigingen bijwerken

Met kunststoffolie of zuivere niet- pluizende doeken.

Gebreken en fouten van lager-opstelling noteren

Demonstratie en bespreking keuze juiste demontagege-reedschappen

Laten beoordelen.

Laten beoordelen

Laten beoordelen.

Laten beoordelen

113/136


1.7.3.3 Richtvragen

1. Welke maatregelen ga je nemen om te vermijden dat een lager beschadigd wordt tijdens de demontage ?

2. Waarop dien je te letten indien men onderdelen van een lageropstelling markeert met een elektrisch graveertoestel ?

3. Op welke ring ga je de krachten zetten om een lager de demonteren, en indien de lagertrekker alleen op de andere ring kan geplaatst worden, welke demontagemaat-regel ga je dan nemen om de wentellichamen zo weinig mogelijk te belasten ?

4. Hoe ga je tewerk om een vervanglager te bestellen indien het nummer onleesbaar is ?

5. Welke produkten en hulpmiddelen komen in aanmerking om lagers te reinigen ?

1.7.3.4 Evaluatie

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


Begrippen werkvoorbereiding

Merken van onderdelen

Begrip gereedschapskeuze

Handelingen bij demontage

Orde - veiligheid – attitude

Vakkennis

Opstellen demontageverslag


Tijdsduur

BEOORDELING

INSTRUCTEUR

114/136


1.7.4 Monteren van lagers met cilindrische boring.


Materieel van voorgaande oefening



Werkvoorbereiding

Controle van de lagerzittingen

Lagerbehuizing aan één zijde monteren

Eén lager op de as monteren

Tekeningen en montagevolgorde bestuderen. Keuze van het juiste vervang-lager.

Meten van de as- en huispassing en vergelijken met voorgeschre-ven normen.

Letten op reinheid van aanlig-vlakken. Rekening houden met merktekens.

Opdrijfgedeelte van de as inoliën. Lager pas uit de verpakking halen vlak voor de montage. Juiste slagring kiezen behorend bij het lager.

Video monteren van lagers en analyse mon-tagevolgorde

Laten beoordelen

Gereedschaps-keuze.

115/136


met slagbussenset.

Andere lager op as monteren m.b.v. pers.

Uitseeklengte van de as t.o.v. de lagers controleren.

Lagers smeren

Asgeheel in statorhuis plaatsen.

Tweede lagerbehuizing plaatsen.

Controle van lagerafstand tot lagerbehuizingen in axiale richting.

Lagerdeksels terugplaatsen.

Monteren van slijpstenen

Beschermkappen terugplaatsen.

Proefdraaien.

Opstellen montageverslag

Steunen op de as. Persdoorn zo kiezen dat de krachten alleen op de binnenring teweeggebracht worden. As goed verticaal richten tijdens persen.

Keuze van het juiste smeermiddel en hoeveelheid

Rekening houden met richting van de schroefdraad. Wikkelingen niet beschadigen. Lager op juiste afstand t.o.v. behuizing.

Vergelijken met maten van voor de demontage.

Juiste stand van de merktekens respecteren.

Aangegeven draairichting op de slijpstenen aanhouden.

Afstand tussen leunspanen en slijpstenen afstellen.

Controle van lagerloop met stethoscoop.

Het geheel laten beoordelen.

Laten beoordelen

Laten controleren.

Bevindingen bespreken.

Beluisteren van cassette met lagergeluiden.

116/136


1.7.4.3 Richtvragen

1. Welke gereedschappen kan men gebruiken om lagers te monteren ?

2. Waarom zal men de onderdelen overzichtelijk schikken tijdens de demontage ?

3. Welke zijn de voor- en nadelen van montage met slagbussen ?

4. Mag men in de opstelling van de slijpmolen een lager vervangen door een ander met hetzelfde typenummer met het achtervoegsel C1 ? Verklaar het antwoord.

5. Wat zullen de gevolgen zijn als in de opstelling de diameter van de as 0,02 Technologische kennismm kleiner is dan de lagerboring ? En 0,05 mm te groot ?

6. Hoe worden de lagers in de opstelling axiaal opgesloten ?

7. Wat is het doel van smering bij lagers ? Wat is het voordeel van vetsmering ?

8. Welk vettype zal men in deze lageropstelling toepassen ?

9. Bepaal de nasmeerperiode van deze opstelling ?

10. Op welke manieren kan men de werkingstoestand van lagers controleren?

1.7.4.4 Evaluatie

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


Werkvoorbereiding

Controle lagerzittingen

Gebruik gereedschappen

Lagers smeren

Algehele montage

Controle lagerloop

Opmaken montageverslag

Orde – veiligheid – attitude

Vakkennis


Tijdsduur

BEOORDELING

INSTRUCTEUR

117/136


1.7.5 Vervangen van lagers met grote cilindrische boringdiameter


118/136




Opstellen van demontage-volgorde van de reduktor en lagers.

Demonteren van het geheel

Demontage van lager(s)

Lagers reinigen; visuele inspectie en rotatietest evt. gevolgd door bestellen nieuw lager.

Montagevolgorde opstellen

Monteren van lagers

Monteren van de reduktor

Volgens beschikbare constructie-tekeningen of stelselmatig bij de demontage

Aandacht voor positiemarkerin-gen; reinigen en schikking van de onderdelen.Dichtingen inpecte-ren, evt. nieuwe bestellen.

Hydraulische 4- armige trekker gebruiken. Goed en veilig opstellen

As inoliën.

Lagerzittingen nameten met behulp van intramess en beugelmicrometer

Aan de hand van demontage.

Lager verwarmen met inductie-verwarmer op de juiste t°. Beschermhandschoenen dragen bij het plaatsen van het lager.

Juist plaatsen van de dichtingen en de onderdelen volgens merktekens. Voelen of geheel goed loopt door assen manueel te verdraaien.

Juiste oliesoort en hoeveelheid

Lagergeruis, toerental en t°

Laten beoordelen.

Toezicht instructeur

Laten beoordelen

Demonstratie instructeur

Laten beoordelen

Laten beoordelen

119/136


Reduktor van de olie voorzien.

Proefdraaien en montageverslag maken


meten.

Laten beoordelen

120/136


1.7.5.3 Richtvragen

Welke typen van lagers kan men met behulp van verwarming demonteren ?

Verklaar drie methoden om middelgrote lagers te monteren.

Welke methode zal men bij voorkeur toepassen bij montage van een middelgroot tweerijïg tonlager op een conisch tapeind zonder borst ? Waarom ?

Geef drie mogelijke manieren om lagers op te warmen.

Waarom mag men een lager niet boven 120° C verwarmen ?

Dient een as geolied te worden bij warme montage ? Verklaar het antwoord.

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


Opstellen demontagevolgorde

Handelingen bij demonteren en schikking der onderdelen.

Werkwijze bij demonteren lager

Inspectie en bestellen lager

Opstellen montagevolgorde

Werkwijze bij verwarmen en montage van lager.

Samenstelling van reduktor

Proefdraaien en montageverslag


Technologische kennis


Tijdsduur

BEOORDELING

INSTRUCTEUR

121/136


1.7.6 Vervangen van zich instelbare kogellagerlagers


122/136




Werkvoorbereiding

Riemaandrijving en afzuigingwaaier demonteren.

Positie v.d. lagerhuizen aftekenen op grondplaat.

Lagerhuiskappen verwijderen.

Lagerhuizen ontdoen van vet en plaats van lagers markeren in axiale richting.

As uit lagerhuizen nemen en lagers demonteren

Lageropstelling reinigen.en controleren

Lageropstelling terug monteren.

Monteren van lagerhuiskappen

Werkanalyse maken, uitgezonderd voor de lagers. Keuze gereedschappen

Riemen verwijderen en riemschijf demonteren.

Lagerkappen merken zodat ze niet verwisseld worden.

Door zeer kleine zaagsnede aan te brengen op de as bij begin en einde van de trekbus.

Juiste werkmethode toepassen Lager niet beschadigen bij lostikken trekbus.

Visuele inspectie naar beschadigingen, evt. bijwerken. As en huistolerantie nameten.

Eén lager op “gevoel” afstellen, en het andere door bepaling van de axiale verschuiving. Lager-speling nameten met voeler-maten. Vervangen van huisdichtingen. Smeren van de lagers.

Bouten aandraaien met momentsleutel.

Volgens opgestelde montagevolgorde

Laten beoordelen.

Laten beoordelen

Laten beoordelen

Laten beoordelen

Demonstratie instructeur.

123/136


Monteren van ventilatorgeheel.

Proefdraaien en montage-verslag maken

Richtvragen oplossen.

Laten beoordelen

124/136


1.7.6.3 Richtvragen

1. Geef een zestal redenen waarom zich-instellende lagers worden toegepast.

2. Noem drie methoden hoe zich-instellende lagers met conische boring kunnen bevestigd worden op de as.

3. Welk is de functie van de afdichtingen bij staande lagerhuizen ?

4. Welke dichtingen moet men steeds vervangen ? En welke niet ?

5. Hoe kan men de scheefstelling van een lager meten ?

6. Waarvoor dienen de stelringen in een lagerhuis ? Waarom mogen deze slechts in één lagerhuis bij een opstelling geplaatst worden ?

7. Met hoeveel vet mag een staand lagerhuis gevuld zijn ? Wat zouden de gevolgen zijn indien er teveel vet in de lagerhuizen is aangebracht ?

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


werkanalyse maken

Merktekens plaatsen

Demontage van zich instellende lagers

Reiniging en inspectie van de lagers

Afstellen lagerspeling.

Vervangen van huisdichtingen.

Lagers smeren

Handelingen bij de- en montage van het geheel.

Proefdraaien en montage-verslag.



Tijdsduur

BEOORDELING

INSTRUCTEUR

125/136


1.7.7 Afstellen van kegellagers

1.7.7.1 Werktekening ( hoofd-as draaibank)

126/136




Opstellen demontagevolgorde voor hoofdas van draaibank.

Aandrijvingen en bedienings-hendels van hoofdspindel loskoppelen.

Demonteren van binnenring met kegels aan borgmoerzijde.

Hoofdas uitnemen.

Reiniging en inspectie van lagers en onderdelen.

Hoofdas en toebehoren terugplaatsen en lagers afstellen.

Nortonkast terug samenstellen.

Proefdraaien en lagers op

Aan de hand van machinetekeningen

Onderdelen en standen markeren. Op hoofas geplaatste elementen (tandwielen e.d.) lossen.

Borgmoer losdraaien. binnenring van lager losmaken met behulp van binnenlager-trekker. As ondersteunen. Buitenring beschermen.

Stelselmatig de tandwielen van de as schuiven tijdens verwijdering van de as.

Beschadiging van de lagerbuiten-ringen vermijden.

Eventueel nieuw lager bestellen.

Letten op de juiste volgorde en stand.der onderdelen. Lagers afstellen met meetklok op een voorlopige speling. Lagers borgen.

Volgens montageplan.

Afstellen van eindspeling bij bedrijfst°. Conditietest van lagers door vibratiemeting

Laten beoordelen.

Toezicht instructeur.

toezicht instructeur.

Laten beoordelen

Demonstratie.

Laten beoordelen

Laten beoordelen

127/136


definitieve speling afstellen

Oplossen van richtvragen

128/136


1.7.7.3 Richtvragen

1. Wanneer zal men in een opstelling kegellagers en wanneer hoekcontactlagers toepassen als instelbare lagers ?

2. Op welke manieren kan men kegelagers axiaal afstellen ?

3. Hoe kunnen we de axiale speling meten ? Welke afleesnauwkeurigheid moet het meetgereedschap hebben ?

4. Waarom moet de axiale speling van de hoofdspindel bij draaibanken zo miniem zijn ? Wat zijn de gevolgen voor de lagers als deze met een te grote speling worden afgesteld.

5. Zal de speling van deze opstelling onder, invloed van temperatuursstijging, vergroten of verkleinen ?

1.7.7.4valuatie

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


Opstellen werkschema

Demontage van lagers

Demontage hoofdas

Reiniging en inspectie

Montage en afstelling lager

Montage van nortonkast

Proefdraaien en afstellen eindspeling

Montageverslag

Orde-veiligheid-attitude


Tijdsduur

BEOORDELING

INSTRUCTEUR

129/136


1.7.8 Vervangen van lagers in gecombineerde opstelling

Revisie van meedraaiend draaibankcenter


130/136




Werkvoorbereiding

Demonterenvan voor- en achterdeksel

Centerpuntas met kegellager in geheel uittikken. Taatslager uitnemen en binnen-ring kegellager aftrekken.

Naaldlager demonteren

Lagers reinigen en inspecteren

Lagerzittingen controleren

Naaldlager inpersen

Binnenring kegellager en bovenring taatslager op as persen

Onderring en wentellichamen in huis plaatsen.en dan as in huis plaatsen.

Buitenring kegellager in huis persen en lagerdeksels plaatsen.

Lagerspeling op nul afstellen en lagerdeksel borgen.

Proefdraaien en herstellingsverslag maken. Richtvragen oplossen

Werkschema opstellen Kiezen van gereedschap

Opspannen in losse kop. Stelschroef lossen.

Centerpunt omhoog richten en lichte tikken geven.

Wentellichamen beschermen. Letten op plaats onder- en bovenring taatslager. Met binnentrekkers.

Eventueel nieuwe lagers bestellen.

Van as en huis. Lager smeren As zodanig ondersteunen dat op punt van center geen kracht komt. Juiste taatsring

Smeren van lagers

Stelselmatig verminderen

Meting van toerental en temperatuur door toerental trapsgewijs te verhogen tot maximum.

Laten beoordelen


Laten beoordelen Laten beoordelen


Demonstratie

Laten beoordelen.

131/136


1.7.8.3 Richtvragen

1. Welke maatregelen ga je treffen om de centerpunt niet te beschadigen bij de demontage ?

2. Wat is de functie van de drie lagers met de betrekking tot de werking van het centerpunt ?

3. Waarom past men bij meedraaiende centers geen groefkogellagers toe ?

4. Kan men taatslagers (axiale lagers) in verkeerde richting monteren? Verklaar.

5. Wat zijn de gevolgen voor het centerpunt indien men een foutieve lagerspeling instelt ?

6. Welk smeermiddel wordt bij een meedraaiend center toegepast ?

7. Is de hoeveelheid smeermiddel van belang ?

8. Waar bevinden zich de stofafdichtingen ? Verklaar hun werking.

9. Wat is de functie van de stelbout in het lagerhuis ? Wat dient er tussen de stelbout en het schroefdeksel gemonteerd en waarom ?

10. Indien het schroefdeksel een kraag zou hebben die tegen de voorkant van het lagerhuis vast moet aansluiten, hoe zou men dan de lagerspeling afstellen ?

1.7.8.4 Evaluatie

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


Werkvoorbereiding

Centerpunt demonteren

Inspectie van de lagers

Monteren lagers

Monteren centerpunt en afstellen speling.

Proefdraaien en verslag.

Orde – veiligheid – attitude


Tijdsduur

BEOORDELING

INSTRUCTEUR

132/136


1.7.9 Analyse van electromotor met lagerdefect.


133/136


1.7.9.2Werkvolgorde


Wervoorbereiding

Symptomen van lagerdefect herkennen

Demonteren van de motor.

Analyse van de motor- en lagerschade.

Voorstellen doen ter reparatie.

Tekeningen maken van herstellingsonderdelen

Werkvolgorde opstellen voor montage van de onderdelen.

Monteren van de motor.

Lagergeluiden interpreteren. Conditie-apparatuur gebruiken.

Volgens gekende methoden.

Controle van lagerzittingen en motor onderdelen.

Juiste toleranties toepassen voor de aangewende herstellings-methode

In zijn oorspronkelijke niet-her-stelde toestand

Toezicht instructeur.

Laten beoordelen.

Laten beoordelen.

Laten beoordelen.

Laten beoordelen.

Laten beoordelen.

134/136


1.7.9.3 Richtvragen

1. Welke gebreken stel je vast als je de motoras manipuleert ? En welke als je de motor opstart ?

2. Wat kan het nut ervan zijn, indien je gegevens hebt over het tijdstip en de omstandigheden waaronder de gebreken zich manifesteerden ?

3. Noem zes voorname symptomen waaraan men lagerschade kan herkennen ?

4. Welke voorzorgsmaatregelen ga je treffen om de motor veilig van de elektrische installatie te ontkoppelen ?

5. Hoe kun je ervoor zorgen dat je de elektrische onderdelen terug op de juiste manier aansluit ?

6. Geef de specificaties van de te vervangen onderdelen ? Indien nodig met een werktekening; toleranties en bewerkingsvolgorde.

7. Kan je de criteria vastleggen wanneer men in een productieafdeling wisselstukken zal bestellen of zelf aanmaken ?

8. Welke punten ga je onderzoeken bij de onderdelen van een defect lager .

1.7.9.4 Evaluatie

EVALUATIEFICHE :

CURSIST : .......................................................... DATUM : .......................


Werkvoorbereiding.

Herkennen symptomen bij lagerschade.

Schade-analyse van motoronderdelen en lagers.

Tekeningen maken van reparatieonderdelen.

Werkvolgorde voor monteren van reparatieonderdelen.

Handelingen bij in en uitbouw van de motor.



BEOORDELING

INSTRUCTEUR

135/136


1.8 Documentatie

Catalogi van lagerfabrikanten zoals SKF; FAG; NSK; STEYR; INA; NADELA; TIMKEN

SKF “HANDBOEK VOOR LAGERONDERHOUD” (uitgave 1992).

Handboek “MONTAGE VAN WENTELLAGERS “ van FAG.

2 COLOFON

Sectorverantwoordelijke:

Eve Heremans

Opleidingsverantwoordelijke:

Paul Van Praet

Cursusverantwoordelijke:

Vakgroep Onderhoudsmechanica

Medewerkers:

Peter Cauwels

Jan Bosmans

Herman Eelen

Frans Michielsen

Eric Janssens

Luc De Blick

Versie:

01/A

OCE cursuscode:

Onderhoudsmechanica Module 19.4 : Wentellagers...4/136 Module 19.4 : WENTELLAGERS...

Documents

Transcript of Onderhoudsmechanica Module 19.4 : Wentellagers...4/136 Module 19.4 : WENTELLAGERS...