NND 2016 - Nederlandse Nefrologiedagen · 2019. 11. 11. · nederlandse nefrologiedagen 2016 9...
44
& DINSDAG 22 maart 2016 WOENSDAG 23 maart 2016 20 16 Nederlandse Nefrologiedagen PROGRAMMABOEK VOOR PARAMEDICI 16e Nederlandse Nefrologiedagen PROGRAMMA VOOR PARAMEDICI
Transcript of NND 2016 - Nederlandse Nefrologiedagen · 2019. 11. 11. · nederlandse nefrologiedagen 2016 9...
&DINSDAG 22 maart 2016
WOENSDAG 23 maart 2016
20 16Nederlandse Nefrologiedagen
PROGRAMMABOEK VOOR PARAMEDICI
16e Nederlandse NefrologiedagenPROGRAMMA VOOR PARAMEDICI
PAR
AM
EDISCH
NN
D 2016
2 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
3N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
I N H O U D S O P G A V E
Blz. 4: Voorbereidingscommissie
Blz. 5: Voorwoord
Blz. 7: Congres / Zalen / Accreditatie / Congresorganisatie
Blz. 8: Plattegrond expositie
Blz. 9: Indeling expositie
Blz. 11: Plattegrond Koningshof
Blz. 12: Programma Medisch NND dinsdag 22 maart
Blz. 14: Programma Medisch NND woensdag 23 maart
Blz. 18: Programma Paramedisch NND dinsdag 22 maart
Blz. 22: Programma Paramedisch NND woensdag 23 maart
Blz. 27: Paramedische Review
Blz. 33: Toelichting op de programmasessies
Blz. 39: Disclaimer IGZ
4 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 64 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Onder voorzitterschap van het bestuur komt het programma tot stand dank zij de onderstaande leden:
Voorbereidingscommissie:
Mw. N. Berkhout, Leids Universitair Medisch CentrumMw. H. Bogers, Catarina ziekenhuisDhr. Prof. Dr. P.M.T. Deen, UMCN St. RadboudDhr. Prof. Dr. R. Gansevoort, UMC Groningen, afgevaardigde NfNMw. A. van Giels, Albert Schweitzerziekenhuis, afgevaardigde VMWNDhr. Prof. dr. R. Goldschmeding, UMC Utrecht, afgevaardigde NfNDhr. Dr. J. Groothoff, AMC AmsterdamDhr. Prof. Dr. H. van Goor, UMC Groningen, afgevaardigde NfNMw. K. Hendriks, Rijnstate ziekenhuisMw. M. Hengst, Catharina ziekenhuisMw. M. Hogenbirk, Rijnstate ziekenhuisMw. R. Karens-van Vliet, Zh. Gelderse ValleiDhr. Dr. C.J.A.M. Konings, Catharina ZiekenhuisMw. H. Kuipers, Dialyse Centrum GroningenMw. S. Losper, afgevaardigde DNNMw. Y. Nienhuis, Groene Hart ZiekenhuisMw. Dr. K. van der Pant, AMC AmsterdamMw. Prof. Dr. D. Peters, LUMCDhr. Drs. C. de Roij van Zuijdewijn, afgevaardigde PLANDhr. F. Vogels, Laurentius ziekenhuis, bestuurslid VDT
V O O R B E R E I D I N G S CO M M I S S I E N N D 2016Bestuur Stichting Nederlandse Nefrologiedagen:
• Dhr. Dr. L.J.M. Reichert, voorzitter, Rijnstate ziekenhuis
• Dhr. Dr. J.W. Eijgenraam, secretaris, Groene Hart Ziekenhuis
• Mw. M.K. Emmen, penningmeester, Laurentius ziekenhuis
5N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
16WELKOM OP DE 10E NEDERLANDSE NEFROLOGIEDAGEN!Welkom op de 16e Nederlandse Nefrologiedagen
Dames en heren,
“Who wants to live forever……….?”
Freddie Mercury van Queen zong dit al in 1986. Maar u weet ook dat ouderdom met gebreken komt. Rudi Westendorp, werkzaam als Professor of Medicine at Old Age bij de Universiteit van Kopenhagen zal de 16e Nederlandse Nefrologiedagen openen met tips om zo succesvol mogelijk oud te worden!
De ochtend zal ook in het teken van veroudering staan. Bij de medici gaat het over het verouderende immuunsysteem en old for old transplantaties. Bij de paramedici onder andere over de nefrogeria-trische zorg. Buiten een scala aan andere onderwerpen! De middag hebben we als voorbereidingscom-missie in het teken van verjonging en vernieuwing gezet. Dit komt onder andere ook in het blok van de Nierstichting tot uiting.
Aan het eind van de middag, na de prijsuitreikingen volgt een optreden van Ann Helena Kenis. Zij is een zangeres en cabaretière uit België met een eigen visie op verjonging….’s Avonds volgt een diner en feest. Het thema, en het kan ook eigenlijk niet anders, is “De fontein van de eeuwige jeugd”. Ook de muzikale omlijsting is wat jeugdiger dan u van ons gewend bent. Wat dat gaat worden ziet u ’s avonds…De 2e dag staat bij de medici in het teken van ciliopathieën. Bij de paramedici is er een grote keus aan te volgen onderwerpen. Bij voorbeeld: digitalisering, patiënten participatie, diabetes en zorg voor ouderen bij een nierziekte. De dag wordt afgesloten met een multidisciplinair symposium over hoe toegankelijk een patiëntendossier moet zijn. Voor en tegenstanders over de toegankelijkheid kruisen de degens. Onder de volhouders wordt aan het slot een iPad verloot.
Wij als voorbereidingscommissie hopen dat het weer een goed medisch, paramedisch en sociaal pro-gramma is geworden. We hopen ook dat de integratie tussen de diverse disciplines dit jaar wederom beter gelukt is.
Wij wensen u twee gezellige en inspirerende dagen toe.
Louis ReichertVoorzitter Nederlandse Nefrologiedagen
6 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Dirinco Adv A4 Nikkiso DBB-EXA.indd 1 05-02-16 14:02
7N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
AlgemeenBusvervoer CS Eindhoven : In de Kempenhal en bij zaal 19 vindt u de vertrektijden van de bus van en naar CS Eindhoven.Deelnamecertificaten : Deze worden na het congres gestuurd. Dit gebeurt via de e-mail op het door u aangegeven e-mail-adres. Diner polsbandje : Controleer uw badgehouder op aanwezigheid hiervan (mits van toepassing). Meenemen voor het diner, er is bandjescontrole.Fiches : Er is een verkooppunt in de Kempenhal en in de Limburgfoyer. Voor de exposanten is er gelegenheid fiches te kopen op rekening in het Infopoint in de Kempenhal.Hotelkamers : Beschikbaar vanaf dinsdagmiddag 13.00 uur, verlaten voor 10.00 uur woensdagmorgen.
Zalen (verboden te roken / non smoking area)
Zaal 19 : Secretariaat.
Zaal 20 : Speakers Corner. - Voor advies en preview mogelijkheid van uw presentatie of abstract. - Advice and preview possibility.
Sessies : Brabantzaal, Baroniezaal, Auditorium, Parkzaal, zaal 80/81, zaal 82, zaal 83 en zaal 55/56.
Kempenhal/Genderhal/ Diezehal : Beursexpositie, lunch en aperitief.
Diezehal : Posterpresentaties.
Beneluxhal : Diner.
Infopoint Kempenhal : Informatiepunt voor exposanten. Informatiepunt voor deelnemers: - Voor al uw informatie, vragen en last minutes.
Informationpoint on behalf of exhibitors. Informationpoint on behalf of participants: - Information and question desk and last minutes.
AbstractsDe abstracts vindt u op nummer op de website
AccreditatieDit symposium is geaccrediteerd door:NIV: 14 puntenNVK: aanvraag looptV&VN: aanvraag looptDNN: 10 punten Stg. AdapVMWN: 1,9 punten RegisterpleinV&VN-VSR: aanvraag looptNAPA: 12 punten
CongresorganisatieCongrescoördinator: Monique Scheffens
SpringConcept BVPostbus 346130 AA SittardTel. 06 - 22 393 [email protected]
thema sociaal programma:
de fontein van de eeuwige jeugd
8 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Bar
Gou
d6
Cat
erin
gple
in
Cat
erin
gple
inBar
Zilv
er5
Gou
d1
Gou
d2
Gou
d3
Bro
ns9
Pla
tina
4
Gro
enC
ater
ing
Info
poin
tO
rgan
isat
ie
Info
-poi
nt Inga
ngal
leen
voor
NH
pers
onee
lIn
gang
alle
envo
orN
Hpe
rson
eel
Inga
ngvo
orco
ngre
sdee
lnem
ers
Inga
ngvo
orco
ngre
sdee
lnem
ers
Bro
ns16
Bro
ns14
Bro
ns15
Bro
ns11
Bro
ns13
Gee
lP
oste
rple
in
Bro
ns1
Brons 4
Bro
ns2
Bro
ns3
Brons 6
Pla
tina
3
Bro
ns10
Bla
uwbe
schi
kbaa
rO
ranj
eve
rgev
en
Zilv
er3
Zilv
er6
Ele
ktra
NH
Brons 5
Bro
ns12
Post
er-
Gou
d4
pres
enta
ties
Bro
ns17 Bro
ns18 Bro
ns19 Bro
ns20
Cat
erin
gC
ater
ing
Cat
erin
g
Gou
d5
Zilv
er8
Brons 8 Brons 7
1,0
mx
1,0
m
1,0
mx
1,0
m
1,0
mx
1,0
m
Pla
tina
2
Gou
d7
Gou
d8
Gou
d9
Bro
ns21
Cat
erin
gple
in
Cat
erin
g
1,0
mx
1,0
m
1,0
mx
1,0
m
1,0
mx
1,0
m
Gou
d10
Bro
ns22
9N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
INDELING EXPOSITIE NEDERLANDSE NEFROLOGIEDAGEN 2016
PLAT
INA
SPO
NSO
REN
P02
BA
XTER
BV
P03
AM
GEN
BV
GO
UD
EN S
PON
SORE
N
G01
B. B
RAU
N M
EDIC
AL
BV
G02
DIR
INCO
BV
G03
DIA
SOFT
BV
G04
RO
CHE
NED
ERLA
ND
BV
G05
NIE
RSTI
CHTI
NG
G06
FRE
SEN
IUS
MED
ICA
L C
ARE
NED
. BV
G07
NIP
RO M
EDIC
AL
EURO
PE
G08
GEN
ZYM
E N
EDER
LAN
D
G09
OTS
UKA
PH
ARM
ACE
UTI
CA
L EU
ROPE
LTD
G10
SH
IRE
BV
ZILV
EREN
SPO
NSO
REN
Z03
CH
IPSO
FT B
V
Z05
VIT
AA
L TH
UIS
DIA
LYSE
Z06
DIA
NET
Z08
GEO
RG F
ISCH
ER N
V
BRO
NZE
N S
PON
SORE
N
B01
CIT
RA-G
EN B
V
B02
BO
NST
ATO
BV
B03
V&
VN D
IALY
SE E
N N
EFRO
LOG
IE
B04
BIN
DIN
G S
ITE
B05
MED
IQ T
EFA
B06
MEN
ARI
NI B
ENEL
UX
NV
B07
ALL
WEC
ARE
MED
ICA
L BV
B08
TEL
EFLE
X M
EDIC
AL
BV
B09
PU
RE W
ATER
SYS
TEM
S BV
B10
PU
RE W
ATER
SYS
TEM
S BV
B11
ACC
ESS
PRO
JEC
TS B
V
B12
ESA
OTE
BEN
ELU
X B.
V.
B13
W. L
. GO
RE &
ASS
OCI
ATES
B14
KER
CHER
MED
ICA
L BV
B15
KER
CHER
MED
ICA
L BV
B16
SA
RKO
W B
V
B17
MA
MED
ICA
L BV
B18
3M
NED
ERLA
ND
B.V
.
B19
VIF
OR
FRES
ENIU
S M
EDIC
AL
CA
RE
B20
OVI
VO H
OLL
AN
D B
V
B21
ALE
XIO
N P
HA
RMA
BV
B22
KRI
JNEN
MED
ICA
L IN
NO
VATI
ON
S BV
M
SD B
V
DE
STI
CH
TIN
G
NE
DE
RLA
ND
SE
N
EFR
OLO
GIE
DA
GE
N
BE
DA
NK
T A
LLE
S
PO
NS
OR
EN
VO
OR
H
UN
BIJ
DR
AG
E!
10 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
De Nederlandse Nefrologiedagen blijven boeiend tot het eind...
... bovendien wordt deze iPad aansluitend aan het programma onder de dan aanwezigen verloot!
Vitaal Thuisdialyse Vitaal Thuisdialyse werkt samen met dialysecentra uit heel Nederland en verzorgt de dialyse bij de patiënt thuis op maat. Bij Vitaal Thuisdialyse kunt u terecht voor: - Conventionele thuisdialyse met partner, buddy,
familielid of dialyseassistente - Thuisdialyse met meerzorg - Solodialyse - Nachtdialyse Vitaal Thuisdialyse: samen onze zorg! Vitaal Thuisdialyse Merseloseweg 130 5801 CE Venray 077-3206588 [email protected] www.vitaalthuisdialyse.nl
11N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
19 se
cretar
iaat
20 sp
eake
rs co
rner
12 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
• D
INSD
AG
22
MA
AR
T 20
16
B
RA
BA
NTZ
AA
L - P
LEN
AIR
PR
OG
RA
MM
A
09.4
0-09
.50
OP
EN
ING
SW
OO
RD
VO
OR
ZITT
ER
NN
D
Loui
s R
eich
ert
09.5
0-10
.20
Sess
ion
1
Pl
enai
re o
peni
ng
Voor
zitte
r: Lo
uis
Rei
cher
t
Een
exp
losi
e va
n le
ven,
Rud
y W
este
ndor
p
PAR
KZA
AL
- MED
ICA
L PR
OG
RA
M
Sess
ion
5
The
me:
Abs
trac
ts D
iabe
tes
Mel
litus
, vas
cula
r and
end
othe
lial
Mod
erat
ors:
Ton
Rab
elin
k &
J.L
. Hill
ebra
nds
10.2
5-12
.00
Pro
gram
Aud
itoriu
m
12.0
5-12
.17
9. T
reat
men
t with
the
natu
ral V
EG
F in
hibi
tor s
olub
le F
lt-1
redu
ces
rena
l com
plic
atio
ns,
endo
thel
ial a
ctiv
atio
n an
d in
flam
mat
ion
in c
hron
ic ty
pe 1
dia
betic
mic
eP.
Bus
12.1
7-12
.29
10
. Tre
atm
ent w
ith P
AR
-1 in
hibi
tor v
orap
axar
lim
its th
e de
velo
pmen
t of d
iabe
tic
neph
ropa
thy
in m
ice
M. W
aasd
orp
12.2
9-12
.41
11
. Exp
lorin
g th
e ro
le o
f vas
cula
r lon
g no
n-co
ding
RN
As
in re
nal i
njur
yR
. Bijk
erk
12.4
1-12
.53
12. E
ndot
helia
l dys
func
tion
in e
xper
imen
tal c
hron
ic k
idne
y di
seas
e is
cau
sed
by F
GF2
3M
. Ver
kaik
12.5
3-13
.45
Lun
ch -
PL
AN
wor
ksho
p 12
.50-
13.4
0 ba
roni
ezaa
l
Sess
ion
6
T
hem
e: A
bstr
acts
Clin
ical
Mod
erat
ors:
Lou
is R
eich
ert &
Jan
Will
em E
ijgen
raam
14.5
5-15
.07
13. T
he a
typi
cal h
aem
olyt
ic u
raem
ic s
yndr
ome:
whe
n bo
th h
aem
olys
is a
nd
thro
mbo
cyto
peni
a ar
e no
t com
plem
enta
ryS
.A.M
.E.G
. Tim
mer
man
s
15.0
7-15
.19
14. C
ente
r vol
ume
and
outc
omes
on
dial
ysis
: an
anal
ysis
of R
EN
INE
dat
a T.
Hoe
kstra
15.1
9-15
.31
15. C
ost-e
ffica
cy o
f a n
ovel
sel
f-man
agem
ent a
ppro
ach
for d
ieta
ry s
odiu
m re
stric
tion
in
ckd
patie
nts:
sub
lime
trial
J.K
. Hum
alda
15.3
1-15
.43
16. S
ensi
tive,
relia
ble
and
easy
-per
form
ed la
bora
tory
mon
itorin
g of
ecu
lizum
ab th
erap
y in
aty
pica
l hem
olyt
ic u
rem
ic s
yndr
ome
E.B
. Vol
okhi
na
15.4
3-16
.10
BR
EAK
AU
DIT
OR
IUM
- M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
2
Them
e: A
gein
g M
oder
ator
s: N
eelk
e va
n de
r Wee
rd &
Kar
lijn
van
der P
ant
10.2
5-10
.55
Age
ing
Imm
une
Sys
tem
,N
icol
le L
itjen
s
11.0
0-11
.30
Old
for o
ld tr
ansp
lant
atio
ns,
Fred
erik
e B
emel
man
11.3
0-12
.00
Pre
mat
ure
agei
ng,
Jero
en K
oom
an
12.0
0-12
.12
1. D
rug
met
abol
ism
com
ing
of a
ge: a
retro
spec
tive
coho
rt st
udy
unco
verin
g th
e co
urse
of
long
itudi
nal d
ose-
corr
ecte
d ta
crol
imus
exp
osur
e du
ring
the
follo
w-u
p of
chi
ldre
n af
ter
rena
l tra
nspl
anta
tion
N.B
.B. K
nops
12.1
2-12
.24
2.
Vita
min
B6
defic
ienc
y is
com
mon
and
ass
ocia
ted
with
poo
r lon
g-te
rm o
utco
me
in re
nal
trans
plan
t rec
ipie
nts.
I. M
inov
ic
12.2
4-12
.36
3. D
oes
preg
nanc
y af
ter k
idne
y do
natio
n af
fect
rena
l fun
ctio
n?C
.A.J
. Oud
mai
jer
12.3
6-12
.48
4. P
rem
atur
e T-
Cel
l Age
ing
In E
nd-S
tage
Ren
al D
isea
se P
atie
nts
Is N
ot A
ssoc
iate
d W
ith
Infe
ctio
ns A
fter R
enal
Tra
nspl
anta
tion.
B. D
edeo
glu
12.4
8-13
.45
Lun
ch
- P
LAN
wor
ksho
p in
de
Bar
onie
zaal
Sess
ion
3
The
me:
Juv
enat
ion
Mod
erat
ors:
Jaa
p G
root
hoff
& A
.J. Z
onne
veld
13.4
5-14
.15
Clin
ical
App
licat
ions
of R
NA
inte
rfere
nce,
Han
s W
ater
ham
14.2
0-14
.50
Ren
al fa
ilure
& th
e br
ain:
can
a k
idne
y tra
nspl
anta
tion
impr
ove
our c
ogni
tion?
, M
arit
van
Sand
wijk
14.5
0-15
.02
5. K
loth
o in
hum
an s
epsi
s-in
duce
d ac
ute
rena
l fai
lure
: a p
ossi
ble
targ
et.
J. M
oser
15.0
2-15
.14
6. A
PO
C1-
expr
essi
on b
y gl
omer
ular
mac
roph
ages
incr
ease
s th
eir i
nflam
mat
ory
and
fibro
geni
c st
ate
in a
n au
tocr
ine
fash
ion
and
indu
ces
glom
erul
oscl
eros
isP.
Bus
15.1
4-15
.26
7. D
exam
etha
sone
am
elio
rate
s m
itoch
ondr
ial f
unct
ion
in a
n in
flam
mat
ory
prox
imal
tubu
le
epith
elia
l cel
l mod
el
J.Ja
nsen
15.2
6-15
.38
8. B
ody
wei
ght
and
prot
einu
ria d
eter
min
e pl
asm
a tri
glyc
erid
es v
ia h
epat
ic s
ynde
can-
1/he
para
n su
lfate
in e
xper
imen
tal n
ephr
osis
J. v
an d
en B
orn
15.4
2-16
.10
BR
EAK
AU
DIT
OR
IUM
– M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
4
Clin
ical
pat
holo
gica
l con
fere
nce
Mod
erat
ors:
Roe
l Gol
dsch
med
ing
& E
ric S
teen
berg
en
16.1
0-17
.25
“Bep
aalt
imm
uunfl
uoris
cent
ie d
e da
igno
se?”
Eric
Ste
enbe
rgen
13N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
PAR
KZA
AL
– M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
7
T
hem
e: T
hesi
s pr
esen
tatio
nsM
oder
ator
s: G
erja
n N
avis
& J
an W
illem
Eijg
enra
am
16.1
0-16
.25
Cre
scen
tic G
lom
erul
onep
hriti
s in
AN
CA
asso
ciat
ed v
ascu
litis
Mar
c H
ilhor
st
16.3
0-16
.45
C
linic
al im
plic
atio
ns o
f the
cro
ss-ta
lk b
etw
een
reni
n-an
giot
ensi
n-al
dost
eron
e sy
stem
an
d vi
tam
in D
-FG
F23-
klot
ho a
xis
Cha
rlotte
Key
zer
16.5
0-17
.05
Lo
okin
g B
eyon
d C
ilia
in R
enal
Cili
opat
hies
Gis
ela
Slaa
ts
BA
RO
NIE
ZAA
L –
PLA
N W
OR
KSH
OP
12.5
0-13
.40
Sess
ie 8
Mod
erat
or: C
amie
l de
Roi
j van
Zui
jdew
ijn
Pol
itica
l and
eth
ical
asp
ects
of d
ecis
ions
con
cern
ing
the
cost
s of
orp
han
drug
s: th
e ca
se o
f ecu
lizum
ab,
Piet
er W
ijnsm
a en
Kio
a W
ijnsm
a
PAR
KZA
AL
- MED
ICA
L PR
OG
RA
M
Sess
ion
5
The
me:
Abs
trac
ts D
iabe
tes
Mel
litus
, vas
cula
r and
end
othe
lial
Mod
erat
ors:
Ton
Rab
elin
k &
J.L
. Hill
ebra
nds
10.2
5-12
.00
Pro
gram
Aud
itoriu
m
12.0
5-12
.17
9. T
reat
men
t with
the
natu
ral V
EG
F in
hibi
tor s
olub
le F
lt-1
redu
ces
rena
l com
plic
atio
ns,
endo
thel
ial a
ctiv
atio
n an
d in
flam
mat
ion
in c
hron
ic ty
pe 1
dia
betic
mic
eP.
Bus
12.1
7-12
.29
10
. Tre
atm
ent w
ith P
AR
-1 in
hibi
tor v
orap
axar
lim
its th
e de
velo
pmen
t of d
iabe
tic
neph
ropa
thy
in m
ice
M. W
aasd
orp
12.2
9-12
.41
11
. Exp
lorin
g th
e ro
le o
f vas
cula
r lon
g no
n-co
ding
RN
As
in re
nal i
njur
yR
. Bijk
erk
12.4
1-12
.53
12. E
ndot
helia
l dys
func
tion
in e
xper
imen
tal c
hron
ic k
idne
y di
seas
e is
cau
sed
by F
GF2
3M
. Ver
kaik
12.5
3-13
.45
Lun
ch -
PL
AN
wor
ksho
p 12
.50-
13.4
0 ba
roni
ezaa
l
Sess
ion
6
T
hem
e: A
bstr
acts
Clin
ical
Mod
erat
ors:
Lou
is R
eich
ert &
Jan
Will
em E
ijgen
raam
14.5
5-15
.07
13. T
he a
typi
cal h
aem
olyt
ic u
raem
ic s
yndr
ome:
whe
n bo
th h
aem
olys
is a
nd
thro
mbo
cyto
peni
a ar
e no
t com
plem
enta
ryS
.A.M
.E.G
. Tim
mer
man
s
15.0
7-15
.19
14. C
ente
r vol
ume
and
outc
omes
on
dial
ysis
: an
anal
ysis
of R
EN
INE
dat
a T.
Hoe
kstra
15.1
9-15
.31
15. C
ost-e
ffica
cy o
f a n
ovel
sel
f-man
agem
ent a
ppro
ach
for d
ieta
ry s
odiu
m re
stric
tion
in
ckd
patie
nts:
sub
lime
trial
J.K
. Hum
alda
15.3
1-15
.43
16. S
ensi
tive,
relia
ble
and
easy
-per
form
ed la
bora
tory
mon
itorin
g of
ecu
lizum
ab th
erap
y in
aty
pica
l hem
olyt
ic u
rem
ic s
yndr
ome
E.B
. Vol
okhi
na
15.4
3-16
.10
BR
EAK
AU
DIT
OR
IUM
- M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
2
Them
e: A
gein
g M
oder
ator
s: N
eelk
e va
n de
r Wee
rd &
Kar
lijn
van
der P
ant
10.2
5-10
.55
Age
ing
Imm
une
Sys
tem
,N
icol
le L
itjen
s
11.0
0-11
.30
Old
for o
ld tr
ansp
lant
atio
ns,
Fred
erik
e B
emel
man
11.3
0-12
.00
Pre
mat
ure
agei
ng,
Jero
en K
oom
an
12.0
0-12
.12
1. D
rug
met
abol
ism
com
ing
of a
ge: a
retro
spec
tive
coho
rt st
udy
unco
verin
g th
e co
urse
of
long
itudi
nal d
ose-
corr
ecte
d ta
crol
imus
exp
osur
e du
ring
the
follo
w-u
p of
chi
ldre
n af
ter
rena
l tra
nspl
anta
tion
N.B
.B. K
nops
12.1
2-12
.24
2.
Vita
min
B6
defic
ienc
y is
com
mon
and
ass
ocia
ted
with
poo
r lon
g-te
rm o
utco
me
in re
nal
trans
plan
t rec
ipie
nts.
I. M
inov
ic
12.2
4-12
.36
3. D
oes
preg
nanc
y af
ter k
idne
y do
natio
n af
fect
rena
l fun
ctio
n?C
.A.J
. Oud
mai
jer
12.3
6-12
.48
4. P
rem
atur
e T-
Cel
l Age
ing
In E
nd-S
tage
Ren
al D
isea
se P
atie
nts
Is N
ot A
ssoc
iate
d W
ith
Infe
ctio
ns A
fter R
enal
Tra
nspl
anta
tion.
B. D
edeo
glu
12.4
8-13
.45
Lun
ch
- P
LAN
wor
ksho
p in
de
Bar
onie
zaal
Sess
ion
3
The
me:
Juv
enat
ion
Mod
erat
ors:
Jaa
p G
root
hoff
& A
.J. Z
onne
veld
13.4
5-14
.15
Clin
ical
App
licat
ions
of R
NA
inte
rfere
nce,
Han
s W
ater
ham
14.2
0-14
.50
Ren
al fa
ilure
& th
e br
ain:
can
a k
idne
y tra
nspl
anta
tion
impr
ove
our c
ogni
tion?
, M
arit
van
Sand
wijk
14.5
0-15
.02
5. K
loth
o in
hum
an s
epsi
s-in
duce
d ac
ute
rena
l fai
lure
: a p
ossi
ble
targ
et.
J. M
oser
15.0
2-15
.14
6. A
PO
C1-
expr
essi
on b
y gl
omer
ular
mac
roph
ages
incr
ease
s th
eir i
nflam
mat
ory
and
fibro
geni
c st
ate
in a
n au
tocr
ine
fash
ion
and
indu
ces
glom
erul
oscl
eros
isP.
Bus
15.1
4-15
.26
7. D
exam
etha
sone
am
elio
rate
s m
itoch
ondr
ial f
unct
ion
in a
n in
flam
mat
ory
prox
imal
tubu
le
epith
elia
l cel
l mod
el
J.Ja
nsen
15.2
6-15
.38
8. B
ody
wei
ght
and
prot
einu
ria d
eter
min
e pl
asm
a tri
glyc
erid
es v
ia h
epat
ic s
ynde
can-
1/he
para
n su
lfate
in e
xper
imen
tal n
ephr
osis
J. v
an d
en B
orn
15.4
2-16
.10
BR
EAK
AU
DIT
OR
IUM
– M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
4
Clin
ical
pat
holo
gica
l con
fere
nce
Mod
erat
ors:
Roe
l Gol
dsch
med
ing
& E
ric S
teen
berg
en
16.1
0-17
.25
“Bep
aalt
imm
uunfl
uoris
cent
ie d
e da
igno
se?”
Eric
Ste
enbe
rgen
BR
AB
AN
TZA
AL
– M
ULT
IDIS
CIP
LIN
AIR
PR
OG
RA
MM
A
Ses
siev
oorz
itter
: Lou
is R
eich
ert
17.3
0-18
.00
Sess
ie 9
P
rijsu
itrei
king
en b
este
abs
tract
s, b
este
pos
ter
Mar
ia te
r Wel
le in
nova
tiepr
ijs &
Pro
efsc
hrift
prijs
Loui
s R
eich
ert,
Kat
ja v
an G
effe
n en
Joh
n Ja
cobz
e (N
iers
ticht
ing)
en
Ger
jan
Nav
is
18.0
5-18
.35
Lof
der
Zot
heid
’. H
et g
aat o
ver o
uder
wor
den;
ove
r tijd
, spi
jt en
zot
tighe
id.
Ann
Hel
ena
Ken
is
18.2
5-19
.15
APE
RIT
IEF
19.1
5-
DIN
ER E
N F
EEST
AVO
ND
14 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6 WOENSDAG 23 MAART
AU
DIT
OR
IUM
- M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
10
T
hem
e: A
bstr
acts
Dia
gnos
tics
and
Trea
tmen
tM
oder
ator
s: S
tijn
Kon
ings
& A
lber
t Jan
Aar
noud
se
08.2
5-08
.37
17. S
peci
ficity
of f
ull h
ouse
imm
unofl
uore
scen
ce fo
r sys
tem
ic lu
pus
eryt
hem
atos
usE
.C. R
ijnin
k
08.3
7-08
.49
18. I
VIG
and
hig
h do
se s
tero
ids
effe
ctiv
ely
slow
rena
l fun
ctio
n lo
ss in
tran
spla
nt
glom
erul
opat
hyK
.A. S
ablik
08.4
9-09
.01
19. E
lbas
vir (
EB
R)/g
razo
prev
ir (G
ZR) t
reat
men
t of h
epat
itis
C v
irus
(HC
V) i
nfec
tion
in p
atie
nts
with
chr
onic
kid
ney
dise
ase
stag
e 4/
5: fi
nal r
esul
ts o
f the
C-s
urfe
r pha
se 3
st
udy
B. v
an H
oek
09.0
1-09
.13
20. (
mic
ro)A
lbum
inur
ia, b
ut n
ot e
stim
ated
glo
mer
ular
filtr
atio
n ra
te, i
s as
soci
ated
with
de
pres
sion
the
Maa
stric
ht s
tudy
R.J
.H. M
arte
ns
09.1
3-09
.25
21. C
alci
neur
in in
hibi
tor t
acro
limus
impa
irs h
ost i
mm
une
resp
onse
aga
inst
urin
ary
tract
in
fect
ion
by a
ffect
ing
TLR
4 ne
gativ
e re
gula
tors
D. E
mal
Sess
ion
11
Th
eme:
Cili
opat
hies
Mod
erat
ors:
Dor
ien
Pet
ers
& R
on G
anse
voor
t
09.2
5-09
.55
Wha
t is
in th
e ‘o
mes
’ in
Kou
ncil
? N
ine
Kno
ers
09.5
5-10
.25
‘It’s
just
a C
yste
’, Ig
le J
an d
e Jo
ng
10.2
5-10
.50
CO
FFEE
BR
EAK
Sess
ion
12
T
hem
e: C
ystic
kid
ney
Mod
erat
ors:
Rac
hel G
iles
& A
lber
tine
van
Eer
de
10.5
0-11
.20
Ani
mal
mod
els
for P
olyc
ystic
Kid
ney
Dis
ease
: Fro
m p
atho
gene
sis
tow
ard
ther
apie
s,
Dor
ien
Pete
rs
11.2
5-11
.55
Hum
an P
olyc
ystic
Kid
ney
Dis
ease
: Fro
m e
volv
ing
ther
apie
s to
war
d tre
atm
ent,
Ron
Gan
sevo
ort
12.0
0-12
.12
22. T
he D
IPA
K 1
stu
dy: b
asel
ine
char
acte
ristic
s an
d sh
ort-t
erm
trea
tmen
t effe
cts
of
lanr
eotid
e ve
rsus
sta
ndar
d ca
re in
pat
ient
s w
ith la
ter s
tage
adp
kdN
.F. C
aste
leijn
12.1
2-12
.24
23. T
he ro
le o
f fou
r-jo
inte
d in
the
deve
lopm
ent o
f AD
PK
D in
a m
ouse
mod
el w
ith to
xic
rena
l tub
ular
inju
ry
C. F
orm
ica
12.2
4-12
.36
24. D
NA
repl
icat
ion
stre
ss u
nder
lies
rena
l phe
noty
pes
in C
EP
290-
asso
ciat
ed jo
uber
t sy
ndro
me
G.G
.G. S
laat
s
12.3
6-12
.48
25. S
cree
n-ba
sed
iden
tific
atio
n an
d va
lidat
ion
of fo
ur n
ew io
n ch
anne
ls a
s re
gula
tors
of
rena
l cili
ogen
esis
R. G
iles
12.5
0-14
.00
LUN
CH
PO
STER
PRES
ENTA
TIO
NS
IN D
IEZE
HA
L
AU
DIT
OR
IUM
– M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
13
NfN
-ses
sion
13.3
0-14
.00
Hui
shou
delij
ke v
erga
derin
g (L
eden
verg
ader
ing)
14.0
0-15
.15
15.1
5-16
.00
Klin
isch
e ve
rgad
erin
g
PAR
KZA
AL
- MED
ICA
L PR
OG
RA
M
Sess
ion
14
T
hem
e: 1
4 B
ulle
tpos
ters
Mod
erat
ors:
Cam
iel d
e R
oij v
an Z
uijd
ewijn
& N
iki L
eend
ers
08.2
5-09
.25
26. G
. Sto
kman
The
nov
el n
od-li
ke re
cept
or n
lrx1
links
inna
te im
mun
ity to
mito
chon
dria
l fu
nctio
n an
d ap
opto
sis
in a
cute
kid
ney
inju
ry27
. E. P
iete
rse
Neu
troph
ils d
istin
guis
h be
twee
n lip
opol
ysac
char
ide
stru
ctur
es a
nd
sele
ctiv
ely
rele
ase
Neu
troph
il E
xtra
cellu
lar T
raps
28. M
. Gar
sen
End
othe
lial n
itric
oxi
de s
ynth
ase
dysf
unct
ion
indu
ces
prot
einu
ria b
y in
duct
ion
of h
epar
anas
e ex
pres
sion
29. R
.S.S
Hijm
ans
Urin
ary
colla
gen
degr
adat
ion
prod
ucts
as
early
mar
kers
of p
rogr
essi
ve
rena
l fibr
osis
30. E
. Ram
pane
lli T
he N
LRP
3 in
flam
mas
ome
as a
sen
sor o
f ren
al m
etab
olic
stre
ss a
nd a
pe
rpet
rato
r of r
enal
lipo
toxi
city
31 C
. Sus
anto
Kw
alite
itsve
rbet
erpr
ojec
t: ZO
RR
O
32. S
. Flo
rqui
n R
e-cl
assi
ficat
ion
of id
iopa
thic
MP
GN
type
i: a
tech
nica
l iss
ue?
33. E
. Sch
utte
Cre
atin
ine,
Cys
tatin
C, B
eta-
2-M
icro
glob
ulin
and
Bet
a-Tr
ace
Pro
tein
: whi
ch
mar
ker i
s be
st to
ass
ess
chan
ges
in e
GFR
ove
r tim
e?34
. M. D
am H
ow R
epro
duci
ble
are
asse
ssm
ents
of p
hysi
cal p
erfo
rman
ce a
nd p
rote
in
ener
gy w
astin
g in
hem
odia
lysi
s pa
tient
s?35
. A. v
an d
er V
een
Urin
ary
excr
etio
n of
the
mai
n m
etab
olite
of m
elat
onin
and
all-
caus
e m
orta
lity
in re
nal t
rans
plan
t re
cipi
ents
36. F
.J. v
an d
en O
ever
Pha
rmac
y B
ased
Dos
ing
of D
arbe
poet
in: a
rand
omiz
ed c
ontro
lled
trial
in h
emod
ialy
sis
patie
nts
37. R
.J.H
. Mar
tens
Est
imat
ed g
lom
erul
ar fi
ltrat
ion
rate
, (m
icro
)alb
umin
uria
and
cog
nitiv
e pe
rform
ance
, the
Maa
stric
ht s
tudy
38. A
.A. K
eijb
eck
Inte
rstit
ial fi
bros
is in
rena
l bio
psy
as e
arly
pro
gnos
tic m
arke
r for
ckd
: a
com
paris
on o
f met
hodo
logi
es39
. G.F
. van
Ek
Dis
cuss
ing
sexu
al d
ysfu
nctio
n w
ith c
hron
ic k
idne
y di
seas
e pa
tient
s;
prac
tice
patte
rns
in th
e of
fice
of th
e ne
phro
logi
st
Sess
ion
15
Th
eme:
Abs
trac
ts E
lect
roly
tes
Mod
erat
ors:
Ew
out H
oorn
& T
heun
de
Gro
ot
09.2
5-09
.37
40. B
lood
-bor
ne p
hago
cyte
s in
tern
aliz
e m
onos
odiu
m u
rate
mic
rocr
ysta
ls a
nd p
reve
nt
intra
vasc
ular
rele
ase
of N
eutro
phil
Ext
race
llula
r Tra
psE
. Pie
ters
e
09.3
7-09
.49
41. A
mic
ro-o
ptofl
uidi
c de
vice
for m
easu
ring
the
dial
ysat
e so
dium
con
cent
ratio
nK
. Sha
rma
09.4
9-10
.01
42. H
NF1
	
46; a
s no
vel t
rans
crip
tiona
l reg
ulat
or o
f the
KIR
4.1/
KIR
5.1
pota
ssiu
m
chan
nel
A. K
ompa
tsch
er
10.0
1-10
.13
43. I
dent
ifica
tion
of S
LC41
A3
as a
nov
el p
laye
r in
rena
l Mag
nesi
um h
omeo
stas
isJ.
H.F
. de
Baa
ij
10.1
3-10
.25
44. M
ass-
spec
trom
etry
imag
ing
(MS
I) ca
n di
scrim
inat
e be
twee
n di
ffere
nt s
tage
s of
is
chem
ic in
jury
in p
re-tr
ansp
lant
kid
ney
biop
sies
J. P
eutz
-Koo
tstra
10.2
5-10
.50
CO
FFEE
BR
EAK
Sess
ion
16
The
me:
Abs
trac
ts P
roxi
mal
tubu
les
unde
r str
ess
Mod
erat
ors:
Kar
lijn
van
der P
ant &
Stij
n K
onin
gs
12.0
0-12
.12
45. M
upiro
cin
Stu
dyC
. Abr
aham
s
12.1
2-12
.24
46. D
ynam
ics
of fl
uid
stat
us a
nd in
flam
mat
ion
in a
n in
tern
atio
nal h
emod
ialy
sis
patie
nt
coho
rt.M
.J.E
. Dek
ker
12.2
4-12
.36
47. C
ogni
tive
impa
irmen
t and
cer
ebra
l sm
all v
esse
l dis
ease
in p
atie
nts
reac
hing
End
-S
tage
Ren
al D
isea
se th
e C
OP
E s
tudy
M.H
. Kal
lenb
erg
12.3
6-12
.48
48. G
uide
, a s
truct
ured
pre
-dia
lysi
s pr
ogra
m th
at in
crea
ses
the
use
of h
ome-
dial
ysis
J.S
. de
Maa
r
12.5
0-13
.50
L
UN
CH
PO
STER
PRES
ENTA
TIO
NS
IN D
IEZE
HA
L
PAR
KZA
AL
– M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
17
Th
eme:
Pro
xim
al tu
bule
s tr
ansp
ort a
nd d
amag
eM
oder
ator
s: P
eter
Dee
n &
Roe
l Gol
dsch
med
ing
14.0
0-14
.30
The
kidn
ey a
nd u
rem
ic to
xins
: clin
ical
asp
ects
,Pi
eter
Eve
nepo
el
14.3
0-15
.00
The
kidn
ey a
nd u
rem
ic to
xin
rem
oval
: glo
mer
ulus
or t
ubul
us?,
Roo
s M
aser
eeuw
15.0
0-15
.12
49. T
RE
M-1
is re
quire
d fo
r ren
al re
cove
ry fo
llow
ing
isch
emia
repe
rfusi
on in
jury
A. T
amm
aro
15.1
2-15
.24
50. D
eple
tion
of g
ut m
icro
biot
a pr
otec
ts a
gain
st re
nal i
sche
mia
repe
rfusi
on in
jury
by
redu
cing
bon
e-m
arro
w d
eriv
ed m
onoc
yte
and
rena
l res
iden
t mac
roph
age
mat
urat
ion
stat
us a
nd fu
nctio
n D
. Em
al
15.2
4-15
.36
51. A
naly
sis
of p
rote
ins
secr
eted
into
don
or k
idne
y pe
rfusi
on fl
uid
for t
he p
redi
ctio
n of
de
laye
d gr
aft f
unct
ion
B.W
.M. v
an B
alko
m
15.3
6-15
.48
52. T
he s
ecre
ted
klot
ho m
rna
trans
crip
t is
cont
inuo
usly
deg
rade
d by
non
sens
e-m
edia
ted
mN
RA
deca
y an
d its
spl
icin
g is
dys
regu
late
d by
kid
ney
dam
age
J.L.
Hill
ebra
nds
15N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
AU
DIT
OR
IUM
- M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
10
T
hem
e: A
bstr
acts
Dia
gnos
tics
and
Trea
tmen
tM
oder
ator
s: S
tijn
Kon
ings
& A
lber
t Jan
Aar
noud
se
08.2
5-08
.37
17. S
peci
ficity
of f
ull h
ouse
imm
unofl
uore
scen
ce fo
r sys
tem
ic lu
pus
eryt
hem
atos
usE
.C. R
ijnin
k
08.3
7-08
.49
18. I
VIG
and
hig
h do
se s
tero
ids
effe
ctiv
ely
slow
rena
l fun
ctio
n lo
ss in
tran
spla
nt
glom
erul
opat
hyK
.A. S
ablik
08.4
9-09
.01
19. E
lbas
vir (
EB
R)/g
razo
prev
ir (G
ZR) t
reat
men
t of h
epat
itis
C v
irus
(HC
V) i
nfec
tion
in p
atie
nts
with
chr
onic
kid
ney
dise
ase
stag
e 4/
5: fi
nal r
esul
ts o
f the
C-s
urfe
r pha
se 3
st
udy
B. v
an H
oek
09.0
1-09
.13
20. (
mic
ro)A
lbum
inur
ia, b
ut n
ot e
stim
ated
glo
mer
ular
filtr
atio
n ra
te, i
s as
soci
ated
with
de
pres
sion
the
Maa
stric
ht s
tudy
R.J
.H. M
arte
ns
09.1
3-09
.25
21. C
alci
neur
in in
hibi
tor t
acro
limus
impa
irs h
ost i
mm
une
resp
onse
aga
inst
urin
ary
tract
in
fect
ion
by a
ffect
ing
TLR
4 ne
gativ
e re
gula
tors
D. E
mal
Sess
ion
11
Th
eme:
Cili
opat
hies
Mod
erat
ors:
Dor
ien
Pet
ers
& R
on G
anse
voor
t
09.2
5-09
.55
Wha
t is
in th
e ‘o
mes
’ in
Kou
ncil
? N
ine
Kno
ers
09.5
5-10
.25
‘It’s
just
a C
yste
’, Ig
le J
an d
e Jo
ng
10.2
5-10
.50
CO
FFEE
BR
EAK
Sess
ion
12
T
hem
e: C
ystic
kid
ney
Mod
erat
ors:
Rac
hel G
iles
& A
lber
tine
van
Eer
de
10.5
0-11
.20
Ani
mal
mod
els
for P
olyc
ystic
Kid
ney
Dis
ease
: Fro
m p
atho
gene
sis
tow
ard
ther
apie
s,
Dor
ien
Pete
rs
11.2
5-11
.55
Hum
an P
olyc
ystic
Kid
ney
Dis
ease
: Fro
m e
volv
ing
ther
apie
s to
war
d tre
atm
ent,
Ron
Gan
sevo
ort
12.0
0-12
.12
22. T
he D
IPA
K 1
stu
dy: b
asel
ine
char
acte
ristic
s an
d sh
ort-t
erm
trea
tmen
t effe
cts
of
lanr
eotid
e ve
rsus
sta
ndar
d ca
re in
pat
ient
s w
ith la
ter s
tage
adp
kdN
.F. C
aste
leijn
12.1
2-12
.24
23. T
he ro
le o
f fou
r-jo
inte
d in
the
deve
lopm
ent o
f AD
PK
D in
a m
ouse
mod
el w
ith to
xic
rena
l tub
ular
inju
ry
C. F
orm
ica
12.2
4-12
.36
24. D
NA
repl
icat
ion
stre
ss u
nder
lies
rena
l phe
noty
pes
in C
EP
290-
asso
ciat
ed jo
uber
t sy
ndro
me
G.G
.G. S
laat
s
12.3
6-12
.48
25. S
cree
n-ba
sed
iden
tific
atio
n an
d va
lidat
ion
of fo
ur n
ew io
n ch
anne
ls a
s re
gula
tors
of
rena
l cili
ogen
esis
R. G
iles
12.5
0-14
.00
LUN
CH
PO
STER
PRES
ENTA
TIO
NS
IN D
IEZE
HA
L
AU
DIT
OR
IUM
– M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
13
NfN
-ses
sion
13.3
0-14
.00
Hui
shou
delij
ke v
erga
derin
g (L
eden
verg
ader
ing)
14.0
0-15
.15
15.1
5-16
.00
Klin
isch
e ve
rgad
erin
g
PAR
KZA
AL
- MED
ICA
L PR
OG
RA
M
Sess
ion
14
T
hem
e: 1
4 B
ulle
tpos
ters
Mod
erat
ors:
Cam
iel d
e R
oij v
an Z
uijd
ewijn
& N
iki L
eend
ers
08.2
5-09
.25
26. G
. Sto
kman
The
nov
el n
od-li
ke re
cept
or n
lrx1
links
inna
te im
mun
ity to
mito
chon
dria
l fu
nctio
n an
d ap
opto
sis
in a
cute
kid
ney
inju
ry27
. E. P
iete
rse
Neu
troph
ils d
istin
guis
h be
twee
n lip
opol
ysac
char
ide
stru
ctur
es a
nd
sele
ctiv
ely
rele
ase
Neu
troph
il E
xtra
cellu
lar T
raps
28. M
. Gar
sen
End
othe
lial n
itric
oxi
de s
ynth
ase
dysf
unct
ion
indu
ces
prot
einu
ria b
y in
duct
ion
of h
epar
anas
e ex
pres
sion
29. R
.S.S
Hijm
ans
Urin
ary
colla
gen
degr
adat
ion
prod
ucts
as
early
mar
kers
of p
rogr
essi
ve
rena
l fibr
osis
30. E
. Ram
pane
lli T
he N
LRP
3 in
flam
mas
ome
as a
sen
sor o
f ren
al m
etab
olic
stre
ss a
nd a
pe
rpet
rato
r of r
enal
lipo
toxi
city
31 C
. Sus
anto
Kw
alite
itsve
rbet
erpr
ojec
t: ZO
RR
O
32. S
. Flo
rqui
n R
e-cl
assi
ficat
ion
of id
iopa
thic
MP
GN
type
i: a
tech
nica
l iss
ue?
33. E
. Sch
utte
Cre
atin
ine,
Cys
tatin
C, B
eta-
2-M
icro
glob
ulin
and
Bet
a-Tr
ace
Pro
tein
: whi
ch
mar
ker i
s be
st to
ass
ess
chan
ges
in e
GFR
ove
r tim
e?34
. M. D
am H
ow R
epro
duci
ble
are
asse
ssm
ents
of p
hysi
cal p
erfo
rman
ce a
nd p
rote
in
ener
gy w
astin
g in
hem
odia
lysi
s pa
tient
s?35
. A. v
an d
er V
een
Urin
ary
excr
etio
n of
the
mai
n m
etab
olite
of m
elat
onin
and
all-
caus
e m
orta
lity
in re
nal t
rans
plan
t re
cipi
ents
36. F
.J. v
an d
en O
ever
Pha
rmac
y B
ased
Dos
ing
of D
arbe
poet
in: a
rand
omiz
ed c
ontro
lled
trial
in h
emod
ialy
sis
patie
nts
37. R
.J.H
. Mar
tens
Est
imat
ed g
lom
erul
ar fi
ltrat
ion
rate
, (m
icro
)alb
umin
uria
and
cog
nitiv
e pe
rform
ance
, the
Maa
stric
ht s
tudy
38. A
.A. K
eijb
eck
Inte
rstit
ial fi
bros
is in
rena
l bio
psy
as e
arly
pro
gnos
tic m
arke
r for
ckd
: a
com
paris
on o
f met
hodo
logi
es39
. G.F
. van
Ek
Dis
cuss
ing
sexu
al d
ysfu
nctio
n w
ith c
hron
ic k
idne
y di
seas
e pa
tient
s;
prac
tice
patte
rns
in th
e of
fice
of th
e ne
phro
logi
st
Sess
ion
15
Th
eme:
Abs
trac
ts E
lect
roly
tes
Mod
erat
ors:
Ew
out H
oorn
& T
heun
de
Gro
ot
09.2
5-09
.37
40. B
lood
-bor
ne p
hago
cyte
s in
tern
aliz
e m
onos
odiu
m u
rate
mic
rocr
ysta
ls a
nd p
reve
nt
intra
vasc
ular
rele
ase
of N
eutro
phil
Ext
race
llula
r Tra
psE
. Pie
ters
e
09.3
7-09
.49
41. A
mic
ro-o
ptofl
uidi
c de
vice
for m
easu
ring
the
dial
ysat
e so
dium
con
cent
ratio
nK
. Sha
rma
09.4
9-10
.01
42. H
NF1
	
46; a
s no
vel t
rans
crip
tiona
l reg
ulat
or o
f the
KIR
4.1/
KIR
5.1
pota
ssiu
m
chan
nel
A. K
ompa
tsch
er
10.0
1-10
.13
43. I
dent
ifica
tion
of S
LC41
A3
as a
nov
el p
laye
r in
rena
l Mag
nesi
um h
omeo
stas
isJ.
H.F
. de
Baa
ij
10.1
3-10
.25
44. M
ass-
spec
trom
etry
imag
ing
(MS
I) ca
n di
scrim
inat
e be
twee
n di
ffere
nt s
tage
s of
is
chem
ic in
jury
in p
re-tr
ansp
lant
kid
ney
biop
sies
J. P
eutz
-Koo
tstra
10.2
5-10
.50
CO
FFEE
BR
EAK
Sess
ion
16
The
me:
Abs
trac
ts P
roxi
mal
tubu
les
unde
r str
ess
Mod
erat
ors:
Kar
lijn
van
der P
ant &
Stij
n K
onin
gs
12.0
0-12
.12
45. M
upiro
cin
Stu
dyC
. Abr
aham
s
12.1
2-12
.24
46. D
ynam
ics
of fl
uid
stat
us a
nd in
flam
mat
ion
in a
n in
tern
atio
nal h
emod
ialy
sis
patie
nt
coho
rt.M
.J.E
. Dek
ker
12.2
4-12
.36
47. C
ogni
tive
impa
irmen
t and
cer
ebra
l sm
all v
esse
l dis
ease
in p
atie
nts
reac
hing
End
-S
tage
Ren
al D
isea
se th
e C
OP
E s
tudy
M.H
. Kal
lenb
erg
12.3
6-12
.48
48. G
uide
, a s
truct
ured
pre
-dia
lysi
s pr
ogra
m th
at in
crea
ses
the
use
of h
ome-
dial
ysis
J.S
. de
Maa
r
12.5
0-13
.50
L
UN
CH
PO
STER
PRES
ENTA
TIO
NS
IN D
IEZE
HA
L
PAR
KZA
AL
– M
EDIC
AL
PRO
GR
AM
Sess
ion
17
Th
eme:
Pro
xim
al tu
bule
s tr
ansp
ort a
nd d
amag
eM
oder
ator
s: P
eter
Dee
n &
Roe
l Gol
dsch
med
ing
14.0
0-14
.30
The
kidn
ey a
nd u
rem
ic to
xins
: clin
ical
asp
ects
,Pi
eter
Eve
nepo
el
14.3
0-15
.00
The
kidn
ey a
nd u
rem
ic to
xin
rem
oval
: glo
mer
ulus
or t
ubul
us?,
Roo
s M
aser
eeuw
15.0
0-15
.12
49. T
RE
M-1
is re
quire
d fo
r ren
al re
cove
ry fo
llow
ing
isch
emia
repe
rfusi
on in
jury
A. T
amm
aro
15.1
2-15
.24
50. D
eple
tion
of g
ut m
icro
biot
a pr
otec
ts a
gain
st re
nal i
sche
mia
repe
rfusi
on in
jury
by
redu
cing
bon
e-m
arro
w d
eriv
ed m
onoc
yte
and
rena
l res
iden
t mac
roph
age
mat
urat
ion
stat
us a
nd fu
nctio
n D
. Em
al
15.2
4-15
.36
51. A
naly
sis
of p
rote
ins
secr
eted
into
don
or k
idne
y pe
rfusi
on fl
uid
for t
he p
redi
ctio
n of
de
laye
d gr
aft f
unct
ion
B.W
.M. v
an B
alko
m
15.3
6-15
.48
52. T
he s
ecre
ted
klot
ho m
rna
trans
crip
t is
cont
inuo
usly
deg
rade
d by
non
sens
e-m
edia
ted
mN
RA
deca
y an
d its
spl
icin
g is
dys
regu
late
d by
kid
ney
dam
age
J.L.
Hill
ebra
nds
BR
AB
AN
TZA
AL
– M
ULT
IDIS
CIP
LIN
AIR
PR
OG
RA
MM
A
Ses
siev
oorz
itter
s: J
aap
Gro
otho
ff &
Yvo
nne
Nie
nhui
s
16.3
0-17
.45
Sess
ie 1
8
P
LEN
AIR
MU
LTID
ISC
IPLI
NA
IR S
YMPO
SIU
M
Fo
r you
r eye
s on
ly”
H
oe to
egan
kelij
k m
oet h
et p
atië
nten
doss
ier z
ijn?
Har
mke
Pijp
ers,
Jan
Sw
inke
ls, J
an V
esse
ur, H
este
r van
de
Bov
enka
mp,
Es
ther
Cla
ir Sa
sabo
ne, H
ans
Bar
t & M
enno
Koo
istr
a
iPad
-ver
lotin
g
16.0
0-16
.30
BR
EAK
16 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Complete kunststof leidingsystemen van Georg Fischer Piping Systems:dé transportleidingen achter de hemodialyse
www.georgfischer.nl
17N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Complete kunststof leidingsystemen van Georg Fischer Piping Systems:dé transportleidingen achter de hemodialyse
www.georgfischer.nl
Roche Nefrologie
E134247 ROC NL Ad Roche Nefrologie-FEB13.indd 1 07.02.13 15:18
18 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
DINSDAG 22 MAART
BRABANTZAAL – PLENAIR & PARAMEDISCH PROGRAMMA
09.40-09.50 OPENINGSWOORD VOORZITTER NND Louis Reichert
09.50-10.20 Sessie 1 Plenaire openingVoorzitter: Louis Reichert
Een explosie van leven, Rudi Westendorp
Sessie 19 CommunicatieVoorzitters: Sandra Losper en Maaike Hengst
Open sessie DNN
10.25-11.25 Multimediaal voorlichten: aansluiten op het leven van de patiënt, Marco Boonstra
Hoe passen we behandeldoelen aan op de levensdoelen en behandelwensen van ouderen met ernstig nierfalen,
Hanneke Joosten
Sessie 31 Nefrogeriatrische zorg in de praktijkVoorzitters: Noeleen Berkhout & Hanneke Bogers
11.30-13.00 Hoe breng je de oudere patient in kaart?Wat is een Comprehensive Geriatric Assessment (CGA)?,
Joep LagroVergeetachtigheid en concentratieverlies bij normale veroudering en nierziekte,
Tim VaessenNefrogeriatrische zorg in de praktijk,Mirjam Poldervaart- van der Schee
13.00-14.15 LUNCH
Sessie 25 ZelfmanagementVoorzitters: Anja van Giels & Hannie Kuipers
14.15-16.00 Zelfmanagementondersteuning: it takes 2 to tango,AnneLoes van Staa
Zelfmanagement: invloed op kwaliteit van leven?,Ton van Kooy
16.00-16.30 PAUZE
Sessie 22 Thema: Lifestyle Voorzitters: Sandra Losper & Frans Vogels
16.30-17.25 Leefstijl project in het Dialyse Centrum,Annie Dijkstra & Jan Pieter Boersma
HealthHack Spice up, Salt down,Trijntje Kok
17.30-18.00 Sessie 9 PRIJSUITREIKINGEN BESTE ABSTRACTS, BESTE POSTERMARIA TER WELLE INNOVATIEPRIJS
& PROEFSCHRIFTPRIJS
Louis Reichert, Katja van Geffen en John Jacobze (Nierstichting) en Gerjan Navis
18.05-18.35 Lof der Zotheid’. Het gaat over ouder worden; over tijd, spijt en zottigheid.Ann Helena Kenis
18.25-19.15 APERITIEF
19.15- DINER EN FEESTAVOND
19N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
BARONIEZAAL– PARAMEDISCH PROGRAMMA
11.30-13.00 Sessie 20 Algemene LedenvergaderingDNN
13.00-14.15 LUNCH
Sessie 21 VoedingVoorzitters: Sandra Losper & Mariska Hogenbirk
14.15-16.00 Protein-energy wasting: zoektocht naar de gouden standaard,Camiel de Roij van Zuijdewijn
Body composition monitoring (BCM) en vocht-/ voedingsstatus van de dialysepatient,
Marianne van Hengel & Stijn KoningsPatient Generated Subjective Global Assessment (PG-SGA): een nuttige app voor
de bepaling van de voedingstoestand?,Christa Nagel
16.00-16.30 PAUZE
Sessie 26 Seksualiteit Voorzitters: Noeleen Berkhout & Anja van Giels
16.30-17.25 Seksuele disfunctie bij patiënten met chronische nierziekten; taboe in de spreekkamer?
H.W. Elzevier, Gaby van Ek
ZAAL 80/81 – PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 27 Voorzitters: Marieke Emmen & Hannie KuipersOpen sessie V&VN Dialyse en Nefrologie
10.25-11.25“Magic Minded” Stilstaan of bewegen,
Jan Reinier van Kammen
11.30-13.00 Sessie 28 Algemene ledenvergaderingV&VN Dialyse en Nefrologie
13.00-14.15LUNCH
Sessie 29 Access Werkgroep Voorzitters: Renske Karens & Marieke Emmen
14.15-16.00 Richtlijn Hygiëne, Aanprikken en Afdrukken van de inwendige vaattoegang,
Sprekers: leden VWA- SIG
16.00-16.30 PAUZE
Sessie 30 TuchtrechtVoorzitters: Hanneke Bogers & Mariska Hogenbirk
16.30-17.25 Tuchtrecht, Ingrid Christiaans – Dingelhoff
20 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
ZAAL 55/56 – PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 34 Cardio Renale PatiëntVoorzitters: Kris Hendriks, Mariska Hogenbirk & Yvonne Nienhuis
10.25-13.00 Hartfalen, Carlo Gaillard
Heel dialyse beweegt!, presentatie, oefeningen en vragen (35-40 minuten) Stephanie de Vries- Baten
ECG’s voor beginners, Elmer Krijger
13.00-14.15 LUNCH
Sessie 35 SIG PD, workshop peritoneale dialyse, PD-gerelateerde infecties PD gerelateerde infecties
Voorzitters: Maaike Hengst & Hanneke Bogers
14.15-16.00 Inleiding, richtlijnen en enquête gebruik huidpoortrichtlijn,Bettie Hoekstra
PD onbekend of onbemind?,Anneke de Vries
Peritonitis,Sadie van Esch
Leucotelling en differentiatie bepaling uit PD-dialysaat,Arjan van Alphen
Ronde tafel presentatie en discussieI: De zin en onzin van de huidpoortclassificatie
II: Richtlijngebruik in de praktijkIII: Huidpoortinfecties
16.00-16.30 PAUZE
Sessie 40 KwaliteitsverbeteringVoorzitters: Yvonne Nienhuis & Hannie Kuipers
16.30-17.25 Continue kwaliteitsverbetering samen met patiënten, Patiënt als Partner,Petra van der Vlist & Renee van Haastert
ZAAL 82 – PARAMEDISCH PROGRAMMA
11.30-13.00 Sessie 24 Algemene Ledenvergadering VMWN
13.00-14.15 LUNCH
Sessie 32 NefrovisieVoorzitter: Louis Reichert
14.15-16.00 “Een frisse blik: waardebepaling van nefrologische zorg met PROMs”, Hans Bart, Lara Heuveling & Marc Hemmelder
16.00-16.30 PAUZE
Sessie 33 Nierstichting Voorzitters: Marieke Emmen & Louis Reichert
16.30-17.25 Vernieuwing door de praktijk: Maria ter Welle prijs 2016Hoe is het verder gegaan?
Renske Karens, winnares MtW 2015 & Elbrich PostmaPresentaties 3 genomineerden van MtW 2016
Katja van Geffen
21N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
ZAAL 83 – PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 37 Sessie VDTVoorzitter: Frans Vogels
10.25-13.00Individualisering van dialysevloeistof voor hemodialyse,
Ton LuikTransportleiding achter de hemodialyse,
Marc ThielschDe ontwikkeling van de draagbare kunstnier stand van zaken,
Jasper BoomkerDe vernieuwde NEN 1010,
Mark van Abkoude
13.00-14.15 LUNCH
Sessie 39 Technisch VragenuurVoorzitter: Frans Vogels
14.15-16.00 FreseniusBaxterDirinco
16.15-16.45 PAUZE
22 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
WOENSDAG 23 MAART
BRABANTZAAL – PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 53 Interactieve sessieVoorzitters: Anja van Giels & Renske Karens
09.30-11.00 “Humor als Therapie”, Marcellino Bogers
11.00-11.30 KOFFIEPAUZE
Sessie 54 Interactieve sessieVoorzitters: Renske Karens & Frans Vogels
11.30-12.45 “Humor als Therapie”, Marcellino Bogers
12.45-14.00 LUNCH
Sessie 49 Ouderen zijn andersVoorzitters: Noeleen Berkhout & Anja van Giels
14.00-16.00 Dilemma`s en dimensies van de zorg bij ouderen met een nierziekte “Healthy Ageing”,
David van BodegomDe oudere patient: 3D?,
Simon MooijaartAssociatie tussen geriatrische assessments en uitkomsten in predialyse patiënten,
Marjolijn van Buren & Marije KallenbergFysieke fitheid van kwetsbare ouderen,
Karin Gerrits
16.00-16.30 PAUZE
Sessie 18 PLENAIR MULTIDISCIPLINAIR SYMPOSIUMVoorzitters: Jaap Groothoff & Yvonne Nienhuis
16.30-17.45“For your eyes only” Hoe toegankelijk moet het patientendossier zijn?
Harmke Pijpers, Jan Swinkels, Jan Vesseur, Hester van de Bovenkamp, Esther Clair Sasabone, Hans Bart & Menno Kooistra
iPad-verloting
23N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
BARONIEZAAL – PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 41 Digitalisering en gezondheidVoorzitters: Frans Vogels & Sandra Losper
09.30-11.00 Globale evaluatie voedingstoestand ingebouwd in Elektronisch dossier,Femke Mensen
E-health, een onmisbaar ingrediënt in het dieet,Sophie Luderer
Fosfaatapp; meer dan een digitale brochure?,Evelien de Cuijper
11.00-11.30 KOFFIEPAUZE
Sessie 42 AccessVoorzitters: Mariska Hogenbirk & Mieke Moses
11.30-12.45 Maturatiefalen: een belangrijke beperking van arterioveneuze fistels voor hemodialyse,
Liposomaal prednisolon ter bevordering van shunt maturatie: de LIPMAT studie,
Wat is de beste keuze voor een permanente vaattoegang: patient-gebonden factoren tellen mee!,
Joris Rotmans & Bram Voorzaat
12.45-14.00 LUNCH
Sessie 46 Mini workshops Voorzitters: Hannie Kuipers & Renske Karens
14.00-16.00 Sessie 46a: 14.00-15.00 Het ondersteunen van zelfmanagement: hoe doet u dat?,
Susanne van Hooft
Sessie 46b: 15.00-16.00 Het ondersteunen van zelfmanagement: hoe doet u dat?,
Susanne van Hooft
16.00-16.30 PAUZE
24 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
ZAAL 80/81 – PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 47 Aan de slag met patiëntparticipatie en eHealthVoorzitters: Mariska Hogenbirk & Noeleen Berkhout
09.30-11.00 Patiënt en zorgverlener: samen achter het Dashboard,Paul van der Boog
Illuster of illusie? De veiligheid en toepasbaarheid van self-monitoring van nierfunctie in het eerste jaar na niertransplantatie,
Céline van LintDe patiënt aan de knoppen bij zoutreductie,
Gerald Klaassen
11.00-11.30 KOFFIEPAUZE
Sessie 48 Transplantatie & DonatieVoorzitters: Hannie Kuipers & Yvonne Nienhuis
11.30-12.45 Transplantatieverpleegkundigen in een perifeer dialysecentrum geven een aantoonbare kwaliteitsverbetering van de transplantatievoorbereiding,
Irene Mensink-Eijkelkamp & Monique Dijkstra-OskamDe koelbox voorbij: achtergrond en ontwikkelingen op het gebied van nierpreservatie,
Aukje BratTransplantatie en overgewicht,
Jeff Lafranca
12.45-14.00 LUNCH
Sessie 43 Diabetes en (pre-)dialyse goed geregeld? Voorzitters: Hanneke Bogers & Yvonne Nienhuis
14.00-16.00 Een inleiding van de Special Interest Groep Diabetes & Nefrologie,Ingrid de VriesVitale Voetzorg,
Astrid StolkGlucoseregulatie en hemodialyse,
Jessica KranenburgSpecifieke voorlichting voor diabetespatiënten in de prédialyse fase,
Wil de Jong
PAUZE
25N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
ZAAL 82 - PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 50 BenchmarkingVoorzitters: Marieke Emmen & Hanneke Bogers
09.30-11.00 ‘Eigen geld of je leven’, Rens van Liere
11.00-11.30 KOFFIEPAUZE
Sessie 45 IntercultureelVoorzitters: Anja van Giels & Noeleen Berkhout
11.30-12.45 Interculturele palliatieve zorg, Greetje Velema
12.45-14.00 LUNCH
Sessie 52 AbstractsVoorzitters: Marieke Emmen & Mariska Hogenbirk
14.00-14.12 53. BrEadI. Jans
14.12-14.24 54. De DIAHUB: innovatie in de thuisdialyse behandelingP.M.J. Janssen
14.24-14.36 55. Meten is weten, samen onderweg naar bewuste pijnbestrijdingM.J. Klomp-Gerringa
14.36-14.48 56. Zelfstandigheid is mijn kwaliteitE.P.M. ter Horst
14.48-15.00 57. Niet alles wat kan, hoeftB.I.M. van den Heuvel
15.00-15.12 58. Oorzaken en gevolgen van interdialytische gewichtstoenameJ.R. Ipema
15.12-15.24 59. Hemodialyse met HCO-kunstnier bij nierinsufficiënte patiënten met een cast nefropahtie o.b.v. de ziekte van KahlerA.F. Hummel-Tel
ZAAL 55/56 – PARAMEDISCH PROGRAMMA
Sessie 44 Calcium & FosfaatVoorzitters: Maaike Hengst & Hannie Kuipers
09.30-11.00 Leidt aandacht voor fosfaat tot verbetering van calcium-fosfaat-PTH-huishouding? Petra Heijnen- v.d. Wielen & Conny Ooms
11.00-11.30 Koffiepauze
Sessie 51 ‘Een goed gesprek’Voorzitters: Hanneke Bogers & Maaike Hengst
11.30-12.45Multidisciplinair in gesprek over wat goede zorg is.
Praktische handvatten bij ethische dilemma’s, Eric van de Laar, Christopher Susanto & Karin Matheeuwsen
12.45-14.00 LUNCH
26 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
030 880 88 88
www.dianet.nl
@Dialysezorg
Dianet I Thuis in dialysezorg
Dianet I Thuis in dialysezorg
Bezoek onze stand waar we u informeren over alle behandelingen van chronische
nierschade bij Dianet.
Op woensdag 23 maart van 14.00-16.00 uur in zaal 82 geeft Dianet
een presentatie ‘Zelfstandigheid is mijn kwaliteit’ over de voor-
bereidingen en voorwaarden voor veilig solo dialyseren overdag.
166685_advertentie_nnd_dagen.indd 1 09-02-16 14:51
Z06
27N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
4vrijdag 7 oktober 2016
in NBC Congrescentrum te Nieuwegein
Congressecretariaat:SpringConcept BV
Postbus 34, 6130 AA SittardTel. (06) 22 393 700
[email protected] www.nefrologiedagen.nl
MEER WETEN OF HEEFT U VRAGEN OVER DE REVIEW?
De paramedische review wordt georganiseerd op initiatief van de stichting Nederlandse Nefrologiedagen
Schrijf
online in
Hierop vindt u vanaf 1 mei het programma.
ALLES WETEN OVER DE 4e PARAMEDISCHE REVIEW?
WWW.NEFROLOGIEDAGEN.NL
2016Nederlandse Nefrologiedagen
Paramedische review
VOOR (DIALYSE) VERPLEEGKUNDIGEN
030 880 88 88
www.dianet.nl
@Dialysezorg
Dianet I Thuis in dialysezorg
Dianet I Thuis in dialysezorg
Bezoek onze stand waar we u informeren over alle behandelingen van chronische
nierschade bij Dianet.
Op woensdag 23 maart van 14.00-16.00 uur in zaal 82 geeft Dianet
een presentatie ‘Zelfstandigheid is mijn kwaliteit’ over de voor-
bereidingen en voorwaarden voor veilig solo dialyseren overdag.
166685_advertentie_nnd_dagen.indd 1 09-02-16 14:51
28 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6SpringConcept BV is de congrescoördinator van o.a. de Nederlandse Nefrologiedagen. Onderdeel van Mauritz & Associates Holding BV
DETAILSMAKE A GOOD EVENTA GREAT EVENT!
SpringConcept is de coördinatoren initiatiefnemer van nationaleen internationale congressen,symposia, masterclasses enseminars in o.a. de gezondheidszorg.
Meer weten over ons?Bezoek www.springconcept.eu
29N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Aantekeningen
30 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Aantekeningen
31N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Aantekeningen
Fresenius Medical Care Nederland B.V. voorziet graag in uw specifi eke
behoeften en kan hierbij een partner zijn in de gehele dialyseketen.
Zo bieden wij:
• dialysesystemen en -oplossingen voor zowel alle HD-, PD- als acute behandelingen
• behandelmogelijkheden zowel thuis als in een centrum
• turnkey projectmanagement van uw dialyseafdeling
• nascholingen
Wilt u meer weten over Fresenius Medical Care Nederland B.V. en wat wij voor u
kunnen betekenen? Neem contact met ons op of bezoek onze website.
Fresenius Medical Care Nederland B.V. • T +31 (0)88 122 33 44 • www.fmc.nl
Samen een passend antwoord binnen de nefrologische zorg
dat is Fresenius Medical Care Nederland B.V.
acute dialyse
andere specialismen
training & educatie
samenwerking& projecten
hemodialyse
peritoneaaldialyse
ALG160209-001-vs1 © 2016 Fresenius M
edical Care Nederland B.V.
fresenius_A4_advertentie_NND_feb16.indd 1 22/02/16 14:18
Fresenius Medical Care Nederland B.V. voorziet graag in uw specifi eke
behoeften en kan hierbij een partner zijn in de gehele dialyseketen.
Zo bieden wij:
• dialysesystemen en -oplossingen voor zowel alle HD-, PD- als acute behandelingen
• behandelmogelijkheden zowel thuis als in een centrum
• turnkey projectmanagement van uw dialyseafdeling
• nascholingen
Wilt u meer weten over Fresenius Medical Care Nederland B.V. en wat wij voor u
kunnen betekenen? Neem contact met ons op of bezoek onze website.
Fresenius Medical Care Nederland B.V. • T +31 (0)88 122 33 44 • www.fmc.nl
Samen een passend antwoord binnen de nefrologische zorg
dat is Fresenius Medical Care Nederland B.V.
acute dialyse
andere specialismen
training & educatie
samenwerking& projecten
hemodialyse
peritoneaaldialyse
ALG160209-001-vs1 © 2016 Fresenius M
edical Care Nederland B.V.
fresenius_A4_advertentie_NND_feb16.indd 1 22/02/16 14:18
33N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Toelichting op de sessies:
Dinsdag 22 maart:
Sessie 1: Titel: Een explosie van levenIn de afgelopen eeuw heeft ons menselijk bestaan een radicale ontwikkeling doorgemaakt: er is een explosie van leven. Al de extra jaren leven is het klinkende resultaat van de enorme veranderingen die wij in onze omgeving hebben aangebracht, het bouwplan van ons lijf is ongewijzigd. Ik zal deze veranderingen duiden: de kans op schade neemt met de dag af, de mogelijkheden voor reparatie en herstel toe. Ondanks het feit dat oud worden met verlies gepaard gaat zijn mensen heel goed in staat om zich hier op aan te passen en zijn zij over het algemeen tevreden met hun eigen gezondheid. De inrichting van de huidige gezondheidzorg moet nodig op de eisen van de nieuwe tijd worden aangepast. Sessie 2: Titel: Is er sprake van versnelde biologische veroudering bij nierfalen? Bij ernstig nierfalen lijkt er sprake van een versneld biologisch verouderingsproces, hetgeen zich onder meer uit in prematuur vaatlijden, spierzwakte en een toegenomen prevalentie van “frailty”. Hierbij zijn er belangrijke paralellen met andere chronische orgaanziekten, HIV en reumatoide arthritis. Bij het versnelde biologische verouderingsproces spelen meerdere factoren een rol, zoals een toename van de “allostatische load” (bv toename sympaticusactiviteit, inflammatie en oxidatieve stress), een activatie van de “stress resistance respons” (zoals bv toegenomen autofagie en resist-entie tegen IGF), en een afname van verouderingsremmende mechanismen (zoals Klotho). In deze voordracht zullen de pathophysiologische en klinische correlaties, en mogelijke therapeutische implicaties van het versnelde biologische verouderingsprocesbij nierfalen worden besproken.
Sessie 3: Titel: Nierfalen & het brein: kan een niertransplantatie het cognitief functioneren verbeteren?Cognitieve stoornissen komen veel voor bij patiënten met chronische nierinsufficiëntie en zijn geassocieerd met een verhoogde mortaliteit. Uremis-che toxines, hyperparathyreoïdie en Klotho deficiëntie leiden tot chronische inflammatie, endotheeldysfunctie en uitgebreide vasculaire calcificaties in het brein. Met hemodialyse worden uremische toxines deels geklaard, maar door snelle osmotische en bloeddrukveranderingen kunnen cogni-tieve stoornissen bij HD patiënten ook toenemen.Een niertransplantatie kan veel van deze schadelijke effecten teniet doen, maar brengt ook risico’s met zich mee in de vorm van infecties en neurotoxiciteit van immuunsuppressie. In lopend onderzoek van het AMC worden patiënten vlak voor en één jaar na niertransplantatie neuropsy-chologisch onderzocht. De eerste resultaten hiervan zullen worden besproken, waarbij de uitkomsten zullen worden vergeleken met donoren die ook neuropsychologisch onderzocht zijn.
Sessie 4: CPC
Sessie 5: Abstracts
Sessie 6: Abstracts
Sessie 7: Proefschriftpresentaties
Sessie 8: Titel: Political and ethical aspects of decisions concerning the costs of orphan drugs: the case of eculizumabDuring this interactive workshop we will explore the ethical and political considerations concerning the use of extremely expensive orphan drugs. As a starting point of the discussion we will take the example of the use of eculizumab, a drug used in the treatment of patients with complement mediated hemolytic uremic syndrome (atypical HUS, aHUS). The costs of this drug vary from €82.000,- for a one year old child up to €500.000,- for an adult aHUS patient per year. Consequently, this is one of the worlds most expensive drugs. In most western countries an ongoing debate is taking place about the limits of acceptable costs of health care treatment. There is probably wide agreement on the ethical acceptability of such a limit. But the question is what that limit should be and on the grounds of which type of ethical reasoning it should be set. Moreover, the question is what the respective responsibilities are of politicians, medical schemes, hospital management and medical specialists in setting these limits and in dealing with them. In this workshop we will further explore these two questions in discussion with the participants.
Sessie 9: Prijzensessie en slotlezing
Sessie 19: Titel: Multimediaal voorlichten: aansluiten op het leven van de patiëntHet is voor patiënten ingrijpend om een keuze te maken voor een dialysebehandeling. Een gewogen keuze maken is erg belangrijk. Daarom wil het DCG de keuze van de patiënt optimaal ondersteunen. Stap voor stap hebben we de voorlichting aan patiënten verbeterd en we denken na hoe we die voorlichting kunnen gebruiken in ons werkproces. We zijn nog niet klaar, maar onze inspanningen werpen de eerste vruchten af. Het voorlichtingstraject ‘aansluiten bij de keuze van de patiënt’ laat zien hoe informatie op papier, in video’s, tijdens bijeenkomsten, op de website en in individuele gesprekken samenvallen om de keuze voor een dialysebehandeling optimaal te ondersteunen.Meerdere factorenDe keuze wordt niet alleen gebaseerd op hoe de medische behandeling werkt. Onderzoek van de Nierstichting toont juist aan dat veel factoren een rol spelen: psychologische factoren, praktische vragen, het inpassen in het eigen leven en de ervaringen van andere patiënten. Het DCG begeleidt de patiënt stap voor stap bij het maken van de keuze. Daarbij wordt het keuzeproces gevolgd. Gefaseerd krijgt de patiënt daarin informatie.
Titel: Waar streven we naar (toe): hoe passen we behandeldoelen aan op de levensdoelen en behandelwensen van ouderen met ernstig nierfalenEr is een groeiende populatie patiënten die op oudere leeftijd start met dialyse of die oud wordt met een vorm van nierfunctievervangende therapie. De richtlijnen en streefwaarden die we in de algemene dialysepopulatie hanteren voor zaken zoals dialyse-efficientie, metabole status, eiwit/calorie-intake, cardiovasculaire risicofactoren (denk aan bloeddruk, cholesterol) , kunnen in de loop van de dialysebehandeling moeilijk haalbaar worden of voor patiënt minder prioriteit krijgen.Daarnaast is er een groep (kwetsbare) oude patiënten met ernstig nierfalen die een conservatieve (ondersteunende) behandeling hebben (gekozen). Voor deze groep patiënten is een individuele afweging van behandeldoelen, streefwaarden en symptoombestrijding van belang. In deze voordracht spreken we aan de hand van een aantal patiëntencasus hoe met deze afwegingen in de praktijk om te gaan, en welke (keuze)mogelijkheden er zijn.
Sessie 20: Sessie 21: Titel: Protein-energy wasting: zoektocht naar de gouden standaard.De term protein-energy wasting wordt gebruikt om in patiënten het syndroom te beschrijven van verminderde lichaamsreserves van eiwitten en energie. Aangezien er aanwijzingen zijn dat patiënten met dit syndroom baat zouden kunnen bij het nemen van (voedings)supplementen, is het bel-angrijk dit syndroom adequaat te kunnen meten. Hoewel er een zeer groot aantal methodes is beschreven, is er op dit moment helaas geen gouden standaard om PEW te meten. In deze voordracht wordt daarom een overzicht gegeven van de literatuur omtrent het meten van PEW.
Titel: Body composition monitoring (BCM) en vocht-/ voedingsstatus van de dialysepatiënt.Een BCM meting wordt in het dialysecentrum Eindhoven-Deurne bij een patiënt als routine minimaal 2 x per jaar (voorafgaand aan het multi-disciplinair overleg) en verder op indicatie uitgevoerd. Dit is een hulpmiddel naast andere hulpmiddelen zoals thoraxfoto, bloeddruk en kliniek om de vochtstatus van de patiënt te beoordelen.De BCM-meting levert ook informatie op over de hoeveelheid vetvrije massa en de vetmassa van de patiënt. Deze informatie kan mee genomen worden in de beoordeling van de voedingstoestand waarbij meerdere factoren mee gewogen worden.
34 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Titel: Patient generated subjective global assessment (Pg-SGA): een nuttige app voor de bepaling van de voedingstoestand? Voor de bepaling van de voedingstoestand zijn meerdere instrumenten in gebruik. Deze worden vaak door verpleegkundigen gebruikt en kosten extra tijd. Er is een screeningstool, de PG-SGA, waarbij de patiënt actief deelneemt aan het bepalen van zijn eigen voedingstoestand. Deze screen-ingstool is recent verwerkt in de Pt-global-app. In Dialyse Centrum Groningen is een pilot gestart om te kijken of het gebruik van de Pt-global-app de diëtisten én de patiënt voldoende informatie geeft over de voedingstoestand van de patiënt. Tegelijkertijd kijken we of de patiënt door een grotere betrokkenheid bij zijn eigen voedingstoestand gemotiveerder is om meer te gaan bewegen en om beter te gaan/blijven eten. In de presentatie beschrijf ik de PG-SGA en de Pt-global-app, het gebruik van de Pt-global-app door de diëtisten van Dialyse Centrum Groningen en de eerste uitkomsten uit de pilot.
Sessie 22: Titel: Leefstijl project in het Dialyse CentrumHet Dialyse Centrum Groningen heeft een missie: ‘Wij sluiten aan op uw leven’. Er wordt naar gestreefd dat patiënten zoveel mogelijk hun eigen leven kunnen leiden. Een gezonde leefstijl van de patiënt is daarbij van belang. Binnen het DCG zijn een aantal activiteiten gestart die de missie ondersteunen. Recent zijn grote bed-fietsen vervangen door kleine, handzame exemplaren zodat meer patiënten kunnen fietsen tijdens dx. Ook het meten van de voedingstoestand middels de Pt SGA is onderdeel van het leefstijl project. Nieuw is het aanbieden van leefstijl-thema’s in spelvorm. Op een luchtige manier en geschikt voor alle patiënten, worden kennis en keuzes m.b.t. leefstijl besproken. De activiteiten worden geëvalueerd en resultaten vastgelegd. Titel: HealthHack Spice up, Salt downHealthHack is in een kort moment je gezondheidsboodschap overbrengen op een aantrekkelijke manier aan een breed publiek. In deze HealthHack staat zout centraal. Zout verpest de smaak. Doel van de HealthHack is bewustwording en is opgebouwd uit drie elementen: Proef, Zie, Doe.Kortom: Spice up, Salt down.
Sessie 24: ALV VMWN
Sessie 25: Titel: Zelfmanagementondersteuning: it takes 2 to tangoVoor veel mensen met chronische nieraandoeningen is het van groot belang dat zij zelf de regie kunnen voeren over hun leven met de aandoening. Voor professionals is het ondersteunen van zelfmanagement dus een opdracht die past bij persoonsgerichte zorg. Maar wat houdt ondersteunen van zelfmanagement in en hoe doe je dat? Hoe ga je om met ethische dilemma’s die kunnen optreden bij het bevorderen van zelfmanagement bij mensen met complexe patiëntproblemen? In deze presentatie wordt ingegaan op wat verpleegkundigen denken en (kunnen) doen aan bevorderen van zelfmanagement en worden de lessen en ervaringen met interventies uit onderzoeksprogramma’s zoals Op Eigen Benen (o.a. bij jongeren met chronische nieraandoeningen) en NURSE-CC (bij volwassenen die een niertransplantatie hebben ondergaan) besproken.
Titel: Zelfmanagement: invloed op kwaliteit van leven?In deze presentatie wordt ingegaan op de volgende onderwerpen: Wat verstaan we onder zelfmanagement. Kan zelfmanagement kwaliteit van leven verbeteren? Zelfmanagement in relatie tot de voorgeschreven of geadviseerde behandeling. Wat zegt de patiënt erover? Wat is de rol van de leden van het multidisciplinaire behandelteam.
Sessie 26: Titel: Seksuele disfunctie bij patiënten met chronische nierziekten; taboe in de spreekkamer?In 2014 is SHaRE instituut opgericht, een instituut gericht op wetenschappelijk onderzoek, scholing en de ontwikkeling van zorgprogramma’s in de medische en psychologische praktijk op het gebied van seksualiteit en relatiekwaliteit.Het SHaRE-instituut heeft in samenwerking met de afdeling Nefrologie (dr. Bouwsma, nefroloog) het SHaRE-nierziekte project opgezet. Seksuele disfunctie is een veel voorkomend probleem bij chronische nierpatiënten en van grote impact op de kwaliteit van leven. Problemen rondom seksual-iteit en relatie kwaliteit zijn moeilijk te detecteren en bespreekbaar te maken. Het doel van het SHaRE-nierziekte project is om in kaart te brengen in hoe verre deze onderwerpen worden besproken met chronische nierpatiënten. Het uiteindelijke doel is om met de verkregen informatie een zorgvernieuwingsproject te starten rondom seksualiteit en relatiekwaliteit waarin op een haalbare en praktische manier zoveel mogelijk de wens van de patiënt naar voren wordt gebracht.
Sessie 27: Titel: Magic Minded” Stilstaan of bewegenOp ludieke wijze wordt de deelnemer meegenomen in het onderwerp. Het doel is dat de deelnemer gaat nadenken over het voeren van zelfregie.Aan bod komt o.a. zelf regie/ eigen verantwoordelijkheid van de verpleegkundige over het eigen werkproces en de eigen ontwikkeling.
Sessie 28: Sessie 29: Titel: Richtlijn Hygiëne, Aanprikken en Afdrukken van de inwendige vaattoegang.De VWA –SIG presenteert de V&VN Dialyse & Nefrologie richtlijn Hygiëne, Aanprikken en Afdrukken van de inwendige vaattoegang.De leden van de VWA-SIG staan garant voor een boeiend programma waarin wetenschap en humor met elkaar verweven zijn. Vanuit deze richtlijn worden de volgende onderwerpen met onderbouwing/evidence, conclusie en aanbevelingen gepresenteerd:ButtonholeShunt karakteristiekenHet meten van angst en pijnEchogeleid aanprikkenAfdrukken Onderwerpen kunnen mogelijk gewijzigd worden. “wat als:”Je kunt horen wat in de wachtkamer wordt gezegd.Als de patiënt kan kiezen...Tot slot volgt een boeiende Quiz” waarin een actief beroep wordt gedaan op uw kennis van de huidige en nieuwe inzichten van de inwendige vaat-toegang.
Sessie 30: Sessie 31: Titel: Hoe breng je de oudere patiënt in kaart? Wat is een Comprehensive Geriatric Assessment (CGA)?In deze voordracht wordt besproken hoe vanuit ouderen perspectief naar ouderen patiënten met chronische nierinsufficientie wordt gekeken. Er zal achtergrond informatie gegeven worden over veroudering en kwetsbaarheid (frailty) en hoe deze achtergrond gebruikt wordt om deze ouderen patiënten in kaart te brengen middels een comprehensive geriatric assessment. De CGA beoordeelt de oudere patiënt op 4 dimensies (lichamelijk, psychisch, sociaal en functioneren). Er zal ingegaan worden op hoe je deze assessment kan gebruiken om een behandelplan op te stellen.
Titel: Vergeetachtigheid en concentratieverlies bij normale veroudering en nierziekteProblemen met onthouden en concentratieverlies kunnen een grote impact hebben op de kwaliteit van leven. Hoe ouder we worden hoe groter de kans op deze problemen. Patiënten met nierziekte lopen daarnaast een extra grote kans op problemen in hun denkvermogen. Hoe kunnen we geheugen en concentratie goed meten? Welke problemen horen bij normale veroudering en welke signalen zijn wel alarmerend? In deze presentatie zal uitleg gegeven worden over geheugen- en concentratieverlies bij normale veroudering en nierziektes en poogt praktische handvatten te bieden aan professionals werkzaam in de nefrologie.
35N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Titel: Nefrogeriatrische zorg in de praktijkWat is de beste behandeling voor mensen boven de 65 jaar als het gaat om nierfalen? En is te voorspellen bij deze patiënten of een dialysebe-handeling zinvol is? Deze vragen stellen wij onszelf al jarenlang, maar een antwoord is er nog niet. Op dit moment loopt de Cope studie; dit om de kwetsbaarheid van ouderen in kaart te brengen. Hoe onderzoeken we dat in de praktijk, wat zijn daarbij de verpleegkundige aspecten en zijn er al resultaten?
Sessie 32: Titel: “Een frisse blik: waardebepaling van nefrologische zorg met PROMs”De waarde van nefrologische zorg goed kunnen meten is van groot belang voor de patiënt, de professional en de maatschappij. Er is in toenemende mate behoefte aan goede instrumenten om deze waarde vast te stellen. Vanuit het perspectief van de patiënt kan dit met patiënt reported outcome measures (PROMs). Voor de nefrologie zijn er nog geen gevalideerde PROMs. Vele centra zijn wel bezig om deze te ontwikkelen. In deze bijeen-komst wordt er over PROMs gesproken vanuit de betrokken perspectieven gevolgd door een zaaldiscussie.Beschrijving: “Nefrovisie verzorgt een bijeenkomst over het belang van patiënt gerelateerde uitkomsten vanuit verschillende perspectieven. PROMs toegelicht door patiënt, professional en zorgverzekeraar. Daarna is er een update van de vernieuwing van Renine met de belangrijkste uitkomsten van de jaarrapportage 2015”.Sprekers o.a.: Hans Bart, Lara Heuveling, Marc Hemmelder.
Sessie 33: Titel: Vernieuwing door de praktijk: nominaties Maria ter Welle prijs 2016Elk jaar reikt de Nierstichting de Maria ter Welle Prijs uit, samen met de Willem Kolff Stichting. De Prijs is een aanmoediging voor initiatieven in de zorg die het leven van nierpatiënten verbeteren. Drie paramedische professionals genomineerd voor de prijs presenteren hun project. Ook laat de winnaar van 2015, Renske Karens, zien wat er met het gewonnen geldbedrag afgelopen jaar bereikt is. Tom Oostrom, directeur Nierstichting & Katja van Geffen, voorzitter jury Maria ter Welle prijs 2016
Sessie 34: Titel: Heel dialyse beweegt!Stephanie de Vries- Baten, verpleegkundig specialist, Catharina Ziekenhuis Eindhoven:Als afstudeerproject voor de MANP opleiding heb ik door middel van actieonderzoek gekeken naar het beweeggedrag van de hemodialysepatiënten en verpleegkundigen. Uit wetenschappelijke onderzoeken was gebleken dat bewegen tijdens dialyse op meerdere punten goed is voor de patiënt, bv voor de bloeddruk en de kwaliteit van leven. Met een actieonderzoeksgroep hebben we interventies ontwikkeld. Het doel is behaald en er heeft gedragsverandering plaatsgevonden bij zowel de verpleegkundigen als de hemodialysepatiënten. De verpleegkundigen stimuleren de patiënten en de patiënten bewegen tijdens dialyse. Titel: ECG’s voor beginnersEen ECG cursus voor beginners en iets gevorderden om een ECG te beschrijven volgens het 7+2 stappenplan. Hiermee leer je in korte tijd een ECG te beoordelen waarmee je zeker kan aankomen bij een cardioloog. Er is aandacht voor elektrolietstoornissen die veelvuldig worden gezien bij dialyse patiënten.
Sessie 35: Titel: SIG PD, workshop peritoneale dialyse, PD-gerelateerde infectiesInleiding, richtlijnen en enquête gebruik huidpoortrichtlijn: Bettie Hoekstra, VS en voorzitter sig PDPD onbekend of onbemind?: Anneke de Vries, dialyseverpleegkundige en voorzitter sig PDPeritonitis: Sadie v Esch, nefroloog, Elisabeth ziekenhuis, TilburgLeucotelling en differentiatie bepaling uit PD-dialysaat: Arjan v Alphen, nefroloog Maasstad ziekenhuis, Rotterdam Ronde tafel presentatie en discussie (verzorgt door de sig-kerngroep): I: De zin en onzin van de huidpoortclassificatie II: Richtlijngebruik in de praktijk III: Huidpoortinfecties
Sessie 37: Titel: Dé transportleidingen achter de hemodialyseKunststofleidingsystemenWaterbehandeling en hemodialyse applicatiesEisen distributieleidingen hemodialysePVDF en PPn uitgelicht Titel: Individualisering van dialysevloeistof voor hemodialyse.De dialysevloeistof heeft sinds de start van dialyse in Nederland in 1943 een duidelijke ontwikkeling doorgemaakt. Dit betreft zowel de microbiële aspecten als de samenstelling. In deze voordracht zal in het bijzonder ingegaan worden op de samenstelling. De mogelijkheden om door verander-ing van samenstelling van de dialysevloeistof, de dialysebehandeling te individualiseren, wordt nader toegelicht.
Titel: De ontwikkeling van de draagbare kunstnier – stand van zaken in vogelvluchtEen draagbare kunstnier biedt patiënten de mogelijkheid om zelfstandig te dialyseren buiten het dialysecentrum. Een compacte dialysemachine die kan functioneren zonder afhankelijk te zijn van watervoorziening en aparte stroomaansluiting kan gebruikt worden op vrijwel elke gewenste locatie en geeft patiënten daarmee meer vrijheid en energie. Een echte doorbraak op dit gebied laat al vele jaren op zich wachten en lijkt tot dusver niet van de grond te komen. Sinds 8 jaar werkt de Nierstichting samen met verschillende universiteit en bedrijven aan de ontwikkeling van een compacte kunstnier. De ontwikkeling van (onderdelen van) de kunstnier wordt gecoördineerd en grotendeels gefinancierd van het draagbare kunstnier pro-gramma van de Nierstichting. Dit programma voorziet in een stapsgewijze ontwikkeling van compacte thuishemodialyse machine die gebruik maakt van enkele liters dialysaat naar een nog kleinere hemodialysemachine met verbeterde efficiëntie. De ambitie is om binnen twee jaar een werkend prototype geschikt voor klinische testen gereed te hebben. Deze presentatie tracht in vogelvlucht een beeld te schetsen van de stand van zaken van verschillende innovatieve onderzoek- en ontwikkelingsprojecten die mede vanuit de Nierstichting op dit gebied ondersteund worden.
Sessie 39: Technisch vragenuur
Sessie 40: Titel: Continue kwaliteitsverbetering samen met patiënten, Patiënt als Partner
Patiënt als Partner is in het Groene Hart Ziekenhuis dé manier van continue kwaliteitsverbetering op de werkvloer samen met de patiënt. Patiënt als Partner is gebaseerd op de, van oorsprong Amerikaanse methode Clinical Microsystem Thinking. Het is een bottom up beweging die een cul-tuuromslag in werking zet. Kwaliteit van zorg krijgt inhoud op de werkvloer, in het contact tussen zorgvrager en zorgverlener. Dus alleen daar kan kwaliteit van zorg verbeterd worden. Zowel zorgvrager als zorgverlener hebben de rol van zorgverbeteraar. Patiënten worden direct betrokken bij het verbeteren van de kwaliteit.Op de dialyse afdeling in het Groene Hart Ziekenhuis is het hele team zeer actief in het verbeteren van de kwaliteit van zorg met de Patiënt als Part-ner methode. Artsen, verpleegkundigen, paramedici, afdelingsassistenten en belangrijker nog patiënten zelf. Al vele verbeteringen zijn gerealiseerd, concrete verbeteringen, maar ook is de cultuur zichtbaar aan het veranderen. In deze presentatie willen we graag meer vertellen over de achtergrond van Patiënt als Partner en de methode Clinical Microsystem Thinking. En willen we jullie door middel van voorbeelden meenemen in hoe Patiënt als Partner op dialyse afdeling is opgezet en geborgd en wat het de patiënten en de afdeling oplevert.
36 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Woensdag 23 maart:Sessie 10: Abstracts
Sessie 11: Titel: What is in the ‘omes’ in Kouncil ?In deze voordracht zal ik ingaan op de nieuwe klinische en genetische inzichten in het consortium project “Kouncil”( Kidney Oriented Understanding of correcting Ciliopathies): gebruikmakend van verschillende next generation sequencing (NGS) technieken werden verschillende nieuwe (kan-didaat) voor renale ciliopathieën geïdentificeerd. Tevens werd een diagnostisch NGS genpanel ontwikkeld voor snelle en relatief goedkope DNA diagnostiek van renale ciliopathieën.De ontwikkeling van een nieuwe gebruiksvriendelijke registry voor patiënten met renale ciliopathieën binnen dit project faciliteert het maken van genotype-fenotype correlaties die weer van belang zijn voor optimale precision medicine in de toekomst.
Sessie 12: Titel: Animal models for Polycystic Kidney Disease: From pathogenesis toward therapies.Autosomal Dominant Polycystic kidney disease (ADPKD) is a systemic disease with progressive development of fluid-filled cysts in both kidneys as major characteristic. The formation of numerous cysts together with interstitial fibrosis usually causes chronic renal failure beyond mid-life. ADPKD is caused by mutations in either the PKD1 or PKD2 gene. The encoded proteins, polycystin-1 and polycystin-2, form multi-protein complexes at different at cellular locations and are involved in mechanosensation and signal transduction.We have generated several mouse models to get more insight into the pathogenesis, and which allow for preclinical testing of new therapies. They taught us valuable lessons regarding the genetic mechanism of PKD as well as the molecular pathogenesis from disease initiation to progression and the role of renal epithelial injury. Additionally, they showed us the involvement of different cellular structures and programs including the primary cilia, and planar cell polarity. And not the least, studies in mouse models demonstrated the plethora of signaling pathways implicated in cyst growth.
Titel: Human Polycystic Kidney Disease: From evolving therapies toward treatmentIn his presentation, dr. Gansevoort will focus on the underlying pathophysiology and complications of ADPKD. He will explain the link between kidney size and disease progression and discuss other markers of progression. Current disease management approaches and their associated limitations will also be discussed as well as the potential for disease modifying therapy in ADPKD. Specifically the results of the TEMPO 3:4 will be explored, a double-blind RCT evaluating the safety and efficacy of the vasopressin V2 receptor antagonist tolvaptan in ADPKD. Safety and efficacy data in addition to an explanation of the primary endpoint (annual rate of change in the total kidney volume) and the two secondary end points: composite of time to clinical and rate of kidney-function decline. Mention will also be given to the extended TEMPO clinical programme and important subanalyses. The impact of these data and potential future implications on the changing ADPKD treatment landscape will be considered. Lastly, dr. Gansevoort will draw from his experience of tolvaptan use in ADPKD patients involved in trials at his institution to provide insight into the considerations and practicalities of using tolvaptan in a ‘real-life’ clinical setting.
Sessie 13: NfN sessie
Sessie 14: Bulletposters
Sessie 15: Abstracts
Sessie 16: Abstracts
Sessie 17: Titel: The kidney and uremic toxin removal: glomerulus or tubulus?In patients with chronic kidney disease (CKD) adequate renal clearance is compromised, resulting in the accumulationof a plethora of uremic solutes. These uremic retention solutes, also named uremic toxins, are a heterogeneousgroup of organic compounds with intrinsic biological activities, of which many are too large to be filtered and/or are protein-bound. Their renal secre-tion depends largely on active tubular secretion, which shifts the binding and allows for active secretion of the free fraction. To facilitate this process, renal proximal tubule cells are equipped with a range of transporters that cooperate in basolateral uptake and luminal excretion. Many of these transporters were largely characterized as mediators of drug disposition, but have recently been recognized for their importance in the proximal renal tubular transport of uremic retention solutes as well. This presentation addresses the renal tubular clearance mechanisms for uremic toxins, as well as the intracellular events associated with their accumulation.
Sessie 18: Titel: Van shared decision making is geen sprake als de patient niet over zijn gegevens beschikt.Het is nog maar in een zeer beperkt aantal ziekenhuizen mogelijk dat de patient real time over zijn eigen gegevens kan beschikken. Dat moet veran-deren. Als we de mond vol hebben over de patient centraal en shared decision making moeten we beginnen met de patient over dezelfde informatie te laten beschikken als de hulpverlener zelf. De patient zal daarmee veel meer betrokken zijn bij zijn eigen behandeling, kan ingrijpen als hij fouten ziet en kan waardevolle aanvullende informatie geven. Met de gegevens kan de patient ook zijn eigen Persoonsgebonden GezondheidsDossier (PGD) vullen, waarmee aangevuld met zijn eigen ervaringen hij het enige echte complete patientdossier realiseert. Hulpverleners zouden daar hun voordeel mee moeten doen om een compleet beeld van de patient te krijgen.
Sessie 41: Titel: Globale evaluatie voedingstoestand ingebouwd in Elektronisch dossierVeel nierpatiënten die dialyseren vertonen tekenen van ondervoeding, Professionals gebruiken allerlei verschillende methoden om de voedingstoe-stand te monitoren. Hiermee kun je een subjectief oordeel geven over de voedingstoestand.Binnen het Amphia ziekenhuis doen wij een globale evaluatie van de voedingstoestand en sinds een aantal maanden hebben wij deze vragenlijst ingebouwd in ons elektronisch dossier.
Titel: E-health, een onmisbaar ingrediënt in het dieetInmiddels is het niet meer de vraag of we iets met e-Health moeten, maar hoe we dit het beste kunnen toepassen. Wat kan e-Health toevoegen aan de dieetbegeleiding? Welke mogelijkheden zijn er? Wat levert het zorgvrager en zorgverlener op? En waar wachten we nog op?In deze presentatie een toelichting over de meerwaarde van een online patiëntencommunity en het inzetten van serious gaming.
Titel: Fosfaatapp; meer dan een digitale brochure?Een groot deel van onze dialysepatiënten, vaak 65+, maakt regelmatig gebruik van tablet of smartphone. Met name apps voor het weer, de krant, bellen, om spelletjes spelen en om hun voedingsintake bij te houden. Fosfaatinformatie was nog niet zo eenvoudig bereikbaar op internet, reden om als eerste een fosfaatapp te proberen te bouwen.Maar hoe bouw je een app? Kun je dat zelf, waar begin je en hoeveel moet je investeren om er zelf eentje te bouwen. Wat zijn de verschillen met een brochure en wat zijn de (on)mogelijkheden, meerwaarden van een app? Sessie 42: Titel: Maturatiefalen: een belangrijke beperking van arterioveneuze fistels voor hemodialyseTijdens de sessie over vaattoegang voor hemodialyse komen meerdere onderwerpen aan bod.Allereerst zal het klinisch probleem van maturatiefalen worden besproken. Dit is een belangrijke beperking van met name ciminoshunts, aangezien ongeveer 25% van de shunts onvoldoende rijpt om ooit voor hemodialyse gebruikt te worden. De (patho) fysiologie een risicofactoren van shunt-maturatie zullen worden besproken waarna ook nieuwe behandelingsstrategieen aan bod komen die hopelijk kunnen bijdragen aan een verbetering van shuntmaturatie. In het 2de deel van de sessie zal de LIPMAT studie worden besproken: een multicenter studie die vanuit het LUMC wordt gecoördineerd waarin wordt onderzocht of liposomaal prednisolone de maturatie van ciminoshunts verbetert. In het laatste deel van de sessie
37N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
zal aan de hand van casuïstiek, (interactief) worden besproken welke patiënt-gebonden factoren allemaal meewegen in de keuze voor de meest geschikte vaattoegang voor individuele patiënten.
Sessie 43: Titel: Een inleiding van de Special Interest Groep Diabetes & NefrologieEen inleiding van de SIG Diabetes & Nefrologie door I de Vries, dialyse en diabetes vpk, SIG werkgroeplid D&D. Na een korte introductie van de Sig- werkgroepleden, worden de doelstelling en de visie van de werkgroep benoemd.Ook komt aan de orde wat onze ambitie is als SIG werkgroep, Wat ons als werkgroep motiveert en wat we belangrijk vinden in de dialyse & dia-beteszorgverlening.Tevens een kort verslag van de uitkomsten van de enquête over het Dialyse en Diabetes Document.
Titel: Glucoseregulatie en hemodialyseEr worden aandachtspunten en tips besproken vanuit het Dialyse DocumentDiabetes ( V & VN 2011) over glucoseregulatie en hemodialyse. Daarna worden een aantal casussen besproken van hemodialysepatiënten met diabetes.
Titel: Specifieke Voorlichting voor diabetespatiënten in de prédialyse fase.Toelichting achtergrond onderwerp: kan ontregeling glucosewaardes bij nierfunctieafname in stadium IV en V voorkomen en kan de patiënt helpen een bij hem passende keus te maken tussen peritoneaal dialyse en hemodialyse.Presentatie: Oorzaken ontregeling in dit stadium, invloed van peritoneaal dialyse op glucosewaardes bij CAPD en CCPD.(Glucoseregulatie bij hemodialyse presenteert collega van de S.I.G.)Hoe hierover voorlichting te geven in prédialysefase, op organisatorich vlak en patiëntgericht.Patiëntgerelateerde invloeden hierbij.Gebruik van protocollen bijvoorbeeld bij start peritoneaal dialyse.Dit alles ondersteunt met een casus en waarschijnlijk een filmpje.
Sessie 44: Titel: Leidt aandacht voor fosfaat tot verbetering van de calcium fosfaathuishouding?Inhoud: Interactieve presentatie met kennis-quizKennis opfrissen tav Ca-P-PTH-huishoudingEffecten Vitamine D tekortDiagnoseBehandelingEffecten van extra aandacht Ca-P-PTH en invoering van jaarlijkse fosfaatmaand op Dialyse-afdeling Amphia ziekenhuis Breda.Sprekers, Petra Heijnen- van der Wielen, verpleegkundig specialist en Conny Ooms, diëtist nefrologie en kinderdiabetes.
Sessie 45: Titel: Presentatie over interculturele palliatieve zorg.Ongeveer 1 op de 6 dialysepatiënten overlijdt jaarlijks. En een aanzienlijk deel van de dialysepatiënten is van niet-westerse komaf. De verschillende disciplines hebben dan ook regelmatig te maken met interculturele zorg en interculturele palliatieve zorg. Met de artsen wordt ‘grote beslissingen’ over behandelingen besproken, maar ook andere zorgverleners hebben veel te maken met het hele proces. Bv over het lijden dat ze zien als een behandeling toch wordt voortgezet, of over voedingsadviezen, de communicatie met mantelzorgers/familie, de transparantie die hulpverleners zijn aangeleerd. In de presentatie zal ook worden ingegaan op competenties voor cultuursensitief werken. Door mevrouw G. (Greetje) Velema, huisarts in Den Haag, tevens uitvoerend trainer voor Pharos Expertisecentrum Gezondheidsverschillen. De spreker kan vanuit haar eigen praktijk ervaringen delen en handvatten bieden. Zij heeft als huisarts in een achterstandswijk jarenlange ervaring in het werken met patiënten met een migrantenafkomst. Daarnaast heeft zij affiniteit met het onderwerp. Zij is al jaren betrokken bij de werkgroep Haagse Nieren.
Sessie 46: Titel: Het ondersteunen van zelfmanagement: hoe doet u dat?Het doel van deze voordracht is bewustwording van hoe zelfmanagement in de eigen praktijk wordt ondersteund. In de voordracht zal ingegaan worden op welke verschillende perspectieven er zijn op het ondersteunen van zelfmanagement. Op interactieve wijze zal de deelnemer inzicht krijgen in wat hij of zij zelf belangrijk vindt bij het ondersteunen van zelfmanagement. Dit inzicht is nuttig, want hoe de professional aankijkt tegen zelfmanagement bepaalt mede hoe dit wordt ondersteund. Daarnaast zullen verschillende aspecten bij het ondersteunen van zelfmanagement in de voordracht concreet worden gemaakt.
Sessie 47: Titel: Illuster of illusie? De veiligheid en toepasbaarheid van self-monitoring van nierfunctie in het eerste jaar na niertransplantatie.Door het thuis monitoren van nierfunctie hoeven niertransplantatiepatiënten minder vaak voor controle naar het ziekenhuis en kunnen rejecties mogelijk eerder worden opgespoord. In de ADMIRE studie gebruikten ruim 50 patiënten in het eerste jaar na transplantatie een kreatinine- en bloed-drukmeter in combinatie met een online self-management support system (SMSS) om thuis nierfunctie te monitoren en meetresultaten online te registreren. Geregistreerde resultaten waren direct inzichtelijk voor de betrokken artsen. De klinische uitkomsten van deze interventiegroep en het aantal poliklinische contacten zijn vergeleken met die van een controlegroep (reguliere zorg). Verder is gekeken naar de mate van adherence aan het meetprotocol en de betrouwbaarheid van de geregistreerde data. Aan de hand van de uitkomsten van bovenstaande analyses wordt besproken of het thuis monitoren van nierfunctie een veilig en haalbaar alternatief vormt voor de reguliere post-transplantatiezorg.
Sessie 48: Titel: Transplantatieverpleegkundigen in een perifeer dialysecentrum geven een aantoonbare kwaliteitsverbetering van de transplanta-tievoorbereidingAchtergrond:In 2013 werd in het kader van de opleiding tot transplantatieverpleegkundige een kwaliteitsonderzoek gedaan naar de transplantatievoorbereiding in een perifeer dialysecentrum. Op basis van de conlusies en aanbevelingen werd een transplantatiepoli opgezet met een centrale rol voor geschoolde transplantatieverpleegkundigen. Belangrijke doelstellingen waren het verbeteren van de voorlichting en het bewaken en het in duur verkorten van het voorbereidingstraject op niertransplantatie. Resultaten:Er is een gestage groei van het aantal voorlichtingsgesprekken in de afgelopen jaren. De duur van het voorbereidingstraject is duidelijk verkort (van gemiddeld langer dan 1 jaar naar ruim 4 maanden). Er zijn diverse bijkomende voordelen. Zo zijn er ruimere gesprekstijden voor voorlichting en is er een vast aanspreekpunt voor alle betrokkenen (patiënten, zorgverleners, transplantatiecentrum) wat de communicatie bevordert. De transplanta-tieverpleegkundig documenteert en bewaakt het proces zorgvuldig en ontlast hiermee de betrokken nefrologen. Conclusies: Een transplantatiepoli met geschoolde transplantatieverpleegkundige biedt in een perifeer dialysecentrum een duidelijke kwaliteitsver-betering van de transplantatievoorbereiding.
Titel: De koelbox voorbij: achtergrond en ontwikkelingen op het gebied van nierpreservatieNierpreservatie heeft een lange geschiedenis beginnend bij de complexe nabootsing van het mensenlijk lichaam, via de ‘simpele’ koelbox welke kortgeleden toch weer plaats heeft gemaakt voor standaard machinepreservatie. Met deze presentatie wordt gepoogd een overzicht te geven van de achtergrond en ontwikkelingen rondom en orgaan- en specifiek nierpreservatie, welke als doel heeft de conditie van het uitgenomen orgaan te behouden voor transplantatie.
38 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Sessie 49: Titel: De oudere patient: 3D?Oudere patiënten in het algemeen zijn kwetsbaarder dan jongere patiënten en dat geldt in nog grotere mate voor ouderen met eindstadium nier-falen. Naast lichamelijk kwetsbaarheid speelt daarbij ook de mentale gesteldheid een belangrijke rol. Veel voorkomende klinische problemen zijn Depressie, Dementie en Delier, maar het onderscheid is diagnose is niet altijd eenvoudig te maken en het onderscheid kan in de praktijk lastig zijn.In deze voordracht wordt ingegaan op de prevalentie van depressie, dementie en delier bij ouderen met eindstadium nierfalen. Daarnaast wordt beschreven hoe de syndromen te herkennen zijn, welk (differentiaal) diagnostiek relevant is en welke therapieën er mogelijk zijn.
Titel: Associatie tussen geriatrische assessments en uitkomsten in predialyse patiëntenOudere patiënten met eind stadium nierfalen hebben een verhoogd risico op slechte uitkomsten na start met dialyse, zoals overlijden en achteruit-gang in cognitie of functioneren. De oudere predialyse populatie is echter zeer heterogeen. Geriatrische assessments kunnen worden ingezet voor risico-stratificatie, maar er is weinig is bekend over de associatie tussen de verschillende geriatrische maten en uitkomsten.In de deze presentatie zullen we laten zien wat er bekend is over afwijkende geriatrische assessments en slechte uitkomsten in oudere (pre)dialyse patienten, en handvatten geven voor welke testen nuttig kunnen zijn om uit te voeren in deze populatie. Kennis hierover kan uiteindelijk bijdragen aan de wijze van voorlichting en besluitvorming omtrent therapiekeuze in deze snel groeiende patiënten populatie.
Titel: Fysieke fitheid van kwetsbare ouderenVeroudering gaat gepaard met een progressieve afname in cognitief en fysiek functioneren wat het risico op beperkingen, b.v. na een val verhoogt en uiteindelijk zal leiden tot een afname in zelfstandigheid en toegenomen zorgvraag. Patiënten met ADL/mobiliteit beperkingen hebben vaak te maken met een verminderde inspanningscapaciteit en een toename in de relatieve energievraag tijdens motorische taken. Hierdoor neemt hun zogenaamde fitness reserve af. Vooral de afname in (explosieve) spierkracht als gevolg van sarcopenie lijkt een sleutelfactor te zijn in de ontwik-keling en progressie van fysieke kwetsbaarheid van ouderen. Deze toegenomen spierzwakte lijkt deels te wijten aan het biologische proces van veroudering maar is daarnaast gerelateerd aan de afname in fysieke activiteit. Het is inmiddels bekend dat met behulp van fysieke training de leeftijd gerelateerde achteruitgang in fysiek functioneren en mobiliteit kan worden vertraagd en er zijn recente wetenschappelijke aanwijzingen die erop duiden dat een dergelijke training ook voor kwetsbare ouderen positieve resul-taten kan opleveren. Er is echter nog een gebrek aan duidelijke richtlijnen m.b.t. de veiligheid en invulling van fysieke training voor deze kwetsbare groep.In deze presentatie zal worden ingegaan op de (inspannings) fysiologische veranderingen die gepaard gaan met veroudering en de consequenties voor het motorisch functioneren en zelfstandigheid van met name kwetsbare ouderen. Daarnaast zullen recente inzichten t.a.v. trainingsmogeli-jkheden worden besproken.
Sessie 50: Titel: ‘Eigen geld of je leven’Als zorgprofessional kan je er niet meer omheen. Enige kennis van de financiering van de zorg is onontbeerlijk.Veel innovatie wordt belemmerd doordat de bekostiging niet adequaat is ingeregeld. In deze sessie zoomen we in op de financiering van het Ned-erlandse zorgstelsel. We staan stil bij trends en ontwikkelingen en gaan deze vertalen naar de dialysezorg.Is eigen geld of je leven in ons huidige systeem ver weg? Via een interactieve workshop gaan we samen op zoek naar het antwoord.
Sessie 51: Titel: Multidisciplinair in gesprek over wat goede zorg is.Praktische handvatten bij ethische dilemma’sDe afdeling Nierziekten van het Catharinaziekenhuis Eindhoven en Elkerliek Ziekenhuis Helmond, locatie Deurne, maakt sinds 2014 ethiek op de dialyse bespreekbaar door hier structureel mee bezig te zijn.Een multidisciplinaire werkgroep werkt jaarlijks een ander thema uit en presenteert bevindingen aan collega’s in een interactieve bijeenkomst. Terugkerende waarden die bij ethische dilemma’s botsen, hebben vaak te maken met:- autonomie van professional / zelfbeschikking van patiënt- niet schaden/goed doen- zinvol/zinloos handelen- mens(on)waardigheid- rechtvaardigheid- kwetsbaarheid/eindigheid Thema’s waarin de werkgroep zich al verdiept heeft, zijn: “Ethische dilemma’s bij afgedwongen behandeling” en “Niet dialyseren is ook goed doen!!” De belangrijkste inzichten rond deze thema’s zullen tijdens deze sessie aan bod komen. Als medewerkers zich bij een patiënt afvragen “is dit goede zorg?” dan wordt er op onze dialyse-afdeling een moreel beraad gehouden met alle betrokken disciplines. Het praten over ethische dilemma’s is echter niet voor iedereen even makkelijk. Tijdens deze sessie zullen we onze ervaringen delen en tips geven over hoe je een moreel beraad kunt implementeren op je eigen afdeling.
Sessie 52: Abstracts
Sessie 53: Titel: Humor als therapieLachen is pijnstillend, ontspannend en helpt mensen om te gaan met hun angsten. Humor is gratis en verlicht, relativeert, ontwapent, ontspant, verbindt, bevrijdt, doorbreekt, ontgift én ont-strest. In de interactieve lezing wordt aandacht besteed aan de theorie, foute humor en burn-out gevoelens. Het toepassen van humor is dan ook een officiële verpleegkundige interventie (Bulechek en McCloskey 1996). Toch wordt er in de zorg-opleidingen en op de werkvloer niet uitgebreid stilgestaan bij de werking, de effecten en de mogelijkheden van gebruik van humor. Als je daar meer van weet, kun je humor bewust inzetten en op een natuurlijke manier deel uit laten maken van je werk. Sessie 54: Titel: Humor als therapieLachen is pijnstillend, ontspannend en helpt mensen om te gaan met hun angsten. Humor is gratis en verlicht, relativeert, ontwapent, ontspant, verbindt, bevrijdt, doorbreekt, ontgift én ont-strest. In de interactieve lezing wordt aandacht besteed aan de theorie, foute humor en burn-out gevoelens. Het toepassen van humor is dan ook een officiële verpleegkundige interventie (Bulechek en McCloskey 1996). Toch wordt er in de zorg-opleidingen en op de werkvloer niet uitgebreid stilgestaan bij de werking, de effecten en de mogelijkheden van gebruik van humor. Als je daar meer van weet, kun je humor bewust inzetten en op een natuurlijke manier deel uit laten maken van je werk.
39N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
1
Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten
Disclosure belangen spreker
(potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven1 Bedrijfsnamen
Sponsoring of onderzoeksgeld2 Honorarium of andere (financiële)
vergoeding3 Aandeelhouder4 Andere relatie, namelijk …5
1
Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten
Disclosure belangen spreker
(potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven1 Bedrijfsnamen
Sponsoring of onderzoeksgeld2 Honorarium of andere (financiële)
vergoeding3 Aandeelhouder4 Andere relatie, namelijk …5
1
Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten
Disclosure belangen spreker
(potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven1 Bedrijfsnamen
Sponsoring of onderzoeksgeld2 Honorarium of andere (financiële)
vergoeding3 Aandeelhouder4 Andere relatie, namelijk …5
2
Toelichting Op grond van de regels inzake geneesmiddelenreclame (Geneesmiddelenwet: Beleidsregels gunstbetoon en de CGR Gedragscode: Uitwerking Normen Gunstbetoon) dient een arts of onderzoeker die optreedt als spreker tijdens een nascholingsbijeenkomst, transparant te zijn over zijn/haar belangen met de industrie. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft in haar onderzoek naar het nalevingsniveau van de reclameregels bij nascholing van medisch specialisten(november 2012) geconstateerd dat sprekers de verplichting om banden met de industrie voorafgaand aan de presentatie openbaar te maken, onvoldoende naleven. De IGZ heeft aangekondigd actief te zullen toezien op de bekendmaking van banden tussen sprekers en de industrie. Om artsen en onderzoekers die spreken tijdens een nascholing te helpen bij de naleving van de verplichting om banden transparant te maken, hebben de KNMG en de CGR dit format voor een disclosure sheet ontwikkeld en afgestemd met de IGZ. Het format sluit aan bij bestaande verplichtingen inzake het openbaren van (financiële) banden met de industrie, zoals de Code ter voorkoming van oneigenlijke beïnvloeding door belangenverstrengeling van de KNAW/KNMG (hierna KNAW Belangen Code), de Gedragsregels openbaarmaking financiële relaties van de CGR (hierna: CGR-transparantieregels) en de openbaarmaking van klinische studies in het Nederlandse trial register. Sprekers worden geacht het disclosure sheet te tonen voordat zij aan de inhoudelijke presentatie beginnen. Ook is gekeken naar het format dat is ontwikkeld door de European Union of Medical Specialists (UEMS). Hieronder volgt een toelichting op de verschillende velden van het disclosure sheet. 1. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Het gaat om relaties met de industrie: de farmaceutische industrie, de biotechnologische industrie, de medische hulpmiddelen industrie, de voedingsmiddelen industrie en de overige industrie. Dit zijn de relaties die relevant worden geacht voor registratie in het Nederlands Trial Register. 2. Sponsoring of onderzoeksgeld In de KNAW Belangen Code wordt het volgende aangegeven: “Extern gefinancierd onderzoek kan belangenverstrengeling in de hand werken. Op veel terreinen zijn niet of nauwelijks publieke geldmiddelen beschikbaar (zoals financiering door universiteiten of NWO) en is alleen via contractresearch onderzoek mogelijk. Hierbij wordt het onderzoek gefinancierd door overheid of industrie en wordt de onderzoeksvraag meestal zeer nauwkeurig afgebakend. Het initiatief voor contractonderzoek kan zowel van een universiteit als van een financier uitgaan, maar de universiteiten staan garant voor een onafhankelijke uitvoering (inclusief
3
publicatievrijheid voor de onderzoekers en volledige verantwoording van de financieringsbronnen). Universiteiten hebben voor dit soort onderzoek standaardcontracten ontwikkeld en de KNAW heeft een gedragscode opgesteld (vastgelegd in het advies ‘Wetenschap op bestelling’ uit 2005). Toch bestaat de mogelijkheid dat een dergelijke relatie een wetenschapper meer ontvankelijk maakt voor de belangen van de financier van het onderzoek. Daarom moet altijd het risico in het oog gehouden worden dat deze vorm van afhankelijkheid een wetenschapper kwetsbaar kan maken voor belangenverstrengeling.” Indien de arts of onderzoeker betrokken is geweest (of nog is) bij een onderzoek of project dat is gefinancierd door de industrie, dan wordt hij geacht dit te melden in het disclosure sheet. Het gaat om bijdragen van meer dan € 500 (cumulatief per jaar) die in de afgelopen 4 jaar zijn gedaan. Het betreffen veelal gegevens die openbaar worden gemaakt via het Nederlandse Trial Register of het Transparantieregister Zorg. 3. Honorarium of andere (financiële) vergoeding In de KNAW Belangen Code wordt het volgende aangegeven: “Persoonlijke financiële belangen vormen de meest voor de hand liggende oorzaak van belangenverstrengeling. Hierbij kan gedacht worden aan een lid van een adviescommissie die in dienst is bij een bedrijf dat opereert op het gebied waar het advies zich op richt […]. Ook is het voorstelbaar dat een deskundige persoonlijke financiële belangen heeft bij een advies in verband met een adviseurschap in het bedrijfsleven of bij een belangenorganisatie.” Indien de arts of onderzoeker (op basis van bijvoorbeeld een opdrachtovereenkomst of in loondienst) diensten (heeft) verricht ten behoeve van een bedrijf, dient hij/zij dat te melden wanneer het honorarium een waarde vertegenwoordigt van meer dan € 500 (cumulatief per jaar) en dit binnen een tijdvak van 4 jaar voorafgaand aan de datum van de presentatie heeft plaatsgevonden. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om consultancy diensten (zoals in een adviesraad van het bedrijf), het in opdracht schrijven van een artikel of het houden van een presentatie. Het is niet bepalend dat de arts of onderzoeker zelf begunstigde is van het honorarium. De relatie dient ook te worden vermeld als het honorarium niet rechtstreeks aan de arts of onderzoeker is voldaan, maar is toegekend aan een andere rechtspersoon (bijvoorbeeld aan een werkvennootschap van de arts of onderzoeker, een (onderzoeks)stichting, een zorginstelling/ziekenhuis of een organisatie- of sprekersbureau). De betrokken gegevens zullen over het algemeen zijn opgenomen in het Transparantieregister Zorg. 4. Aandeelhouder Ook het bezit van aandelen of opties bij een bedrijf kan wijzen op een persoonlijk financieel belang dat een oorzaak kan vormen voor belangenverstrengeling. Daarover dient openheid te worden gegeven.
4
Het dient hierbij wel te gaan om een aanmerkelijk belang in een bedrijf. Daarvan is sprake indien de betrokken arts of onderzoeker 5% of meer van de aandelen in het bedrijf heeft (waarbij de aandelen van zijn/haar partner meetellen). Hiervan is ook sprake indien de arts of onderzoeker dit belang heeft via een andere rechtspersoon. 5. Andere relatie, namelijk … Er kunnen ook andere relaties bestaan die mogelijk kunnen leiden tot een vorm van belangenverstrengeling, zoals persoonlijke relaties met personen uit directe omgeving (bijvoorbeeld de partner en/of kinderen) die baat kunnen hebben bij een bepaalde voorstelling van zaken van hetgeen de arts of onderzoeker zal presenteren. De arts en onderzoeker worden geacht dit in het disclosure sheet aan te geven.
1
Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten
Disclosure belangen spreker
(potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven1 Bedrijfsnamen
Sponsoring of onderzoeksgeld2 Honorarium of andere (financiële)
vergoeding3 Aandeelhouder4 Andere relatie, namelijk …5
1
Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten
Disclosure belangen spreker
(potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven1 Bedrijfsnamen
Sponsoring of onderzoeksgeld2 Honorarium of andere (financiële)
vergoeding3 Aandeelhouder4 Andere relatie, namelijk …5
40 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Aantekeningen
41N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Aantekeningen
42 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Aantekeningen
43N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Aantekeningen
44 N e d e r l a n d s e N e f r o l o g i e d a g e n 2 0 1 6
Size: (H) 15,748031496063 x (W) 11,8110236220472 Created by: hankaPublication/event: GeneralUntitled-1 1 11/09/15 14:05
NL-P
-145
-091
5-11
3947
Bij Amgen zijn wij ervan overtuigd dat antwoorden op de belangrijkste vraagstukken in geneesmiddelenontwikkeling te vinden zijn in DNA: de blauwdruk van het leven.Als pioniers in de biotechnologie gebruiken wij onze grondige kennis van DNA, voor de ontwikkeling van innovatieve geneesmiddelen om ernstige ziektes te bestrijden en patiënten te helpen daarmee hun levens ingrijpend te veranderen. Wilt u meer weten over Amgen, onze baanbrekende wetenschap en over onze geneesmiddelen? Bezoek www.amgen.nl
668669_AMG_Adv_A4.indd 1 28/10/15 10:04
