Ocriet-Haven

Vrij wonen op cultuurhistorisch land

OCRIET-HAVEN

� Ocriet-Haven - Eemnes

Inhoudsopgave

. . . . . . . . . . Voorwoord

INLEIDING. . . . . . . . . . De Ocrietsilo, een markante verschijning

BEHOUD DOOR ONTWIKKELING. . . . . . . . . . Het beleid van het Rijk. . . . . . . . . . Visie architectuur en ruimtelijk ontwerp 2009-2012

DE OCRIETFABRIEK. . . . . . . . . . Ligging. . . . . . . . . . Historie. . . . . . . . . . Waardevolle fabrieksopstallen. . . . . . . . . . Ocrietsilo uit 1952, betonbouw. . . . . . . . . . Productiehal uit 1934, voor-oorlogse staalbouw. . . . . . . . . . Natuur & recreatie. . . . . . . . . . Ecologische hoofdstructuur

OCRIET-HAVEN. . . . . . . . . . Een nieuwe stedenbouwkundige structuur. . . . . . . . . . Ecologische hoofdstructuur. . . . . . . . . . Bouwkavels. . . . . . . . . . Woningen. . . . . . . . . . The Factory. . . . . . . . . . Ocrietsilo & Productiehal

SLOTWOORD. . . . . . . . . . Colofon. . . . . . . . . . Bronnen

7

88

121214

1616202426303234

36364244464850

545759

6 Ocriet-Haven - Eemnes

In 2008 is er in opdracht van de gemeente Eemnes een structuurschets gemaakt voor Eembrugge-Haven. Het plan behelst in korte zin het slopen van de fabrieksopstallen en het opnieuw inrichten van het terrein ten behoeve van de verkoop van particuliere kavels aan het water. Omdat in dit plan de cultuurhistorische paragraaf ontbrak is in 2009 in opdracht van de Provincie Utrecht nader onderzoek verricht door het opstellen van een Cultuur Historische Effectrapportage (CHE) van de Ocrietfabriek en zijn omgeving. De CHE is een belangrijk instrument voor het Ruimtelijk Erfgoedbeleid van de Provincie. In de rapportage is aangetoond dat delen van het huidige fabriekscomplex, waaronder een markante rechthoekige silo voor grind en cement uit 1952, een belangrijk nationaal- en regionaal belang vertegenwoordigen. Deze onderdelen kunnen van toegevoegde waarde zijn bij de herinrichting van dit gebied. Het Rijk streeft in haar beleid naar een respectvolle omgang met cultuurhistorische waarden binnen ruimtelijke ontwikkelingen door te zoeken naar wederzijds profijt. Dus een verbetering van de kwaliteit van

de leefomgeving en tegelijk het behouden van cultuurhistorisch erfgoed door herbestemming.

Voor u ligt het onderzoek dat MOPET architecten verrichtte naar inpassing en hergebruik van de belangrijkste fabrieksopstallen binnen de programmatische doelstellingen van de bestaande ontwikkelplannen voor Eembrugge-Haven. Het heeft geresulteerd in een agenderend alternatief stedenbouwkundig of beter gezegd landschappelijk plan dat is voorgelegd aan de betrokken beleidsmakers. Aan dit onderzoek werd bijgedragen door het Stimuleringsfonds voor Architectuur en de Utrechtse Stichting voor het Industrieel Erfgoed. Wij wensen u veel inspiratie bij het lezen van onze ideeën voor Ocriet-Haven.

Daniël PetersAmsterdam, mei 2011

Voorwoord

� Ocriet-Haven - Eemnes

Ik zag meteen de potenties van een nieuwe functie voor dit gebouw op deze fantastische plek. Een droomvilla met uitzicht over de polder, een restaurant met terras aan de rivier, een pension in een nationaal natuurlandschap. Een veelheid aan kansen dat onderzocht zou moeten worden.

Telkens zie ik - wanneer ik met mijn gezin over de Eemdijk naar mijn schoonouders rijdt - aan de overzijde van de Eem een rank betonnen gebouw boven het landschap uittorenen. Een markante, intrigerende verschijning in het typisch Nederlandse polderlandschap met boerderijen en grazend vee. Ik vraag me af welke geheimen schuilen achter de gesloten gevels van deze bunker en besef me wat voor ongetwijfeld fraai uitzicht er vanaf de top te genieten valt.

In maart 2009 reed ik door dorpje Eembrugge en trof er even verderop een verlaten fabriek met het opschrift ‘Ocriet’. De fabriek bestaat uit een flink aantal loodsen met sheddaken. Aan de omvang van het complex te zien moet het een belangrijke economische bijdrage hebben geleverd aan de regio. Vanaf de brug naar het Ocrieteiland zag ik het betonnen gebouw, nu voor het eerst van dichtbij. Het bleek een silo te zijn, die direct aan het water ligt. Een rank massief met een tweetal balkons op een basement van balken en kolommen. Industrieel erfgoed uit de jaren vijftig met een wel zeer bijzondere verschijningsvorm.

De Ocrietsilo, een markante verschijning

INLEIDING


De Ocrietfabriek – die aanrechtbladen en wastafels van kunststeen produceerde - is tijdens de zomervakantie van 2008 gesloten vanwege de vondst van asbest. Vervolgens hebben de gemeente Eemnes en de grondeigenaren een plan laten opstellen voor de herinrichting van het terrein. Dit plan met de naam Eembrugge-Haven behelst het slopen van de gehele fabriek en het verkavelen ervan ten behoeve van particuliere woningbouw. De bedachte stedenbouwkundige onderlegger gaat uit van een nevengeul, refererend aan het meanderende verloop van de Eem. Er wordt gesuggereerd dat het een groene woonwijk zal worden terwijl de bebouwing op de kaart kleiner is getekend dan de randvoorwaarden toestaan. Navraag bij de gemeente leerde dat de cultuurhistorische waarde van het bestaande complex niet in kaart was gebracht waardoor de kwaliteit van ondermeer de silo niet werd (h)erkend.

Eembrugge - Haven

referentie architectuur

Structuurschets door Bugel Hajema Adviseurs

hoogte-accent: ubran villa

hoogte-accent

1� Ocriet-Haven - Eemnes

BEHOUD DOOR ONTWIKKELING

ook bij terreinbeheerders, projectontwikkelaars en waterschappen. In nieuwe kennisdomeinen bij universiteiten, hogescholen en academies, maar vooral in de praktijk van alledag. De nota bepleit een respectvolle omgang met cultuurhistorische waarden binnen ruimtelijke ontwikkelingen. Voor zowel oud als nieuw kan er een meerwaarde ontstaan door te zoeken naar wederzijds profijt. Daarbij moet men niet bang zijn om ook het bestaande aan te passen aan het nieuwe. Het credo daarbij is ‘behoud door ontwikkeling’. Het tweeledige doel van deze ontwikkelingsgerichte strategie is het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving en behoud van het cultuurhistorisch erfgoed.

Karakteristieke gebouwen, complexen en landschappen dragen sterk bij aan een veelkleurige en prettige leefomgeving. Vooral als die gebouwen, complexen en terreinen karakteristiek zijn voor hun omgeving of hun (voormalige) gebruik, is herbestemming of herontwikkeling wenselijk. Zij bepalen in hoge mate het onderscheid met andere gebieden. Het rijk ziet de herbestemming en herontwikkeling als een van de belangrijkste opgaven voor het versterken van de culturele betekenis van de leefomgeving in de komende jaren. Het bevorderen van herbestemming en herontwikkeling van waardevolle gebouwen en gebieden die hun functie verliezen is een van de 3 speerpunten van het huidige architectuurbeleid van ons land.

Belvedere is van 1999 tot en met 2009 een initiatief geweest van de ministeries VROM, OCW, LNV en V&W. Hun streven om cultuurhistorie meer te betrekken bij ruimtelijke transformaties staat verwoord in de Nota Belvedere. Dit gedachtegoed is opgepakt en verspreid. In nieuw beleid bij rijk, provincies en gemeenten, maar

Het beleid van het Rijk

Relatie fabrieksterrein met het landschap

Eemnesser Polder de Eem Ocrietfabriek

Karakteristieke, onderscheidende landschappen en gebouwen


Het tienjarige Belvedereprogramma is inmiddels afgerond en het belang van cultuurhistorie in ruimtelijke opgaven staat mede door dit programma veel nadrukkelijker op de kaart dan tien jaar geleden. Het rijk streeft er naar om de doelstellingen van het Belvederebeleid te laten doorwerken en te verankeren en heeft het ondermeer doorvertaald in de Visie Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp 2009-2012. Een citaat hieruit: “Waardevol en karakteristiek cultureel erfgoed dat door herbestemming en herontwikkeling kan worden behouden en gerevitaliseerd, is een ‘waardemaker’ in wijken en gebieden. Daarnaast fungeert cultureel erfgoed voor bewoners als herkenningspunt in de wijk. Zij hechten zich aan dit erfgoed en het is voor hen een deel van de identiteit van hun woonomgeving.

Versterking van herkenbaarheid en functionaliteit door herbestemming en herontwikkeling van waardevol en karakteristiek erfgoed leidt tot grotere publieke waardering en daarmee tot een grotere binding aan de wijk. In economische zin vertaalt de waardecreatie zich in verbetering van

het investeringsklimaat en uiteindelijk in hogere vastgoedprijzen en afnemende beheerlasten. Uit onderzoek naar aanleiding van de cultuurimpuls ISV blijkt dat wijken met een herkenbare identiteit, met waardevolle gebouwen, monumenten of een nieuw icoon het relatief goed doen. Ook kwaliteiten die voortkomen uit de stedenbouwkundige opzet verdienen aandacht bij de herstructurering, net als het groen en de openbare ruimte. Het ontwerp kan op alle schaalniveaus oplossingen aandragen voor verbetering van de ligging, vormgeving, identiteit, duurzaamheid en gebruiksgemak.”

Visie architectuur en ruimtelijk ontwerp 2009-2012


Eemland is een laaggelegen graslandgebied dat grenst aan de Utrechtse Heuvelrug. Midden door het gebied stroomt het riviertje de Eem, dat vroeger afwaterde op de Zuiderzee en nu in het Eemmeer uitmondt. Omstreeks het jaar 1000 werd de ontginning van dit moerassige en beboste gebied ter hand genomen. Een voor een ontstonden de polders met hun langgerekte kavels die tezamen het huidige Eemland vormen. De ontgonnen gronden werden in gebruik genomen voor de landbouw. Aangezien het gebied regelmatig overstroomde vestigden de boerderijen zich langs de Utrechtse Heuvelrug (Wakkerendijk, Eemnes).

De Ocrietfabriek ligt pal ten noorden van het plaatsje Eembrugge, in het mondinggebied van de Eem en direct grenzend aan de Eemnesser Polder, een van de meest weidse landschappen van ons land. Na het gereedkomen van de afsluitdijk in 1932 kwam een eind aan de wateroverlast en overstromingen van deze polder. Enkele ruilverkavelingen maakten het mogelijk dat een aantal boerderijen zich van de Wakkerendijk konden verplaatsen naar de polder,

waarbij het open karakter van de polder zoveel mogelijk werd gehandhaafd. De eerste industrie vestigde zich al snel in Eemland, waaronder een steenfabriek aan de Eem. Het aantrekkelijke van deze locatie was dat grondstoffen er per boot aangevoerd konden worden. De industrie werd gestimuleerd door het rijk als compensatie voor het verlies aan banen in de visserij.

Ligging

DE OCRIETFABRIEK

Eemnes Bunschoten-Spakenburg

Baarn

Eemdijk

A1 - Hilversum

de E

em

de E

em

Wak

kere

ndijk

A1 - Amersfoort

Eembrugge


wonen

overige industrie

agrarisch bedrijf

eemnes

eembrugge

eemdijk

�0 Ocriet-Haven - Eemnes

In 1934 vestigde NV Hoflaan een steenfabriek even ten noorden van Eembrugge aan een meander van de Eem, welke enkele jaren later werd gewijzigd in een tegel- en betonfabriek. In 1939 kocht een dochteronderneming van Bruynzeel genaamd ‘Ocriet’ de bestaande opstallen om er de productie van aanrechten en andere producten van kunstgraniet te starten. Het complex bestond toen uit een 3-beukige fabriekshal uit 1934 met sheddaken en een (in de jaren vijftig gesloopte) rechthoekige fabriekshal.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog lag de productie echter nagenoeg stil. In deze luwte verdiepte directeur Van der Eerde zich in de te verwachten trends van na de oorlog en bedacht het ´lavet´. Een lichtgeel gekleurde wastafel, kinderbad, voetbad annex waskuip voor de kleine badkamers in de nieuw te bouwen arbeiderswoningen en woningen voor de lage middenstand. Via een zelf ontwikkeld chemisch/fysisch stoomprocedé – Ocreren - kon het oppervlakte van het kunststeen worden verdicht waardoor het zeer goed bestand was tegen chemicaliën en wasmiddelen.

Historie

1957

195�

�� Ocriet-Haven - Eemnes

Bruynzeel liet door de bekende ontwerper Piet Zwart een modern keukenprincipe ontwikkelen dat met name na de oorlog zeer populair was. Piet Zwart (1885-1977) werd, nadat hij voor zijn leermeester Berlage werkte, een belangrijk lid van De Stijl. Hij werd onlangs door de beroepsorganisatie van ontwerpers postuum uitgeroepen tot ontwerper van de 20e eeuw. Als dochteronderneming van Bruynzeel produceerde de Ocrietfabriek hiervoor op grote schaal aanrechtbladen en spoelbakken. Tijdens de wederopbouwperiode was er dan ook een enorme markt voor zowel de lavetten als de aanrechtbladen die met name in de grote steden in Nederland op zeer grote schaal door de woningbouwverenigingen werden toegepast. Ook werden er veel lavetten geëxporteerd naar België en Frankrijk.

Om aan de grote vraag naar lavetten en aanrechtbladen te kunnen voldoen is de fabriek in de loop der jaren diverse keren uitgebreid waarbij de Eemweg tot twee toe keer werd verlegd. In de jaren 1951 en 1952

werd de markante trapeziumvormige silo door de eigen medewerkers gebouwd. De laatste fabrieksuitbreidingen dateren uit de jaren zestig. In de huidige situatie telt de fabriek 22 beuken met sheddaken en een tweetal silo´s langs de Eem. In 2008 werd de fabriek gesloten vanwege de vondst van asbest. De Ocrietfabriek heeft na de oorlog ruim een miljoen (!) Lavetten geproduceerd en telde in zijn hoogtij dagen zo’n 425 werknemers.

Piet Zwart, ontwerper van de 20e eeuw

Bruynzeel keuken Er zijn meer dan 1 miljoen lavetten geproduceerd

Lavet


Aan de noordkant liggen de Ocrietsilo uit 1952 en de productiehal uit 1934. Dit zijn de oudste nog bestaande gebouwen van de fabriek. Bovendien gaat het hier om de gebouwen die aan de basis hebben gestaan van het succes van de Ocrietfabriek, de productie van ruim een miljoen lavetten en de werkgelegenheid voor vele honderden mensen uit de regio. Cultuurhistorisch industrieel erfgoed met zowel regionale als nationale waarde. Door dit deel van het complex te behouden en het een nieuwe bestemming te geven kan het verleden zichtbaar en ervaarbaar blijven voor volgende generaties.

Waardevolle fabrieksopstallen

Ocrietsilo uit 1952

productiehal uit 1934 Cultuurhistorische waarde

zeer hoge waardehoge waardeenige waardegeen waarde

De Ocrietsilo is een baken in het landschap


Betonnen silo’s voor de opslag van bulkgoederen werden sinds het eind van de 19e eeuw gebouwd en lijken van buiten gezien veel op rechthoekige verdiepingsgebouwen zonder vensters (graansilo’s in Amsterdam en Rotterdam, silo’s in Deventer). De trapeziumvormige Ocrietsilo vormt daar een uitzondering op. De silo heeft een rechte achterwand en 3 schuine wanden en is naar verluid door de eigen medewerkers van de fabriek gebouwd. De silo heeft 7 verticale compartimenten voor zand en grind met elk een eigen vulgat in het dak. De grondstoffen konden met een kraan en een transportband van het schip naar de silo worden getransporteerd. De silo is gebouwd om in de grote vraag naar lavetten te kunnen voorzien. Nadat in de jaren 70 de vraag naar lavetten stagneerde ging men over op andere producten en productiemethoden waarbij polyesterhars als bindmiddel werd gebruikt in plaats van cement. De silo raakte in onbruik en toeslagstoffen werden niet meer via het water aangevoerd maar met vrachtwagens.

Het basement van de silo is een open raamwerk

van kolommen en balken. Deze vormen portaalspanten over twee verdiepingen, welke op de begane grond aan de Eemzijde zijn voorzien van vullingen van metselwerk en metalen vensters. Aan de zijde van de productiehallen is de constructie open. De ontmoeting tussen de ondersteunende kolommen en de vloerbalken zijn voorzien van afgeschuinde consoles. Dit is enigszins opmerkelijk aangezien vanaf het eind van de jaren dertig dit detail langzaam uit de architectuur verdween. Het bekisten van consoles was een relatief dure aangelegenheid en kolommen sloten direct aan op dikkere vlakke vloeren. Wellicht maakte de extreem hoge belasting (zand en grind) de toepassing van consoles noodzakelijk. Het basement (begane grond en 1e verdieping) biedt vanwege de open skeletstructuur de meeste flexibiliteit met betrekking tot hergebruik.

Ocrietsilo uit 1952, betonbouw

ArchieftekeningenDe silo werd door eigen medewerkers gebouwd


De bovenbouw van de silo is oorspronkelijk ontworpen met gewapend betonnen cassettegevels. Hij is echter uitgevoerd met massieve hoge in het werk gestorte betonnen gevels. Samen met de betonnen tussenschotten ontstaan de verticale opslagcellen. Waarschijnlijk is voor deze constructie gekozen vanwege het feit dat het bekisten van vlakke wanden eenvoudiger is en er aan utilitaire werken destijds doorgaans weinig esthetische waarde werd toegekend. Het resultaat is een hybride silogebouw dat is opgebouwd uit twee geheel verschillende constructieprincipes van hetzelfde materiaal. De Ocrietsilo is een markant, massief ogend landmark op een betonskelet dat in zijn soort volstrekt uniek is in Nederland. Het is een symbool voor de industriële activiteit in de wederopbouwperiode. Deze belangrijke cultuurhistorische identiteit wordt versterkt vanwege de zeldzaamheid en gaafheid van de vorm en de constructie.

Massieve bovenbouw

Open betonskelet


De oudste nog aanwezige hal op het Ocrietterrein bevindt zich direct achter de silo en is gebouwd als onderdeel van de oorspronkelijke steenfabriek. Het is een samengestelde langshal met stalen kniespanten en een zaagdak met drie zaagkappen, z.g. ‘sheddaken’. Iedere zaagkap heeft twee verschillende dakschilden: een dicht schild van houten planken (het dakvlak) en een open, beglaasd schild (het glasvlak), dat naar het noorden is gericht. Het ene spantbeen is flauw hellend en draagt het dakvlak, het andere is steiler en steunt het glasvlak. De spanten en de kolommen zijn opgebouwd uit warmgewalste profielen, met geklonken en/of gemonteerde verbindingen. Bijzonder zijn de open kolommen die zijn samengesteld uit profielen, waar men in soortgelijke hallen meestal gietijzeren kolommen toepaste. Open kolommen nemen weliswaar meer ruimte in, maar bereiken eenzelfde kniksterkte met minder materiaal. De buitengevels zijn gemetseld en voorzien van loodsdeuren.

De productiehal is in de huidige toestand gaaf en authentiek en daardoor waardevol. De open

structuur van kolommen en spanten biedt optimale flexibiliteit voor nieuw gebruik. Het is een mooi voorbeeld van een fabriekshal met sheddakconstructie uit het interbellum. Als ensemble met de Ocrietsilo heeft het een aanvullende cultuurhistorische waarde.

Productiehal uit 1934, voor-oorlogse staalbouw

Constructieprincipe

Opbouw van een zaagdak De productie van lavette en keukenbladen


Het Ocrietterrein is gelegen in een natuurlijke omgeving met veel mogelijkheden voor ontspanning en recreatie. Het meest kenmerkend zijn de watersportgerichte activiteiten door de goede verbinding met het Eemmeer en de goede bereikbaarheid per auto via de A1. Het Ocrieteiland bezit een klein haventje dat wordt gebruikt door zeeverkenners en een kanovereniging. Direct ten noorden van het Ocrietterrein bevindt zich Jachthaven Kroeze. Deze recreatieve haven telt tientallen (zeil-)jachten, een werkplaats, een winterstalling en een café-restaurant.

Door de extreme openheid, de historische verkaveling en het typische veenweidekarakter is het ontginningslandschap van Arkemheen-Eemland internationaal uniek. Het Rijk heeft Arkemheen-Eemland in de Nota Ruimte aangewezen als één van de twintig Nationale Landschappen in Nederland. Eemland is met zijn grote oppervlakte aan grasland een belangrijk gebied voor weidevogels en overwinterende zwanen. De spanning tussen economische activiteiten en het behoud van ecologische en

landschappelijke waarden in polders is groot. Daarom is ten noorden van het Ocrietterrein in de Eemnesserpolder een 500 hectare groot reservaat (stiltegebied) gecreëerd dat wordt beheerd door Vereniging Natuurmonumenten. De locatie rondom het Ocrietterrein ligt centraal in Eemland langs de rivier en is daardoor zeer in trek bij natuurliefhebbers, wandelaars en fietsers. Het Zuiderzeepad, de Eemlandroute, de Grote Polderroute en het Nesserpad door het stiltegebied raken allemaal aan het Ocrietterrein.

Natuur & recreatie

eemdijk

jachthaven"kroeze"

jachthaveneembrugge

jachthaven"het raboes"

kanovereniging"meander"

scouting"mango kwane wilco jiskoot"

hengelsportvereniging"de snoekbaars"

nesserpad zuiderzeepad

eemland route

zuid

erze

e ro

ute

(LF2

3)

NAP route (LF9)

8

12

1913

20

25

11

Jachthavens Wandelroutes Fietsroutes


De Ecologische Hoofd Structuur (EHS) is een samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen belangrijke natuurgebieden in Nederland. Het vormt de basis voor het Nederlandse natuurbeleid. Het is de basis van een beleidsplan dat tot doel heeft de natuurwaarden in Nederland te stabiliseren aangezien de achteruitgang van de natuur in een ernstig tempo toeneemt. De EHS levert een bijdrage aan het behoud en de versterking van de biodiversiteit in Nederland en is opgebouwd uit kerngebieden, natuurontwikkelingsgebieden en verbindingszones. Ecologische verbindingszones zijn natuurverbindingen tussen verschillende geïsoleerde natuurgebieden en hebben tot doel de verspreiding en migratie van soorten binnen de EHS te verbeteren. De Eem vormt zo’n verbindingszone tussen veel natuurgebieden in Eemland die onderdeel uitmaken van de EHS, maar ook tussen de Randmeren en de Utrechtse Heuvelrug. Het is daarom van belang om de herinrichting van het Ocrietterrein te toetsen aan de gestelde doelen voor een duurzame verbetering van de ecologische kwaliteit.

Ecologische hoofdstructuur

Ecologische Hoofd Structuur Utrechtse Heuvelrug en de Randmeren Rivier de Eem als verbindingszone


We hebben onderzocht hoe er een kleinschalige villawijk kan worden gerealiseerd met vrije kavels aan het water, terwijl de meest waardevolle opstallen van de fabriek kunnen worden behouden door ze een nieuwe functie te geven. Het dorp Eembrugge kenmerkt zich door lintbebouwing; het bouwen van losse huizen aan weerszijden van de Eemweg. Daardoor is er in het dorp een voelbare verbinding tussen de weg en het omringende landschap. Door het feit dat de Eemweg geheel aan de westrand van het fabrieksterrein ligt blijkt het doorzetten van lintbebouwing ter plaatse van het Ocriet-terrein geen logische keuze. Via verkavelingsstudies ontdekten we dat de ideale wijkopbouw zowel ontstaat vanuit typische kenmerken van het dorpje Eembrugge als het groeipatroon van de fabriek.

Een nieuwe stedenbouwkundige structuur

OCRIET-HAVEN

Kavelstudie 1 Kavelstudie 2 Kavelstudie 3

Kavelstudie 4 Kavelstudie 5 Kavelstudie 6

Eembrugge: lintbebouwing waardoor zicht op landschap Eembrugge: groene tuinen aan het water Eembrugge: hagen langs de rijweg


De structuur van het wijkje bestaat uit ‘groene en blauwe vingers’ die de richting volgen van de diverse fabrieksuitbreidingen door productiehallen met sheddaken. Een groot voordeel van de vingerstructuur is dat het de openheid tussen de polder en de rivier - een typische kenmerk van lintbebouwing - garandeert. De vingerstructuur wordt opgespannen door een tweetal markeringen; hoogteaccenten met een bijzondere functie. De Ocrietsilo uit 1952 met fabriekshallen uit 1934 aan de noordzijde en het appartementengebouw The Factory aan de zuidzijde. Beide markeringen kenmerken zich door een combinatie van een hoogteaccent in bouwvolume, een verhard openbaar terrein met parkeerplaatsen en een terras aan het water. Langs de Eem verbindt een looproute met bruggen de markeringen, de woonstraten en het water met elkaar. In de Eem liggen aanmeersteigers voor (zeil-)jachten. In de blauwe vingers kunnen kleinere sloepen en bootjes worden aangemeerd aan privésteigers.

Ontwikkeling van het fabrieksterrein

Voormalig dijktracee

Huidige en nieuwe dijktracee Nieuwe bebouwing met twee bakens

Bestaande bebouwing

Nieuwe wegenstructuur

N414

Bestaande wegenstructuur

�0�019�01967195719341933


Ocriet-Haven draagt bij aan het versterken van de EHS. De kammenstructuur van in elkaar grijpende groene en blauwe vingers met zachte rietoevers leveren een bijdrage aan de verscheidenheid en biodiversiteit van het natuurlandschap. De kavels kenmerken zich door groene tuinen met hagen. De hagen vormen de perseelsranden en dienen als schuilplaats en verbindingsnetwerk voor vogels, kleine zoogdieren en insecten. De blauwe vingers vormen een luw gebied voor vissen en amfibieën en zijn een zeer geschikt broedgebied. Ze eindigen in een moerassige poel. Hier zal men voorn, snoek en jonge vis aantreffen. Langs de harde kades ter plaatse van de overgang naar de Eem zal men snoekbaars en baars treffen en in het diepe, stromende deel van de rivier blei, brasem, paling en meerval.

Ecologische hoofdstructuur

Zachte oevers

Groene hagen

Zachte oevers Groene hagen Biodiversiteit

BomenPolderstructuur

Water


Het terrein van de gesloopte delen van de fabriek wordt opnieuw ingedeeld. Daardoor ontstaat een kleinschalig woonmilieu dat is opgebouwd uit stroken met vrije kavels van elk minimaal 500m2 grondoppervlak. De kavels hebben een diepte van circa 21 meter en een breedte van minimaal 24 meter. Binnen de strokenopzet zijn eenvoudig bredere kavels aan het water te realiseren tot 1000m2. Daardoor kan het reageren op de wisselende vraag uit de markt zonder dat de openheid van het landschap wordt aangetast vanaf de Eem en vanaf de Eemweg. Aan ieder kavel kan een privéaanlegsteiger voor sloepen en kleine zeilboten (optimisten, lasers) worden gebouwd. Groene hagen vormen de perceelsgrenzen, zoals men ook in het aangrenzende Eembrugge veel aantreft. Ze waarborgen de privacy tussen de kavels onderling en naar de ontsluitingsstraten. Aan de zijde van de waterstroken komen groene taluds met rietoevers. De bestrating op het kavel wordt gemaximaliseerd als percentage van het kavel en is fysiek verbonden met de woning. Doordat het oprit, het huis, het terras en de steiger met elkaar zijn verbonden wordt

voorkomen dat de kavels ‘versnipperen’. Grote tuinen, hagen en rietoevers zorgen nu voor een groene, mensen diervriendelijke wijk.

Bouwkavels

Principe verkaveling: vrijheid binnen groenstructuur


De maximale afmetingen van de woningen worden, evenals de minimale afstanden tot aan de perceelgrenzen, vastgelegd. De huizen hebben een hoofdbouw van met een maximum grondvlak van 8 bij 12 meter. Het bouwvolume is maximaal 2 bouwlagen + eventueel een kap. De goothoogte is maximaal 5 meter en de nokhoogte maximaal 9 meter. Kleine uitbouwen op de begane grond zijn mogelijk. De richtingen van de hoofdbouw en een eventuele kap staan haaks op de straat. De grootte van de woning kan 200 tot 250m2 GBO zijn. Op bredere kavels kunnen de woningen tot 350m2 GBO worden gebouwd. Er dient ten minste 3 meter van de perceelgrenzen vrij te worden gehouden, waardoor een transparant bebouwingspatroon met goed bruikbare grote tuinen ontstaat. Op ieder kavel wordt tenminste 1 inpandige parkeerplek gerealiseerd. Er worden geen losse carports gebouwd. In extra bezoekersplekken is voorzien nabij The Factory en de Ocrietsilo.

De stedenbouwkundige structuur van stroken en hagen vormt een sterk structurerend kader.

Dat laat veel vrijheid toe voor individueel gewenste bouwstijlen. In Ocriet-Haven kunnen moderne villa’s naast traditionele kapwoningen worden gerealiseerd.

Woningen

Terreinverharding gekoppeld aan woonhuis


Aan de zuidzijde wordt een slank appartementengebouw van 6 a 7 verdiepingen gerealiseerd; The Factory. Deze heeft qua schaal en vorm een duidelijke relatie met de Ocrietsilo aan de noordzijde. Samen markeren ze Ocriet-Haven. Elke verdieping telt circa 230m2 BVO. Op de begane grond kan een bedrijfsruimte of wijkondersteunende functie worden gehuisvest van ongeveer 200m2 GBO met een grote (collectieve) tuin. Daarboven kunnen 12 (zorg)appartementen van 90 m2 GBO of 6 luxe panorama-penthouses van 180m2 GBO worden gerealiseerd met een fraai uitzicht over Eemland. De uitstraling van The Factory is bij voorkeur industrieel en glasachtig. Het terrein kenmerkt zich door een openbare parkeerplaats en een terras aan de Eem.

The Factory

P

The Factory en de verderop de Ocrietsilo: 2 bakens langs de Eem


De silo en de hal markeren de noordzijde van Ocriet-Haven. Vanwege de ligging aan het water, flankerend aan tal van recreatieve routes en de jachthaven, is dit bij uitstek een plek voor een functie met een recreatief karakter. Door de bestaande vlakvullingen in het raamwerk te verwijderen en de begane grond rondom te voorzien van een transparante glazen pui kan het effect van een op kolommen staande massa worden versterkt. Te denken valt aan een restaurant of brasserie op de begane grond en bijvoorbeeld een pension met 4 tot 6 kamers in de bovenbouw van de silo. De silo kan op het dak worden uitgebreid met een glazen panoramakamer. Dit is een fantastische plek voor vergaderingen, een receptie, een huwelijkssuite of gewoon als uitzichtpunt. Daarmee telt de silo ca. 580 m2 BVO. De productiehal kan dienst doen als onderdeel van het restaurant (keuken), een zalencentrum, kleinschalige bedrijvenhuisvesting of art gallery met bijvoorbeeld ateliers of studio’s aan het water. Een wellnesscentre in het complex is ook denkbaar, waarbij de geslotenheid en massiviteit van de bovenbouw van de silo goed in te zetten is.

Ocrietsilo & Productiehal

P

Het erfgoed kan van regionale waarde zijn


De productiehal is ongeveer 1.500m2 BVO. Om deze grote hal breder bruikbaar te maken zou een patio kunnen worden gemaakt. Deze kan worden ingezet als binnentuin of - in het geval van een wellnesscentre – buitenbassin en brengt licht en lucht tot in de kern van de hal. Het terrein rondom de silo en de productiehal is verhard ten behoeve van openbare parkeerplekken en een terras aan de Eem. Een tuin aan de zijde van de Eemweg biedt mogelijkheden voor speeltoestellen, een boomgaard, beeldentuin, terras of kinderopvang.

Indelingsvrijheid Productiehal door kolommenstructuur Schachten in de Ocrietsilo, panorama zicht over het landschap

Wonen, recreatie en cultuur aan de Eem Horeca en een terras aan het water

De Ocrietsilo en de Productiehal bieden een veelheid aan gebruiksmogelijkheden


Dat we pleiten voor behoud van enkele delen van de Ocrietfabriek behoeft inmiddels geen verder betoog meer. We hopen met dit onderzoek op het reeds door de gemeente Eemnes en de grondeigenaren ingezette proces positieve invloed uit te oefenen door niet-onderzochte potenties zichtbaar te maken. Er zijn duidelijk volop kansen aanwezig. We hebben tijdens dit onderzoek op waardering en steun kunnen rekenen van onder anderen USINE, het Stimuleringsfonds voor Architectuur, Architectuur Lokaal, Bond Heemschut en de Provincie Utrecht.

Op dit moment lijkt, mede vanwege het huidige economische tij, het plan Eembrugge-Haven niet goed aan te sluiten op de marktsituatie. Daarnaast is het een gegeven dat ten tijde van het publiceren van dit onderzoek over het voorontwerp van de bestemmingsplanwijziging ten behoeve van het realiseren van Eembrugge-Haven (nog) geen vooroverleg met de Provincie Utrecht heeft plaatsgevonden en het voorontwerp ook (nog) niet is voorgelegd aan Welstand en Monumenten Midden Nederland.

Van dit vacuüm zou gebruik kunnen worden gemaakt om de beide plannen te vergelijken. Een beschouwing in zowel financiële als ruimtelijke zin biedt wellicht nieuwe kansen voor een afgewogen, zorgvuldige en bespoedigde herontwikkeling van het Ocrietterrein.

SLOTWOORD

Bouwtechniek in Nederland, constructies van ijzer en beton 1800-1940, door Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1988

Nota Belvedere, beleidsnota over de relatie cultuurhistorie en ruimtelijke ontwikkeling, door ministeries van VROM, OCW, LNV en V&W, juli 1999

Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland Open en Vitaal, door Stuurgroep Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland, mei 2007

Ideeën voor een plek, uitwerking Ocrietterrein, door BugelHajema adviseurs i.o.v. Gemeente Eemnes, oktober 2008

Diverse correspondentie en gesprekken met deskundigen en betrokken partijen, vanaf maart 2009

Richtlijnen bouwhistorisch onderzoek, door Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Stichting Bouwhistorie Nederland,

Vereniging Nederlandse Gemeenten, Atelier Rijksbouwmeester, Rijksgebouwendienst, april 2009

Bouwarchief gemeente Eemnes, april 2009

Cultuurhistorische effectrapportage, door Kees Volkers i.o.v. Provincie Utrecht, mei 2009

Een cultuur van ontwerpen, visie architectuur en ruimtelijk ontwerp 2009-2012, door Rijksgebouwendienst

Folder en website www.eembruggehaven.nl door Drieklomp Makelaars en Rentmeesters, 2010

Historie Ocrietfabriek deel 1, door Rom van der Schaaf en Mathijs Witte i.o.v. Historische Kring Eemnes, december 2010

Historie Ocrietfabriek deel 2, door Rom van der Schaaf en Mathijs Witte i.o.v. Historische Kring Eemnes, maart 2011

Bronnen

Aan dit onderzoek werkten mee: Daniel Peters, Joep Mollink, Simon Christiaanse en Elisabeth Bonavera. Een bijzonder dankwoord gaat uit naar Mathijs Witte en Eric Nijhof van Usine Utrecht voor hun enthousiasme en het delen van hun cultuurhistorische kennis. We danken de Historische Kring Eemnes voor het ter beschikking stellen van de in deze uitgave opgenomen archieffotos. Het onderzoek werd fi nancieel ondersteund door het Stimuleringsfonds voor Architectuur.

Op dit onderzoek, stedenbouwkundige en architectonische ontwerpen en voorstellen is het wettelijke auteursrecht van toepassing. Een en ander mag niet worden gebruikt, openbaar gemaakt en/of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de directie van MOPET architecten. Ondanks het feit dat we onze uitdrukkelijke best hebben gedaan om betrouwbare bronnen raad te plegen kunnen we helaas niet garanderen dat deze uitgave vrij is van mogelijke onjuistheden of onjuiste interpretaties.

© MOPET architectenAmsterdam, juni 2011

OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:MOPET architecten, Amsterdam

[email protected]

Colofon

OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:OCRIET-HAVEN is een onderzoek van:

6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - Eemnes6� Ocriet-Haven - EemnesMOPET architecten © 2011

Ocriet-Haven

Documents

Transcript of Ocriet-Haven