ZORG geen toekomstkeek zij haar ogen uit. NU vertegenwoordigt zij NU’91 bij activiteiten ......

ZORGANNONUMMER 133 - 1

Ideeënuitwisseling versterkt onze positie

Zonder geheugen geen toekomst

ZORG

AN

NON

U NU’91 MAGAZINE - Juli 2013 - 22e jaargang - Nr.133

Meer autonomie voor zorgprofessionals


8

Ideeënuitwisselingversterkt onze positie

NU’91 is Nederlands vertegenwoordiger in een aantal belangrijke internationale netwerkorganisaties voor verpleegkundigen.

Inhoud6

Vragen en antwoorden over de NU’91 website

Met deze nieuwe, interactieve website en de praktische apps wordt de informatievoorziening geoptimaliseerd.

10 Meer autonomie voor zorgprofessionals

Transformatie van een hiërarchische structuur naar een platte organisatie; zelfsturend werken is in opmars in Nederland.

13 Een moeizame combinatieRamadan en diabetes gaat moeilijk samen. Hoe ga je daar als behandelaar mee om?

14Jonge zorgprofessionals

met elkaar in discussieTerug- en vooruitblik op de bijeenkomsten

van het NU’91 jongerenplatform.

16Zonder geheugen geentoekomst

Uiteenlopende wetenswaardigheden over herinneren en vergeten.


Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van deverpleging en verzorging. Hoofdredactie en eindredactie: Yvonne Sturkenboom

Redactie: Sinanda Benjamins, Ruth Heiligers, Jos Kaldenhoven, Susan Konst, Redactieadres: Bernadottelaan 11, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht, Tel. 030 - 296 41 44,

Fax. 030 - 296 39 04, [email protected] Bladmanager: Yvonne Sturkenboom. Vormgeving en productie: Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam www.meneer-e.nl,

Advertentie-exploitatie: NU’91, Utrecht, T 030-2964144, [email protected]. Uitgever NU’91, Utrecht, ISSN 0927 - 4774.

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten

en menigen van NU’91.

Hoofdkantoor NU’91 en regio’s: Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. T 030-296 41 44, F 030-2963904, Groningen, Friesland, Drenthe: Richard Wisman, Overijssel, Gelderland:

Gorrit Smit, Utrecht, Flevoland: Ymke Hylkema Noord-Holland: Esther Tibbe, Limburg, Noord-Brabant: Peer Meesters, Zeeland, Zuid-Holland: Mark Froklage

Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91: Maandag t/m woensdag van 9.00 - 17.00 uur, donderdag van 9.00 - 15.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of

[email protected]. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken. NU’91 online: www.nu91.nl

Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in.

U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. colo

fon

Dat de tijd je soms door de vingers lijkt te glippen, zal iedereen wel

eens ervaren. Gelukkig zorgt ons geheugen ervoor dat we belangrijke

- leuke én vervelende - ervaringen niet vergeten; daarvan leren we.

Meer wetenswaardigheden over ons geheugen in het artikel Zonder

geheugen geen toekomst.

Twee jaar geleden leerde ik Karin Hoekman - betrokken en actieve

representant van de aanstormende generatie van verpleegkundigen -

kennen tijdens het ICN congres. Als student en beginnend professional

keek zij haar ogen uit. NU vertegenwoordigt zij NU’91 bij activiteiten

voor en door jongeren en is een jaar geleden zelfs voorzitter van de

European Nursing Students Association geworden. Inmiddels is zij

student af en staat aan het begin van een ongetwijfeld mooie loop-

baan. In deze editie haar verhaal.

En omdat de tijd vliegt en NU’91 zeker niet stil wil staan, vind je in deze

Zorg anno NU - heel ouderwets gewoon op papier - uitleg over onze

nieuwe website. Ik geef eerlijk toe, ook ik moest er aan wennen, was

van alles kwijt, kon niet eens mijn eigen weblog vinden. Maar ik moet

bekennen dat NU de kinderziektes er uit zijn en ik er een beetje aan

gewend begin te raken, ik zie dat het een website is die helemaal van

deze tijd is! Laat ons vooral weten wat jij ervan vindt.

En… geniet van de zomer (vakantie); voor je het weet is ie voorbij!

De tijd vliegt

Monique Kempff

Voorzitter NU’91

Column


NUinhet Nieuws!

uz elzp

De VAS vertaler is een hulpmiddel voor zorg-

verleners die met anderstalige patiënten te

maken hebben. De patiënt maakt zelf de taal-

keuze. De app vertaalt dan vragen die je aan

de patiënt wilt stellen bij klachten als pijn,

vermoeidheid, stress of angst. De patiënt kan

via het scherm in zijn eigen taal de instructie

lezen en kan daarna op een VAS schaal

(Visual Analogue Scale) van 0 tot 100 aangeven

in welke mate het probleem speelt.

De app bevat 15 talen waaronder Engels,

Arabisch, Chinees en Spaans en is verkrijg-

baar voor iPhone en iPad. Binnenkort ook

beschikbaar voor Android.

De Transmurale Zorgbrug, een initiatief om de

zorg aan kwetsbare ouderen te verbeteren, kreeg

in mei de Anna Reynvaan Praktijkprijs. Het doel

is een betere overdracht van de zorg aan kwets-

bare ouderen tussen ziekenhuis, wijkverpleeg-

kundige en mantelzorg te bewerkstelligen.

‘Het besef moet groeien dat patiëntenzorg niet

ophoudt bij ontslag,’ aldus de projectleider,

verpleegkundig onderzoeker Bianca Buurman.

De Transmurale Zorgbrug screent oudere

patiënten op verhoogd risico op functieverlies.

Indien nodig wordt een zorgbehandelplan op-

gesteld. De wijkverpleegkundige komt naar het

ziekenhuis om kennis te maken met de patiënt

en de mantelzorger en om de overdracht te

ontvangen van het geriatrieteam. De wijkver-

pleegkundige zoekt de patiënt gedurende een

half jaar na ontslag regelmatig thuis op en biedt

ondersteuning op het gebied van medicatie,

ADL (algemene dagelijkse levensverrichtingen)

en leefstijl. Ervaringen in de Verenigde Staten

leren dat dit leidt tot minder heropnames

in een ziekenhuis.

Vanaf medio juli staan alle NU’91 trainingen, workshops,

presentaties, congressen en events in de nieuwe NU’91

Kennisloper. Hij zal zowel online als in print beschikbaar zijn. De kennis-

loper geeft een overzichtelijk, aantrekkelijk en vlot te lezen overzicht van

alle scholingsmogelijkheden bij NU’91. En…. ieder kwartaal een nieuwe

aanbieding, speciaal voor onze leden.

Uit de goede inzendingen hebben we tien winnaars getrokken. Zij hebben inmiddels hun prijs (ladyshave/scheerapparaat) ontvangen.

App voor overbrugging taalproblemen

Zorgbrug

Kennisloper

Winnaars ZAN 133 De juiste oplossing van de puzzel uit Zorg anno NU 132:

INFECTIEPREVENTIE

Heleen Bervoets MaassluisErik Bouma SoestWilly van Doorn ZaandamLeny Helderman DelftMarianne Kraan Utrecht

Bernadette Marras EmmenRita Möhlmann WinsumM.G. van Rijt HeemstedeAstrid Stuth DrutenHannie Tissink Kapelle


NU in het Nieuws

Ben jij werkzaam in een zieken-huis, academisch ziekenhuis, de VVT, Gehandicaptenzorg of GGz? Dan biedt jouw cao je de moge-lijkheid de NU’91-contributie voor een deel via je salaris te laten verrekenen. Jouw voordeel kan oplopen tot 50%. Hoe het precies in z’n werk gaat lees je op onze website. Je hebt in ieder geval een kopie van bewijs van lidmaatschap nodig. Die kun je vanaf nu - met je inlogcode - ook downloaden. nu91.nl>leden

Kindcheck

Medisch platform voor vrouwen

Waardenregistratie met speciale app

De medische wetenschap is gebaseerd op het mannenlijf en sluit daardoor lang

niet altijd aan bij klachten van vrouwen. Daarom hebben UMC Utrecht en Agis het

initiatief genomen voor een medisch platform dat voor 100% is gericht op vrou-

wen. VrouwMC Thuis in je lijf is een betrouwbare en wetenschappelijk verantwoor-

de website. Het doel van dit platform is, door goed te luisteren en vrouwen serieus

te nemen, de zorg voor vrouwen in Nederland nog beter te maken.

vrouwmc.nl

De NurseMapp is bedacht door verpleegkundigen op de werkvloer

en ontwikkeld in het UMC Utrecht. Met de app registreren ver-

pleegkundigen aan het bed waarden van (voorlopig) zes functies

- pols, temperatuur, RR, AH, O2 saturatie en pijn - rechtstreeks

in het elektronisch patiëntendossier. De toenemende vraag om

zorg transparant en meetbaar te maken, heeft als gevolg dat ver-

pleegkundigen steeds meer gegevens moeten registreren.

Waarden noteren op een briefje om dit later in het systeem te verwer-

ken, gaat natuurlijk wel eens mis. Met de NurseMapp kun je een stap

overslaan en is de kans op fouten kleiner. Een extra voordeel is dat alle

metingen direct voor iedere medewerker van het ziekenhuis beschikbaar

zijn en vergelijkbaar met eerdere meetwaarden.

Inmiddels wordt op een verpleegafdeling in het UMCU een pilot met de app

gedraaid. Omdat NurseMapp gekoppeld is aan een elektronisch patiëntendossier,

is hij niet beschikbaar in de iTunes-store of in Google Play.

Download lidmaat- schaps-bewijs

Iedere vader of moeder die zich onder verdachte omstandighe-den bij de huisarts of spoedeisende hulp meldt, kan kort daarna een telefoontje verwachten van het Advies- en Meldpunt Kinder-mishandeling (AMK). De proef die al een aantal jaar in de Haagse regio loopt, krijgt vanaf deze zomer navolging in heel Nederland. Het ministerie van Volksgezondheid maakt deze kindcheck verplicht voor alle ziekenhuizen.Hester Diderich, aandachtsfunctionaris kindermishandeling en huiselijk geweld bij het Medisch Centrum Haaglanden (MCH), is

een van de initiatiefnemers van dit protocol. Het bijzondere van dit protocol is dat het gericht is op het herkennen van signalen bij ouders, niet bij kinderen. Het MCH heeft een website gelanceerd om de verspreiding van het protocol te versnellen.

oudermeldingen.nl

Op vrijdag 20 september wil NU’91 weer met een team aan de start staan van de SDB Zorgmarathon. Wil jij de uitdaging aangaan om met negen anderen deze marathon in estafettevorm te lopen? Meld je dan aan via [email protected]

SDB Zorgmarathon


Tekst: Evelien Baarsma

NU in het Nieuws Internationaal

Op 11 april 2013 vond in Brussel de halfjaar-

lijkse bijeenkomst van de European Federation

of Nurses Associations (EFN) plaats, met als

belangrijkste thema’s eHealth en de op te

richten European Nursing Research Foundation.

Gezien de aandacht voor eHealth in kranten en

tijdschriften kun je wel zeggen dat het een

actueel en ‘hot’ onderwerp.

In sommige landen blijkt eHealth al breed te

worden ingezet, in andere landen staat deze

vorm van zorg nog compleet in de kinderschoe-

nen; als het überhaupt al overeind staat.

De EFN ziet zeker de mogelijkheden van eHealth,

onder voorwaarde dat het adequaat wordt inge-

zet, mét de inbreng van de eindgebruikers.

Een effectief gebruik van eHealth kan het zelf-

management van patiënten vergroten en hun

welbevinden verbeteren.

De EFN lobbyt al een aantal jaren om een coör-

dinerende rol te krijgen in het verzamelen van

best practice voorbeelden, waar beleidsmakers

binnen EU landen hun voordeel mee kunnen

doen. Waarom steeds opnieuw het wiel uitvin-

den als landen ook kunnen leren van elkaars

projecten?

Uiteindelijk stemmen de leden van de EFN

unaniem vóór de oprichting van de European

Nursing Research Foundation. Deze foundation

moet alle verpleegkundige wetenschappelijke

artikelen gaan bundelen in een centrale data-

base, met als doelstelling: het analyseren van

datgene wat al bestaat op het gebied van ver-

pleegkundig onderzoek in de EU-lidstaten ter

onderbouwing van gewenst beleid op Europees

niveau.

De ENSA maakt zich als Europese netwerkorga-

nisatie van studenten verpleegkunde sterk

voor hun belangen binnen internationale

organisaties als de International Counsel of

Nurses (ICN) en de European Federation of Nurses

Associations (EFN). Deze kennisuitwisseling moet

leiden naar een zo hoog mogelijke standaard

van scholing in alle aangesloten Europese landen.

Wie nemen deel aan de ENSA? Alle nationale

organisaties die studenten verpleegkunde vertegenwoor-

digen, kunnen deelnemen. Opmerkelijk is dat de manier

waarop deze groep vertegenwoordigd wordt per land erg kan ver-

schillen. Noorwegen en Denemarken kennen beiden een zelfstandige

vakbond voor studenten. Regelmatig worden deze gehoord over be-

paalde vraagstukken in de zorg en de eventuele consequenties voor het

onderwijs. Maar er zijn ook landen waar de vertegenwoordiging vanuit

opleidingsinstituten is geregeld.

Helaas is nog niet elk Europees land vertegenwoordigd binnen de ENSA: er

bestaat nog geen officiële organisatie van studenten verpleegkunde of het

is voor een organisatie financieel niet haalbaar om lid te zijn. Het lidmaatschap

van de ENSA is weliswaar gratis, maar deelname aan bijeenkomsten brengt

reis- en verblijfkosten met zich mee. Om er voor te zorgen dat ook deze

landen zich aan kunnen sluiten, wordt de rijkere deelnemende organisaties

gevraagd deze landen te sponsoren. Zo probeert de ENSA de onderlinge

solidariteit te bevorderen.

Ideeën versterkt

Het jongerenplatform van NU’91 is ook op internationaal

niveau actief. NU’91 lid Karin Hoekman, net afge-

studeerd en werkzaam in het UMC Groningen, is

voorzitter van de European Nursing

Student Association (ENSA) en gaat in op

het belang van die internationale

betrokkenheid.

Europese vertegenwoordigers bijeen

Tekst: Esther de Vries


NU in het Nieuws Internationaal

Het 25ste International Council of Nurses (ICN)

-vergadering en congres - werd in mei gehouden

in Melbourne, Australië.

Als centraal thema was gekozen voor toegang:

toegang tot zorg en toegang tot de ICN.

Nederland was vertegenwoordigd door NU’91.

Het eerste onderwerp waar de vertegenwoor-

digers van de 97 aanwezige landen over moes-

ten stemmen was de toelating van Palestina als

lid van de ICN. De afgevaardigde van Israël gaf

voorafgaande aan de stemming een indrukwek-

kende speech, waarin zij het doel van de ICN

nogmaals zeer duidelijk maakte: afgevaardigden

zitten daar niet om hun land te vertegenwoor-

digen, maar als vertegenwoordigers van

verpleegkundigen wereldwijd. De stemming

leidde tot toelating van Palestina als het 135ste

lid van de ICN.

Tijdens deze vergaderingen blijkt steeds weer

hoe verschillend de vertegenwoordigende

organen van de aangesloten landen zijn.

Japan vertegenwoordigt bijvoorbeeld de

meeste verpleegkundigen - ruim 500.000 -,

terwijl Monaco slechts 53 verpleegkundigen

vertegenwoordigt. Ook de aard van de orga-

nisaties verschilt: er zijn zowel beroepsorgani-

saties als vakbonden lid van de ICN.

Die verschillen maken het extra lastig om tot

consensus te komen over voorstellen. Veel

beslissingen worden daarom genomen door

middel van hoofdelijke stemming.

Het laatste agendapunt was de bekendmaking

van de nieuwe boardmembers. De komende

vier jaar zal de ICN geleid worden door de

Canadese Judith Shamain. Europa zal in de

board vertegenwoordigd worden door Duits-

land, Zwitserland, Cyprus, Malta, IJsland en

Slovenië. NU’91 hoopt de komende vier jaar

op vele inhoudelijke onderwerpen samen te

werken met de ICN. Over twee jaar zal het ICN

congres plaatsvinden in Seoul, Zuid-Korea.

Waarom is het zo belangrijk om lid te zijn van de ENSA?Het is belangrijk dat Europa hoort wat de mening is van Nederland als het

gaat om de zorg en de zorgopleidingen en dat deze mening wordt

meegenomen in gezamenlijk geformuleerde standpunten binnen de

ENSA. Deze standpunten worden voorgelegd aan de ICN en de EFN

met als doel dat deze organisaties ons standpunt

overnemen en inbrengen in overleggen met (inter) natio-

nale politieke gremia. Daarnaast is het belangrijk dat in

Europa de kwaliteit van zorgonderwijs en de zorg meer

op gelijk niveau komt, waardoor de onderlinge

uitwisselbaarheid van opleiding en studenten

veel makkelijker kan worden.

Elk lid van de ENSA heeft de mogelijkheid de

zaken aan te kaarten die in zijn/haar land

hoog op de agenda staan. Op deze manier

wordt veel informatie uitgewisseld over wat er

in de diverse landen speelt en hoe bepaalde zaken

worden aangepakt. En daar kunnen we ook in

Nederland ons voordeel mee doen. Het is zeker

niet zo dat landen die in Europa voorop lopen

niets kunnen leren van de landen die hierin nog moeten

groeien. Europese organisaties moeten met elkaar samen-

werken en laten zien hoe belangrijk het is dat studenten

betrokken worden bij de ontwikkelingen in de zorg en

de zorgopleidingen.

Hoe vaak komen jullie bij elkaar? Tweemaal per jaar organiseert

de ENSA een vijfdaags congres rond een centraal thema. Tijdens een van deze

congressen wordt ook de jaarlijkse vergadering gehouden. Daar worden nieuwe

‘board-members’ gekozen en officiële standpunten opgesteld.

In oktober 2013 vindt in Istanbul de volgende bijeenkomst plaats, met als

thema Empowerment; hoe ontwikkel je een actieplan voor je eigen land om

verpleegkundige studenten aan te moedigen zich te organiseren en voor zich-

zelf en hun patiënten op te komen. De keuze voor Istanbul is bewust gemaakt

in de hoop dat lagere reis- en verblijfskosten het ook voor de Oost-Europese

landen mogelijk maakt deel te nemen.

Naast de congressen ontmoeten de bestuursleden van de ENSA elkaar nog

twee keer per jaar en hebben regelmatig contact via skype en mail.

Tweejaarlijkse bijeenkomst

ICNTekst: Esther de Vries

uitwisselingonze positie


NU’91 digitaal



Het programma In voor zorg! van Vilans helpt organisaties toekomstbestending te worden. Alle

organisaties in de langdurige zorg krijgen te maken met ingrijpende veranderingen als een krap-

per wordende arbeidsmarkt, financiële en economische druk en het daarmee samenhangende

overheidsbeleid. De inzet van In voor zorg! is organisaties meer klant- en vraaggericht te laten

functioneren.

Of zelfsturing dé oplossing is voor de huidige problemen in de Verpleeg- en Verzorgingshuizen

en de Thuiszorg (VVT) is de vraag die wordt voorgelegd aan Hermien Kosian (54) van In voor

Zorg. Zij begeleidt twee thuiszorgorganisaties bij de omschakeling naar zelfsturing.

Transformatie van een hiërarchische structuur naar een platte organisatie met zelfsturing

Tekst: Jos Kaldenhoven

Zelfsturend werken in de

zorg is in opmars in Neder-

land, vooral in de thuisver-

pleging. Het is goedkoper

en zelfsturende teams

zouden economisch en

sociaal beter presteren.

Een goed werkend zelf-

sturend team is echter niet

vanzelfsprekend.

De transitie heeft vergaande

consequenties voor de

organisatie en haar

medewerkers.

Van de werkvloer


met hen de verschillende stappen doorneem. En dat

kunnen teamleden ook heel goed met elkaar doen.’

Ze wijst naar een aantal vellen papier en vertelt hoe

deze aan de hand van een brown paper sessie, waarin

de processen binnen een organisatie inzichtelijk zijn ge-

maakt, tot stand zijn gekomen. Elke deelnemer kreeg

de opdracht zijn/haar ideeën op een post-it te zetten.

Alle ideeën en gedachten met betrekking tot eenzelfde

functionaliteit werden geclusterd, waarna een ordening

werd aangebracht naar de mate van belangrijkheid. Zo

werd het bestaande cliëntproces beschreven. Vervol-

gens werd gekeken hoe de betrokkenen het in de toe-

komst zouden willen en werden ideeën ter verbetering

besproken. Daarbij werden ook wensen van de

cliënten meegenomen.

Eigenaarschap De transformatie van een

traditioneel georganiseerde, hiërarchische team-

structuur naar een platte organisatie met zelf-

sturing en gelijkwaardige teams is een niet

te onderschatten klus. Het is daarbij van het

grootste belang dat de teamleden gemotiveerd

zijn om mee te gaan in die veranderingen.

Kosian: ‘Op het moment dat je - met alle goede

bedoelingen - hebt nagedacht over het proces

en dingen op papier hebt gezet, maar je gooit

het daarna bij de teams over de schutting,

dan werkt het niet. Eigenaarschap is van groot

belang. Als het proces van jou en jouw team is,

dan is de bereidheid tot leren groot.’

Dat dat toch niet altijd lukt, blijkt uit het voorbeeld dat

Kosian geeft van een team waar de onderlinge strijd

heftig was. ‘Ik heb benadrukt zich te realiseren dat de

organisatie gewoon doorgaat, en dat als uiterste con-

sequentie het team opgesplitst zou worden. Maar je

gaat daarbij natuurlijk niet over één nacht ijs. Teamle-

den moeten zich bewust worden van elkaars positieve

eigenschappen en sterke kanten, en er wordt geïn-

vesteerd in scholing en feedback trainingen. Maar als

binnen een team niet het onderlinge vertrouwen is om

gezamenlijk de verschillende taken op te pakken, dan

is er maar één oplossing. Gelukkig lukt het in 95% van

de gevallen om bestaande teams zelfsturend te maken.’

Veranderen kost tijd Kosian ziet onzekere maar

uitdagende tijden in het verschiet liggen voor de zorg.

‘We zijn allemaal op een bepaalde manier opgeleid, met

leidinggevenden, regels en protocollen. Als je de kooi

weghaalt waarin we nu werken, dan moeten we leren

omgaan met de veranderde omstandigheden.

Het zal even duren voordat we dat ook goed kunnen.

Maar we gaan de goede kant op. We hebben de pro-

fessional in de afgelopen jaren veel afgenomen en zo

PersoonlijkVan de werkvloer


Transformatie van een hiërarchische structuur naar een platte organisatie met zelfsturing

Cliëntproces Voor veel organisaties lijkt de nood-

zaak om te bezuinigen de reden om te kiezen voor

zelfsturing. Kosian: ‘Zelfsturing is natuurlijk een moge-

lijkheid te bezuinigen; door het weghalen van een

managementlaag kan er goedkoper worden gewerkt.’

Ze voegt er echter nadrukkelijk aan toe dat ook de

ideeën over de manier waarop de zorg moet worden

georganiseerd duidelijk aan verandering onderhevig

is: meer horizontaal, decentraal en bottom up. Dat

speelt dus ook een belangrijke rol bij de keuze voor

zelfsturende teams.

‘Het is overigens een misvatting dat zelfsturing in de

zorg synoniem is met de wijze waarop Buurtzorg werkt.

Elke organisatie kan zijn eigen invulling geven.

Mijn definitie van zelfsturing heeft vooral te

maken met het cliëntproces.’ Kosian benadrukt

dat zorgmedewerkers de kwaliteit van hun

werk - gebaseerd op opleiding, ervaring en

persoonlijke kwaliteiten - in dat proces kunnen

laten zien. Als je jezelf de kans geeft dan is

bijvoorbeeld het wassen van een cliënt niet

alleen een noodzakelijke handeling, maar maak

je op dat moment gebruik van al je kwaliteiten

om te ontdekken wat er met je cliënt aan de

hand is en wat hij nodig heeft. Dan pas kun je

de zorg leveren die je cliënt zo zorgonafhankelijk

mogelijk maakt.’ Dat betekent voor Kosian

wel dat ook de cliënt moet omschakelen.

Beslissingen over welke zorg de cliënt echt nodig

heeft en wat hij nog zelf zou kunnen, mogen niet meer

alleen aan de zorgprofessional worden overgelaten. De

cliënt moet daarin ook zijn eigen verantwoordelijkheid

nemen.

Ideeën ter verbetering Aan de muur van Kosian’s

kantoor hangen diverse vellen papier met schema’s en

planningen. De meest recente aanvulling is de U-theorie

van de Amerikaanse onderzoeker Otto Scharmer. Deze

theorie richt zich op complexe veranderingen en gaat

over persoonlijk leiderschap vanuit de kernvraag: Hoe

kan ik als mens een eigen bijdrage leveren aan de

maatschappij, die aansluit bij wat de omgeving echt

nodig heeft? Voor Kosian is dit de leidraad voor haar

stijl van coachen.

Kosian weet natuurlijk ook dat er medewerkers zijn

die de slogan de professional weer aan het roer pure

volksverlakkerij vinden en het streven naar zelfsturing

kwalificeren als een ordinaire bezuinigingsmaatregel.

‘In mijn beleving moet je mensen begeleiden vanaf de

plek waar ze op dat moment zitten. Je moet er niet

over in discussie gaan, want dat ga je niet winnen.

Wat je wel moet doen is met hen over de inhoud van

hun vak praten. Daar raak je de ware professionals. Ik

doe dat aan de hand van het cliëntproces waarbij ik

Door het weghalen van een

managementlaagkan er

inderdaad goedkoper

worden gewerkt

Lees verder op pagina 12


Van de werkvloer

sentida 5 | het gerieflijke lage verpleegbed

wissner-bosserhoff Nederland B.V. | Amstelwijckweg 2 | 3316 BB Dordrecht | Tel.: +31 (0)78-652 18 50 | Fax: +31 (0)78-652 18 55 | e-mail: [email protected] | www.wi-bo.com

ad_2013_wibo_sentida5_198x128+3.indd 1 29.05.13 13:52

dun gemaakt dat hij nog alleen maar ‘het diploma’

was. We maken binnen het gehele cliëntproces nu

meer gebruik van de specifieke kwaliteiten van de

persoon.’

‘Ik denk dat we over vijf jaar heel wat minder or-

ganisaties hebben omdat velen het financieel niet

gaan redden. Zelfsturing is een prima middel voor

veel organisaties om de professional meer ruimte

te geven en de omslag van een verticale naar een

horizontale structuur te maken, maar ik hoop niet

dat we ons daar alleen op gaan richten. Ik denk

dat alléén zelfsturing als model de dood in de pot

is. Er zijn ook andere manieren om meer autono-

mie voor zorgmedewerkers te realiseren zoals met

een coöperatie model: geen top-down sturing

meer, maar een vergadering van aandeelhouders.

Als we nu met het cliëntsysteem beginnen en van

daaruit verder werken, dan kunnen er nog meer

leuke dingen gebeuren!’

Bronnen:de Roode, P Slow; Management, maart 2010, p 30-32ten Have, W; Beter presteren in de thuiszorg, Masterthesis Bestuurskunde, 2011 ANR 343777 invoorzorg.nl

Buurtzorg formule

Binnen de formule die ten grondslag ligt aan de autonome (zelfstu-

rende) zorgteams van Buurtzorg Nederland, wordt een groot beroep

gedaan het oplossend vermogen en de professionaliteit van medewer-

kers. Naast het leveren van zorginhoudelijke diensten organiseert de

Buurtzorgprofessional het netwerk rondom de cliënt.

Het belangrijkste en meest bepalende uitgangspunt van Buurtzorg is

het leveren van de juiste zorg gericht op zorgonafhankelijkheid. Bij

elke cliënt wordt individueel bekeken welke zorg er nodig is en welke

methode gehanteerd moet worden om zo effectief mogelijk te kunnen

zijn. De wijkverpleegkundige of wijkziekenverzorgende speelt daarin

een centrale rol. In overleg met de cliënten neemt hij/zij direct beslissin-

gen over de inhoud van de zorgverlening en de werkwijze.

In hun boek Zelfsturende teams in de praktijk (2012) maken Buurtzorg-

adviseurs/-trainers Ben Wenting en Astrid Vermeer duidelijk dat er heel

wat komt kijken bij het werken zonder leidinggevende. Zij belichten de

valkuilen, geven allerhande tips en beschrijven hulpmiddelen die team-

leden kunnen gebruiken tijdens de zelfsturende taken. Daarnaast heb-

ben zij op basis van hun ervaring de succesfactoren op een rijtje gezet.

Vervolg van pagina 11


In de praktijk

Een moeizame combinatie

Ondanks vrijstelling vasten ook moslims met diabetes vaak tijdens de ramadan

Dit jaar begint rond 9 juli - afhankelijk van

de stand van de maan - de vastenmaand

ramadan. Ook veel moslims met diabetes

maken de keuze om in deze periode van

zonsopgang tot zonsondergang te vasten.

Dat stelt niet alleen de patiënt voor de nodi-

ge uitdagingen maar ook de behandelaar.

De ramadan is voor moslims een tijd van bezinning en wordt

gezien als het hoogtepunt van het jaar. Zeker in de zomer kan

de ramadan zwaar zijn, omdat de dagen langer zijn en de

eerste maaltijd pas veel later in de avond genuttigd kan

worden. Maar behalve een test of een uitdaging is het ook

een sociaal fenomeen. Naast het vasten staan tolerantie,

liefdadigheid en saamhorigheid in deze feestelijke maand

centraal.

Hoewel een aantal groepen door de koran wordt vrijgesteld,

willen vrijwel alle moslims toch graag volledig meedoen aan

de ramadan. Dat geldt ook voor moslims met diabetes.

Maar wie meedoet, verandert zijn normale leefpatroon.

De tijd waarop men opstaat, de etenstijden, het aantal maal-

tijden en wat men eet, wijkt af van wat men de rest van het

jaar gewend is. Voor mensen met diabetes is de kans groot

dat zij door deze veranderingen ‘ontregeld’ raken. Zij kiezen

er bovendien vaak voor ook hun medicijngebruik aan te pas-

sen. Vóór zonsopgang nog snel medicijnen innemen en direct

na zonsondergang de resterende medicijnen, is een veel voor-

komende handelswijze.

Niet alleen voor patiënten, ook voor de behandelaar kan de

combinatie diabetes en ramadan een lastige zijn. Daarom

hebben de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) en de Jan

van Ooijenstichting ondersteuningsmateriaal ontwikkeld.

De toolbox bevat een brochure en een medicatiekaart met

aanpassingsschema’s voor behandelaars, en een poster en

flyer gericht op deze specifieke groep diabetespatiënten.

Alle materialen zijn ook te downloaden:

diabetesfederatie.nl > ramadan

Voor onderstaande groepen geldt dat zij vrijgesteld zijn voor het vasten tijdens de ramadan: • chronisch zieken die behandeld worden met medicijnen zoals mensen met diabetes mellitus • psychiatrische en dementerende mensen • verstandelijk gehandicapten • kinderen • ouderen die te zwak zijn om te vasten • zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.

Wie vrijgesteld is, moet in sommige gevallen de ramadan inhalen. Bijvoor-beeld als iemand door een griep een week niet kan vasten, moet hij dit op een later tijdstip inhalen.

Vrijstelling

Tekst: Yvonne Sturkenboom


Jongerenplatform

Eind 2011 werd binnen NU’91 het idee gelanceerd om een jonge-renplatform op te zetten. Om toekomstbestendig te zijn en repre-sentatief te blijven voor de beroepsgroep is het van belang dat NU’91 ook de jonge zorgmedewerkers aanspreekt. Een aantal oriënterende vergaderingen en brainstormsessies gingen vooraf aan de eerste officiële bijeenkomst van het NU’91 jongeren-platform op woensdag 10 april. Vanuit het hele land kwamen 25 jonge leden en niet-leden in een tapas bar in Utrecht bij elkaar. Vrijwel alle zorgsectoren - UMC’s, algemene ziekenhuizen, thuiszorg, ouderenzorg en de psychiatrie - waren vertegenwoordigd. De avond was georganiseerd rond de vraag: Durf jij als jonge

zorgprofessionals voor je mening uit te komen?

Nogal wat medewerkers in de zorg verlaten - om uiteenlopende redenen - gedesillusioneerd het vak. Praten over zaken waar je als (jonge) zorgmedewerker tegenaan loopt, kan dat in een aantal ge-vallen voorkomen. Maar als je nog geen vast contract hebt - en dat geldt voor veel jongeren - is het extra lastig je assertief op te stellen.

Michelle Bergmans was uitgenodigd om als ervaringsdeskundige haar collega’s deelgenoot te maken van een bijzonder onprettige positie waarin zij terecht kwam tijdens een inwerkperiode bij eennieuwe cliënt. Michelle werd verteld dat van haar ook werd ver-wacht dat ze - als onderdeel van haar takenpakket - seksuele han-delingen bij betreffende cliënt zou uitvoeren. Daar moest ze maar niet al te moeilijk over doen, want haar collega’s, die net als zij via het PGB waren ingehuurd, leverden die ‘dienst’ toch ook? Na de eerste verwarring was de reactie van Michelle behoorlijk assertief. Ze schakelde NU’91 en het plaatselijke dagblad in om de situatie aan de kaak te stellen. Haar actie leidde tot commotie, lan-delijke aandacht en een NU’91 symposium over seksuele intimidatie. Momenteel geeft Michelle les aan een opleiding voor verpleeg-kundigen over seksuele intimidatie en hoe daarmee om te gaan. Petra van Hartskamp en Liesbeth van Reek van communicatiebu-reau Helder communiceren gaven daarna een zinderende work-shop. Zonder rollenspellen… zeggen ze. Iedereen doet enthousiast mee, zelfs als er tóch sprake blijkt van een rollenspel. Daarbij lijken de aanwezigen niet geheel representatief voor de beroepsgroep. Mensen die op zo’n avond afkomen, blijken over het algemeen van het assertieve soort. Sommigen melden zich zelfs spontaan aan als actief lid van het jongerenplatform. De overheersende mening tijdens de nazit: deze avond moet zeker een vervolg krijgen. Gelukkig maar, want de volgende bijeenkomst van het jongerenplatform staat al gepland.

Tekst: Petra Herschlieb

Jongerenplatform bijeen

ZORGANNONUMMER 133 - 15ZORGANNONUMMER 132 - 15

De afgelopen jaren is er veel veranderd in de zorg. Niet alleen inhoudelijk maar ook

rondom de organisatie van het werk. Van werknemers wordt flexibiliteit gevraagd.

Maar staat daar iets tegenover?

Waar het vroeger normaal was dat je toewerkte naar een vast contract met de

werkgever, is dat nu niet meer zo vanzelfsprekend. Met regelmaat komt het voor dat

hulpverleners na drie tijdelijke contracten ontslag krijgen met het verzoek om na

drie maanden WW opnieuw te solliciteren. Op deze manier voorkomen werkgevers

dat zij hun medewerkers een contract voor onbepaalde tijd moeten aanbieden.

Baanzekerheid komt daarmee flink op de tocht te staan.

Daarnaast worden er veel kleine contracten aangeboden, al dan niet met een flexi-

bel aantal uren. Een voordeel voor de werkgever, die op deze manier zorg kan aan-

bieden op de momenten dat de klant dat vraagt. Maar voor de

werknemer betekent het een parttime salaris en regelmatig ge-

broken diensten. Maar heb je nog wel een keuze als er brood op

de plank moet komen?

Uiteraard zitten er ook voordelen aan flexibel werken. Meer ver-

dienen, en in ruil daarvoor inzetbaar zijn op alle afdelingen en in

alle diensten, kan een keuze zijn die je als werknemer vrijwillig

maakt. Of profiteren van de mogelijkheid werktijden aan te passen

aan de levensfase waarin je verkeert, waardoor je bijvoorbeeld de

ruimte krijgt om onder schooltijd te werken. Of kiezen voor nachtdiensten of voor veel

werken in een relatief korte tijd, zodat je een langere periode achtereen vrij kunt nemen.

Als de randvoorwaarden goed geregeld zijn, biedt flexibel werken zeker mogelijk-

heden voor werkgever én werknemer, maar ga jij het gesprek aan om die goede

randvoorwaarden te bereiken?

Op dinsdag 8 oktober organiseert het NU’91 jongerenplatform haar tweede bijeen-

komst waarbij het thema flexibiliteit op de agenda staat. Ook dan zijn alle jongeren

tot 35 jaar - ook als je geen lid bent van NU’91 - uitgenodigd deel te nemen.

Voor een hapje en een drankje wordt gezorgd. Meld je aan via jongeren@nu91-

jongeren.nl en ontvang te zijner tijd meer informatie over tijdstip en locatie.

Flexibel werken moet keuze zijn

Tekst: Karina Hanegraaf

Jongerenplatform

Profiteren van

de mogelijkheid

werktijden aan

te passen aan de

levensfase waarin

je verkeert.

Op dinsdag 8 oktober

organiseert het

NU’91 jongerenplatform

haar tweede bijeenkomst


Onderzoek

Wist je dat je autobiografische geheugen bepaalt wie je

bent en dat je zonder dit geheugen geen toekomstbeeld

hebt? Het geeft je een levensgeschiedenis, een verleden en

een toekomst. Bij het denken aan de toekomst zijn dezelfde

hersengebieden actief als bij het denken aan het verleden.

De toekomst vorm je door te putten uit je opgeslagen her-

inneringen en die te combineren. Je kunt je geen voorstel-

ling maken van de komende zomer als je geen herinnering

hebt aan de warmte van de zon. Bij verlies van je geheugen

verlies je dus zowel je verleden als de mogelijkheid om naar

de toekomst te kijken en dingen te plannen.

Je geheugen wordt constant herschreven. Vergeten is hierbij

net zo bepalend als onthouden. Maar ook hoe je je iets her-

innert, verandert in de loop van de tijd. Soms ook lijkt iets

vergeten, maar een geur kan je opeens terugbrengen naar

je kindertijd en je dingen doen herinneren die je allang ‘ver-

geten’ was.

Wist je dat het zich herinneren van negatieve ervaringen, op-

geslagen in het emotionele geheugen, leerzaam is?

Je kunt ze gebruiken om er toekomstige problemen mee op te

lossen en ze waarschuwen je voor het maken van bepaalde

fouten. Sommige mensen hebben echter een variant van

een gen dat hen een extra actief geheugen geeft voor het

opslaan van emotionele gebeurtenissen. Deze mensen hebben

een verhoogd risico op het ontwikkelen van een posttrauma-

tische stressstoornis (PTSS). Hierbij wordt een traumatische

gebeurtenis steeds herbeleefd. Vroeger dacht men dat het

goed was voor de verwerking om traumatische gebeurtenis-

sen - inclusief alle gruwelijke details - uitgebreid met elkaar

te bespreken. Dit heeft, zo weet men nu, een averechts

effect. Hierdoor worden de details juist in het geheugen ver-

ankerd. Negeren is ook niet zinvol; doseren en vooruitkijken

is nu het devies. Ofwel: praten mag maar moet niet.

Wist je dat herinneringen vaak niet meer helemaal kloppen? Het geheugen werkt namelijk niet met volledige beelden.

Bij het ophalen van herinneringen worden allerlei geheugen-

fragmenten - beelden, geluiden, kleuren, gevoelens - die in

verschillende hersengebieden opgeslagen zijn, samengevoegd.

Hoe langer geleden, hoe groter de kans dat er foute frag-

menten in de herinnering terecht komen.

Dit kan veroorzaakt worden door fantasie, verwachtingen

of informatie die van anderen is verkregen.

Wist je dat door suggestie pseudo-herinneringen kunnen ont-

staan? Door suggestieve ondervraging kunnen mensen zich

een gebeurtenis gaan herinneren die nooit heeft plaatsge-

Tekst: Ruth Heiligers

Het geheugen is het vermogen van de mens informa-

tie te onthouden. Het omvat drie belangrijke aspecten:

inprenting, opslag en terugzoeken van informatie.

Het geheugen - een geheel van ervaringen en leerprocessen -

is van essentieel belang voor je dagelijks functioneren. Weten-

schappers zijn nog lang niet uitgekeken op dit onderwerp.

Wetenswaardigheden over herinneren en vergeten

Zonder geheugen geen toekomst


Wist je dat bewegen goed is voor je geheugen. Kinderen

die veel bewegen, presteren over het algemeen beter. Men

denkt dat dit komt omdat beweging de aanmaak van nieuwe

neutronen stimuleert zodat de afbraak ervan wordt gecom-

penseerd. Behalve beweging hebben ook voldoende diepe

slaap en rust een heilzame werking op het geheugen.

Tijdens de diepe slaap wordt het korte termijn geheugen

opgeschoond. De relevante informatie wordt opgeslagen in

het lange termijn geheugen en de rest wordt gewist.

Wist je dat het geheugen het best werkt onder lichte stress? De hippocampus is cruciaal voor het al dan niet opslaan van

informatie. Het stresshormoon verandert de activiteit van de

hippocampus zodanig dat informatie beter wordt onthouden.

Het duurt enige tijd voor de informatie is opgeslagen en ge-

durende die tijd wordt er geen andere, nieuwe informatie

doorgelaten. Bij lichte stress kun je ook het makkelijkst infor-

matie uit het geheugen ophalen. Chronische of zware stress

heeft daarentegen een averechts effect op de werking van

het geheugen.

Onderzoek

vonden en zelfs een niet begane moord bekennen. Ook als

iemand na aanmoediging van de therapeut zich plotseling

traumatische gebeurtenissen herinnert, is de kans zeer groot

dat het om pseudo-herinneringen gaat. Ook een levendige

droom kan onbewust als ‘echt gebeurd’ worden opgeslagen.

Vooral kinderen tot 12 jaar zijn erg gevoelig voor het zich

laten aanpraten van een valse herinnering. De mate van ge-

loofwaardigheid is daarbij niet belangrijk. Zo werd in een

experiment een groep kinderen tussen de 7 en 12 jaar net

zo makkelijk wijsgemaakt dat ze ooit bijna gestikt waren in

een snoepje als dat ze met UFO’s waren ontvoerd door

ruimtewezens.

Wist je dat zwangere vrouwen een slechter geheugen heb-

ben? Door een verhoogde concentratie van het hormoon

progesteron werken de hersengebieden waar herinneringen

worden opgeslagen minder goed. Vooral het onthouden en

zich herinneren van gezichten is lastig. Na de bevalling daalt

het progesteronniveau en functioneert het geheugen weer

normaal. De ongeboren baby ontwikkelt overigens al vroeg

in de zwangerschap een prima geheugen voor geluiden.

De meest gehanteerde indeling van het geheugen is gebaseerd op drie opeenvolgende fasen:

Zintuiglijk geheugen Dit is het meest vluchtige ge-heugen. Het houdt nieuwe informatie slechts enkele seconden vast. De capaciteit van dit geheugen is groot,maar het kan maar weinig informatie tegelijk verwer-ken. Een zeer klein deel van alle binnenkomende infor-matie gaat door naar de volgende geheugenfase.

Korte termijn- of werkgeheugen Dit geheugen heeft een beperkte capaciteit en is erg gevoelig voor inter-ferentie ofwel concurrerende informatie. We gebrui-ken het bijvoorbeeld om een telefoonnummer net lang genoeg te onthouden om het in te toetsen of op te schrijven. Wanneer de informatie in het korte termijn geheugen niet alleen wordt vastgehouden, maar ook wordt bewerkt, noemt men het ook wel werkgeheugen. Een groot deel van de hier binnengekomen informatie verdwijnt ook weer.

Soorten geheugenLange termijn geheugen Het lange termijn geheu-gen wordt in werking gezet wanneer we informatie langer willen onthouden. De hoeveelheid informatie en de duur van het onthouden van die informatie zijn in principe onbeperkt. Het lange termijn geheugen kan naar de aard van de herinnering worden ingedeeld in:Expliciete of declaratief geheugen Dit is het geheugen voor feiten en gebeurtenissen. Hierbij valt een onder-verdeling te maken in een semantisch geheugen dat de algemene kennisfeiten herbergt en een episodisch geheugen waar je unieke persoonlijke ervaringen zijn opgeslagen. Deze herinneringen kunnen we bewust oproepen.Impliciete of niet-declaratief geheugen Hierin worden alle routinematige handelingen als je aankleden, spreken,fietsen en het herkennen van personen en voorwerpen opgeslagen. Veelal complexe handelingen die je na her-haalde oefening vrijwel gedachteloos kunt uitvoeren.

Bronnen: BBC Horizon, 2008, Profiel, Douwe Draaisma, 2009 wetenschap24.nl; www.kennislink.nl

ZORGANNONUMMER 133 - 18www.laerdal.com

Laerdal task trainers met SimPad

Onderwijs en verbetering van de competentie van zorgproviders vraagt om een

brede reeks aan trainingstools van de hoogste kwaliteit, die voldoen aan de meest

uiteenlopende trainingseisen.

Het Healthcare Education Portfolio van Laerdal bevat producten en services die voldoen

aan de behoeften van onderwijspersoneel in een grote reeks aan klinische domeinen,

van fysici en verplegend personeel tot ambulance-verpleegkundigen en militair medisch

personeel.

Bezoek onze website www.laerdal.com of bel voor meer informatie : 0342-405800.

Helpt vaardigheden verbeteren.

Bezoek onze website www.laerdal.com voor meer

informatie over hoe SimPad simulatie ook voor u makkelijker kan maken.


is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin vind je het laatste nieuws over

NU’91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen?

Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan. NUfoIkben

Geef het ons op tijd door wanneer je van adres verandert of van werkgever. Vul de nieuwe gegevens in en stuur de bon -zonder postzegel - naar:

NU’91 Ledenadministratie Antwoordnummer 9331 3500 ZC UtrechtJe kunt de wijzigingen natuurlijk ook per email doorgeven: [email protected]

NU lidnaam

lidnr.

email

Nieuw adres adres

postcode woonplaats

tel. nr.

oude postcode rekeningnr.

Nieuwe werkgever

naam instelling

adres

postcode plaats

ingangsdatum

email werk

Scholing

www.laerdal.com

Laerdal task trainers met SimPad

Onderwijs en verbetering van de competentie van zorgproviders vraagt om een

brede reeks aan trainingstools van de hoogste kwaliteit, die voldoen aan de meest

uiteenlopende trainingseisen.

Het Healthcare Education Portfolio van Laerdal bevat producten en services die voldoen

aan de behoeften van onderwijspersoneel in een grote reeks aan klinische domeinen,

van fysici en verplegend personeel tot ambulance-verpleegkundigen en militair medisch

personeel.

Bezoek onze website www.laerdal.com of bel voor meer informatie : 0342-405800.

Helpt vaardigheden verbeteren.

Bezoek onze website www.laerdal.com voor meer

informatie over hoe SimPad simulatie ook voor u makkelijker kan maken.

De gratis e-learning module Vrijheidsbeperkende maatregelen maakt zorgverleners bewust

van alternatieve maatregelen.

De module bestaat uit vijftien prikkelende vragen. De vragen en antwoorden zijn aantrek-

kelijk vormgegeven met afbeeldingen en informatieve filmpjes. Direct na beantwoording van

een vraag wordt het juiste antwoord toegelicht. Wie 85 procent van de antwoorden goed

heeft, kan aan het eind een certificaat uitprinten. Als je de score niet hebt

gehaald, kun je de test nogmaals doen. Het doorlopen van de module kost

circa een half uur. Je hoeft de test niet voor te bereiden.

Op free-learning.nl vind je meer modules op het gebied van zorg en welzijn,

vanuit de filosofie dat je het beste leert door eerst zelf na te denken. Alle

free-learning modules zijn gratis, voor iedereen en overal toegankelijk.

Je vindt er modules over bijvoorbeeld verzorgend wassen, steunkousen, extreem obese

patiënten en de vraag hoe je echt contact kunt maken. Nieuwe modules over onderwerpen

als continentie, vitaliteit en probleemgedrag zijn in voorbereiding.

Gratis e-learning

Wie 85 procent van de antwoorden goed heeft, kan aan het eind

een certificaat uitprinten.

werkt voor DE ZORG www.nu91.nl

Ik heb een brief ontvangen van het BIG-register. Voor mijn herregistratie moet ik online een formulier invullen.

Maar ik heb nog wel wat vragen...

Bel ons Serviceloket:030- 296 41 44 of bekijkveel gestelde vragen over

BIG-registratie opnu91.nl / faq > BIG en Beroepsinhoud

...en NU?

ZORG geen toekomstkeek zij haar ogen uit. NU vertegenwoordigt zij NU’91 bij activiteiten ......

Documents

Transcript of ZORG geen toekomstkeek zij haar ogen uit. NU vertegenwoordigt zij NU’91 bij activiteiten ......