Informatiebijeenkomst Brabant Recources proefboring schaliegas in gemeente Haaren

Datum 18 januari 2011, 19.30 uur

Locatie Gastenbosch te Helvoirt

Gespreksleider Paul de Gier

Aanwezig Brabant Recources Henk Duyverman, senior explorationist Klaas Rozema, Land, Lease & Permitting Consultant Ken Lowe, Director Cuadrilla Nederland Dick Zwart, Managing Director PGMi

Gemeente Haaren Johan van de Brand, wethouder, namens Erik van den Dungen (verhinderd) Lidia Verduyn, beleidsmedewerker RO

Belanghebbenden/belangstellenden Willem Jan, woordvoerder Actiegroep stichting io SchalieGASvrij Haaren: Willem Jan Atsma, Gerard Abels, Harry van de Pasch, Rien van Hal, Thomas van Geelen, Mari van Alem, Dorien Leijdens Lidia heeft een lijst van alle aanwezigen

Staatstoezicht op de mijnen (SodM) Ir G. Hjarap, R. van Elzen

Energie Beheer Nederland (EBN) 100% Staatsbedrijf met 40% aandeel in exploratie

Inleiding door gemeente, wethouder Johan van de Brand, namens Erik van den Dungen. Wegens zwaarwegende privéomstandigheden kan Erik van den Dungen niet aanwezig zijn. Johan van de Brand vertelt dat op 7 oktober 2010 is besloten door de gemeente om niet zonder meer nee te zeggen en te kijken of een ja voor proefboringen goed beargumenteerd kan worden. De gemeente heeft dus vooralsnog niks besloten. De gemeente zal op de website de 53 vragen van de actiegroep plaatsen met de daarop gegeven antwoorden van Brabant Resources, de gemeente en Staatstoezicht op de Mijnen. Ook komt er een verslag van deze avond op de gemeentelijke website te staan. Henk Duyverman, directeur Brabant Recources, de Nederlandse tak van Cuadrilla presenteert hoe een proefboring voor schaliegas eruit zal zien en laat een aantal voordelen de revue passeren. Ze zullen in ieder geval verticaal “fraccen” (het breken van de schalie) en misschien ook horizontaal. Hierbij wordt gebruik gemaakt van twee chemicaliën: polyacrylamide en glytaaraldehyde. De scheuren die ontstaan door “fraccen” zullen hooguit 200 meter zijn. Ter geruststelling laat hij een plaatje zien uit de Verenigde Staten dat de afstand tussen de frac en het drinkwater erg groot is. Willem Jan Atsma, woordvoerder van actiegroep SchalieGASvrij Haaren, etaleert de zorgen van de omwonenden. De uitwerking van zijn verhaal staat op schrift. Oorspronkelijk zou een trailer van de film Gasland vertoond worden. Brabant Recources was het hier in eerste instantie mee eens, vervolgens werd het niet geaccepteerd en vlak voor deze bijeenkomst werd er toch weer groen licht gegeven.

De keuze is gemaakt om de film niet te vertonen omdat er geen totale zekerheid bestaat van de waarheid van álle feiten. Geinteresseerden kunnen de trailer bekijken in de pauze op de laptop van Willem Jan. In de pauze worden vragen van de aanwezigen verzameld. Het rapport Freeing up energy (???) is onvoldoende aanwezig. De gemeente zal degenen die hierin interesse hebben dit rapport nasturen. Paul de Gier behandelt de verzamelde vragen in willekeurige volgorde en laat de desbetreffende deskundige de vraag beantwoorden. Hierna volgt een – niet woordelijk – verslag van deze vragen en bijbehorende antwoorden.

Er wordt gesproken over 2 gevaarlijke stoffen: welke andere stoffen worden geïnjecteerd?

Om een boorgat stabiel te houden gebruikt men normaal een niet plantaardig olieproduct, maar wordt niet in gemeente Haaren toegepast. Methanol wordt als antivries gebruikt bij de injecties van de gasputten.

Geluidkaarten zijn bekend: wat zijn hiervan de waarden?

De norm is dat 50dBa niet overschreden mag worden bij de dichtstbijzijnde woning / een afstand van ongeveer 300 meter. Het geluidsniveau van de totale installatie bedraagt 45 dBa op een afstand van 150 meter van deze toren.

“Fraccen” gebeurt onder grote druk. Wat gebeurt er als bij het breken aanwezige stoffen in andere lagen terechtkomen? En wanneer wordt het drinkwater bereikt?

Duivenman: Schalie is een hard gesteente: de kans hierop is nihil De “fracs” bedragen 100/200 meter, de afstand naar het grondwater is 2500 meter en door kleilagen onmogelijk te bereiken

Komt er een verslag?

Verduyn: Ja, digitaal op de website van de gemeente. Iedereen die op de presentielijst staat, krijgt een mailtje wanneer het verslag op de site staat. (Dit duurt ongeveer een week)

Als de proefboring gunstig uitvalt, wat gebeurt er dan?

De vergunning voor de proefboring is voor 5 jaar. In die periode worden minimaal 2 boringen gedaan. Als deze boringen gunstig uitpakken dat moet er een winningsvergunning aangevraagd worden bij de Rijksoverheid en volgen opnieuw procedures bij de gemeente. In de proefperiode mag niet gewonnen worden.

Is dan een MER noodzakelijk?

Als het een grotere ontwikkeling is wel, maar bij weinig productie wellicht niet.

Wie bevoegd gezag dan?

Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EZLI)

Kunnen belanghebbenden dan hun zienswijze indienen?

Ja

Kan gemeente ook antwoord geven?

Het verzoek van medewerking gaat over een proefboring. Als het over een voorraad blijkt te gaan die winbaar is, dan zal Brabant Recources naar EZLI moeten voor een vergunning. Vervolgens komt er weer een verzoek naar de gemeente. Op dit moment voldoet het bestemmingsplan niet. De gemeente vindt het te ver gaan om vooruit te kijken.

Heeft de gemeente een financieel belang?

Op dit moment heeft de gemeente geen financieel belang.

Het bestemmingsplan lijkt gemakkelijke gewijzigd te kunnen worden, waar blijven wij als buurtbewoners?

Een bestemmingsplan kan niet zomaar gewijzigd worden.

Er waren twee boringen en twee locaties; gaat er een niet door?

Het gaat over één locatie in Boxtel en één locatie in Haaren, geen twee.

Is er al toestemming voor de proefboring gegeven?

Nee

Kan er gewacht worden met besluitvorming na de afronding van de onderzoeken in Verenigde Staten ed.? Aan wat voor termijnen moeten we denken?

Het gaat op dit moment om tijdelijke voorschriften. Als er (voldoende) gas wordt gevonden, dan start de procedure opnieuw. De proefboring vindt plaats bij de nu heersende regelgeving.

Tijdelijke bouwvergunning? Waarom wordt er voor zo iets ingrijpends gekozen voor tijdelijk?

Alleen de ontheffing van het bestemmingsplan is tijdelijk. Er moet een gewone bouwvergunning aangevraagd worden.

Hoeveel bewoners zullen er op het complex zijn? Welke regels gelden?

In ieder geval één. Er is een 24-uurs bemanning. Daarnaast zijn er containers om te eten, te drinken en te rusten. In principe één.

Als rare dingen gebeuren, bij wie moeten we zijn?

Er kan niks gebeuren: door normale drukken.

Onze jonge paarden staan in de naastgelegen wei. Welke garanties zijn er voor afscherming (bijvoorbeeld bij affakkelen)?

Bij het boren gebeurt er niets: er zijn geen activiteiten om van te schrikken. Wanneer er getest gaat worden dan gaat dat in overleg met omwonenden. Als omwonenden hierdoor kosten maken dan kunnen ze bij Brabant Resources aankloppen.

Welke garantie geeft Brabant Resources op veiligheid? Welke ervaringen hebben ze en zijn ze gelieerd aan grotere instanties?

Voor dergelijke boringen moet je een voldoende aansprakelijkheid aantonen en dat hebben we gedaan.

Gemeente Haaren heeft op hun site staan dat er alleen water en zand worden gebruikt en geen chemicaliën.

De gemeente weet hier even geen reactie op en zal dit schriftelijk beantwoorden. Brabant Recources heeft een map liggen met de uitleg van chemicaliën van de boring. Hier mag men in kijken.

Waarom hebben provincie Gelderland en Limburg de boringen afgehouden wegens milieugronden? Wat is het verschil tussen deze provincies en Brabant?

Volgens Duyverman kijkt provincie Brabant goed naar de vergunningen. Gelderland heeft een boring niet door laten gaan en dat hadden ze nooit mogen doen. Die zaak loopt nog.

De Partij voor de Dieren heeft met de provincie gesproken over boringen. Er werden er twee genoemd: Bavaria en Coca Cola, vanwege economische gronden. Er is niks gezegd over deze boringen. Hoe kan dat?

Bijvoorbeeld de Bavaria-boringen gaan niet verder dan 200 meter. Er is naar steenkolen geboord in Limburg, vlakbij de bron van Sourcis. De eerste paar honderd meter wordt op dezelfde manier als Bavaria dat doet. De eerste 1000 meter komt op geen enkele manier in aanraking met drinkwater.

Er is uitvoerig gesproken over boringen, maar niet over schaliegasboringen. Hoe kan dit?

Alles dieper dan 500 meter valt onder de mijnbouwwet en dus niet onder provincies en gemeenten. Aanvraag door Brabant Recources is bij EZ gedaan en vervolgens heeft het bij het provinciehuis ter

inzage gelegen. De provincie weet dus wat er speelt.

Er wordt door een aanwezig statenlid van Groen Links verteld dat in de Provinciale Staten vanuit rijkswege en het provinciale aspect vragen zijn gesteld. Heeft de provincie zitten slapen? De aanvraag heeft ter inzage gelegen, maar er is inhoudelijk niet naar gekeken. Er zijn hierover vragen gesteld aan de provincie. De antwoorden volgen.

Hoeveel drinkwater is er nodig bij één proefboring? En waar komt dit vandaan?

Ongeveer 500 m3 van Brabant Water bij een boring. Gebruikt water en regenwater wordt opgevangen en afgevoerd naar afvalverwerkingsbedrijven.

Wat betekent exploitatie voor dit gebied? Wat is het gevolg voor de status van het landschap ed?

EZ is er niet en Sodm denkt hierop geen antwoord op te kunnen geven. De gemeente gaat zorgen voor een antwoord.

Hoeveel putten zijn er in de volgende fase nodig?

Dit is niet bekend.

Wat is de wens?

Hopelijk vinden we veel gas en aan de hand van de produceerbaarheid moet dan bekeken worden hoeveel putten er nodig zijn.

Wat is uw ervaring?

Dit is een nieuw gebied dus we weten het niet. In Slochteren zijn er 600 putten.

Als je wel kan inschatten dat er voor 50 a 60 jaar gas zit (presentatie BR), dan kan je toch ook een inschatting maken hoeveel putten nodig zijn?

Als het een succes wordt dan leveren we een bijdrage, maar dan is er wel een compleet plan. Als er warm water blijkt te zitten dan kan er energie gewonnen worden bijvoorbeeld door aardwarmte (als put droog is, dat wil zeggen dus nat)

U vertelde dat schalie ondoordringbaar is, hoe kan het dan nat zijn?

In Bunter zandsteen kan aardwarmte zitten.

Heeft dit gedoe invloed op de waarde van mijn huis?

Volgens Brabant Recources komt dit niet voor. Er is een planschaderegeling en die wordt door onafhankelijke deskundigen vastgesteld. Dit wordt indien nodig dus afgewikkeld via de desbetreffende wettelijke regeling.

Waar komt het drinkwater vandaan?

Brabant Water

Welke invloed hebben de boringen op het grondwaterpeil?

Geen invloed

Waar kunnen we met schadeclaims terecht? En wat is de termijn waarop deze claims worden afgewikkeld?

Bij het bevoegd gezag dat die vergunning verleend. Brabant Recources en de gemeente hebben een regeling. De procedure van een ingediende claim duurt ongeveer één jaar.

En wat moeten we dan de eerste vijf jaar? Er is een tijdelijke ontheffing.

Ondanks dat het tijdelijk is bij de gemeente. Voor feitelijke schade kan je altijd bij BR terecht.

Welke expertise heeft de gemeente?

Laten we eerlijk zijn: niemand binnen de gemeente is deskundig op het gebied van dit soort grote aangelegenheden. We houden contact met alle betrokkenen: EZ, Brabant Resources e.d. Als er onafhankelijke deskundigen nodig zijn dan halen we die erbij.

Waarom was de gemeente bedroevend geïnformeerd?

Dit is een moeilijke vraag: Destijds is er een afweging gemaakt met de informatie die op dat moment voorhanden was. Ze hadden wel informatie, maar zeker niet de informatie van vanavond. Ze zijn ook blij met de 53 vragen die gesteld zijn. Alle informatie gaat de gemeente meenemen in de afweging.

Opmerking uit de zaal: Er is een geweldige opkomst. De actiegroep heeft aangegeven teleurgesteld te

zijn in de gemeente. Het is belangrijk ook de kennis van actiegroep te delen met de gemeente. De

actiegroep heeft aangegeven dit graag te willen. De gemeente heeft samen praten laten liggen! Als

gevolg daarvan hebben ze nu tegenstand in plaats van samenwerking.

Hoe zit het met de toekenning van het bestemmingsplan: wijzigingen die nodig kunnen zijn in verband met vervolgactiviteiten?

Een milieuvergunningverlener van de gemeente legt in het kort de procedure uit (26 weken enz.) en welke vergunningen er nodig zijn. De bouwvergunning kan bijvoorbeeld gelijk ingediend worden met de tijdelijke ontheffing. Op dit moment ligt er géén aanvraag bij gemeente. Alles moet nog worden ingediend.

Wordt de bevolking dan geraadpleegd? Kunnen we een stem indienen?

De formele procedures worden gevolgd.

Wordt het water wat terugkomt hergebruikt?

Ja, dat is mogelijk.

Wat zijn de risicos bij spil (bakoverloop of iets dergelijks)?

Rondom het terrein is een betonnen gotensysteem en daarbinnen is asfalt. Alle water wordt opgevangen en afgezogen en vervolgens naar de rioolzuivering gebracht.

In de Verenigde Staten in dit fout gegaan. Hoe moeten we dat hier zien?

De regels in de VS zijn niet bekend, maar hier zijn de regels streng. Er komt niets in het oppervlaktewater.

Waar worden de chemicaliën opgeslagen?

Op locatie en anders worden ze aangevoerd wanneer ze nodig zijn.

Wat is geothermiek?

Aardwarmte

Wie wordt er locaal beter van? (in vervolg op presentatie Brabant Recources)

De mijnwet zegt dat delfstoffen van de Staat zijn en dus van ons allemaal.

Is er effect op de werkgelegenheid?

Ja, er is altijd spin-off, denk aan hotels ed. (veel gelach)

Kan de ruimte gebruikt worden voor opslag van CO2?

In theorie wel, maar het kan alleen als er veel aanvoer is. Hier is dat waarschijnlijk niet het geval.

Hoe zit het met methaan? In de VS is dat op kilometers afstand gevonden.

In steenkool zit methaan. Kleien (schalie) bevatten mogelijk methaan. Er zijn twee soorten methaan; Methaan ontstaat ook in wetlands als bio-methaan. Het methaan dat in het water in de VS is aangetroffen is deze vorm van methaan.

De “fracs” zijn wellicht klein, maar hoe dicht komt het bij de huizen?

Eerst moeten we aantonen dat het gas er is, dan wordt er verticaal “gefract” en daarna eventueel horizontaal (diverse achter elkaar). De “fracs” gaan maximaal 300 meter naar boven. Horizontaal bevinden de “fracs” zich op 3500 meter onder het oppervlakte. Dat ga je dus niet merken.

Hoever kan er horizontaal geboord worden bij een daadwerkelijke put in plaats van alleen een proefboring?

Als de verticale testresultaten goed zijn dan wordt er horizontaal gekeken of er meer gas is. Tot nu toe gaan we zo’n 1000 meter ver.

Dus elke twee kilometer een put?

Ik laat me verleiden tot een winningsplan dat er nog niet is. 2000 meter ver zou kunnen, dus in theorie zou er dan elke vier kilometer een put komen.

Opmerkingen uit de zaal: De natuurljjke balans wordt verstoord: de locatie ligt vlak bij een doortrekgebied voor diverse dieren. Naar mijn mening is de locatie totaal ongeschikt vanwege de aanwezigheid van diverse dieren.

De locatie is dichtbij bewoning. Kan een andere manier van boren veiliger voor huizen zijn?

Deze manier van boren is zeer veilig.

Hoe dik is de deklaag die het gas in de laag houdt?

Bij schaliegas is er geen deklaag als zodanig. De schalie zelf is de deklaag en het gas kan er niet uit.

Er zijn hier twee watervoerende grondlagen: tussen -15 en -60 meter en tussen -120 en -300 meter. Hoe werkt dit met de waterdichte put?

Op dezelfde manier als Brabant Water: door deze laag met water en kleispoeling (bentoniet) te doorboren en dan buizen te plaatsen die gecemteerd worden. Er kan dus geen vuil water naar het grondwater.

Hoe zeker zijn deze buizen waterdicht en hoe wordt het gecontroleerd?

Voor de uitvoering wordt er een druktest gedaan en daarna om te kijken of er drukafbouw is en er is opnieuw een cementcheck.

Afsluitend woord van Willem Jan Atsma: Hopelijk willen velen de stichting SchalieGASvrij Haaren steunen: voor een optimale veiligheid. Wellicht hebben we zorgen die niet terecht zijn? Dat zou fijn zijn. De vragen die vanavond gesteld zijn, zijn goede en terechte vragen. We hebben de steun van alle belanghebbenden nodig. We willen graag in gesprek blijven, ook met Brabant Recources. We willen de lat hoog leggen voor Brabant Recources. Ook willen we uitdrukkelijk in gesprek blijven met SodM. Niet alle antwoorden zijn helemaal geruststellend. Er wordt een duidelijke scheiding tussen de proefboring en de definitieve winning aangebracht. Het is onzin om tot een proefboring te besluiten als je nu al weet dat je in dit dichtbevolkte en natuurrijke Brabant geen grootschalige winning wilt. Brabant Recources hoopt en Willem Jan vreest dat straks blijkt dat de gegevens erop duiden dat er qua financiën goed te winnen valt. Er ontstaat dan een grote economische druk die niet ten koste gaat van het Brabantse landschap. Aardgas is veiliger dan steenkool, maar het is nog steeds een fossiele brandstof. Straks komt er ook schalie olie. Zo stoppen we over 30 jaar nog steeds fossiele brandstof in auto’s en komt er nog pas later duurzame energie. Afsluitend woord van Henk Duivenman: Dank aan de gesprekleider en gemeente vanwege de faciliteiten. Wellicht hebben we jullie niet overtuigd. We zijn nog steeds wel afhankelijk van fossiele brandstoffen en we denken dat het nog zeker 30 à 40 jaar duurt voordat we duurzame energie gebruiken. We hopen dat de boring mogelijk is in de toekomst.