1 van 19

Notitie over ontwikkeling Nederlandse export van goederen – maart 20161

Deze notitie gaat in op de ontwikkeling van de Nederlandse goederenuitvoer in 2015. Ook bevat zij

de groeiverwachtingen voor de Nederlandse export voor de periode 2016-2017.

1. Exportrealisaties

Exporterend Nederland heeft in 2015 4,2% meer aan goederen en diensten (in volume)

uitgevoerd dan in 2014. Daarbij groeide de uitvoer van binnenlands geproduceerde goederen –

Made in Holland – volgens het CPB met 3,4% sterker dan de wederuitvoer (+3,0%). De

Nederlandse dienstenuitvoer groeide naar verwachting in 2015 veel sterker dan de totale

uitvoertoename (van +4,2%). Het CBS en CPB hebben echter nog geen groeicijfer van de

dienstenuitvoer over geheel 2015 beschikbaar.

Nederland exporteerde in 2015 voor 425,9 miljard euro aan goederen. Daarmee lag de

uitvoerwaarde 1,8% lager dan in 2014. De waardedaling is vooral het gevolg van de

teruggelopen uitvoerwaarde van fossiele brandstoffen (hoofdzakelijk gevolg van lagere

olieprijs) (zie tabel 2)2. Exclusief energie lag de waarde van de Nederlandse goederenuitvoer

2,3% in 2015 hoger dan in 2014.

Hoewel de totale waarde van de goederenuitvoer met 1,8% daalde, was onderliggend een

uiteenlopende ontwikkeling te zien (zie tabel 1). Zo daalde de afzet in Europa (-3,5%), Afrika

(-0,7%) en Noord- en Zuid-Amerika (-0,3%), terwijl de exportwaarde naar Oceanië (met name

Australië en Nieuw-Zeeland) een fraaie groei liet zien. Ook de uitvoer naar Azië groeide in 2015

stevig (+9,3%) in waarde t.o.v. 2014. Deze forse stijging is vooral terug te voeren op de stevig

gestegen export van machines en vervoermaterieel naar Azië3.

Tabel 1 – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar continent (bedragen x 1.000 euro, tenzij

anders aangegeven)

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

Totale waarde

Nederlandse uitvoer 433.106.011 433.405.454 425.493.792 -1,8

Totaal Europa 342.811.039 341.421.732 329.474.693 -3,5

Totaal Afrika 14.507.230 14.248.676 14.151.105 -0,7

Totaal Amerika 29.217.756 31.404.004 31.320.402 -0,3

Totaal Azië 43.926.072 43.764.834 47.851.953 9,3

Totaal Oceanië 2.643.914 2.566.207 2.695.639 5,0

Bron: CBS, 2016 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2016.

1 Deze notitie is een product van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. 2 De exportwaarde van fossiele brandstoffen lag in 2015 22,3% lager dan in 2014. 3 Eveneens groeide de uitvoer van chemische producten en voedingsmiddelen naar Aziatische landen flink. De exportwaarde van fossiele brandstoffen kromp echter met krap 20%.

2

Onderliggend uiteenlopend beeld

Indien we een slag dieper kijken - naar de goederenuitvoer per land -, kunnen we vaststellen, dat

ook daar sprake was van een uiteenlopende ontwikkeling: krimp- en groeimarkten lagen naast

elkaar. In voorgaande perioden was dat niet anders. Tabel 2 en tabel A in de bijlage illustreren de

uiteenlopende ontwikkeling voor een groot aantal landen. Tabel 2 bevat de uitvoerontwikkeling

naar de twintig belangrijkste Nederlandse exportmarkten van goederen4; tabel A bevat een

uitgebreide lijst van Nederlandse exportmarkten.

Export naar Brazilië en Canada stijgt, terwijl uitvoer naar VS terugloopt

Zoals hierboven is vermeld, daalde per saldo de waarde van de Nederlandse goederenuitvoer naar

Noord- en Zuid-Amerika met een 0,3%. Daarbij kochten Canadezen in 2015 voor 18,1% meer aan

Nederlandse goederen, terwijl de goederenuitvoer naar de VS met 4,4% in waarde daalde.

Ook in Latijns-Amerika was het beeld wisselend. Zo schaften Brazilianen voor 4,0% meer aan

Nederlandse goederen aan; deze stijging is frappant omdat de Braziliaanse economie in een

recessie verkeert. Argentinië liet een sterke terugval zien: de Nederlandse exportwaarde daaalde

met 19,9% in 2015 (t.o.v. 2014).Voorts groeide de uitvoer naar Chili (met 12,3%), naar Colombia

(+21,3%), Cuba (+40,1%), Paraguay (+15.5%) en naar Venezuela (8,3%). Daarentegen

verminderde onze goederenexport naar Mexico (-10,6%) en Uruguay (-4,4%) in waarde. Panama

nam juist voor 51,9%, Peru voor 11,8% en Honduras voor 42,4% meer aan Nederlandse producten

af (t.o.v. 2014).

Europese groeiers en dalers

Onze goederenuitvoer naar Bulgarije (+17,4%), Hongarije (12,5%) en Polen (+5,6%) liet in 2015

een fraaie groei zien (t.o.v. 2014). Groei was er ook in Roemenië (+7,6%), Spanje (+2,6%),

Tsjechië (+2,3%). en het Verenigd Koninkrijk (+3,4%). Krimp was er bij de uitvoer naar Finland (-

2,0%), Griekenland (-9,0%), Portugal (-4,5%), Slowakije (-5,5%) en Slovenië (-9,2%). Onze 2e

exportmarkt, België, liet een waardedaling van 6,9% zien. Ook onze uitvoer naar drie andere grote

Europese afzetmarkten liep terug: Frankrijk (-3,6%), Duitsland (-5,6%) en Italië (-6,4%). De

Baltische Staten lieten een wisselend beeld zien: onze goederenexport naar Litouwen (+12,8%) en

Letland (+17,6%) groeide, die naar Estland (-13,6%) kromp. Voorts groeide onze goederenuitvoer

naar Turkije met 7,9% (in waarde t.o.v. 2014). Oostenrijkers kochten echter voor 2,9% minder

Nederlandse goederen dan in 2014. Verder kromp de Nederlandse goederenuitvoer naar Oekraïne

met 16,2% in waarde (t.o.v. 2014). Tot slot importeerde Rusland in 2015 voor 31,5% minder aan

Nederlandse goederen dan in 2014.

Snelle groeiers in Azië

China - de belangrijkste Nederlandse exportmarkt in Azië – kocht in 2015 voor 8,2% meer

Nederlandse goederen. Naar de 2e afzetmarkt in de regio - Singapore – ging 14,1% meer en de

afzet op de 3e Aziatische exportmarkt– Zuid-Korea – groeide met 12,6%. Japan – de 4e markt –

pluste met 5,1% en de uitvoer naar Taiwan steeg met 11,9% in waarde. De uitvoer naar India

4 Belangrijkheid qua omvang van de uitvoerwaarde in euro’s. Een andere manier om exportmarkten te

rangschikken is te kijken naar de toegevoegde waarde van de betreffende uitvoer voor de Nederlandse

economie (dus wat verdienen precies we aan een euro aan geëxporteerde goederen). Zie bijvoorbeeld

http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/internationale-handel/publicaties/publicaties/archief/2015/2015-

internationaliseringsmonitor-kwi-2015-pub.htm.

3

groeide in 2015 met 4,3%, naar Maleisië met 20,7% en naar Thailand ging voor 14,9% meer aan

Nederlandse exportgoederen en onze uitvoer naar Vietnam groeide met 49,3% in waarde.

Kader 1 - Eenmalige grote orders resulteren vaak in grote schommelingen

Exportcijfers kunnen flinke opwaartse en neerwaartse schommelingen laten zien in vergelijking met eerdere

maanden én in vergelijking met eerdere jaren. Met name bij kleinere exportmarkten is dit geregeld het geval.

Vooral eenmalige grote orders kunnen in grote uitslagen resulteren. Tevens kan de kalenderval van bepaalde

feestdagen er voor zorgen dat bepaalde orders net in een andere maand (en zelfs jaar) vallen5.

Zowel bij de goederen- als bij de dienstenuitvoer zijn maand-op-maandschommelingen (en bij relatief kleinere

afzetmarkten ook jaar-op-jaarschommelingen) vaak te zien. Door exportcijfers over een langere periode te

nemen wordt dit ondervangen. Langere cijferreeksen over verschillende jaren geven veelal een meer zeggend

beeld van de ontwikkeling (trend) op een specifieke afzetmarkt.

Gemengd beeld in Midden-Oosten en Afrika

Het Midden-Oosten bood een gemixt beeld. Zo lag de exportwaarde naar Israël in 2015 28,5%

hoger, terwijl de Nederlandse uitvoer naar Irak (-25,1%), Libanon (-6,5%) en Syrië (-3,5%)

daalde. Daarentegen lieten Iran (+21,0%), Jordanië (+7,2%), Koeweit (+42,4%), de Palestijnse

Gebieden (+36,1%) en de VAE (+6,2%) juist groei zien. Ook Saoedi-Arabië nam in 2015 voor

8,9% meer aan Nederlandse goederen af (t.o.v. 2014).

De goederenexport naar de grootste Afrikaanse afzetmarkt, Nigeria, steeg met 9,3% in waarde.

Naar de 2e exportmarkt op het Afrikaanse continent, Zuid-Afrika, groeide de uitvoerwaarde met

19,5%. Voorts groeide de export naar Algerije (+12,4%), Marokko (+7,7%) en Tunesië (+2,2%).

In Egypte (-2,6%) en Libië (-20,9%) was sprake van een afname.

Tabel 2 – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar exportmarkttop-20 (bedragen x 1.000

euro, tenzij anders aangegeven)

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

1 Duitsland 106.928.238 104.470.896 98.591.665 -5,6

2 België 47.831.139 47.512.467 44.226.861 -6,9

3 Verenigd Koninkrijk 36.535.293 36.751.455 38.002.989 3,4

4 Frankrijk 35.937.037 35.494.085 34.200.944 -3,6

5 Verenigde Staten 16.894.833 18.979.889 18.143.674 -4,4

6 Italië 19.788.533 18.727.331 17.525.084 -6,4

7 Spanje 11.220.385 11.988.523 12.302.140 2,6

8 Polen 9.190.759 9.622.357 10.161.806 5,6

9 China (Volksrepubliek) 7.711.271 7.920.224 8.569.671 8,2

5 Ook valutaschommelingen kunnen tot forse sprongen in uitvoercijfers (gemeten in euro’s) leiden. Met name

bij grondstoffen die op de wereldmarkten in een andere valuta dan de euro worden verhandeld (als olie, koper

en tarwe), is dit een vaak voorkomend verschijnsel.

4

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

10 Zweden 7.563.815 7.793.778 7.742.933 -0,7

11 Tsjechië 6.014.832 6.543.745 6.695.838 2,3

12 Zwitserland 5.614.896 5.549.159 5.739.047 3,4

13 Denemarken 5.455.419 5.538.048 5.655.397 2,1

14 Turkije 4.820.186 5.067.135 5.469.421 7,9

15 Oostenrijk 4.947.622 5.104.451 4.957.428 -2,9

16 Finland 4.135.984 4.414.621 4.325.026 -2,0

17 Russische Federatie 6.827.905 6.288.751 4.307.519 -31,5

18 Zuid-Korea 3.512.597 3.749.135 4.223.156 12,6

19 Singapore 3.751.321 3.495.963 3.987.340 14,1

20 Noorwegen 3.731.813 3.764.072 3.830.623 1,8

Bron: CBS, 2016 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2016.

Kader 1 – Uitvoerontwikkeling naar type exportproduct

Achter de daling van de uitvoerwaarde in 2015 (minus 1,8% t.o.v. 2014) gaat een uiteenlopende ontwikkeling

van de afzonderlijke uitvoercategorieën schuil (zie tabel 3). Zo steeg de grootste uitvoercategorie – machines

en vervoermaterieel (28,0% van de totale goederenuitvoer) - met 3,3% in waarde (t.o.v. 2014).

Daartegenover staat de vermindering van de uitvoerwaarde van fossiele brandstoffen (13,4% van de totale

goederenuitvoer) met 22,3%. Verder steeg de uitvoerwaarde van fabricaten en voeding, terwijl de

exportwaarde van drank en tabak en grondstoffen daalde.

Tabel 3 – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar type exportproduct (bedragen x 1.000

euro, tenzij anders aangegeven)

2013 2014 2015 %-mutatie 2015

t.o.v. 2014

Waarde totale Nederlandse

goederenvoer 433.106.011 433.405.454 425.493.792 -1,8

0 Voeding en levende dieren 53.871.359 55.973.638 56.423.774 0,8

1 Dranken en tabak 7.287.299 6.494.476 6.104.054 -6,0

2 Grondstoffen 19.817.660 20.078.925 19.750.456 -1,6

3 Minerale brandstoffen 85.710.889 73.301.857 56.977.974 -22,3

4 Dierlijke en plantaardige oliën 4.249.141 3.573.479 3.471.605 -2,9

5 Chemische producten 74.844.564 76.028.491 78.246.087 2,9

6 Fabricaten 35.207.004 37.729.559 36.902.506 -2,2

7 Machines en vervoermaterieel 109.012.578 115.213.105 119.049.612 3,3

8 Diverse gefabriceerde goederen 40.588.693 42.892.897 45.889.157 7,0

9 Niet afzonderlijk genoemde goederen 2.516.825 2.119.027 2.678.565 26,4

Bron: CBS, 2016 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2016.

5

Aandeel gespecialiseerde exportproducten stijgt

Als we kijken naar puur exportproducten (dit is een nauwere focus dan de categorieën 0 t/m 9 in tabel 3) dan

concludeert het CBS dat - ondanks de waardedaling in 2015 - geraffineerde aardolieproducten als benzine,

diesel en stookolie met afstand de meest uitgevoerde goederen zijn (zie fig. 1). Het aandeel van deze

producten is ook belangrijker dan tien jaar geleden. Hetzelfde geldt volgens het CBS voor twee andere

exportproducten: gespecialiseerde machines, zoals chipmachines van ASML, en bereide voedingsmiddelen,

zoals babymelkpoeder (met name van Nutricia). Het aandeel van gespecialiseerde machines beliep in 2015

2,0%, tegenover 0,5% in 2005. Het aandeel van bereide voedingsmiddelen steeg in tien jaar van 0,8% tot

1,4% in de totale exportwaarde van goederen.

Figuur 1

Bron: CBS, 2016.

Bereide voedingsmiddelen,

o.a. babymelkpoeder

Geraffineerde

aardolieproducten

Gespecialiseerde machines,

o.a. chipmachines van ASML

6

2. Exportverwachtingen

A. Vertrouwensindicatoren

Vooruitlopende indicatoren schetsen een gemengd beeld over de verwachte conjuncturele

ontwikkeling. Zo wijst de CBS-exportradar over februari 2016 op iets minder goede

exportomstandigheden dan in de afgelopen twaalf maanden (zie http://www.cbs.nl/nl-

nl/menu/themas/dossiers/conjunctuur/cijfers/radars/exportradar.htm). Dit is vooral terug te

voeren op de wat minder gunstige ontwikkeling van de Duitse industriële productie en de

gestegen wisselkoers van de euro. Ook vlakt de groei in de Nederlandse industrie volgens de

NEVI af: de NEVI-index, die de bedrijvigheid weerspiegelt, lag in februari op 51,7 (januari:

52,4). Een stand boven 50 wijst op groei, terwijl een stand onder de 50 krimp impliceert.

Tevens duidt de DNB-conjunctuurindicator die loopt tot en met juli 2016, op een lichte

afzwakking van de economische activiteiten (zie http://www.dnb.nl/onderzoek-

2/dnb238497.jsp). Anderzijds is het vertrouwen van producenten in de industriële sector – een

belangrijke exportsector – volgens het CBS “onveranderd positief” (zie figuur 2). Producenten

in de industrie zijn positief over hun feitelijke productie en ordeportefeuille.

Figuur 2

Bron: CBS, 2016.

7

B. CPB- en EIU-groeiramingen voor 2016-2017

Het CPB is in zijn op 7 maart gepubliceerde Centraal Economisch Plan 2016 voorzichtig positief

gestemd over de Nederlandse economie: “zij herstelt zich gestaag, maar niet uitbundig van de

Grote Recessie en eurocrisis” (zie ook de CPB-infographics in de bijlagen). De economische

groei wordt breed – consumptie, investeringen en export - gedragen. Wel vertraagt daarbij in

2016 het groeitempo van de totale Nederlandse uitvoer: het Planbureau voorziet voor geheel

2016 een volumegroei van de export van goederen en diensten met 3,6% (t.o.v. 2015) (zie

tabel 4), tegenover een volumestijging met 4,2% in 2015. Oorzaak van de groei-afzwakking

lijkt vooral de lagere gasexport. De lagere gasproductie drukt de totale bbp-groei in 2016 ook

met 0,2%-punt. In 2017 versnelt de groei van de Nederlandse uitvoer van goederen en

diensten licht tot 4,1%.

Afgezien van de gasproductie en gasexport, is onderliggend het beeld positiever voor de

binnenlands geproduceerde export (Made in Holland)6: zowel in 2016 als in 2017 ligt het

verwachte groeitempo aanmerkelijk hoger dan het langjarige groeigemiddelde. De

wederuitvoer groeit weliswaar ook flink, maar de door het CPB geraamde stijging ligt zowel in

2016 als in 2017 onder het langjarige gemiddelde (zie tabel 4).

Hoewel de (macro-)exportramingen positief zijn, lijken de kansen voor exporterend Nederland

volgens EIU-ramingen per regio en land uiteen te lopen (zie tabel C in de bijlagen). In veel

opkomende markten vertraagt de economische groei, vaak door het lagere groeitempo van de

Chinese economie. Veel opkomende markten zien hun economische groei teruglopen door de

gedaalde vraag naar hun grondstoffen én de lagere prijzen die zij daarvoor krijgen. Hetzelfde

geldt voor olieproducerende landen (Kazachstan, Saoedi-Arabië, Venezuela). Tegelijkertijd

groeit een aantal opkomende landen stevig door (India, Indonesië, Filipijnen) of keert de groei

juist terug (Argentinië, Iran). Verder versnelt de economische groei in een aantal OECD-

lidstaten (Australië, Canada, Chili, Finland, Mexico en Zwitserland).

De onzekerheden rondom de ramingen voor de Nederlandse economie liggen vooral in het

internationale beeld. De risico’s zijn overwegend neerwaarts, aldus het CPB. Aanhoudende

volatiliteit op de financiële markten in reactie op de onzekerheden schaadt het

investeringsklimaat, gelet op de onzekere rendementen. Een Brexit zou op termijn een negatief

effect op de Europese en Nederlandse economie kunnen hebben. Hetzelfde geldt voor het

buiten werking stellen van het Schengen-verdrag in reactie op de voortdurende instroom van

asielzoekers, zo stelt het CPB.

Niches en do’s en don’ts zijn van groot belang

Belangrijk is te beseffen dat op krimpende afzetmarkten toch ruimte kan zijn voor afzetgroei

voor Nederlandse exporteurs. Andersom geldt hetzelfde. Op exportmarkten die fors groeien,

kan de afzet van bepaalde Nederlandse goederen toch teruglopen. Het hangt sterk af van de

sector waarin een Nederlandse exporteur actief is. Daarbij komt dat de feitelijk

afzetontwikkeling ook weer afhangt van de individuele concurrentiepositie van Nederlandse

6 Hiervan is de toegevoegde waarde voor de Nederlandse economie – dus de bbp-bijdrage – aanmerkelijk hoger

dan de toegevoegde waarde van wederuitvoer.

8

exporteurs. Daarbij kan worden gedacht aan zijn prijs/kwaliteitverhouding en het al dan niet

goed kennen van de do's en don'ts van het lokale zakendoen.

Tabel 4 - CPB-ramingen (%-volumemutaties t.o.v. het voorgaande jaar)

Gemiddelde

jaarmutatie

1996-2012

2014 2015 2016 2017

Nederlands bbp 2,1 1,0 1,9 1,8 2

Relevante wereldhandel 4,8 3,9 3,6 3,8 4,4

Totale uitvoer van goederen &

diensten (inclusief energie)

5,0 4,0 4,2 3,6 4,1

- Wederuitvoer 8,9 6,5 3,0 4,7 5,2

- Uitvoer van binnenlands

geproduceerde

goederen & diensten

(Made in Holland)

2,4 2,5 3,4 3,6 3,8

Bron: CPB, 2016 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2016.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

Concernstaf/Unit Omgevingskennis/drs. R.J. (Ron) Hogenboom

(ron.hogenboom@rvo.nl)

Den Haag, maart 2016

9

Bijlagen

Tabel A – Ontwikkeling Nederlandse goederenuitvoer naar belangrijkste exportmarkt (bedragen x

1.000 euro, tenzij anders aangegeven)

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

1 Duitsland 106.928.238 104.470.896 98.591.665 -5,6

2 België 47.831.139 47.512.467 44.226.861 -6,9

3 Verenigd Koninkrijk 36.535.293 36.751.455 38.002.989 3,4

4 Frankrijk 35.937.037 35.494.085 34.200.944 -3,6

5 Verenigde Staten 16.894.833 18.979.889 18.143.674 -4,4

6 Italië 19.788.533 18.727.331 17.525.084 -6,4

7 Spanje 11.220.385 11.988.523 12.302.140 2,6

8 Polen 9.190.759 9.622.357 10.161.806 5,6

9 China (Volksrepubliek) 7.711.271 7.920.224 8.569.671 8,2

10 Zweden 7.563.815 7.793.778 7.742.933 -0,7

11 Tsjechië 6.014.832 6.543.745 6.695.838 2,3

12 Zwitserland 5.614.896 5.549.159 5.739.047 3,4

13 Denemarken 5.455.419 5.538.048 5.655.397 2,1

14 Turkije 4.820.186 5.067.135 5.469.421 7,9

15 Oostenrijk 4.947.622 5.104.451 4.957.428 -2,9

16 Finland 4.135.984 4.414.621 4.325.026 -2,0

17 Russische Federatie 6.827.905 6.288.751 4.307.519 -31,5

18 Zuid-Korea 3.512.597 3.749.135 4.223.156 12,6

19 Singapore 3.751.321 3.495.963 3.987.340 14,1

20 Noorwegen 3.731.813 3.764.072 3.830.623 1,8

21 Japan 3.178.451 3.320.386 3.490.215 5,1

22 Ierland 3.358.592 3.787.907 3.433.106 -9,4

23 Hongarije 2.545.649 2.809.598 3.161.151 12,5

24 Canada 2.622.792 2.550.763 3.011.973 18,1

25 VAE 2.372.169 2.794.280 2.967.651 6,2

26 Brazilië 2.193.075 2.816.764 2.929.691 4,0

27 Nigeria 2.699.850 2.634.541 2.879.792 9,3

28 Taiwan 3.584.585 2.493.170 2.789.759 11,9

29 Saoedi-Arabië 2.264.659 2.515.957 2.738.687 8,9

30 Portugal 2.539.284 2.670.885 2.549.990 -4,5

31 Mexico 2.704.114 2.696.934 2.411.729 -10,6

32 Australië 2.229.420 2.180.993 2.263.085 3,8

33 Hongkong 1.890.037 2.206.007 2.253.098 2,1

10

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

34 Zuid-Afrika 1.961.041 1.770.293 2.116.344 19,5

35 Griekenland 2.160.893 2.267.248 2.063.932 -9,0

36 Roemenië 1.775.189 1.883.342 2.026.089 7,6

37 India 1.633.404 1.856.903 1.937.330 4,3

38 Israël 1.406.851 1.252.637 1.609.412 28,5

39 Egypte 1.257.047 1.465.246 1.427.050 -2,6

40 Slowakije 1.419.909 1.505.845 1.423.442 -5,5

41 Algerije 1.147.475 1.001.288 1.125.218 12,4

42 Maleisië 835.029 929.176 1.121.273 20,7

43 Thailand 916.891 932.514 1.071.392 14,9

44 Luxemburg 978.350 1.088.854 1.039.306 -4,6

45 Togo 712.323 922.489 1.027.086 11,3

46 Bulgarije 694.010 801.018 940.217 17,4

47 Marokko 676.835 806.924 869.172 7,7

48 Litouwen 796.061 732.696 826.353 12,8

49 Vietnam 566.507 541.361 808.425 49,3

50 Ghana 995.304 1.199.538 806.854 -32,7

51 Indonesië 800.554 682.538 729.906 6,9

52 Estland 773.386 835.695 721.673 -13,6

53 Argentinië 1.018.626 851.415 684.250 -19,6

54 Slovenië 687.273 751.531 682.106 -9,2

55 Oekraïne 1.195.298 775.766 649.904 -16,2

56 Koeweit 485.784 440.651 627.325 42,4

57 Colombia 461.391 454.418 551.267 21,3

58 Kroatië 403.876 456.135 527.027 15,5

59 Chili 496.076 449.394 504.446 12,3

60 Letland 527.561 408.508 480.230 17,6

61 Gibraltar 960.149 406.006 473.642 16,7

62 Filipijnen 370.991 427.868 458.447 7,1

63 IJsland 295.797 381.888 455.093 19,2

64 Iran 257.927 375.646 454.348 21,0

65 Venezuela 441.953 407.777 441.504 8,3

66 Qatar 377.917 383.766 440.504 14,8

67 Servië 330.953 378.638 422.242 11,5

68 Kazachstan 438.965 407.885 386.373 -5,3

69 Pakistan 312.095 368.021 379.234 3,0

70 Ecuador 186.271 222.936 376.320 68,8

11

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

71 Nieuw-Zeeland 307.117 317.837 368.301 15,9

72 Oman 316.394 317.400 356.118 12,2

73 Jordanië 266.841 324.473 347.994 7,2

74 Senegal 670.512 650.326 340.231 -47,7

75 Cyprus 451.207 504.931 334.371 -33,8

76 Libanon 449.896 332.292 310.793 -6,5

77 Guinee 585.800 491.477 304.672 -38,0

78 Malta 233.450 259.720 302.127 16,3

79 Kenia 228.368 185.977 288.993 55,4

80 Irak 344.662 385.558 288.609 -25,1

81 Equatoriaal-Guinee 50.515 61.642 276.889 349,2

82 Peru 171.849 247.184 276.294 11,8

83 Tunesië 265.772 267.885 273.745 2,2

84 Angola 361.418 343.995 234.803 -31,7

85 Jemen 95.140 311.486 222.779 -28,5

86 Ivoorkust 195.464 201.649 221.622 9,9

87 Curaçao 157.501 163.763 216.503 32,2

88 Wit-Rusland 357.687 303.070 210.114 -30,7

89 Suriname 212.764 206.432 209.960 1,7

90 Libië 474.817 247.641 195.814 -20,9

91 Bangladesh 153.297 151.997 185.741 22,2

92 Azerbeidzjan 209.433 283.796 181.675 -36,0

93 Caymaneilanden 249.559 123.314 173.102 40,4

94 Panama 98.869 107.483 163.289 51,9

95 Bahrein 132.806 147.404 152.199 3,3

96 Cuba 104.725 107.102 150.087 40,1

97 Bosnië-Herzegovina 110.805 129.998 143.610 10,5

98 Benin 110.113 140.645 125.189 -11,0

99 Tanzania 134.864 106.437 121.101 13,8

100 Kameroen 108.497 135.377 115.309 -14,8

101 Sri Lanka 75.510 81.783 114.691 40,2

102 Dominicaanse Republiek 95.046 102.410 112.082 9,4

103 Gabon 189.602 140.914 108.833 -22,8

104 Congo 106.790 130.231 105.450 -19,0

105 Mauritanië 393.394 266.742 100.599 -62,3

106 Aruba 82.252 86.021 96.369 12,0

107 Congo (DR) 118.106 116.248 95.253 -18,1

12

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

108 Georgië 83.284 103.957 92.149 -11,4

109 Uruguay 75.699 91.917 87.916 -4,4

110 Oezbekistan 62.363 90.993 84.922 -6,7

111 Ethiopië 100.868 85.278 83.477 -2,1

112 Soedan 83.898 88.774 83.442 -6,0

113 Bolivia 137.117 81.612 82.681 1,3

114 Kaapverdië 152.811 49.912 80.964 62,2

115 Mali 54.765 62.210 77.336 24,3

116 Macedonië 79.521 83.196 77.309 -7,1

117 Trinidad en Tobago 59.057 62.819 72.962 16,1

118 Costa Rica 83.381 68.393 72.739 6,4

119 Burkina Faso 50.717 53.734 72.428 34,8

120 Guatemala 58.819 58.374 70.777 21,2

121 Paraguay 51.728 59.560 68.779 15,5

122 Turkmenistan 59.770 55.347 65.708 18,7

123 Moldavië 63.326 64.699 57.337 -11,4

124 Bahamas 38.894 54.574 55.654 2,0

125 Oeganda 53.495 52.011 55.158 6,1

126 Sierra Leone 44.205 46.904 54.173 15,5

127 Albanië 43.237 43.866 48.621 10,8

128 Caribisch Nederland 43.046 32.479 46.931 44,5

129 Mauritius 34.876 31.898 44.254 38,7

130 Sint Maarten 37.211 31.631 43.052 36,1

131 Liberia 33.030 40.079 41.937 4,6

132 Afghanistan 70.928 48.860 41.820 -14,4

133 Gambia 30.704 32.260 41.437 28,4

134 Faeröereilanden 16.659 18.887 40.925 116,7

135 Zambia 52.459 38.338 40.491 5,6

136 Syrië 42.453 46.976 39.057 -16,9

137 Honduras 36.712 26.092 37.164 42,4

138 Mozambique 34.542 62.857 35.813 -43,0

139 Montenegro 40.161 64.443 34.183 -47,0

140 El Salvador 31.099 27.035 34.166 26,4

141 Haïti 36.209 30.135 32.385 7,5

142 Armenië 47.962 37.426 31.389 -16,1

143 Niger 29.697 30.955 30.572 -1,2

144 Brunei Darussalam 29.113 17.921 30.536 70,4

13

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

145 Ceuta 30.979 35.084 29.663 -15,5

146 Djibouti 27.537 27.421 29.486 7,5

147 Tsjaad 21.670 38.410 28.870 -24,8

148 Macau 24.715 21.753 28.387 30,5

149 Cambodja 11.164 17.507 27.821 58,9

150 Guyana 20.143 21.693 27.407 26,3

151 Namibië 36.719 49.359 26.804 -45,7

152 Jamaica 19.182 21.872 26.201 19,8

153 San Marino 35.155 31.416 26.142 -16,8

154 Kirgizische Republiek 25.685 20.705 26.011 25,6

155 Britse Maagdeneilanden 38.012 80.153 23.928 -70,1

156 Rwanda 34.258 26.406 23.900 -9,5

157 Kosovo 37.145 28.231 23.008 -18,5

158 Nicaragua 16.296 10.750 21.760 102,4

159 Gebied onder Palestijnse autoriteit

6.992 15.589 21.219 36,1

160 Papoea-Nieuw-Guinea 18.005 21.992 20.994 -4,5

161 Zuid-Sudan 7.323 13.701 20.913 52,6

162 Madagaskar 16.452 24.617 20.526 -16,6

163 Liechtenstein 20.607 22.397 20.423 -8,8

164 Birma 10.763 18.651 18.952 1,6

165 Andorra 16.125 17.987 16.030 -10,9

166 Nepal 12.093 15.187 14.611 -3,8

167 Nieuw-Caledonië 13.965 14.884 14.151 -4,9

168 Zimbabwe 25.565 17.732 14.074 -20,6

169 Seychellen 16.897 15.185 13.949 -8,1

170 Frans-Polynesië 11.469 13.055 12.960 -0,7

171 Burundi 9.333 18.225 12.499 -31,4

172 Mongolië 28.999 13.821 11.502 -16,8

173 Maldiven 6.234 8.858 11.450 29,3

174 Botswana 8.762 11.143 11.272 1,2

175 Barbados 7.008 9.238 10.024 8,5

176 Centraal-Afrikaanse Republiek

56.045 9.065 9.835 8,5

177 Tadzjikistan 7.529 9.988 9.336 -6,5

178 Somalië 4.437 6.897 8.598 24,7

179 Guinee-Bissau 7.780 7.078 8.381 18,4

180 Antigua en Barbuda 3.493 4.226 8.203 94,1

14

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

181 Belize 8.403 7.426 8.106 9,2

182 Melilla 8.252 7.940 7.325 -7,7

183 Am. Maagdeneilanden 2.964 23.795 6.969 -70,7

184 Malawi 10.314 7.564 6.889 -8,9

185 Groenland 5.926 4.202 5.555 32,2

186 Saint Lucia 4.057 4.507 5.330 18,3

187 Bermuda 4.970 4.134 5.222 26,3

188 Eritrea 4.162 2.606 4.076 56,4

189 Guam 1.993 3.744 3.684 -1,6

190 Fijieilanden 2.193 2.464 3.558 44,4

191 Laos 4.713 2.320 3.372 45,3

192 Grenada 2.236 3.141 3.142 0,0

193 Dominica 2.722 3.490 2.995 -14,2

194 Comoren 3.120 3.143 2.635 -16,2

195 Swaziland 1.775 4.022 2.435 -39,5

196 Sao Tomé en Principe 855 1.565 2.302 47,1

197 Noord-Korea 1.172 2.081 2.097 0,8

198 Oost-Timor 442 1.863 1.831 -1,7

199 Anguilla 524 931 1.478 58,8

200 Turks- en Caicos-eilanden 857 614 1.467 138,9

201 Salomonseilanden 1.295 773 1.396 80,6

202 Saint Vincent Grenadines 1.756 1.004 1.292 28,7

203 Lesotho 757 1.748 1.282 -26,7

204 Bhutan 387 195 1.183 506,7

205 Falklandeilanden 127 2.338 1.045 -55,3

206 Saint-Kitts en Nevis 1.305 563 1.007 78,9

207 Tokelau-eilanden 1.672 281 972 245,9

208 Wallis- en Futuna-eilanden 785 947 890 -6,0

209 Sint-Helena 6.807 75 795 960,0

210 Saint-Pierre en Miquelon 650 465 663 42,6

211 Saint Barthelemy 538 598 651 8,9

212 Marshalleilanden 50.913 4.418 409 -90,7

213 Vanuatu 352 140 281 100,7

214 Bouveteiland 861 595 274 -53,9

215 Vaticaanstad 39 127 254 100,0

216 Noordelijke Marianen 189 245 214 -12,7

217 Montserrat 198 213 209 -1,9

15

2013 2014 2015 %-mutatie 2015 t.o.v.

2014

218 Cookeilanden 373 137 205 49,6

219 Tonga 151 147 106 -27,9

220 Micronesië 89 34 73 114,7

221 Samoa 95 80 63 -21,3

222 Tuvalu 0 7 62 785,7

223 Amerikaans-Samoa 115 111 50 -55,0

224 Palau 5 11 33 200,0

225 Westelijke Sahara 34 35 18 -48,6

226 Christmaseiland 11 1 7 600,0

227 Nauru 194 3 7 133,3

228 Niue-eilanden 32 8 5 -37,5

229 Norfolk . 15 2 -86,7

Bron: CBS, 2016 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2016.

16

Tabel B –Ranglijst van Nederlandse exportmarkten van goederen

1994 2002 2015

1 Duitsland 1 Duitsland 1 Duitsland

2 België & Luxemburg 2 België 2 België

3 Frankrijk 3 VK 3 Verenigd Koninkrijk

4 VK 4 Frankrijk 4 Frankrijk

5 Italië 5 Italië 5 de VS

6 VS 6 VS 6 Italië

7 Australië & Oceanië 7 Spanje 7 Spanje

8 Japan 8 Zweden 8 Polen

9 Russische Federatie 9 Zwitserland 9 China (Volksrepubliek)

10 China 10 Denemarken 10 Zweden

11 Saoedi-Arabië 11 Oostenrijk 11 Tsjechië

12 Indonesië 12 Polen 12 Zwitserland

Plaatsen 13 t/m 20: niet beschikbaar 13 Russische Federatie 13 Denemarken

14 Finland 14 Turkije

15 Ierland 15 Oostenrijk

16 Japan 16 Finland

17 Griekenland 17 Russische Federatie

18 Noorwegen 18 Zuid-Korea

19 Portugal 19 Singapore

20 Turkije 20 Noorwegen

NB: het CBS registreerde de goederenuitvoer in 1994 voor een beperkt aantal landen. Daardoor kunnen we

voor dat jaar geen top-20 samenstellen. Tevens registreerde het CBS de uitvoer naar België en Luxemburg niet

afzonderlijk.

Bron: CBS, 2016 en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, 2016.

17

Tabel C – bbp-groeiramingen voor exportmarkten (%-volumemutatie t.o.v. voorgaand jaar)

2015 2016 2017 2018 Algeria

3,4 1,5 1,9 2,3

Argentina 1,8 -0,3 3 3,7

Australia 2,3 2,5 2,6 2,6

Austria 0,8 1,1 1,4 1,6

Azerbaijan 1,1 -2,5 0,5 0,8

Belgium 1,4 1,4 1,5 1,6

Brazil -3,7 -3,1 0,5 2,1

Bulgaria 3,0 3,1 3,3 3,5

Canada 1,2 1,5 2,1 2,2

Chile 2,1 2,3 2,9 3,9

China 6,9 6,5 6 5,2

Colombia 2,9 2,5 3,1 3,7

Czech Republic 4,4 2,6 2,4 2,3

Denmark 1,1 1,1 1,6 1,9

Ecuador 0,2 -1,1 1,5 2,3

Egypt 4,2 3,1 3,7 4,5

Finland 0,1 0,6 1,5 1,6

France 1,1 1,1 1,4 1,6

Germany 1,4 1,4 1,6 1,7

Greece -0,5 -1 1,7 1,5

Hong Kong 2,6 1,9 2 3,6

Hungary 2,9 2,6 2,4 2,6

India 7,3 7,4 7,3 7,3

Indonesia 4,9 5,2 5,5 5,4

Iran 0,9 4,5 5,4 5,2

Ireland 6,5 3 3,7 3,0

Israel 2,6 2,5 3,5 4,0

Italy 0,6 0,7 0,9 1,1

Japan 0,7 1,1 0,8 1,2

Kazakhstan 1,2 -1,6 0,6 1,8

Malaysia 4,8 4,3 5 5,2

Mexico 2,5 2,6 3,1 3,3

Netherlands 2,0 2,1 1,8 1,8

New Zealand 3,2 2,3 2,5 2,6

Nigeria 2,9 2,7 3,4 4,2

Norway 1,7 1,3 1,9 2,1

Pakistan 5,5 5,1 4,8 4,7

Peru 2,7 3,6 4,7 4,6

Philippines 5,8 6,1 5,8 5,9

Poland 3,6 3,2 2,9 3,3

Portugal 1,4 1,4 1,7 1,9

18

2015 2016 2017 2018 Romania

3,7 4,2 3,7 3,4

Russia -3,7 -1,3 1,3 1,9

Saudi Arabia 3,3 1,1 1,7 2,7

Singapore 2,1 1,9 3,2 3,6

Slovakia 3,4 2,6 2,7 2,7

South Africa 1,3 0,7 1,5 2,4

South Korea 2,6 2,7 2,6 2,7

Spain 3,2 2,6 2,1 2,1

Sri Lanka 5,1 6 6 6,2

Sweden 3,4 2,9 2,6 2,6

Switzerland 0,8 1,2 1,7 1,9

Taiwan 0,9 1,9 2,4 2,7

Thailand 2,7 2,8 3,4 3,6

Turkey 3,9 3,5 3,8 4

Ukraine -10,5 0 3 3,5

United Kingdom 2,2 1,7 1,9 1,9

United States 2,4 2 2,3 2,4

Venezuela -5,7 -12,7 -7,9 0,6

Vietnam 6,7 6,8 6,9 6,8

Bron: EIU, 2016.

19