NU’91 MAGAZINE - November 2014 - 23e jaargang - Nr · ZORGANNONUMMER 141 - 3 Zorg anno NU is het...

ZORGANNONUMMER 141 - 1ZORG

AN

NON

U

Formule voor

succesvolle VAR

Ervaar het zelf

Excellente zorg rond

overlijden

NU’91 MAGAZINE - November 2014 - 23e jaargang - Nr.141

Met Zorg overdragen

ZORGANNONUMMER 141 - 2

6

Inhoud

Stand van

zaken cao’s

In de VVT sector lag er eind september dan eindelijk een onderhandelaarsakkoord. De cao onderhandelingen voor de GGz en de Ziekenhuizen slepen zich nog steeds voort.

Excellente zorg rond overlijden

Formule voor succesvolle VAR8

Het is niet vanzelfsprekend dat een VAR succesvol is en daadwerkelijk invloed kan uitoefenen binnen een zorg-

organisatie. Dat vereist enthousiasme, inspanning en inzicht.

14 10 Met zorg overgedragen

16In de praktijk is er weinig samenwerking tussen zorgverleners en uitvaartverzorgers, ondanks dat de door hen geleverde zorg in elkaar overloopt.

Ervaar het zelf

Niet de zorgverlener bepaalt wat goede zorg is. Goede zorgis zorg die als goed ervaren wordt door degene die de zorg ontvangt.

Een soepele overgang van het ziekenhuis naar een thuissituatie waarin de patiënt professionele zorg nodig heeft, vraagt om zorgvuldigheid van met name de instelling die de patiënt ontslaat.

16


Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van deverpleging en verzorging. Hoofdredactie en eindredactie: Yvonne Sturkenboom

Redactie: Ruth Heiligers, Jos Kaldenhoven, Redactieadres: Bernadottelaan 11, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht, Tel. 030 - 296 41 44, Fax. 030 - 296 39 04, [email protected]

Bladmanager: Yvonne Sturkenboom. Vormgeving en productie: Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam www.flickr.com/eriksetalge,

Advertentie-exploitatie: NU’91, Utrecht, T 030-2964144, [email protected]. Uitgever NU’91, Utrecht, ISSN 0927 - 4774.

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten

en menigen van NU’91.

Hoofdkantoor NU’91 en regio’s: Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. T 030-296 41 44, F 030-2963904, Groningen, Friesland, Drenthe: Richard Wisman, Overijssel, Gelderland:

Gorrit Smit, Utrecht, Flevoland: Ymke Hylkema Noord-Holland: Esther Tibbe, Limburg, Noord-Brabant: Peer Meesters, Zeeland, Zuid-Holland: Mark Froklage

Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91: Maandag t/m donderdag van 9.00 - 17.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of [email protected]. Graag lidmaat-

schapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken. NU’91 online: www.nu91.nl

Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in.

U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. Of kijk eerst even op www.blijfbetrokken.nl colo

fon

Voorzitter NU’91

Column

24 september j.l rond 7.00 uur ging de wekker. Althans dat dacht ik even. Het bleek mijn telefoon te zijn. Rond midder-nacht had ik de cao onderhandelaar nog gesproken, waarbij hij vertelde dat - na uren schorsing - het overleg voor de cao VVT toch echt voortgezet zou worden die nacht. En dat er dan zo’n zes uur later een onderhandelaarsakkoord blijkt te zijn, mag een klein wonder heten. Met álle werknemers- en werkgeverspartijen een onderhandelaarsakkoord sluiten is niet alleen goed voor onze achterban, maar voor de hele branche. Met overgrote meerderheid hebben inmiddels onze leden die werkzaam zijn in deze sector ingestemd met de nieuwe cao.Jaren geleden stond ik in het ziekenhuis waar ik toen werkte aan de wieg van een Verpleegkundige Adviesraad (VAR) in wording. Het mocht beslist geen tweede OR worden, de VAR moest zich bezig houden met de inhoud van het vak. In deze editie van Zorg anno NU vertelt een actief NU’91 lid over het reilen en zeilen van de VAR in zijn organisatie. Ik ben benieuwd of de ideeën die er waren bij de oprichting, zijn waargemaakt.Een andere verpleegkundige, die ook trainer is bij een zorg-ethisch lab, vertelt hoe dit lab met haar activiteiten gezond-heidszorgers wil laten nadenken over de dagelijkse zorg die zij geven, door hen te confronteren met hun eigen gedrag. Ook komt een transferverpleegkundige aan het woord over het belang van een goede overdracht tussen het ziekenhuis en de thuiszorg of het verzorgings-/verpleeghuis. Zeker nu de opnametijd in ziekenhuizen steeds korter wordt, is een goede overdracht van grote waarde voor de patiënten. Ik hoop natuurlijk zoveel mogelijk leden te ontmoeten in de NU’91 stand op NUrsing Experience. Tegen die tijd is het jaar alweer bijna om. Wij staan natuurlijk al in de startblokken voor 2015. Wil je met ons mee doen, meld je dan aan als redacteur. Maken we er samen ook volgend jaar weer een mooi blad van.

Klein wonder

Monique Kempff

Voorzitter NU’91

Column


NUinhet Nieuws!

Met het project Begeleiding zonder stempel willen Vereniging LFB,

COC Nederland en Vilans begeleiders in de zorg handvatten bieden

voor de ondersteuning van lesbische, homo-, bi- en transseksuele

(LHBT) mensen met een verstandelijke beperking. Met dit project

wordt begeleiders en instellingen een ‘roze bril’ opgezet. Het moet

hen (meer) bewust maken van het feit dat ook onder hun cliënten

LHBT’ers zijn. Dat bewustzijn moet leiden tot een meer homovrien-

delijke cultuur binnen zorgorganisaties.

Het tot nu toe verzamelde materiaal is ondergebracht in de

digitale instrumentenbox Begeleiden met een roze bril die nu

nog wordt uitgetest. Meer materialen en methodes zijn welkom

bij Hilair Balsters: [email protected].

kennispleingehandicaptensector.nl > LHBT-project

De bevoegdheden van gespe-

cialiseerde verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten

met betrekking tot het voorschrijven van medicijnen, lopen

nog niet altijd in de pas met de dagelijkse praktijk. Dat blijkt

uit het onderzoek Nurse prescribing waarop Marieke Kroezen

onlangs promoveerde.

In de dagelijkse praktijk blijken er grote verschillen te bestaan

in de mate waarin en de manier waarop wordt voorgeschreven

door verpleegkundigen. In het ene ziekenhuis schrijven zij voor

volgens afgebakende protocollen of louter in overleg met

een medisch specialist, in een ander ziekenhuis kunnen zij

hun bevoegdheid veel ruimer in de praktijk brengen.

Het promotieonderzoek van Kroezen toont aan dat de voor-

schrijfbevoegdheid een waardevolle aanvulling voor de

gezondheidszorg kan zijn, maar ook dat er nog een aantal

obstakels zijn. ‘De wettelijke bevoegdheid van verpleegkundig

specialisten om geneesmiddelen voor te schrijven is over het

algemeen breder dan hun zeggenschap daarover op de werk-

vloer’, stelt de onderzoeker.

nivel.nl > nieuws > verpleegkundige-geeft-zelfde-

recept-als-arts

Het Zorgportfolio - het gratis digitaal portfolio voor alle zorgprofessionals - is nu ook bereikbaar via een app. De app is gekoppeld aan Facebook, waardoor je makkelijk anderen kunt informeren over je portfolio. De inloggegevens voor de app zijn dezelfde als voor je Zorgportfolio. Als je nog geen account hebt, ga dan naar www.zorgportfolio.nl voor meer informatie en om een account aan te maken. Daarna kun je ook de app downloaden. gratis downloaden via de Apple Store of Google Play

Bevoegdheid enpraktijksituatie verschillen

Begeleiden met een roze bril

Zorgportfolio ook beschikbaar

via app


NU’91 wil met jonge verpleegkundigen

en verzorgenden op e-Safari gaan om

hun ideeën over de toekomst van de

zorg en hun wensen met betrekking tot

hun belangenvertegenwoordiging in

beeld te brengen.

We willen de generatie van NU beter be-

grijpen om de gezondheidszorgers van

straks optimaal te kunnen helpen.

Wat vinden jullie belangrijk, in je werk

én privé? Gedurende vijf dagen willen

we via een online community met acht

personen ‘in gesprek’. Het gaat je maxi-

maal 30 minuten per dag kosten - op

een moment die past in jouw agenda -

en als dank krijg je een bol.com

cadeaubon van € 30,-.

De e-Safariweek start medio november.

Wil je deelnemen? Laat het ons weten

via [email protected]

NU in het Nieuws

Het Platform Medicatieveiligheid heeft een addendum (aanvulling) uitgebracht bij de

Veilige principes in de medicatieketen VVT.

Deze aanvulling omvat:

• actualisatie en aanvulling op enkele onderdelen in de Veilige principes

• actualisatie van beschikbare richtlijnen en hulpmiddelen

Zorgmedewerkers hebben vaak vragen over het toepassen van de Veilige Principes in de

praktijk. Het platform geeft antwoord op veel gestelde vragen over bijvoorbeeld dubbele

controle, toedienlijsten, actuele medicatieoverzichten en het werken met distributiesystemen.

Ook kun je in de interactieve rubriek Stel een praktijkvraag direct een vraag stellen die

betrekking heeft op dit onderwerp. Of bekijk de vragen van andere verzorgenden.

Misschien kun je iemand met jouw praktijkkennis verder helpen!

zorgvoorbeter.nl/ouderenzorg > aanvulling Veilige principes in de medicatieketen

Met NU’91 op e-Safari

Medicatieveiligheid

Kindermishandeling app voor zorgverleners

Blijf op de hoogte

Wil jij door NU’91 ook op een snelle en efficiënte manier op

de hoogte gehouden worden van ontwikkelingen rond jouw cao en van andere belang-

rijke werkgerelateerde zaken? Zorg er dan voor dat wij jouw e-mailadres hebben.

Stuur een mailtje naar [email protected] en vermeld je naam, je lidmaatschaps-

nummer en het e-mailadres waarop je de informatie van NU’91 wilt ontvangen.

De overheid heeft in september de app Info Delen

gelanceerd. Deze app geeft spelregels voor het

zorgvuldig uitwisselen van informatie bij signalen

van kindermishandeling. tussen hulp- en zorgverleners

en het Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kinder-

mishandeling (AMHK), de Gezinsvoogdij en de Raad voor

de Kinderbescherming. Deze app is een aanvulling op de

Meldcode-app, waarin de vijf stappen van de meldcode huiselijk

geweld en kindermishandeling worden uitgelegd.

gratis te downloaden via de Apple Store of Google Playstore


V&V2020


Stand van zaken cao’sCAO onderhandelingen

Update overleg cao GGz Na anderhalf jaar van onderhandelen is een nieuwe cao GGz nog niet in zicht. Dat is zeer zorgelijk, zeker gezien de nijpende situatie waarin de GGz zich op dit moment bevindt. GGz Nederland heeft een onoverkomelijk struikel-blok opgeworpen door de eis te stellen dat voor er verder gepraat wordt, de werknemersorgani-saties akkoord moeten gaan met het voorstel van de werkgeversdelegatie om de maximale duur van de wachtgeldvergoeding in één keer terug te brengen van 63 naar 24 maanden. Verder wil GGz Nederland de afspraken uit het sociaal akkoord niet nakomen, zoals beperking van flexwerk en behoud van banen. Het in één keer volledig terugbrengen van de vergoeding is voor de werknemersorganisaties onacceptabel. Zij zijn bereid na te denken over het eventuele geleidelijk terugbrengen van de duur van de wachtgeldvergoeding, mits daar goede ver-vangende regelingen (van werk naar werk en transitievergoedingen) tegenover staan.


Nieuwe cao VVT Op 24 september heeft NU’91 samen met de andere vakbonden een onderhandelaarsakkoord bereikt met

Actiz en BTN voor een nieuwe cao VVT. Gezien de grote maatschappelijke onrust over de stelselwijzigingen in de langdurige zorg

was het meer dan ooit van belang dat dit keer - in tegenstelling tot de vorige twee cao’s in deze sector - wel een akkoord bereikt

zou worden, waarin álle werkgevers- en werknemerspartijen zich konden vinden.

De nieuwe cao bevat onder andere een loonsverhoging van ruim twee procent. Daarnaast zullen nul-urencontracten alleen in

uitzonderlijke situaties afgesloten worden. NU’91 is van mening dat de onderhandelingen tot een afgewogen pakket voor de

VVT hebben geleid. Het akkoord is dan ook met een positief advies voorgelegd aan de leden die werkzaam zijn in deze sector.

Met overgrote meerderheid hebben de leden inmiddels ingestemd met het door de onderhandelaars bereikte akkoord.

De nieuwe cao loopt van september 2014 tot 1 april 2016.

Update overleg cao Ziekenhuizen Ook de negende over-legronde cao Zie-kenhuizen heeft geen resultaat opgeleverd. De verbetering die de vakbonden willen bereiken voor de 190.000 werknemers in de ziekenhuizen, bleef ook tijdens deze overlegronde ver uit zicht.De werkgevers bieden een cao met een looptijd van 36 maanden waarin geen of slechts beperkt ruimte is voor loongroei. Ook willen ze een gedwongen inzet van het persoonlijke levensfase budget, versobering van het wachtgeld en afschaffing van de werkgeversbijdrage voor de aanvullende ziek-tekostenverzekering.De vakbonden zien daarnaast dat de werkge-vers onvoldoende oog hebben voor de vak-bondseisen rond doorgeschoten flexwerk, regionale toeleiding naar werk en verhoging van het scholingsbudget. Een volledig overzicht van de verschillen in inzet tussen werknemers - en werkgeversorganisatiesvind je op: nu91.nl > nieuws > geen resultaat cao ziekenhuizen.

De druk op werkgevers

wordt opgevoerd.We gaan

actie voeren!Houd onze website in de gaten.

Op nu’91.nl vind je ook alle informatie over de andere cao’s.


succesvolle VAR

Vijf jaar geleden hebben wij binnen GGz Breburg - in 2010 ontstaan uit de fusie tussen GGz Regio Breda

en GGz Midden-Brabant - de verpleegkundige en verzorgende adviesraad (VAR) opgericht.

Bij de oprichting werd een externe VAR deskundige, een interne adviseur en uiteraard de Raad van

Bestuur betrokken. De Raad kwam met het voorstel om de zetels te verdelen per nieuwe zorgeenheid.

De organisatie was immers flink veranderd. Dit leverde acht zetels op; elke zorggroep kreeg zijn VAR lid.

Daarnaast werd het oorspronkelijke reglement teruggebracht van drie-en-veertig naar drie A4-tjes met

kort en bondig de visie, missie, doelstelling en werkwijze van de VAR.

Formule voor Een verpleegkundige en verzorgende adviesraad (VAR) heeft als kerndoel

de kwaliteitsverbetering van de zorgverlening. Door haar adviserende rol

naar directie of Raad van Bestuur heeft de VAR vanuit de invalshoek van de

verpleging en verzorging een stem in het beleid van de organisatie. Daarnaast

stimuleert de VAR beroepsinhoudelijke ontwikkelingen.

Een enerverende en innoverende tocht met scherpe bochten en mooie kansen

Tekst: Peter Tieleman

Van de werkvloer


Van de werkvloer

Belangrijke elementen van de succesformule Het is niet vanzelfsprekend dat een VAR succesvol is en daad-

werkelijk invloed kan uitoefenen binnen de zorgorganisatie.

Wij denken een ‘formule’ te hebben ontwikkeld die de kans

op succes zeer reëel maakt.

• Nieuwe werkwijze; keep it simple

Een heikel en regelmatig terugkerend punt voor veel advies-

raden betreft de facilitering, vooral in tijd. Onze VAR vergadert

in principe elke maand, indien nodig meer of als het kan

minder. Elk VAR lid maakt een jaarplan, samen met zijn zorg-

groep directeur. Daarin worden ook de faciliteiten voor de

VAR-leden afgesproken. Dit werkt in de praktijk prima.

Raden van Bestuur vervullen steeds meer de rol van toezicht-

houder en procesbewaker. Ons doel is dan ook om lager in de

organisatie aansluiting te zoeken om zo de meerwaarde van

de VAR ook bij het management over het voetlicht te krijgen.

Om de verbinding met de Raad niet te verliezen is er minstens

eenmaal per jaar een gezamenlijk overleg en worden de cen-

trale VAR activiteiten, zoals adviesaanvragen en de organisatie

van mini symposia of studiebijeenkomsten, in overleg geor-

ganiseerd. Een van de raadsleden is contactpersoon voor de

VAR. Deze aanpak werkt uitstekend. Zowel op centraal als de-

centraal niveau wordt de VAR steeds vaker gezien en gehoord.

• Een goed begin: alvast het halve werk

De VAR is in mei 2010 - in het kader van de Dag van de

Verpleging - met een bus langs vrijwel alle locaties gereden

onder het motto: de VAR komt naar u toe. In de bus was via

diverse beeldschermen een presentatie over de VAR te zien.

Deze tour gaf ons de kans in gesprek te komen met verpleeg-

kundigen en verzorgenden over wat hen in hun werk vooral

bezig houdt en wat zij belangrijk vinden. Eén thema sprong

er direct uit: veiligheid. In de jaren daarna hebben we in nau-

we samenwerking met NU’91 - in de persoon van Jacqueline

den Engelsman - en met de lokale politie, op diverse locaties

met succes de workshop Aangifte doen aangeboden.

• Mini-symposium; een podium voor verpleegkundigen en verzorgenden

De VAR moet volgens ons - naast een formele adviesfunctie -

ook een voortrekkersrol vervullen. Elk jaar organiseren we

een mini-symposium waarin we een centraal thema als ambu-

lantisering, professionalisering (nieuwe beroepsprofielen),

veiligheid of herstel ondersteunende zorg aansnijden en waar

verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en verzorgen-

den een podium krijgen aangeboden om in de vorm van

workshops zelf iets onder de aandacht te brengen.

Onze organisatie bestaat uit ruim 2000 medewerkers waar-

van bijna de helft bestaat uit verpleegkundigen en verzorgen-

den. Elk jaar weer zijn er mensen bereid om vanuit hun eigen

enthousiasme hun collega’s deelgenoot te maken van nieuwe

ontwikkelingen binnen hun werk. De feedback die zij op deze

manier krijgen kan zeer waardevol zijn.

De steeds beter bezochte symposia blijken een bron van in-

spiratie te zijn. We verwelkomen ook steeds vaker medewer-

kers uit andere disciplines en managers, die benieuwd zijn

naar wat verpleegkundigen en verzorgenden bezighoudt.

Een volgende stap is om de symposia ook toegankelijk te

maken voor verpleegkundigen van buiten onze eigen organi-

satie. Zo bevorderen we niet alleen de mogelijkheid in elkaars

keuken te kijken maar ook om nog meer samen ‘te koken

en te eten’.

• Samen, samen en nog eens samen

Een VAR die louter bezig is met adviesaanvragen kan snel

verzanden in de rol van vergadertijger. Om gerichter en doel-

matiger te kunnen werken hebben de VAR en de OR een

convenant gesloten. Wij informeren elkaar en kunnen zo een

duidelijke scheiding aanbrengen tussen de zaken die onder

de verschillende gremia vallen. Grofweg: individuele zaken

liggen bij de vakbondsconsulenten, algemene arbeidsvoor-

waardelijke en bedrijfstechnische zaken bij de OR en beroeps-

inhoudelijke zaken bij de VAR. Waar nodig zullen we onze

adviezen op elkaar afstemmen maar altijd gescheiden indienen.

Sinds vorig jaar vormt ook de vakgroep verpleegkundig

specialisten een onderdeel van de VAR en is hiermee een

officieel erkend overlegorgaan geworden met bijhorende

faciliteiten.

Het blijft echter goed opletten en hard werken om de onder-

linge communicatie en de afstemming zo optimaal mogelijk

te houden. De bereidheid om goed samen te werken is echter

steeds aanwezig. Deze vorm helpt en voorkomt versplintering

en verwarring bij alle betrokkenen.

• Zonder ‘goede Raad’, geen VAR

Het belang van de VAR wordt van harte onderschreven door

onze Raad van Bestuur. Wij krijgen hulp bij het organiseren

van bijeenkomsten, waarbij de Raad ook altijd vertegenwoor-

digd is. De Raad ziet dat verpleegkundigen en verzorgenden

een belangrijke rol vervullen in de organisatie. Het betrekken

van verpleegkundigen en verzorgenden bij inhoudelijke ver-

anderingen en innovaties is de laatste jaren dan ook flink toe-

genomen. Wij zien dat als een mooie kroon op ons eerste

jubileum.

NOOT: Peter Tieleman is verpleegkundige en lid van de VAR bij GGz Breburg.

Heikel punt voor veel verpleegkundig adviesraden is de facilitering


In de praktijk

Ontslag uit het ziekenhuis binnen 24 uur na een liesbreukoperatie is

gemakkelijk te regelen. Geen thuiszorg nodig; een ontslagbrief van de

specialist aan de huisarts volstaat. Ontslag verlenen wordt een stuk

complexer wanneer een patiënt ook thuis afhankelijk is van professio-

nele hulp. Bijvoorbeeld als er sprake is van sondevoeding, pijnbestrijding,

terminale zorg of intraveneuze medicatie.

De dagen dat je in het ziekenhuis

kon uitzieken zijn lang voorbij.

Zo snel mogelijk naar huis, dat ziet

het ziekenhuis graag en het heeft

ook de voorkeur van de meeste

patiënten. Weer naar huis gaan als

je thuis geen zorg meer nodig hebt,

kan zonder problemen.

Minder vanzelfsprekend wordt het

wanneer in de thuissituatie wel

ondersteuning van professionele

zorgverleners nodig is.

Tekst: Jos Kaldenhoven

Met zorg overdragen

Een goede transfer van de zorg is mogelijk, maar er zijn zwakke schakels in de keten


Lees verder op pagina 12

In de praktijk

Ontslag van patiënt met complexe zorgvraag moet goed worden begeleid

Mevrouw Maarsman (48) ligt op de afdeling chirurgie van het

Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). Zij heeft een maagverkleining

ondergaan. Postoperatief zijn er complicaties opgetreden.

Mevrouw kan tijdelijk niet eten, moet intraveneus gevoed wor-

den en heeft ondersteuning nodig bij alledaagse handelingen,

de zogenaamde algemene dagelijkse levensverrichtingen (ADL).

Mevrouw woont samen met haar man in een rijtjeshuis, in een

Brabants dorp. Zij hebben twee kinderen die beiden in het bui-

tenland wonen en werken. Er is weinig contact met de buren.

De betrokken chirurg vindt dat mevrouw naar huis kan, omdat

de volgende chirurgische ingreep pas over een week of vijf zal

plaatsvinden. Daarop belt de verpleegkundige van de afdeling

het transferpunt van het ziekenhuis, een intern bureau dat als

liaison fungeert tussen ziekenhuis en de thuiszorgorganisaties.

Transferpunt Wietske van Hal werkt als verpleeg-

kundige bij het transferpunt van het JBZ in ’s-Hertogen-

bosch. Het in juni 2011 officieel geopende ziekenhuis

heeft 730 bedden. Met 65.000 operatieve verrichtingen

en ruim 38.000 klinische opnames per jaar is het JBZ een

groot ziekenhuis. Met een duidelijk manco: het zieken-

huis beschikt nog niet over een Elektronisch Patiënten

Dossier (EPD). Een conflict met het softwarebedrijf dat

het EPD zou ontwikkelen is daar debet aan.

Van Hal ziet per dag acht tot tien aanmeldingen bij het

transferpunt binnenkomen. Voor elk van deze patiën-

ten moeten dingen geregeld worden. ‘Op het moment

dat op de verpleegafdeling de ontslagdatum bekend

is, gaat er een seintje naar het transferpunt.


In de praktijk

Vervolg van pagina 11

Verpleegkundige overdracht En juist die informa-

tieoverdracht is (te) vaak onvoldoende. Dat roept niet alleen

irritatie op bij zorgverleners die daarvan afhankelijk zijn, maar

brengt ook grote risico´s met zich mee voor de patiënt.

Ruim 800 (transfer)verpleegkundigen, verzorgenden, afde-

lingshoofden, teamleiders en zorgcoördinatoren uit zieken-

huizen en andere zorginstellingen reageerden op de oproep

deel te nemen aan een onderzoek (mei 2014) over verpleeg-

kundige overdracht. Het onderzoeksrapport: Verpleegkun-

dige overdracht, een geoliede machine? van het Nictiz dat in

september 2014 werd gepubliceerd, legt een reeks van te-

kortkomingen bloot: de overdacht is onvolledige, niet-een-

duidige, niet op tijd aangeleverd, niet up-to-date en er wordt

veel te weinig elektronisch overgedragen.

In de richtlijn van NU’91 en V&VN Verpleegkundig en verzor-

gende verslaglegging van september 2011 staat een hele reeks

voorwaarden waaraan de rapportage en een overdracht zou

moeten voldoen:

Een verpleegkundige of verzorgende overdracht is een schrif-

telijke eindevaluatie van het zorgproces. De zorgprofessional

stelt de overdracht op bij overplaatsing van de cliënt naar een

andere afdeling of zorgsetting, of naar de thuiszorgmedewer-

kers en andere disciplines bij ontslag naar huis. De overdracht

moet de continuïteit en de kwaliteit van de zorg waarborgen

door die informatie door te geven die nodig is om het zorg-

proces na overplaatsing voort te zetten. Bij het opstellen van

een schriftelijke overdracht moet een zorgprofessional reke-

ning houden met de kennis en de kunde van de ontvanger.

Het heeft onze voorkeur om elke aangemelde patiënt te be-

zoeken op de verpleegafdeling. In een persoonlijk gesprek,

waarbij ook de contactpersoon van de patiënt aanwezig is,

kun je de zorgvraag het beste inventariseren. Als de patiënt

een voorkeur uitspreekt voor een bepaalde zorgaanbieder,

dan gaat de aanvraag daar automatisch naar toe. Is er geen

voorkeur, dan wordt de minder complexe zorg geplaatst op

Zorgwissel, een online marktplaats voor zorglevering. Elke

organisatie die is aangesloten bij Zorgwissel kan reageren

op de geplaatste zorgvraag. Wie het eerste reageert, krijgt

de toewijzing.’Op dit moment heeft de patiënt inderdaad de

mogelijkheid aan te geven welke zorgaanbieder hij over de

vloer wil hebben, maar of die keuzevrijheid er vanaf januari

2015 ook nog is, is maar de vraag. Veel zal afhangen van de

zorg die nodig is, en of die valt onder de WMO of de zorg-

verzekeringswet.

Bij complexe zorgvragen moet er uiteraard meer geregeld

worden. Van Hal: ‘Bij een complexe zorgvraag moet je denken

aan infuusvoeding, langdurig intraveneus antibioticumgebruik

en terminale zorg. Dat betekent: bestellen van medicijnen,

regelen van de indicatie en aanvragen van apparatuur zoals

infuuspompen. Voor de zorg thuis wordt gebruik gemaakt

van zorgorganisaties die over een medisch-technisch-hande-

len (mth) team beschikken.’

De bemoeienis van het transferpunt houdt op als de boven-

staande zaken geregeld zijn. ‘Een adequate overdracht naar

de thuiszorgorganisatie of naar het verpleeghuis is een taak

van de afdeling’, stelt Van Hal. Bij het transferpunt wordt wel

al rekening gehouden met de wijzigingen voor toewijzing van

zorg die vanaf 2015 gaan gelden. ‘Wij vragen aan de patiënt

en de contactpersoon naar de mogelijkheden voor mantel-

zorg. Daar besteedden we vroeger veel minder aandacht aan.’

Het gesprek met mevrouw Maarsman heeft plaatsgevonden.

Zij heeft haar voorkeur uitgesproken voor de thuiszorgorga-

nisatie in haar dorp. Maar die beschikt helaas niet over een

mth-team. Daarvoor wordt contact gelegd met een andere

zorgorganisatie. In dit geval zorgt de specialist voor een

MSVT-formulier. Dit formulier regelt de Medisch Specialisti-

sche Verpleging Thuis en bevat gegevens over de zorg die

nodig is, hoeveel tijd daarvoor mag worden gedeclareerd en

wie er gebeld moet worden bij problemen.

Op de verpleegafdeling wordt vervolgens toegewerkt naar

het ontslag. Een goede informatieoverdracht naar de thuis-

zorg is daarbij essentieel. Zeker nu er twee organisaties bij

zijn betrokken.


In de praktijk

De richtlijn geeft ook aan dat de overdracht zo mogelijk in

overleg met de patiënt wordt opgesteld en tenminste de

volgende elementen moet bevatten:

• actuele ondersteuningsvragen, zorgproblemen en

verpleegkundige diagnoses

• beoogde resultaten en doelen

• redenen voor de voortzetting van de zorg

• met de cliënt gemaakte afspraken

• persoon bij wie de cliënt na ontslag terecht kan met

eventuele vragen.

Overdracht opstellen niet eenvoudig Omdat de

informatie over een patiënt onvolledig en vaak versnipperd

wordt vastgelegd binnen een zorginstelling, kost het opstel-

len van een overdracht ongeveer 25 minuten. Dit is een zware

aanslag op de schaarse tijd van zorgverleners. Door de on-

volledigheid van de informatie, de tijdsdruk en dubbele admi-

nistratieve lasten, wordt de overdracht door zorgverleners als

een lastige klus ervaren. Het resultaat is daar ook regelmatig

naar. Onvolledige en te late overdrachten leggen een grotere

druk op de ontvangende organisaties. Patiëntenzorg kan niet

tijdig worden georganiseerd en het levert extra risico’s op

voor de patiënt. En als overdrachten onvolledig zijn, moet de

patiënt zelf veel informatie ophoesten, en dat verhoogt de

kans op fouten.

Om de verpleegkundige overdracht te verbeteren, is een lan-

delijke standaard opgesteld op basis van de bovengenoemde

richtlijn: de eOverdracht . Deze standaard kan helpen bij het

oplossen van de knelpunten die uit het Nictiz onderzoek naar

voren kwamen. Het biedt de mogelijkheid informatie een-

duidig, volledig en digitaal over te dragen en de medische en

verpleegkundige gegevens kunnen worden ingelezen vóór

de anamnese. Daardoor kan veiliger worden gewerk, met

minder kans op fouten. Op www.elektronischeoverdracht.nl

vind je een demotool.

Mevrouw Maarsman wordt met de ambulance naar huis ge-

bracht. De familie neemt de materialen mee die door het

ziekenhuis zijn geleverd, zoals infuuszakken en materialen

voor het verzorgen van de insteekopening van het infuus.

De transferverpleegkundige heeft via het facilitair bedrijf de

infuuspomp, de infuussystemen, spuiten en naalden geregeld.

Het mth team dat het infuus regelt, komt een uur nadat me-

vrouw thuis is gekomen het infuus aansluiten. De zorgorga-

nisatie die verantwoordelijk is voor de ADL volgt een half

uurtje later.

De zorgvragen van mevrouw Maarsman en haar mantelzor-

gers blijken weliswaar af te wijken van wat er in de overdracht

is aangegeven, maar gelukkig is het mogelijk om in goed

overleg met betrokken partijen de gewenste zorg toch te

leveren.

Oplossing Een soepele overgang van het ziekenhuis naar

een thuissituatie waarin de patiënt professionele zorg nodig

heeft, gaat niet vanzelf en vraagt om zorgvuldigheid van met

name de instelling die de patiënt ontslaat. Een goede trans-

fer van de zorg is mogelijk, maar er zijn zwakke schakels in

de keten. De verpleegkundige overdracht is er daar één van.

Een (deel van de) oplossing zou zijn om de thuiszorgorgani-

satie al in het ziekenhuis contact te laten leggen met de

afdeling, de patiënt en de mantelzorger. Op die manier kan

de zorgvraag rustig en met alle betrokkenen besproken wor-

den en kan de thuiszorgorganisatie vroegtijdig de mogelijk-

heden en onmogelijkheden aangeven. De overdracht kan

daarmee al voor een groot deel geregeld zijn. De vraag is nu

alleen nog: wie betaalt de tijd die de thuiszorgorganisatie

daaraan kwijt is?

NOOT: In de beschreven zorgsituatie figureert een fictieve patiënt.Bronnen: zorgwissel.nl; jbz..nl; nictiz.nl; venvn.nl/Dossiers/EZorg; actiz.nl


Bijscholing

Ervaar hetzelfGoede zorg is zorg die als goed ervaren

wordt door degene die de zorg ontvangt.

Het zorg-ethisch lab sTimul staat voor

reflectie op goede zorg door middel van

simulatie en ervaringsleren. Het doel van

alle activiteiten is de kwaliteit van de zorg

te verbeteren, waarbij het accent ligt op het

relationele aspect van een zorgrelatie.

sTimul Nederland is onderdeel van Zorg-

Saam Zeeuws-Vlaanderen.

Geïnspireerd door een uitspraak van de

Franse schrijver Antoine de Saint-Exupéry

wil sTimul mensen die afhankelijk zijn van

zorg veel meer zelf aan het woord worden

gelaten, in plaats van dat hen verteld wordt

wat te doen en hoe te leven.

Saint Exupéry: ‘Wanneer je een schip wilt

bouwen, breng de mensen dan niet bij-

een om hout te sjouwen of het werk voor

te bereiden. Geef hen geen taken en deel

geen plannen mee, maar leer hen eerst te

verlangen naar de eindeloze zee.’

Dat betekent dat je als zorgverlener van-

uit je professionaliteit naar mensen moet

luisteren en moet proberen aan te sluiten

bij hún verhaal. Door hun gevoel van ei-

genwaarde te onderstrepen en waar nodig

te herstellen of te vergroten, schep je de

voorwaarden om bij mensen die op eni-

gerlei wijze aangewezen zijn op zorg van

anderen, het gevoel van afhankelijkheid

te verminderen. Nu wordt er in de aanpak

van fysieke, psychische of sociale problemen

vaak nog te weinig rekening gehouden met

de dagelijkse leefwereld en beslommer-

ingen van de cliënt.

Herontdekking van ‘goede zorg’ Om in een veilige omgeving te kunnen

reflecteren op de eigen manier van zorg

verlenen, maakt sTimul gebruik van erva-

ringsgericht leren in de vorm van inleefses-

sies, workshops en leertrajecten op de

werkvloer Als je zelf ervaart hoe iemand

anders een bepaalde situatie ervaart, leer

je meer dan wanneer het je verteld wordt.

Aandacht en oprechte betrokken-

heid zijn een essentieel onderdeel

van zorg verlenen, maar blijken

door diverse oorzaken toch vaak

moeizaam overeind te blijven in de

dagelijkse praktijk.

Tijdsdruk, onderbezetting, verkeerde

of gebrekkige competenties en vooral

routine zijn daar debet aan.

Tekst: Trees Coucke & Heini van Baaren Illustratie: Meneer E.

sTimul confronteert zorgverleners met hun eigen gedrag


Bijscholing

Tijdens een inleef-tweedaagse nemen ge-

routineerde zorgverleners gedurende twee

dagen en een nacht de rol en het gedrag

van een zorgafhankelijk persoon aan.

In een gesimuleerde omgeving - vergelijk-

baar met de afdeling van een ziekenhuis,

van een woonzorgcentrum of een resocia-

lisatieafdeling in de psychiatrie - onder-

gaan ze het afhankelijk zijn van zorgver-

leners. Ze worden verzorgd door studenten

van uiteenlopende zorgopleidingen die het

als een uitdaging zien de acht tot tien si-

mulanten op een zo goed mogelijke manier

te verzorgen.

Na het kiezen van een profiel met een

bepaalde graad van zorgafhankelijkheid

duiken de ‘zorgvragers’ in de leefwereld

van de persoon die ze steeds voor ogen

houden. Dat is vaak iemand uit hun dage-

lijkse praktijk bij wie de zorg moeizaam

verloopt of iemand bij wie ze zich afvra-

gen hoe je in de situatie waarin hij of zij

zit, door kan met het leven. Bijvoorbeeld

mensen met spraak- en slikproblemen na

een ernstige beroerte, mensen met slecht

of geen zicht of mensen in een gevorder-

de fase van dementie.

Reflectie Na deze intense ervaring van

zich laten wassen, voeden, tillen, animeren

en activeren - die voldoende lang duurt

om te verlangen naar verlossing - is er tijd

voor een grondige reflectie. Onder leiding

van een trainer van sTimul wordt nage-

gaan wat hen is overkomen, wordt hen

gevraagd hoe zij het hebben ervaren en

welke elementen in het gedrag van hun

zorgverleners (de studenten) zij herken-

nen als eigen gedrag.

Een inleefervaring geeft zorgverleners de

kans om op een andere manier naar hun

werk te kijken. Als leidinggevenden vol-

doende het belang zien van deze ervaring -

en liefst die zelf doormaken - kan er een

goed klimaat ontstaan voor reflectie,

moreel beraad en intervisie met als doel

de kwaliteit van de zorg(relatie) te opti-

maliseren.

Ervaring van een simulant

‘Mijn doen en laten wordt door de

zorgverleners bepaald: eten, drinken,

beweging, slapen... Er wordt me een

structuur opgelegd zonder verdere

uitleg. Ik heb honger en dorst.

De warme maaltijden zijn niet lekker.

Privacy is er niet. ‘s Nachts gaat mijn

kamergenote naar het toilet, ik krijg het

van heel dichtbij mee.

Ik wil vroeg opstaan maar dat kan niet

omdat ik dan mijn kamergenote wakker

maak. Ik ben voor de verpleging een

‘lastige’ tante omdat ik wil meedenken,

gehoord wil worden. Ik voel de negatieve

reacties, ik zie het aan hun gezicht.

En ik ben afhankelijk ...’

Dignity in CareZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen neemt

deel aan het internationale

Dignity in Care project (2011). Partners

uit Lille, Dorset, Zeeland en Vlaanderen

bundelden hun expertise om - samen

met het University College KAHO

Sint Lieven als hoofdpartner - de

deskundigheid in ethische reflectie

te bevorderen bij (aankomend)

zorgverleners. Het gaat daarbij om de

manier waarop zorg wordt verleend

en dus niet om technische en klinische

vaardigheden die als vanzelfsprekend

worden beschouwd.

De uitwisseling van opgedane ervaringen

en expertise van de internationale

partners in dit project heeft geleid tot

het zorg-ethisch lab sTimul Nederland in

Terneuzen en tot het verder ontwikkelen

van het sTimul-concept.

Meer informatie: dignity-in-care.eu

NOOT: Trees Coucke is stafmedewerker sTimul Nederland, Heini van Baaren is trainer sTimul Nederland. Meer informatie: sTimulnederland.nl


Bijscholing


Mensen die weten dat hun leven ten einde loopt, hebben

recht op excellente zorg. De periode waarin zij beseffen dat

hun overlijden nabij is, kan gepaard gaan met heftige emoties

die kunnen variëren van angst en opstandigheid tot berusting.

Ook wordt de patiënt meestal geconfronteerd met sterke

fysieke achteruitgang. Steeds minder kunnen, steeds meer

uitval van functies die altijd als ‘vanzelfsprekend’ werden ge-

zien én de pijn, soms heel veel pijn.

Ook excellente zorg kan in dit stadium geen genezing meer

bieden en is niet levensverlengend, maar kan wel verlichting

geven. Het kan de kwaliteit van leven verbeteren en dat is

iets wat patiënten en hun naasten in de palliatieve, terminale

en stervensfase steunt. Het maakt hun situatie draaglijker.

Excellente zorg rond overlijden

Goede zorg rond een overlijden draagt bij aan het dragelijker

maken van de situatie voor alle betrokkenen, en ondersteunt

daarmee het verwerkingsproces van de nabestaanden.

Deze vorm van zorg is een onderbelicht en vaak

onderschat onderdeel in het proces van overlijden.

Om die speciale zorg te kunnen verlenen is kennis en meer

samenwerking nodig.

Nog weinig samenwerking tussen gezondheidszorgmedewerkers en de uitvaartzorg

ZORGANNONUMMER 141 - 17ZORGANNONUMMER 140 - 17

Bijscholing

Advance Care Planning Zorg in de laatste levensfase

brengt hoge kosten met zich mee, maar leidt niet altijd tot

een optimale kwaliteit van leven en optimale patiënt gerichte

zorg. Advance Care Planning is een geformaliseerd proces

van communicatie waarbij de wensen rondom het ziektepro-

ces en het levenseinde bespreekbaar worden gemaakt.

Uit Australisch onderzoek (Karen Detering c.s. , Melbourne

2010), blijkt dat advance care planning zorgt voor minder

stress, angst en depressie bij de oudere patiënt en zijn of haar

familie. Patiënten konden in overleg vast laten leggen wat

hun wensen zijn ten aanzien van levensverlengende behan-

delingen en palliatieve zorg. De patiënt wees een vertegen-

woordiger aan die zijn belangen kon behartigen voor het

geval hij daar zelf niet meer toe in staat zou zijn.

Tegen deze achtergrond ontwikkelde Maatschap Goed Zorgen

Tiel* samen met opleidingsinstituut Docendo* uit Geldermal-

sen de themabijeenkomst Excellente zorg rondom verwacht

overlijden, waarin de expertise op het gebied van zorg in de

Advance care planning helpt wensen rondom het ziekteproces en levenseinde bespreekbaar te maken

palliatieve, terminale en stervensfase gekoppeld wordt aan

de expertise op het gebied van postmortale zorg. Een ver-

nieuwende combinatie van kennisverwerving. In de praktijk

is er weinig samenwerking tussen zorgverleners en uitvaartver-

zorgers, ondanks dat de door hen geleverde zorg in elkaar

overloopt. Deze themabijeenkomst beoogt een bijdrage te

leveren aan een betere samenwerking tussen deze vakge-

bieden.

Themabijeenkomst Tijdens de themabijeenkomst

wordt aan de hand van theoretische modellen en casuïstiek

gekeken hoe er in de verschillende levensfasen methodisch

gewerkt kan worden. Advanced care planning, een aantal

signaleringsinstrumenten en het Zorgpad Stervensfase - een

instrument voor het leveren van goede palliatieve zorg - komen

daarbij aan bod. Daarna zullen deelnemers door een trainer

van Docendo worden bijgepraat over de ontwikkelingen op

het postmortale zorggebied. Er wordt ingegaan op vragen

van zorgverleners rondom overlijden van patiënten.

Relevante wettelijke bepalingen worden besproken en er wordt

ingegaan op infectiepreventie na het overlijden. Verder is er

aandacht voor richtlijnen met betrekking tot begraven en

cremeren en voor zaken als donatie, obductie en het ‘ ter

beschikking stellen van de wetenschap’. En er zal ingegaan

worden op de mogelijkheden van thanatopraxie, een lichte

vorm van balseming die sinds 2010 in Nederland uitgevoerd

mag worden.

Begin oktober vond de eerste bijeenkomst plaats. De infor-

matie over de verschillende fasen van leven en sterven inspi-

reerde deelnemers na te denken over hun specifieke rol

daarin en over de vraag of hun vakkennis met betrekking tot

deze processen toereikend is. Hoewel zorgverleners veelal

niet zelf de laatste verzorging hoeven te geven, vonden deel-

nemers het goed om te weten wat er tegenwoordig allemaal

mogelijk is zodat zij hun patiënten en naasten goed kunnen

informeren gedurende elke fase.

NOOT: De eerstvolgende bijeenkomst staat gepland voor 22 januari 2015. Meer informatie: goedzorgen.nl > scholingsbijeenkomsten

(*) Maatschap Goed Zorgen Tiel levert bij- en nascholingen voor mensen die beroepshalve, vrijwillig of als mantelzorger zorg verlenen. (*) Docendo is onderdeel van de Zorg Diensten Groep (ZDG), dienstverlener voor instanties die te maken hebben of kunnen krijgen met het levenseinde. Docendo ontwikkelt en verzorgt opleidingen voor de uitvaartzorg en postmortale zorg.



NU’91 is met een interactieve stand aanwezig op Nursing Experience 2014.NU’91 leden kunnen kennismaken met de medewerkers en krijgen een leuke attentie. Verpleegkundigen en verzorgenden die nog geen lid zijn, informeren wij graag over nut en noodzaak van het NU’91 lidmaatschap. In het NU’91 skillslab word je uitgedaagd te checken hoe handig je bent met voorbehouden handelingen. Ook kun je komen speeddaten met een NU’91 jurist. Of…. laat je verleiden op de foto te gaan met Jackson Avery (Greys Anatomy) óf met dokter Corrie (SchoolTV).

NU’91 verzorgt ook een tweetal workshops tijdens Nursing Experience:

Tuchtrecht in beweging - Mr. Carel van den Bergh, NU’91 jurist2 en 3 december: 10.00 - 11.00 uur In deze workshop wordt het tuchtrecht en de actuele jurisprudentie besproken. De centrale vraag is: Wat kan nog wel en wat kan niet meer volgens het tuchtrecht voor verpleegkundigen? Je krijgt handvatten aangereikt die direct in de praktijk toepasbaar zijn. waardoor je met meer vertrouwen je werkt kunt doen.

Meer werkplezier - Anja Cremers, NU’91 beleids medewerker2 en 3 decembe: 11.45 - 12.45 uur

Tijdens deze interactieve workshop word je uitgedaagd om zelf het initiatief te nemen als het gaat om het verhogen van het werkplezier en laten we zien hoe meer werkplezier leidt tot meer invloed op de werkvloer én betere zorg. Pecha Kucha is een laagdrempelige presentatie aan de hand van 20 afbeeldingen van elk 20 seconden. De uitdaging is de deelnemers in dit korte tijdsbestek zodanig te inspireren dat zij zelf met snel te verwezenlijken ideeën komen om het werkplezier te verhogen. Daarna gaan we ook fysiek actief aan de slag met onder meer een mini Bollywood workshop en een oefening om je te laten ervaren dat je lef hebt. De energie zal gaan stromen en deelnemers zullen met een glimlach en geïnspireerd de zaal verlaten.

NU’91 op Nursing Experience 2014

Wij hopen je te ontmoeten op 2 of 3 december

Bijscholing


Boeken

is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin vind je het laatste nieuws over

NU’91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen?

Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan. NUfoIkben

Geef het ons op tijd door wanneer je van adres verandert of van werkgever. Vul de nieuwe gegevens in en stuur de bon -zonder postzegel - naar:

NU’91 Ledenadministratie Antwoordnummer 9331 3500 ZC UtrechtJe kunt de wijzigingen natuurlijk ook per email doorgeven: [email protected]

NU lidnaam

lidnr.

email

Nieuw adres adres

postcode woonplaats

tel. nr.

oude postcode rekeningnr.

Nieuwe werkgever

naam instelling

adres

postcode plaats

ingangsdatum

email werk

Wij hopen je te ontmoeten op 2 of 3 december

“Er kwam een nieuwe bewoner die dezelf-de week jarig was. Ik wist door KEN MIJ gelijk met welke cadeautjes we haar blij konden maken.”” -begeleidster

KEN MIJ is een product van Abrona medezeggenschap en cliëntenparticipatie

t. 088 201 99 11e. [email protected]. www.abrona.nl

Sommige mensen met een verstandelijke beperking hebben extra

ondersteuning nodig bij het communiceren over hun meest elementaire

wensen en keuzes. Abrona Medezeggenschap heeft speciaal voor deze

cliënten KEN MIJ ontwikkeld. Met KEN MIJ kunnen zij laten zien wie ze

zijn en wat ze belangrijk vinden.

KEN MIJ maakt het voor de mensen rondom de cliënt makkelijker om

een gesprek aan te gaan over zijn keuzes, wensen en behoeften, die

zichtbaar worden gemaakt met afbeeldingen en foto’s in een boekje

en op een poster. Bijvoorbeeld: wat eet ik het liefst, van welke muziek

houd ik en hoe wil ik dat andere mensen met mij omgaan? Op deze

manier kan de eigen regie bevorderd worden.

Abrona wil ook aan andere zorgorganisaties de mogelijkheid bieden dit

instrument in te zetten. Meer informatie vind je in de folder KEN MIJ.

abrona.nl > medezeggenschap voor cliënten > download folder

KEN MIJ brengt eigenheid cliënten in beeld

Stapt u ook over naarZilveren Kruis?

Als eerste op de hoogte van de premie 2015

In 2015 ziet de zorgverzekering er ook weer anders uit dan dit jaar. Zo heeft de overheid een aantal veranderingen aangekondigd. Meld u aan op zk.nl/zorg2015 en wij brengen u als eerste op de hoogte van alle veranderingen in de zorgverzekering. Bovendien informeren wij u direct over onze nieuwe premies zodra deze bekend zijn. Zilveren Kruis staat u bij met raad en daad.

95870-1410_NU91.indd 1 17-10-14 15:06

Voordeel voor ZZP-ers

via NU’91

Meer informatie: www.zk.nl/nu91

NU’91 MAGAZINE - November 2014 - 23e jaargang - Nr · ZORGANNONUMMER 141 - 3 Zorg anno NU is het...

Documents

Transcript of NU’91 MAGAZINE - November 2014 - 23e jaargang - Nr · ZORGANNONUMMER 141 - 3 Zorg anno NU is het...