NLP Practitioner™ -...

Opleidings- en trainingsinstituut

PUNTN

L

NLP Practitioner™Opleiding

Edwin

Typewritten Text

Edwin

Typewritten Text

Edwin

Typewritten Text

3


PUNTN

L

NLP Practitioner

WelkomIemand zei ooit: "De kaart is niet het gebied."

Toen zei iemand anders: "Het menu is niet het eten."

Wij zeggen:

"De syllabus is niet de opleiding'

Deze syllabus bevat achtergrondinformatie over NLP die je misschien wel handig vindt.Sommige oefeningen die we tijdens de opleiding doen staan er ook in.Er staan ook oefeningen van andere trainingen in zodat je die zelf of met anderen kuntgebruiken tijdens de pauzes of in je vrije tijd.

Wij verwijzen misschien naar de syllabus (misschien ook niet) en we kunnen tijdensde training ook nog andere oefeningen geven.

De syllabus kun je gebruiken als een hulpbron tijdens je leerproces.

Veel plezier

Edwin Selij

4


PUNTN

L

NLP Practitioner

Inhoud1 NLP is...................................................................................................................................................1. 1 Neuro-Linguïstisch Programmeren....................................................................................................2 De oefeningen en feedback tijdens de opleiding...............................................................................3 Basis vooronderstellingen van het NLP-model...................................................................................3.1 Oefening: Vooronderstellingen..........................................................................................................4 Representatiesystemen.....................................................................................................................4.1 De primaire ervaring..........................................................................................................................4.2 Termen per representatiesysteem......................................................................................................4,2.1 Oefening: Dimensies van submodaliteiten.........................................................................................5 Accessing cues...................................................................................................................................5.1 Oogbewegingen..................................................................................................................................5.1.1 Oefening: Vragen bij oogbewegingen.................................................................................................5.1.2 Oefening: Oogbewegingen noteren....................................................................................................5.1.3 Techniek: All purpose strategy.............................................................................................................5.1.4 Oefening: All purpose ........................................................................................................................5.1.5 Oefening: Swish Pattern.....................................................................................................................5.2 Andere accessing cues.......................................................................................................................5.2.1 Oefening: Accessing cues..................................................................................................................6 Kalibreren...........................................................................................................................................6.1.1 Oefening: Zintuiglijk waarnemen........................................................................................................6.1.2 Oefening: kalibreren...........................................................................................................................6.1.3 Oefening: kalibreren vertrouwen/geen vertrouwen............................................................................7 Strategieën.........................................................................................................................................7.1 Opeenvolging van innerlijke representaties........................................................................................7.2 Fundamentele vooronderstellingen van strategieën..........................................................................7.2.1 Oefening: analyse van een strategie..................................................................................................7.3 Vragen aan jezelf om de volledigheid van een strategie van de ander te bepalen...........................8 Rapport...............................................................................................................................................8.1 De structuur van afstemmen..............................................................................................................8.2 Matchen/mismatchen..........................................................................................................................8.2.1 Oefening: rapport non-verbaal............................................................................................................8.2.2 Oefening: auditief mismatchen..........................................................................................................8.2.3 Oefening: kruislings matchen............................................................................................................8.3 Backtracken of samenvatten?...........................................................................................................8.3.1 Oefening: Backtracking......................................................................................................................8.3.2 Oefening: Backtracking en de praktijk................................................................................................8.4 Uptime, downtime (buitentijd, binnentijd)............................................................................................8.4.1 Oefening: Uptime................................................................................................................................8.4.2 Oefening: Rapport maken...................................................................................................................8.5 Pacing en leading................................................................................................................................8.5.1 Oefening: Pacing en leading..............................................................................................................9 Ankeren.............................................................................................................................................9.1 Oefeningen/technieken soorten ankers.............................................................................................9.1.1 Oefening: Stacking anchors...............................................................................................................9.1.2 Oefening: Sequencing anchors..........................................................................................................9.1.3 Oefening: Collapsing anchors............................................................................................................9.1.4 Oefening: Een hulpbron naar een andere context verplaatsen.........................................................9.2 Chaining anchors...............................................................................................................................9.2.1 Oefening: Chaining anchors..............................................................................................................9.3 Reclaim personal history.....................................................................................................................9.3.1 Oefening: Reclaim personal history...................................................................................................9.4 Change personal history....................................................................................................................9.4.1 Oefening: Change personal history...................................................................................................10 Metamodel.........................................................................................................................................10.1 Voorbeelden van het metamodel in het gebruik.................................................................................

6678899101215151617191920212122232323242426262829293030303131313132323232333536363637373839393940404142

5


PUNTN

L

NLP Practitioner

10.1.1 Oefening metamodel..........................................................................................................................11 Nog meer vragen stellen.....................................................................................................................11.1 Clean language...................................................................................................................................11.2 Vragen over één zin............................................................................................................................11.3 Quantum-vragen................................................................................................................................11.4 Stilte....................................................................................................................................................12 Hypnotische taalpatronen, het Milton-model......................................................................................12.1 Omgekeerde metamodelpatronen......................................................................................................12.2 Aanvullende patronen in het Milton-model.........................................................................................13 Hiërarchische ordening van criteria...................................................................................................13.1 Stappen omhoog en omlaag, chunken..............................................................................................13.2 Chunken............................................................................................................................................13.2.1 Up chunken en down chunken om criteria te vinden..........................................................................13.2.2 Lateraal chunken...............................................................................................................................14 Associatie - Dissociatie......................................................................................................................14.1 Associatie............................................................................................................................................14.1.1 Oefening: Leer associëren..................................................................................................................14.2 Dissociatie..........................................................................................................................................14.2.1 Oefening: leer dissociëren..................................................................................................................14.2.2 Oefening: Associatie - Dissociatie.....................................................................................................14.2.3 Techniek: Perceptual Positions...........................................................................................................14.2.4 Oefening: Perceptual Positions.........................................................................................................14.3 Driestaps dissociatie...........................................................................................................................14.4 Trauma/fobie.......................................................................................................................................14.4.1 Oefening: Driestaps dissociatie (word meester over je perceptie)......................................................14.5 Fast phobia.........................................................................................................................................14.5.1 Oefening: Fast phobia cure...............................................................................................................15 Herkaderen (reframing).....................................................................................................................15.1 Context herkaderen...........................................................................................................................15.1.1 Oefening: Context herkaderen............................................................................................................15.2 Verbaal herkaderen...........................................................................................................................15.3 Herkaderen van content.....................................................................................................................15.3.1 Oefening: Communiceren met delen..................................................................................................15.3.2 Oefening: Spatial reframing.................................................................................................................16 Neuro Hypnotic Repatterning..................................................................................................................17 Communicatiemodel............................................................................................................................18 Logische niveaus................................................................................................................................18.1 Oefening: Logical Level Walking........................................................................................................7619 Richting/oriëntatie (outcome)..............................................................................................................19.1 Vragen om de huidige toestand naar boven te halen.........................................................................19.2 Vragen om de gewenste toestand naar boven te halen.....................................................................19.3 Stappenplan om resultaat te bereiken...............................................................................................20 Metaforen............................................................................................................................................20.1 Oefening: verhalen vertellen...............................................................................................................21 Time Line...........................................................................................................................................21.1 Waarvoor gebruiken we de Time Line?..............................................................................................21.1.1 Oefening: Time Line...........................................................................................................................22 Metaprogramma/profiel............................................................................................................................23 Huiswerk en certificering...........................................................................................................................24 Bijlage (artikel) Een menigte levens....................................................................................................25 Bijlage (artikel): Positieve intentie........................................................................................................26 Bijlage: NLP-woordenlijst....................................................................................................................

43454545464647474955555858585959596060616263646465666667686868707071727374767879808181828283848594100

6


PUNTN

L

NLP Practitioner

NLP is...

NLP is een levenshouding...

...die gekarakteriseerd wordt door nieuwsgierigheid en flexibiliteit. Het verlangen om teweten hoe iemand beïnvloed wordt door communicatie en gedrag. Naar het leven kijken alseen bijzondere en ongeëvenaarde kans om te leren.

NLP is een methode ...

...die gebaseerd is op de veronderstelling dat elk gedrag gestructureerd is en dat diestructuur gemodelleerd, aangeleerd, onderwezen en veranderd kan worden (hergeprogram-meerd). Door NLP te leren en toe te passen, weet je welk gedrag nuttig en effectief is.

NLP heeft zich ontwikkeld als een innovatieve technologie ...

...zodat de Practitioner informatie en gewaarwordingen zodanig kan organiseren dat zij/hijresultaten kan behalen die ooit onmogelijk leken.

Neuro-Linguïstisch Programmeren

NeuroHet zenuwstelsel waarmee ervaringen worden ontvangen en via de 5 zintuigen wordenverwerkt

LinguïstischTaal en non-verbale communicatiesystemen waarmee de zintuiglijke waarnemingen wordengecodeerd en georganiseerd en daardoor betekenis krijgen.

ProgrammerenDe vaardigheid om onze communicatieve en zintuiglijke systemen zo te organiseren dat wespecifieke doelen en resultaten kunnen bereiken.

7


PUNTN

L

NLP Practitioner

2 De oefeningen en feedback tijdens de opleiding

« Tijdens de oefeningen wordt niet gegeten, gedronken, gerookt of kauwgom gekauwd, gefotografeerdof gefilmd.

• Bespreek met elkaar de oefening voordat je eraan begint, zodat iedereen hetzelfde begrijpt.• Bedenk, dat dit oefenen is en dat mislukking niet bestaat• Oefen steeds met andere mensen.• Houd de feedbackregels in de gaten (zie verder).

In de tekst kom je S, P en M tegen

• S - Subject (degene die de oefening ondergaat en soms - bij oefeningen voor 2 personen - feedbackgeeft).

• P = Programmeur (degene die de oefening uitvoert).• M = Meta (degene die observeert, op de tijd let en meestal feedback geeft aan P).• S ontvangt nooit feedback.

Feedback

Feedback betekent letterlijk terugkoppelen of reactie en is bedoeld om de bewustwording te vergroten van de-gene die de feedback ontvangt.Er wordt een vergelijking gemaakt tussen de gebeurde en de gewenste situatie, waarbij het de kunst is hetverschil weer te geven zonder erover te oordelen. Anders is het kritiek of een verwijt.

Bedenk dat iedereen uniek is én zijn eigenaardigheden heeft. Hoe specifieker je bent in het geven van feed-back, hoe meer mogelijkheden je de ander geeft om effectiever te zijn.

Basisregels voor het geven van feedback:

• Wees doelgericht en zintuiglijk specifiek in het formuleren van je feedback.• Geef het verschil aan tussen de gebeurde en de gewenste situatie.• Formuleer je feedback positief.• Geef eventueel alternatieven aan.

Sandwichmodel

Zeg eerst wat er goed was.Vervolgens wat verbeterd of gecorrigeerd kan worden volgens jou. Geef eventueel alternatieven.Besluit met een 'tip' of hulpbron waar de ander profijt van kan hebben.

• Geef eventueel met concrete voorbeelden aan wat je bedoelt.• Gebruik bijvoorbeeld een metafoor of beeldspraak.• Vermijd voor de ander gevoelige punten als je die kent.

Nadat je feedback ontvangen hebt, zeg je: "Dankjewel voor je feedback"Want je weet dat feedback alleen iets over de perceptie van de ander zegt. Dus doe er je voordeel mee enzeg alleen:

Dankjewel voor je feedback.

8


PUNTN

L

NLP Practitioner

3 De 8 Basis vooronderstellingen van het NLP-model

1. Het kunnen veranderen van het proces van onze ervaringen is vaak waardevoller dan de inhoudervan veranderen,

2. De betekenis van communicatie ligt in de reactie die je krijgt.3. Iedereen heeft zijn eigen model van de wereld.4. Elk individu heeft de hulpbronnen in zich die nodig zijn om veranderingen in gang te zetten.5. De kaart is niet het gebied.6. Als je iets doet wat niet werkt dan doe je wat anders.7. Falen versus feedback - Elk resultaat en elk gedrag is een prestatie, of het nu je doel was of niet.8. Er is een positieve intentie die elk gedrag motiveert en elk gedrag is waardevol binnen een bepaald

gebied

3.1.1 Oefening: Vooronderstellingen4 personen, l uur• Kies 3 vooronderstellingen en bedenk iets uit eigen ervaring erbij.• Schrijf in steekwoorden de vooronderstelling en de ervaring op.• Bespreek de voorbeelden om de beurt met elkaar.

Steekwoorden:

9


PUNTN

L

NLP Practitioner

4 Representatiesystemen

4. l De primaire ervaring

Mensen ervaren zichzelf en de wereld via de vijf zintuigen of modaliteiten (zien, horen, voelen, ruiken enproeven). Deze zintuiglijke modaliteiten worden door mensen ook gebruikt om informatie die van buitenafkomt te coderen, te organiseren, op te slaan en te interpreteren. We noemen ze representatiesystemen.Wanneer zintuiglijke input innerlijk wordt verwerkt (gerepresenteerd of weergegeven), wordt deze vertaald incorresponderende zintuiglijke voorstellingen of kaarten die een weergave of synthese vormen van deoorspronkelijk waargenomen informatie.Dit betekent dus dat de werkelijkheid (extern) en ons beeld van de werkelijkheid (innerlijk) niet hetzelfde zijn;met andere woorden; "De kaart is niet het gebied."

Neem bijvoorbeeld de zin: “ Het boek is blauw.” Blauw is de naam die we in het Nederlands hebben geleerdom onze ervaring van dat specifieke deel van het spectrum te beschrijven. Misleid door de structuur van detaal zijn we echter geneigd te denken dat blauw een eigenschap is van het voorwerp dat we boek noemen, inplaats van een naam die we aan onze gewaarwording hebben gegeven.

Elk zintuiglijk representatiesysteem is opgebouwd uit kleinere, afzonderlijke eenheden of kwaliteiten diesubmodaliteiten worden genoemd. Ervaringen worden gerepresenteerd, gecodeerd en opgeslagen op hetniveau van de submodaliteiten.Mensen hebben op elk moment beschikking over een enorme schat en rijkdom aan zintuiglijke informatie.Al deze input wordt op verschillende manieren gefilterd door het centrale zenuwstelsel, zodat steeds maareen beperkte hoeveelheid zintuiglijke informatie tot het bewustzijn wordt toegelaten.Dit filtermechanisme werkt, via een aantal systematische processen zoas deletie, vervorming, generalisatie,die tezamen worden aangeduid als universele modelleringprocessen. Zonder deze neurologische filterszouden we worden overspoeld door een niet-aflatende stortvloed aan irrelevante informatie. Demodelleringprocessen stellen mensen in staat uit hun ervaring coherente modellen op te bouwen en instand te houden.

Het gevolg is dat de waarnemingen die de bewuste ervaring vormen, noodzakelijkerwijs beperkt zijn tot eenklein aantal zintuiglijke (submodale) onderscheidingen. Hoewel deze universele modelleringprocessenenerzijds een rijke bron van mogelijkheden en kansen voor de menselijke creativiteit vormen, verklaren zeanderzijds ook waarom mensen 'beperkingen' of 'problemen' met verschillende aspecten van hun ervaringenkunnen ondervinden. Weergave van perceptuele ervaringen in samenhangende 'chunks' ('brokken') vergtimmers dat een groot deel van de zintuiglijke ervaring wordt weggelaten.

Kortom, alle waarnemingen zijn gebaseerd op een facsimile representatie, waarbij 'facsimile' in dit gevalinhoudt dat een representatie gewoon een manier is om informatie over de werkelijkheid systematisch tecoderen; het is niet de werkelijkheid zelf. In die zin kunnen we zeggen dat alle waarnemingen correct zijn opbasis van de innerlijke representaties waarop ze berusten, maar incompleet.

Bij het beschrijven van ervaringen gebruiken mensen woorden die daar het best bij passen. Als we als NLPPractitioners ontdekken welk representatiesysteem de voorkeur heeft in de woorden van de cliënt, hebben weinformatie die we effectief kunnen inzetten in onze communicatie en hypnotische technieken met hem of haar.

10


PUNTN

L

NLP Practitioner

4.2 Termen per representatiesysteem

Termen uit de representatiesystemen zijn de proceswoorden (werkwoorden, bijwoorden, adjectieven) die men-sen gebruiken om hun interne ervaringen weer te geven, visueel, auditief of kinesthetisch. Ze kunnen zintuig-lijk (VAKO/G) of niet zintuiglijk (onspecifiek) bepaald zijn. Hieronder een lijst van een paar gebruikelijke termenper representatiesysteem. Allereerst het visuele systeem.

Auditief (horen)

Kinestetisch (gevoel)

Olfactoir (geur)

Nb: woorden en uitdrukkingen met lichaamsdelen zijn altijd kinesthetisch (voet tussen de deur zetten).

Analyseren Aspect Aspect NauwkeurigDemonstreren Droom Beeld OnderscheidenGetuige Helder Blijken OnderzoekenHorizon Illusie Focus PerceptieInspecteren Observeren Duidelijk PlaatjeObscuur Overzicht Hoek ScopeOpvallen Schetsen Horizon ToespitsenScène Vaag Illustreren VerdachtUitzicht Glimp Inzicht VisieVoorzien Idee Kijken Zicht

Aankondigen Articuleren Bekendmaken BellenBulderen Communiceren Converseren DiscussiërenDissonantie Formuleren Gehoorafstand GeluidGesprek Gieren Gillen HoorbaarHoren informeren Knarsen LawaaiLuid Luidruchtig Luisteren MondelingNoemen Opmerken Praten RapporterenRoddelen Rumoer Schel SprakeloosSpreken Stem Stilte SussenToon Uitroepen Uitspreken VerklarenVerkondigen Vertellen Vocaal Zeggen

Aandrang Aanraken Aanvoelen BeroerenBeweging Druk Drukte Eelt (op m'n hart)Fundering Gebonden aan Geslagen GestructureerdGevoelig In de war Intuïtie LauwwarmLeeghoofdig Ongemakkelijk Onverdraaglijk PaniekerigRichting Spanning Steun StevigStress Zacht Zeer

Aroma Boeket Dampen Doordringende geurEssentie (basisgeur) Mest Muf RotStank Stinken Stoffig VochtigZoetheid van geur Zweet

11


PUNTN

L

NLP Practitioner

Gustatoir (smaak)

Niet specifiek

Uitdrukkingen Visueel

Uitdrukkingen auditief

Uitdrukkingen kinesthetisch

Niet specifiek

Bitter Verschraald Flauw KruidigPikant Pittig Scherp SmaakvolVerbrand Zoet Zuur Zout

Activeren Adviseren Begrijpen AnticiperenBesluiten Bewust Creëren DenkenFunctioneren Herhalen Indicatie ManagenMotiveren Ontwikkelen Organiseren OverwegenPlannen Voorbereiden Waarschuwen Weten

De andere kant op kijken Een algemeen overzicht Een beeld schetsenEen duistere zaak Een glimp opvangen van Een kijkje nemenEen klare kijk hebben op Een lust voor het oog Een scène makenEen schitterend idee Een steelse blik werpen op Erop toezien datFotografisch geheugen Geen schijn van kans Het schijnt datIets door de vingers zien Iets doorzien In het licht vanIn het niets staren Inzien dat Je oog laten vallen opKleur bekennen Met het blote oog Oog in oogOver het hoofd zien Perspectief krijgen op Zich illusies makenZicht hebben op Een oogje in het zeil houden

Afstemmen op Bij wijze van spreken Binnen gehoorafstandDat doet een belletje rinkelen De waarheid vertellen Een kletskous zijnEen mening uiten Het ene oor in, het andere uit Het hoogste woord voerenIemand aanhoren Iemand de mond snoeren Iemands hulp inroepenIets doorpraten Iets verwoorden In harmonie zijnJe mond houden Je oor te luisteren leggen Kletspraat verkopenLuidkeels roepen Nooit van gehoord UitgesprokenVerborgen boodschap

De overhand krijgen De fantasie prikkelen De kaarten op tafel leggenDe touwtjes in handen hebben Door de vingers zien Een doortastend persoonGreep krijgen op Hand in hand Het in je vingertoppen voelenIemand de rug toekeren Iemand voor de voeten lopen Iets doorgevenIets laten bezinken Iets vasthouden In aanraking komen metIn contact blijven met In een handomdraai Op het rechte pad blijvenOp je tanden bijten Op je tenen lopen Stap voor stapVastklampen aan Vlijmscherp In de hand houden

Alert zijn Bewust zijn Een ervaring integrerenEen uitstekend idee Het eens zijn over Het juiste idee hebbenJe best doen Zich vergissen

12


PUNTN

L

NLP Practitioner

4.2. l Oefening: Dimensies van submodaliteiten

3 personen, 5 minuten p.p.

Visueel

1 of meer beelden

Bewegend of stilstaan

Kleur of zwart-wit

Licht of getemperd

Scherp of onscherp

Omkaderd of panoramisch

Geassocieerd of gedissocieerd

Links, centraal, rechts in beeld ofbreedbeeldGrootte (in verhouding tot echt)

Vierkant, rechthoek, rond of ...

Tweedimensionaal ofdriedimensionaalDichtbij of veraf

Plaats in de ruimte

Auditief

1 of meer geluiden

Volume: hard of zacht

Toon: hoog of laag

Tempo: snel of langzaam

Bron van geluid: waar komt hetvandaanTimbre: warm of hard

Tijd: kort of lang

Intens of oppervlakkig

Richting: komt ‘t naar je toe of gaat ‘tvan je af

13


PUNTN

L

NLP Practitioner

Is er ritme? Wat voor ‘n ritme?

Harmonisch of niet harmonisch?

Meer in het ene oor dan in hetandere of gelijk?Kinestetisch

Voel je iets?

Op of in je lichaam? Waar?

Spanning of ontspanning

Intens of oppervlakkig

Ademhaling: normaal, sneller oflangzamer?Polsslag normaal, sneller oflangzamer?Temperatuur van de huid: normaal,warmer of kouder?Is je huid droger, vochtiger ofnormaal?Prikkeling: normaal, meer of minder

Olfactoir of Gustatoir

Zuur

Bitter

Zout

Zoet

Geur

Zoetigheid van de geur

De basis van de geur (essence)

Doordringendheid van de geur

14


PUNTN

L

NLP Practitioner

5 Accessing cues

5. l Oogbewegingen

Wanneer we informatie intern verwerken, kunnen we dat visueel, auditief, kinesthetisch, olfactoir ofgustatoir doen. Het is mogelijk om de betekenis van een woord te vinden via één van de vijf zintuiglijkekanalen of combinaties daarvan.Door nauwlettend de oogbewegingen van iemand te observeren, kunnen we een idee krijgen hoe zij/hij dieprecieze informatie opslaat en hoe zij/hij zich daar waarschijnlijk door zal laten leiden.Bandler en Grinder hebben waargenomen dat mensen hun ogen in systematische richtingen bewegen,afhankelijk van de manier waarop ze dan denken. Deze oogbewegingen worden in het Engels 'eye accessingcues' genoemd. In het schema hieronder zie je welke interne verwerking de meeste mensen hebben als hunogen in een bepaalde richting bewegen. Een klein percentage van de mensen is atypisch; dat wil zeggen datzij hun ogen in spiegelbeeld bewegen ten opzichte van de tekeningen hieronder.

15


PUNTN

L

NLP Practitioner

Visuele herinnering = VrZien van beelden of dingen die eerder zijngezien op de manier zoals ze zijn gezien.Voorbeeld vraag: "Hoe ziet je jas eruit?"

Visuele constructie = VcZien van beelden of dingen die nooit eerder zijngezien, of dingen zien op een andere manier danze eerder waren gezien.Voorbeeld vraag: "Hoe zie je eruit als je 90 bent?”

Auditieve constructie = AcHoren van nog nooit eerder gehoorde geluiden.Voorbeeld vraag: "Hoe klinkt je naamachterstevoren?"

Auditieve herinnering = ArHoren van eerder gehoorde geluiden.Voorbeeld vraag: "Wat zei ik net?"

Kinestetisch = KVoelen, emoties, gewaarwordingen voelen (aanra-king) of voelen van spierbewegingen.Voorbeeldvraag: "Hoe voelt het om te rennen?

Auditief digitaal = AdMet jezelf praten.Voorbeeld vraag: "Wat zeg je vaak tegenjezelf?" en 'Zing eens een liedje in jezelf."

16


PUNTN

L

NLP Practitioner

5.1.1 Oefening: Vragen bij oogbewegingen


P stelt, de vraag. S antwoord in gedachten. P noteert de oogbeweging door een pijltje in de richting van deoogbeweging te zetten. Feedback en wisselen van rol.

Welke kleur en welke vorm heeft de ingang van dit gebouw?

Wie heeft de donkerste ogen in je familie?

Welke kleur heeft je favoriete kledingstuk?

Wie van je vrienden is het kleinst?

Welke kleur overheerste in je vorige slaapkamer?

Wat is het mooiste landschap dat je ooit hebt gezien?

Tel in gedachten 5329 bij 983 op.

Hoe ziet een andere planeet eruit?

Hoe zie je er nu aan de achterkant uit?

Stel je je huiskamer voor met alles op een andere plek.

Bouw in gedachten een robotje dat kan lachen.

Welke van je schoenen maken het meeste lawaai?

Wat is het verschil tussen de sirene van de politie en die van de ambulance?

Hoe klinken ijsblokjes die in een kristallen glas vallen?

Denk eens aan de laatste leugen die je hebt verteld.

Hoe klinkt een drumstel als het onder water wordt gespeeld?

Hoe zou je favoriete muziek klinken op een draaiorgel?

Hoe klinkt het als je iets in het Frans (of een andere taal die Subject niet kent) zegt?

Hoe klinken robots die het Wilhelmus zingen?

Hoe klinkt Elvis Presley als hij verkouden is?

Hoe klinkt stilte?

Hoe voelt je gemakkelijkste kledingstuk aan?

Als je je jas aantrekt, welke arm steek je dan het eerst in je mouw?

Hoe was het toen je voor het eerst verliefd was?

Wat is de engste film die je hebt gezien?

Welke van je handen is nu het warmst?

1


PUNTN

L

NLP Practitioner

5.1.2 Oefening: Oogbewegingen noteren


P noemt de oogbeweging. S antwoord in gedachten. P noteert de oogbeweging door een pijltje in de richtingvan de oogbeweging te zetten. Feedback en wisselen van rol.

1


PUNTN

L

NLP Practitioner

19

NLP Practitioner

5.1.3 Techniek: All purpose strategy

De strategie laatje m 3 representatiesystemen ervaren hoe het is als je iets af kunt doen of een resultaat hebtbereikt of als je iets wilt onthouden.

5.1.4 Oefening: AH purpose strategy2 personen, 5 minuten p.p.Laat S op een stoel zitten. Zorg dat je niet te dicht bij S staat, zodat hij met zijn ogen je handcomfortabel kan volgen.• P oefent met handbewegingen en observeert of S de beweging goed kan volgen door alleen metzijn ogen te bewegen.

• S denkt aan iets wat hij graag wil doen of bereiken.• P stuurt S:• Beweeg je hoofd niet, beweeg alleen je ogen.”• Volg mijn hand en richt je ogen naar de positie auditief digitaal (Ad, linksonder) en zeg tegen jezelfwat je wilt bereiken.”

• “Richt je ogen naar Vc (rechtsboven) en zie jezelf (of wat je ziet) als je het bereikt hebt. Creëer hetbeeld, precies zoals het er zou moeten uitzien.”

• Richt je ogen naar Ac en voeg geluid dat past bij je doel, aan het beeld toe.”• Richt je ogen dan naar K (rechtsonder), stap in gedachten in het beeld en ervaar hoe het voelt alsje het doet of bereikt hebt.”

• P herhaalt deze stappen een paar keer en steeds sneller, totdat S denkt dat hij weet hoe het is omhet te doen/te hebben bereikt.

Feedback en wisselen van rol.

Tip: deze techniek kun je ook heel goed alleen doen en gebruiken bij het onthouden van je sofi-nummer, eenbelangrijke afspraak, de spelling van moeilijke woorden etcetera.


PUNTN

L

vc

V

K

Ac

Ad

V

V

V

20

NLP Practitioner

5. l .5 Oefening: Swish PatternVeranderingspatroon waarbij je een negatief beeld laat ‘wegvegen’ door een positief beeld en hetpositieve beeld wordt verankerd.Doel: gewenst gedrag creëren in plaats van ongewenst gedrag.3 personen, 10 minuten p.p.• S kiest een dwanggedachte die hij kwijt wil.• P stuurt:• “Stel je de gedachte als een groot, fel gekleurd beeld voor en zet het even opzij.”• “Bedenk hoe je eruit zou zien als je je lot al helemaal in eigen handen had en over alle keuzes kon

beschikken die je in je leven zou willen hebben. Maak dit beeld onweerstaanbaar.” P praat met eenmeeslepende stem en vertelt S hoe graag hij dit wil.

• Neem nu het grote, felle beeld van de dwanggedachte en zet een klein, donker plaatje van degewenste gemoedstoestand in de rechter benedenhoek. Laat het grote, felle beeld plotselingdonker worden, terwijl tegelijkertijd het kleine, donkere plaatje er voor in de plaats springt en zeergroot en helder wordt.

• Doe dit vijf keer, steeds sneller en maak daarbij steeds een “sssswish”-geluid. je brein weet wel hoehet steeds sneller moet.

• Test. P vraagt S naar het beeld van de dwanggedachte. S moet nu niet meer het originele beeldkrijgen, maar de gewenste staat, of het eerste beeld moet direct veranderen in hetonweerstaanbare beeld.


Swish


PUNTN

L

n

21

NLP Practitioner

5,2 Andere accessing cuesNaast de oogbewegingen is er nog een aantal uitingen waaraan je het representatiesysteem herkent.

Visueel Auditief KinesthetischAdemhaling Hoog, snel, Middenrif Diepe buikademhaling,

onregelmatig langzamerGezichtsuitdrukking Ogen dichtknijpen Gefronste Ontspannen spieren

wenkbrauwenStem Hoog, neusklanken Stiltes, afgemeten, Laag, vanuit de adem

nadrukkelijkTempo Snel, opgewonden Ritmisch Langzamer

Houding Rechte rug, kin Hoofd naar rechts Hoofd naar links beneden,omhoog beneden gebogen rug iets in elkaar gezaktGebaren Naar boven wijzen, Kin in hand, rond oren Handen op de buik leggen,

in de ogen wrijven wijzen denkbeeldige handelingen uitvoeren

5.2. l Oefening: Accessing cuesDoel: je eigen accessing cues ontdekken2 personen, 10 minuten p.p.• S herinnert zich een prettige ervaring.• P stuurt:• “Let alleen op de geluiden die bij die herinnering horen.• Zet de geluiden helemaal uit.”

• “Let nu alleen op de beelden die bij die herinnering horen• Laat de beelden nu verdwijnen.”

• “Let alleen op je gevoelens.• Laat de gevoelens verdwijnen.”

• Let op eventuele veranderingen in ademhaling, houding et cetera (zie in tabel hierboven).


HALTOHanden en armen, Ademhaling, Lichaam (bewegingen en gezichtsuitdrukking), Toon (stem en tempo),Oogbewegingen,


PUNTN

L

22

NLP Practitioner

6 Kalibreren

Het herkennen van onbewuste, non-verbale reacties van iemand tijdens interactie door die waarneembarereacties te koppelen aan interne reacties.Het zijn zich vaker herhalende ‘minimal cues’, minimale veranderingen bij dezelfde persoon in dezelfdesituatie, je ziet bijvoorbeeld dat iemands wenkbrauwen omhooggaan, zijn ademhaling wordt iets sneller en zijnschouders gaan omhoog, Uit voorgaande reacties weet je dan dat hij verontwaardigd is.

Binnen NLP gaan we ervan uit dat:• Een enkel signaal geen betekenis heeft, het is een voorval.• Een signaal dat zich 2x voordoet toeval is.• Een signaal dat zich 3x voordoet een patroon is.

Het is essentieel om de signalen niet meteen te interpreteren of in te vullen. Die invulling komt vanuit je eigenwereldbeeld en zegt alleen iets over jezelf. Het gaat om zintuiglijk specifieke waarnemingen. Je kalibreert inallerlei situaties waarin communicatie een rol speelt.

KalibreerVisueel - kijk naar Auditief- luister naarKleurveranderingen/vochtigheid van de huid ToonhoogteGezichtslijntjes TempoSpierspanningen VolumeHouding Intonatie en intonatiepatronenAdemhaling: plaats, snelheid, diepte PauzesHoofd/nek/schouders WarmteGezichtsuitdrukking, wenkbrauwen, kaken, mond RitmeVerdeling van gewichtGebaren van handen, armen

Eigenlijk alles wat je aan de ander ziet en hoort (zie ook de lijst van submodaliteiten: visueel en auditief),


PUNTN

L

23

NLP Practitioner

6.1.1 Oefening: Zintuiglijk waarnemingen

In de volgende lijst observaties zijn sommige beschrijvingen gebaseerd op waarnemingen, terwijl anderezonder andere informatie niet gebaseerd zijn op zintuiglijke waarnemingen en grenzen aan hallucinatie :-)Zet een kruisje naast elke beschrijving die gebaseerd is op zintuiglijke waarneming.

6. l .2 Oefening: kalibreren3 personen, 5 minuten p.p.• S denkt aan drie verschillende ervaringen (anderen hoeven niet te weten welke) in eenzelfde

context: een prettige, neutrale en minder prettige ervaring. S herbeleeft er telkens een en vertelt deanderen welke het is. S doet dat met alledrie de ervaringen. Tussendoor telkens in de neutralestemming komen.

• M’s observeren S nauwkeurig. Herhaal dit 2-3 keer om de veranderingen te kalibreren.• S herbeleeft één van de ervaringen, zonder aan te geven welke. M’s bepalen welke het was

gebaseerd op de waarneembare veranderingen bij S.

6.1.3 Oefening: kalibreren vertrouwen/geen vertrouwen3 personen, 5 minuten p.p.• S denkt aan iemand die hij vertrouwt en vervolgens aan iemand die hij niet vertrouwt.• M’s observeren nauwkeurig. Herhaal dit 2-3 keer.• M’s stellen S feitelijke vragen (geen meningen) over de 2 mensen, zoals:• Wie is ouder? Wie is langer? Wie woont dichter bij je? Wie is zwaarder? Wie heb je het laatst

gezien;• S antwoordt intern - denkt aan de persoon. M’s bepalen aan de hand van waarneembare

veranderingen wie het is.


PUNTN

L

Ze blies met haar lippen en de spieren vanhaar gezicht verstrektenZe ademde in en knipperde met haar ogenZe was opgeluchtHet tempo van zijn toespraak versneldeHet volume van zijn stem verminderdeHij zag er bezorgd uitZe ging gebukt onder de verant-woordelijkheidHaar gezicht verkleurdeJe kon zijn opluchting zienZe kromp ineenHij keek naar beneden en naar rechtsHij toonde spijtZijn pupillen verwijddenHaar haar is geblondeerd

Hij zit er tot over zijn oren inHaar handpalmen waren nat van zweetHij leek mij koudHaar ademhaling was zwak toen zij voor-over leundeIk wist dat zijn hart kloptemet 110 slagen per minuutHij staarde in het nietsEr hing rode klei aan de hielen van zijnlaarzenDe lucht is helderZijn kleren zijn levendigZe fronst haar voorhoofdHij lachtHun samenwerking is prijzenswaardigZe praten nietZe zijn elkaar beu

24

NLP Practitioner

7 Strategieën

7. l Opeenvolging van innerlijke representaties

Ai ons gedrag wordt gestuurd door innerlijke verwerkingsstrategieën. leder van ons heeft een eigen verzame-ling strategieën om zichzelf te motiveren ‘s ochtends uit bed te komen, taken aan medewerkers te delegeren,te leren en te instrueren, zakelijke onderhandelingen te voeren enzovoort. Toch leren onze culturele modellenons niet expliciet de details van de strategieën die nodig zijn om de gedragsdoelen die door elk model wordenuitgedrukt of geïmpliceerd, te bereiken. Met sommige strategieën kunnen we fantastisch veel succes hebben(geld verdienen, bijvoorbeeld).

Door de technieken en procedures toe te passen die in NLP zijn ontwikkeld en beschreven, zijn mensen inallerlei situaties erin geslaagd bestaande strategieën te veranderen of nieuwe strategieën voor zichzelf en huncollega’s te ontwikkelen om precies die resultaten te bereiken die ze wensen. De magie van succes is eenkwestie van de meest effectieve strategie gebruiken. De meeste strategieën kunnen gemakkelijk geleerd ofaangepast worden om de doelen van onze keuze te bereiken.

Het algemene model voor de systemen


PUNTN

L

25

NLP Practitioner


PUNTN

L

26

NLP Practitioner

7.2 Fundamentele vooronderstellingen van strategieën

Al ons gedrag is het uitvloeisel van neurologische patronen• ‘Neurologische patronen’ betekent in dit geval: opeenvolgingen van innerlijke representaties.• Als zich een neurologisch patroon voordoet, dan doet het gedrag zich voor. Als de neurologische

patronen zich niet voordoen, doet het gedrag zich ook niet voor.

Elk neurologisch patroon is het uitvloeisel van twee basisprocessen:• Toegangssignalen (accessing cues)• Synesthesiepatronen; hiertoe behoren verschijnselen als ankeren, associaties, transderivationeel zoeken

en overlap,

Analyse van strategieënBij de analyse van een strategie onderzoek je de punten hieronder, afgeleid van het TOTE-model:• Hoe weet je wanneer de strategie begint? (Test)• Wat wil je met de strategie bereiken? (Criterium voor Operation)• Hoe weet je dat de strategie klaar is? (Test en Exit)• Welke representatiesystemen worden er gebruikt?• Hoe gaat de overgang van het ene naar het andere representatiesysteem?

Strategieën aanpassen en/of gebruiken• De analyse van een strategie kun je gebruiken om:• de strategie aan te passen (korter maken of efficiënter maken)• de strategie te modelleren (voor jezelf gebruiken)• beter rapport te maken met de gebruiker van de strategie• de strategie te onderbreken (bijvoorbeeld bij strategieën voor woede, depressie etc.)• de strategie te vertalen naar een ander representatiesysteem, waardoor de strategie beter te begrijpen

is voor een ander.

7.2.1 Oefening: analyse van een strategie3-5 personen• Bepaal eerst welke strategie je bij iemand wilt analyseren, bijvoorbeeld voor leren, beslissen,motiveren, creatief zijn, organiseren, overtuigen etc.

• Gebruik de vragen hieronder (in dit voorbeeld gaat het om vragen over iemands leerstrategie) omte bepalen wat er precies gebeurt en welke modaliteiten bij elke stap worden gebruikt.

ª Laat de submodaliteiten beschrijven.• Schrijf de strategie op.

Opmerking: let erop dat er een duidelijk verschil is tussen wanneer Subject de strategie toepast en wanneerSubject erover vertelt.


PUNTN

L

27

NLP Practitioner

Algemene vragen• Denk terug aan een periode toen je in staat was snel te leren.• Stel je een waarschijnlijke situatie in de toekomst voor en wat je zou doen als je iets snel moest leren.• Wat gebeurt er als je iets leert?

Testvraag over de stimulus (trigger)• Hoe weet je wanneer je met de strategie moet beginnen?

Vragen voor de operationele fase• Wat doe je als je je voorbereidt om iets te leren?• Welke stappen doorloop je om iets snel te leren?• Wat doe je als je niet zeker bent of je a aan je criteria voldoet?

Vragen voor de test• Wat is een bewijs dat je erin geslaagd bent iets snel te leren?• Hoe weet je wanneer je iets snel hebt geleerd?• Hoe controleer je of je het gewenste resultaat hebt bereikt?

Vragen voor het beslispunt• Waaraan merk je dat je nog niet klaar bent met iets leren?• Waaraan merk je dat je gereed bent om op iets anders over te stappen?• Als je niet zeker bent dat je erin geslaagd bent iets te leren, waaraan merk je dat dan?

Testvragen over de operatie• Wat is het eerste wat je doet?• Wat gebeurt er als je begint?• Wat doe je als je niet zeker weet of je je doel hebt bereikt?

Test de testvragen

• Hoe weet je of je aan je criteria voldoet?

Testen van het keuzepunt (beslispunt)• Hoe weet je dat je klaar bent?• Hoe weet je dat je klaar bent om tot iets anders over te gaan?• Hoe weet je dat je succesvol bent?


PUNTN

L

28

NLP Practitioner

7.3 Vragen aan jezelf om de volledigheid van een strategievan de ander te bepalen

• Weet je precies op welk punt de strategie begint?Met andere woorden, wat is de eerste test die de strategie in gang zet?

• Heb je alle stappen die volgens jou de operationele fase uitmaken?• Is deze strategie logisch?• Zal deze operatie adequaat zijn om deze taak te verrichten?

Kun je elke stap als een noodzaak rechtvaardigen?Zo niet, weet je waar de irrelevante stappen zitten?Weet je waarom ze noodzakelijk zijn?Vermoed je dat er nog stappen moeten zijn die jij nog niet hebt ontdekt?

• Weet je wat de tweede test is?Wat houdt hij in voor deze strategie en hoe werkt hij om de strategie effectief te maken?

• Kun je deze strategie in kaart brengen zodat je stap voor stap weet hoe je van het begin naar hetresultaat komt?

• Kun je de opeenvolgende stappen uitschrijven op een manier die voor jou begrijpelijk is?• Ken je de belangrijke submodaliteiten, vooral de submodaliteiten die bij elke stap in deze strategie

essentieel zijn?• Weet je welke modaliteitveranderingen ervoor zorgen dat de strategie van de ene stap naar de

volgende gaat? Hoe elke drempel werkt?• Kun je deze strategie doorlopen en even goed of zelfs beter voor jezelf laten werken dan Subject? Dat is

meestal een goede controle op je logica.• Moet je, op basis van de antwoorden op bovenstaande vragen, Subject vragen de strategie nog een

paar keer aan je te demonstreren?

Meer nuttige strategieën• Motivatie• Beslissingen nemen• Creativiteit• Leren• Overtuigingen (hoe weet je of iets waar is)• Verwerking• Hulpbron (hoe zoek je ernaar/vind je die)• Laatste druppel (wanneer heb je ergens echt genoeg van)• Spelling• Concentratie


PUNTN

L

29

NLP Practitioner

8 Rapport

8. l De structuur van afstemmen

Het basispatroon voor rapport maken is ‘afstemmen’. Afstemmen is het proces waarbij je aspecten van jeeigen externe gedrag aanpast en afstemt op dezelfde aspecten in het externe gedrag van een andere per-soon. Bijvoorbeeld: wanneer de andere persoon zijn of haar hoofd naar links laat hangen, pas jij de standvan jouw hoofd op een overeenkomstige manier aan om je af te stemmen op zijn/haar precieze beweging.Het voortdurende proces van afstemmen wordt ook ‘pacing’ (volgen) genoemd. Dat betekent: jij beweegtals de andere persoon beweegt, afstemmend op de volgorde van bewegingen.In de lijst hieronder vind je een scala aan gedragsvormen waarop je kunt afstemmen, die kunnen leiden tothet creëren van een intense staat van ‘rapport’, zowel bewust als onbewust. Door de kunst van het af-stemmen te leren beheersen zul je jouw vermogen ontwikkelen om met iedereen die je wilt rapport temaken.

Afstemmen met het gehele lichaamPas je lichaam aan om de veranderingen in de houding van de andere persoon te benaderen.

Afstemmen met delen van het lichaamHet volgen van elke consequente lichaamsbeweging of elk consequent gebaar; bijvoorbeeld het knipperenmet de ogen.

Afstemmen met boven- of onderlichaamStem af op het boven- of onderlichaam van de andere persoon.

Hoofd/schouders positiepatronenStem af op de karakteristieke houdingen die de andere persoon biedt met zijn/haar hoofd en schouders.

Vocale (analoge) kwaliteitenStem af op veranderingen in patronen van tonaliteit, tempo, volume, timbre en intonatie.

Verbaal, termen/gezegdesStem af op het woordgebruik van de ander. Hoor en gebruik zintuiglijke termen en gezegdes, stem af envolg de volgorde waarin de andere persoon zintuiglijke termen en gezegdes gebruikt,

GezichtsuitdrukkingenKijk naar de manier waarop de andere persoon zijn/haar gezicht gebruikt; bijvoorbeeld het bewegen vande neus, het dichtknijpen van lippen, fronsen van wenkbrauwen.

GebarenStem op een elegante en respectvolle manier af op de gebaren van de ander.

Herhaal de uitdrukkingen (back track)Hoor en gebruik exact de uitdrukkingen die de andere persoon herhaaldelijk gebruikt.

AdemhalingStem je ademhalingspatroon af op het ademhalingspatroon van de andere persoon.


PUNTN

L

30

NLP Practitioner

Indirecte afstemming (kruislings matchen)Gebruik een aspect in je gedrag om af te stemmen op een ander aspect in het gedrag van de andere persoon.Pas bijvoorbeeld je tempo van stemgebruik aan aan het ademhalingsritme van de andere persoon; volg hetoogknipperen van de andere persoon met vinger- of hoofdbewegingen.

8.2 Matchen/mismatchen

Dit zijn uitdrukkingen die worden gebruikt bij het afstemmen; ze hebben nog een andere betekenis. Matchenbenadrukt wat er is. Bijvoorbeeld: wat een heerlijk weer; ik heb lekker gegeten; ik ben moe; wat een mooieplanten staan hier.

Het tegenovergestelde is mismatchen. Dan ligt de nadruk op wat er niet is. We formuleren iets negatief.Bijvoorbeeld: het weer was niet slecht; ik heb niet onaardig gegeten; ik ben niet fit, er hangen hier geengordijnen.

Matchen is niet beter dan mismatchen of omgekeerd. Het is een manier waarop iemand zich uitdrukt. Eenvoorkeursrepresentatie binnen het eigen wereldbeeld.

Je kunt ook jezelf (mis)matchen, Als ik me blij en enthousiast voel en dat in woorden en gedrag ook zo naarbuiten breng, dan match ik mezelf; dan ben ik congruent.

Als ik geïrriteerd ben en doe alsof dat niet zo is, mismatch ik mezelf. Iemand kan bijvoorbeeld niet boosworden en blijft maar aardig doen, ook al ontploft ‘ie bijna. Dit is incongruent.Zoals je op toon, houding, spreektempo et cetera kunt matchen, kun je er ook op mismatchen.

Het is belangrijk om op een zorgvuldige manier te kunnen mismatchen. Ga zelf maar na wat het zoubetekenen als je bijvoorbeeld een klant hebt die je alleen kunt matchen!

8.2.1 Oefening: rapport non-verbaal3 personen, 5 minuten p.p.• S en P praten met elkaar.• P vestigt rapport door dezelfde houding aan te nemen, door gebruik te maken van dezelfde

gebaren en op dezelfde toonhoogte te spreken als S.• Na korte tijd verbreekt P het rapport heel even door te mismatchen. Hierna herstelt hij het rapport

weer.• M observeert.Feedback en van rol wisselen.

8.2.2 Oefening: auditief mismatchen3 personen, 5 minuten p.p.• S vertelt een ervaring.• P matcht met spreektoon, spreektempo en volume,• Na ± 2 minuten verandert P alleen de toon.• Na ± 2 minuten gaat P weer matchen.Feedback en wisselen van rol.


PUNTN

L

31

NLP Practitioner

8.2.3 Oefening: kruislings matchenSoms is het lastig om iets te matchen. Bijvoorbeeld de ademhaling. Als je gesprekspartner een snelle,hogeademhaling heeft, zou je zelf kunnen gaan hyperventileren. Dan match je het ritme van de ademhaling meteen ander lichaamsdeel, zoals je voet, je tikt dan met je voet heel subtiel het ritme van de ademhaling,3 personen, 5 minuten p.p.• S vertelt een plezierige ervaring,• P houdt het gesprek gaande en let op de ademhaling van S.• P neemt het tempo van de ademhaling over met een ander lichaamsdeel.Feedback en wisselen van rol,

8.3 Backtracken of samenvatten?

Samenvatten is in je eigen woorden zeggen wat de ander heeft verteld, je bent dus aan het invullen. Invullenis een van de dingen die we in NLP niet doen.Backtracken is eigenlijk net zoiets als tekst markeren terwijl je aan het lezen bent. Gebruik desleutelwoorden en -zinnen van de ander letterlijk en exact. Leg geen oordeel of vraag in je stem als jebackt rackt.Luister vooral goed naar woorden die voor de ander belangrijk lijken. Dit zijn woorden waar bijvoorbeeldeven de nadruk op wordt gelegd of de criteria (normen en waarden) die de ander hanteert.

Tip: Je kunt ook in gedachten woorden backtracken. Dan kun je beter onthouden wat er wordt ge-zegd, je kunt dit in alle situaties doen: vergaderingen, gesprekken, studeren.

8.3.1 Oefening: Backtracking3 personen, 10 minuten p.p.• S vertelt een ervaring in 2 of 3 korte zinnen.• P luistert en zegt precies na wat S heeft, verteld, letterlijk.• M luistert mee en ondersteunt P.• Daarna vertelt S verder. P zegt nu elke 5e zin na (3 of 4 keer in totaal).• S vertelt door terwijl P nu elk 3e of 5e woord nazegt.Feedback en wisselen van rol.

8.3.2 Oefening: Backtracking en de praktijk3 personen, 10 minuten p.p.• S vertelt een niet zo prettige ervaring,• P maakt rapport en laat daardoor merken dat hij/zij betrokken is bij het verhaal van S en herhaalt de

belangrijkste woorden (backtracken).• M let op het rapport en kalibreert de impact van P op S.• Feedback. Belangrijk is de feedback van S aan P over de graad van het gevoel van betrokkenheid

met P.Feedback en wisselen van rol.


PUNTN

L

32

NLP Practitioner

8.4 Uptime, downtime (buitentijd, binnentijd)Uptime: je aandacht is gericht op externe stimuli die door je zintuigen worden opgenomen,Downtime: je aandacht is gericht op eigen interne ervaringen van elke mogelijke soort.Het metamodel is een manier om in uptime te zijn. je hoeft niet intern te zoeken naar de betekenis van watje te horen krijgt, maar je vraagt de ander specifiek en concreet uit te leggen wat hij bedoelt.Als je met iemand aan het werk bent, ben je altijd in uptime. Zelfs als je zelf in een lichte trance gaat omiemand in trance te krijgen! Hoe beter je in uptime kunt blijven, hoe natuurlijker het wordt om signalen (ookin je periferie) op te merken die de ander bewust of onbewust via zijn gedrag afgeeft. Een NLP’er die devaardigheid heeft om in uptime te blijven als hij/zij daarvoor kiest, zal eerder de juiste koppelingen kunnenleggen tussen taal, signaal en interne staat van de ander,

8.4. l Oefening: UptimeDoor te beschrijven leer je observeren. Hoe vaker je oefent, hoe meer en intenser je leert waarnemen. Oefenoveral: in de kroeg, as je winkelt, op je werk, onder de douche, tijdens deze opleiding et cetera.• Beschrijf wat je waarneemt. En neem ook waar in je periferie.• Doe dat liefst hardop tegen iemand anders, En als die er genoeg van krijgt (za redelijk snel zijn), neem

dan een recorder mee, Spreek daarop in, zodat je het later kuntterugluisteren (en eventueel daar weerbeschrijvingen over kunt maken).

• Houd de beschrijving concreet. Vermijd abstracties,• Ga geen enkele observatie uit de weg,Door het beschrijven (verwoorden) dwing je jezelf op zoek te gaan naar onbewuste associaties. Het activerenvan deze associaties brengt ze naar een bewustere beleving. In uptime zijn is eigenlijk het bewust, belevenvan de associaties die door externe stimuli worden geactiveerd.

8.4.2 Oefening: Rapport makenGa ergens zitten waar veel mensen zijn. Pik er iemand uit naar wie je gaat luisteren. Je kijkt niet naar depersoon; alleen luisteren naar woordgebruik. En opschrijven. Doe dat een week, overal waar je bent.De week daarop ga je je concentreren op de toon, het ritme et cetera, Luister dan niet naar de woordenvan degene naar wie je luistert.Oefen apart op verschillende onderdelen van rapport. Eerst de ademhaling, dan gebaren, dan woorden (ofin een andere volgorde) totdat je ze kunt combineren.Maak subtiel rapport met winkeliers, obers, mooie mannen of mooie meisjes of wie dan ook van wie je ietsnodig hebt. Je zult zien dat het leven een stuk plezieriger wordt en je oefent, oefent en oefent.

8.5 Pacing en leadingPacing and leading: in rapport, de ander volgen met het doel te gaan leiden.Als je op elegante wijze iemand vanuit zijn eigen toestand leidt naar een andere toestand noemen we ditleading. Als je goed bent in rapport maken dan kun je gaan leiden door in je gedrag kleine veranderingen aante brengen. Bijvoorbeeld je stem harder of zachter te laten klinken of je lichaamshouding te veranderen. Deander zal dan onbewust met je meegaan, je maakt dan gebruik van overlap. Als deze veranderingen wordenovergenomen, kun je stap voor stap verder gaan met het veranderen van je gedrag. Blijf kalibreren.

De bedoeling van volgen en daarna leiden is iemand naar een ander (gewenst) gedrag brengen. Bijvoorbeeldeen depressieve houding veranderen in een energieke houding, een gesloten houding in een open houding.


PUNTN

L

33

NLP Practitioner

8.5. l Oefening: Pacing en leading3 personen, 5 minuten p.p.• S vertelt over een ervaring die hij deze week had.• P maakt rapport,• Na verloop van tijd verandert P heel subtiel zijn houding en gaat iets sneller spreken.• Nadat S is gevolgd, neemt P weer de startpositie in.Feedback en wisselen van rol.


PUNTN

L

34

NLP Practitioner


PUNTN

L

35

NLP Practitioner

9 Ankeren

Oproepen en opnieuw oproepen van representatiesWanneer het belangrijk is de inhoud van een representatiesysteem te sturen, bijvoorbeeld als je met eenbeslispunt in een strategie aan het werken bent, heb je een manier nodig om gemakkelijk toegang te krijgentot de specifieke representatie die met. dat. beslispunt verbonden is, en dat steeds opnieuw. Dit gebeurt dooreen procedure die we ‘ankeren’ noemen,De volgende situatie zal de meesten van ons bekend voorkomen. Tijdens een gesprek met een klant, vriendof zakenpartner ontstaat een zekere mate van rapport en begrip die voor beiden een zeer positieve hulpbronis, Wat later echter verandert de sfeer van het gesprek, de discussie of onderhandeling. Er ontstaat spanning,de communicatie verloopt ongemakkelijker of moeizamer en je zou willen dat je een manier had om depositieve ervaringen die je eerder deelde weer op te roepen. Ankeren is een proces dat je in staat stelt dat tedoen.Een anker is in wezen een representatie (innerlijk of extern opgewekt) die een andere representatie,vierschaar of reeks representaties of vierscharen (m.a.w. strategie) oproept. Een elementaire aanname achterankeren is dat alle ervaringen worden gerepresenteerd als combinaties (‘Gestalts’) van zintuiglijke informatie(vierscharen). Wanneer een deel van een bepaalde ervaring of vierschaar wordt gepresenteerd, wordenandere delen van die ervaring in zekere zin gereproduceerd. Elk deel van een bepaalde ervaring kan dusworden gebruikt als anker om een ander deel van die ervaring op te roepen,

Enkele belangrijke dingen om te onthouden over ankeren:• Om een anker te vestigen is geen langdurige conditionering nodig, hoewel herhaalde stimuli een anker-

we! kunnen versterken. Ankers bevorderen in het algemeen het gebruik van ‘single trial learning’.• Ankers worden gevestigd zonder directe beloning of versterking van de associatie. Herhaling en

conditionering kunnen leiden tot het ontstaan van een anker, maar niet altijd,• De innerlijke ervaring (d.w.z. cognitief gedrag) is as gedraging net zo belangrijk als de zichtbare,

meetbare reacties. Met andere woorden, in NLP wordt aangenomen dat een individuele dialoog,individueel beeld of gevoel evenzeer een reactie is als het kwijlen van Pavlovs hondje.

• Hoe intenser de ervaring is die een persoon heeft wanneer het anker wordt ‘gevestigd’ (d.w.z. destimulus wordt toegepast), hoe sterker de reactie zal zijn wanneer het anker later weer wordtgeactiveerd (geherintroduceerd). Fobieën zijn een voorbeeld van krachtige ankers die in de meestegevallen worden gevestigd door een zeer korte en intense leerervaring.

• Bij het maken van de koppeling is het essentieel dat de toepassing van de stimulus zodanig wordtgetimed dat deze precies samenvalt met de toestand die je wilt bereiken. In de figuur is de ideale timingweergegeven, die overeenkomt met het moment waarop de toestand die je wilt verankeren, zijnhoogtepunt bereikt. Door de toestand te verankeren wanneer deze in intensiteit toeneemt en zijnhoogtepunt bereikt, geef je je denken richting, net als bij andere NLP-technieken.

• Hoe specifieker de stimulus, hoe nauwkeuriger de gewenste toestand weer op te roepen zal zijn.Het anker zal dan minder ongewenste representaties die soortgelijke associaties hadden, met zichmeebrengen.

• Hoe nauwkeuriger de stimulus wordt gereproduceerd, hoe sneller en nauwkeuriger de toestand zalworden opgeroepen die er oorspronkelijk mee verbonden was.

• Ankers kunnen worden vastgelegd in alle representatiesystemen en de onderdelen waaruit zebestaan: d.w.z. intern, extern, beelden, geluiden, gevoelens, geuren en smaken.

• Ankers kunnen openlijk of bedekt worden gevestigd en geactiveerd, afhankelijk van de toestand diede Practitioner wil bereiken.

Het is een feit dat mensen in het dagelijks leven voortdurend onzichtbaar bezig zijn krachtige ankers tevestigen en te gebruiken, en meestal gebeurt dit volkomen onbewust. Sterker nog, de taal zelf is een van demeest complexe ankers in zowel het auditieve als het visuele representatiesysteem.


PUNTN

L

36

NLP Practitioner

Bijna iedereen heeft wel van die losse woorden die een zeer sterke positieve of negatieve reactie kunnenoproepen. Door te oefenen met ankers krijg je meer grip op je eigen natuurlijke verankeringsproces en kun jezo bij jezelf of anderen de reacties oproepen die je echt wilt.

9. l Oefeningen/technieken soorten ankers9. 1 . 1 Oefening: Stacking anchorsProces om een verankerde respons te versterken.2 personen, 10 minuten p.p.• Je gebruikt slechts op één plek steeds hetzelfde anker. Alvorens het proces te starten, check je eerst deecologie.

• Roep een prettige respons op en veranker.• Test het anker.• Identificeer een andere ervaring met dezelfde emotie; anker.• Herhaal de vorige stap een paar keer. Het anker zal duidelijk sterker en intenser zijn.Wissel van rol.

9.-I..2 Oefening: Sequencing anchorsEen reeks van 4 responses wordt gekoppeld, zodat de eerste response automatisch de hele reeksresponses oproept.2 personen, 10 minuten p.p.• Roep 4 responses op en anker elk met een verschillend anker. Bijvoorbeeld op de knokkels van de hand,• Test elk anker.• Activeer elk anker in volgorde. Kalibreer terwijl je het eerste anker activeert en onthoud deresponse. Als de ervaring op z’n hoogtepunt blijft hangen, activeer je het volgende anker. Zokoppel je de ankers.

• Doe dit verschillende keren met alle ankers in dezelfde volgorde.• Test door het eerste anker te activeren en te kalibreren hoe daardoor de gehele reeks wordtgeactiveerd en S bij de laatste response eindigt.

Wissel van rol.Zorg dat je nooit onmiddellijk na het laatste anker naar het eerste gaat, maar dat je tussen het laatsteen het eerste anker een neutrale staat creëert.

_


PUNTN

L

37

NLP Practitioner

9.1.3 Oefening: Collapsing anchorsNeutralisatie van een beperkende emotie.Het gaat hier om neutralisatie; het vervangt de emotie niet door een gewenste emotie, het verzwaktde intensiteit van de beperkende emotie, Voor overweldigende emoties, sterk traumatische ervaringenen fobieën is deze methode niet geschikt.2 personen, 10 minuten p.p.• Identificeer een beperkende emotie. Een die zich regelmatig aandient en die makkelijk herkenbaar is.• Check de ecologie, stel de positieve intentie van deze emotie vast en zorg dat die gehandhaafdblijft.

• Anker de beperkende emotie.• Benoem het gevoel bij de beperkende emotie.• Benoem de tegenovergestelde positieve emotie.• Anker de tegenovergestelde positieve emotie.• Laat S even diep ademhalen en even afwachten wat er gebeurt.• Activeer beide ankers tegelijk.• Kalibreer. Houd het anker aan totdat de response stabiliseert.• Test: laat S terugdenken aan de beperkende emotie.Wissel van rol.Als je kinesthetische ankers gebruikt, moet je beide ankers tegelijkertijd kunnen activeren en aanhouden.Als je visuele en/of auditieve ankers gebruikt, moet je in staat zijn ze tegelijkertijd te activeren.

9.1.4 Oefening: Een hulpbron naar een andere context verplaatsenOf: een hulpbron toevoegen2 personen, 10 minuten p.p.• S herinnert zich een moeilijke situatie waarin hij niet over de gewenste hulpbron beschikte.Kalibreer de reactie van S.

• Identificeer de trigger/context van de moeilijke situatie. Wat precies is de context? Wat hoort, zietof voelt hij vlak voordat de beperkende ervaring opkomt?

• Identificeer een hulpbron. Vraag bijvoorbeeld: “Wat heb je nodig?”• Anker de hulpbron.• Laat S teruggaan naar de moeilijke situatie en de trigger ervaren.* Activeer het hulpbronanker vlak nadat S de trigger ervaart. Geef hypnotische suggesties mee.“Zoals je wellicht weet, beschik je nu over de juiste hulpbron, wanneer je maar wilt”

Future pace.


PUNTN

L

38

NLP Practitioner

9.2 Chaining anchorsProces dat in een aantal stappen van een ongewenste gemoedstoestand een gewenste toestand maakt.Dit proces geeft de mogelijkheid om door het installeren van een nieuwe opeenvolging van (grond)ankersuit te komen op een zinvollere response dan de response die gewoonlijk door een bepaalde trigger wordtveroorzaakt,De strategie voor het ontwerpen van zo’n reeks ankers begint met het identificeren van de ongewenstegemoedstoestand die ontstaat door de trigger. Vervolgens ga je op zoek naar de gewenste toestand(emotie) waar S wil uitkomen, Dat geeft je het begin en het eindpunt van de reeks.

De cruciale stap is stap 2. Die zorgt er namelijk letterlijk voor dat de ‘gewoonte’ die leidt naar Paniek, wordtdoorbroken. Die keert het tij, waardoor de keuze voor het nieuwe ‘pad’ mogelijk is.

Stel dat S in Paniek raakt als hij Examen moet doen,Soms is het nuttig om de positieve intentie van Paniek te achterhalen.In plaats van Paniek wil hij Motivatie.Ontwerp minstens 2 tussenfasen. Bijvoorbeeld Rust en Bekwaamheid.Schrijf de gemoedstoestanden op een vel papier.

Als je de tussenstappen hebt gevonden, laat je S ze uitproberen om te testen of ze goed te doen zijn.Misschien heeft S nóg een stap nodig, of moet de volgorde van de tussenstappen anders zijn. Probeerde hele reeks uit. Laat S associëren in elke toestand. Observeer de VAK-reacties van S, Als S helemaaltevreden is over de te nemen stappen, wordt de reeks uitgevoerd.

Begin altijd met de gemoedstoestand die gekoppeld is aan een externe trigger. Het is belangrijk om de juistetrigger te vinden die het ongewenste gedrag bij S veroorzaakt. De trigger kan niet veranderd worden wel hetgedrag dat door de trigger ontstaat.

Voor de tussenstappen kan je zowel vanuit de trigger of vanuit het gewenste gedrag beginnen. Door vragente stellen zet je S aan het denken en wordt het vanzelf duidelijk hoe je tot de tussenstappen kan komen.Kalibreer voor elke tussenstap de reactie op de gemoedstoestand van S. Soms is het goed om degemoedstoestand te versterken en deze in het grondanker vast te leggen. Gebruik je stem om S teondersteunen om de gewenste gemoedstoestand te ervaren.

Elke stap gaat steeds om een gemoedstoestand, een gevoel, dat S heeft. Verifieer steeds of S het gevoelheeft dat bij het grondanker hoort.


PUNTN

L

39

NLP Practitioner

9.2. l Oefening: Chaining anchorsVeranderen van een beperkend gedrag. Gebruik vragen en grondankers die passen bij het negatieve gedrag entrigger voor subject2 personen, 10 minuten p.p.• Begin bij de trigger/ongewenst gedrag. Wat is precies de trigger die het ongewenste gedrag veroorzaakt,• Schrijf dit op een vel papieren leg dit op de grond als beginpunt.• Vraag welk gedrag S wil ipv het belemmerende gedrag, schrijf dit op papier en leg dit aan het eind van de lijn,Leg het vel met het belemmerende gedrag omgekeerd, zodat je het niet kunt lezen, buiten de lijn.

• Vraag S wat de eerste stap kan zijn naar het gewenste gedrag. Schrijf dit op en leg het op de lijn.• Vraag S wat de tweede stap kan zijn en leg ook deze op de lijn.• Test de grondankers en maak deze eventueel sterker door S helemaal het gevoel van het grondanker op tehalen.

• Vervolgens stuurt P S een paar keer door de stappen, begin bij de trigger en steeds sneller.• De laatste keer loopt S met normale snelheid door over de grondankers.. Future Pace: “Als je eraan denktdat je over 2 weken examen moet doen, wat ervaar je dan?”

Wisselen

9.3 Reclaim personal history

9.3. l Oefening: Rectaim personal historySpecifieke hulpbronnen en een positief gevoel over jezelf versterken.2 personen, 10 minuten p.p.• S identificeert een hulpbron die hij wil versterken. Benoem het met een woord of een uitdrukking,• Ga naar een ervaring met deze hulpbron. Herbeleef het geassocieerd.• Anker.• Test anker. Dit kan een zelfanker zijn (kinesthetisch of K/A), of P ankert V/A/K of een combinatie.• S gaat op een andere plaats staan, anker hulpbron wordt geactiveerd en S merkt op hoe er meerervaringen in zijn herinnering komen waar deze hulpbron aanwezig was. Deze voorbeelden kunnenzich verspreid door de tijd voordoen in verschillende contexten. Benoem elk voorbeeld met enkelewoorden. Laat hulpbronanker los.

• S gaat in gedachten opnieuw naar de vroegste ervaring. Activeer hulpbronanker en S herbeleeftopnieuw de ervaringen. S gaat in elke ervaring terug en herbeleeft het volkomen geassocieerd,terwijl je blijft ankeren. Als S de recentste ervaring heeft beleefd, laat je het anker los.

• S stelt zich een moment in de toekomst voor waarin de hulpbron gewenst is. Anker en beleef detoekomstsituatie. Doe dit verschillende keren met verschillende situaties.

Future pace zonder anker.Wissel van rol.


PUNTN

L

40

NLP Practitioner

9.4 Change personal history

9.4.1 Oefening: Change personal historyProces dat kan worden gebruikt om iemand te helpen zijn perspectief en houding te veranderen tenopzichte van ervaringen uit het. verleden die ongewenste beperkende gevoelens oproepen in het heden,Het verandert de ervaring zelf niet, het verandert de overtuiging over de relatie met de ervaringen uit hetverleden.Deze techniek is waardevol als S zich bewust is dat dit soort ervaring al eerder de kop heeft opgestoken.Wat veranderd gaat worden moet binnen de mogelijkheden van S liggen.

K = Kinesthetisch ankerA = Auditief anker (naam, woord, geluid)H = Hulpbronanker (kinesthetisch en/of auditief)

2-3 personen, 20 minuten p.p.• Veranker het problematische ongewenste/onaangename gevoel (KI). Kalibreer.• Gebruik dit anker (K ) om S te helpen een recente ervaring te vinden waarbij dit, KI, zich voordeed(transderivationeel zoeken).o Als overdrijving van de reactie optreedt, S laten stoppen (en KI verankeren), vragen naar zijn/haarleeftijd bij die ervaring en deze verankeren (Al).

• Met behulp van het eerste anker (K l) S nu helpen terug te gaan in de tijd om drie a zes erop lijkendeervaringen te vinden; vraag daarbij steeds naar zijn/haar leeftijd en anker deze op verschillende plekken(A2 ... A6). Terugkeren naar de huidige toestand.

• Ga, met behulp van het desbetreffende anker (A6), terug naar de vroegste ervaring, en vraag S welkespecifieke hulpbron hij/zij destijds had moeten hebben om die situatie positief te beleven. Hulpbronnenweer laten ervaren en op de piek verankeren (H l).

• Gebruik het hulpbronanker (H I) en het specifieke ervaringsanker (A6) om S elke ervaring in hetverleden opnieuw te laten beleven - met hulpbronanker en veranderingsgeschiedenis - zodat elkeervaring wordt omgezet in een bevredigende en positieve herinnering, zoals S wil. Als S moeite heeft deervaring in het verleden te veranderen, hem/haar terugbrengen naar het heden en vervolgens meerhulpmiddelen naar boven halen en verankeren met anker H l (m.a.w. gestapeld hulpanker). Verandervervolgens de geschiedenis met de extra hulpbron(nen).

• Test: nadat alle ervaringen uit het verleden die je hebt verankerd (Al t/m A6) zijn veranderd, laat je S aanelke ervaring terugdenken zonder ankers en vraag je of zijn/haar herinnering veranderd is.

• Future Pace: vraag S tot slot aan soortgelijke ervaringen (als Al ... A6) in de toekomst te denken en teletten op wat er anders is.

Tijdens deze procedure kan het ook nuttig blijken gebruik te maken van de tijdlijn, Swish-patronen en/ofV/K dissociatie.


PUNTN

L

41

NLP Practitioner

10 Metamodel

Deletie, vervorming, generalisatie en de taaipatronen bij het verzamelen van informatieDoor een effectief gebruik van het metamodel kan de Practitioner... “de cliënt helpen de dieptestructuurbloot te leggen - de volledige taalkundige representatie. De volgende stap is dat die dieptestructuurzodanig ter discussie wordt gesteld dat deze wordt verrijkt. De Practitioner heeft hiervoor een aantalkeuzemogelijkheden. Het basisbeginsel is dat mensen lijden, niet omdat de wereld niet rijk genoeg is omaan hun behoeften te voldoen, maar omdat hun representatie, hun beeld van de wereld verarmd is. Destrategie die wij als Practitioners daarom toepassen is dat we de cliënt met de wereld verbinden op eenmanier die hem meer keuzemogelijkheden biedt. Met andere woorden, de cliënt voelt zich ongelukkigdoordat hij een verarmde representatie van de wereld heeft gecreëerd en vergeten is dat zijn voorstellingniet de wereld is. Dus zal de Practitioner hem helpen te veranderen in de hoop dat hij zich gaat gedragenop een manier die inconsistent is met zijn model en het daardoor verrijkt. De processen waarmeemensen hun voorstelling van de wereld verarmen, komen terug in de taal waarmee ze hun voorstellingvan de wereld uitdrukken. De manier waarop mensen voor zichzelf onvrede creëren, berust op dezeprocessen. Ze zorgen ervoor dat mensen voor zichzelf een beperkt model opbouwen. Ons metamodelvormt een specifieke methode om deze processen ter discussie te stellen”.

Succesvol leven betekent veranderen. Het metamodel, dat is afgeleid van het transformationele taal-model, is een expliciete methode om inzicht te krijgen in de beperkte modellen van cliënten en deze teveranderen. Een manier om het algemene effect van dit metamodel te begrijpen, is letten op wel-gevormdheid. In onze moedertaal kunnen we zonder moeite onderscheid maken tussen woordgroependie goed gevormd zijn (b.v. zinnen) en groepen die niet goed gevormd zijn. We weten dus intuïtief watwel en niet goed gevormd is in het Nederlands. Wat we hier opperen is dat er binnen de verzameling wel-gevormde zinnen in het Nederlands een subverzameling is die we herkennen als ‘goedgevormd in NLP’.

Deze verzameling, de verzameling zinnen die welgevormd zijn in NLP en die voor ons alsPractitioners aanvaardbaar zijn, zijn zinnen die;• goedgevormd zijn in het Nederlands; en• geen weglatingen bevatten in dat deel van het wereldmodel waarin een individu geen keuze ervaart;• geen nominalisaties bevatten (processen omgezet in gebeurtenissen of voorwerpen);• geen woorden of woordgroepen zonder referentie bevatten;• geen onvolledig gespecificeerde werkwoorden bevatten;• geen onbekende vooronderstellingen bevatten in het deel van het model waarin het individu geenkeuze ervaart;

• geen zinnen bevatten die in strijd zijn met de semantische vormvoorwaarden.

Door deze vormvoorwaarden toe te passen op de oppervlaktestructuur van hetgeen de cliënt zegt, heeftde Practitioner een expliciete strategie om verandering in het model van de cliënt teweeg te brengen.


PUNTN

L

42

NLP Practitioner

10.1 Voorbeelden van het metamodel in het gebruik

1 . Mind reading (gedachten lezen)ledereen vindt mij slecht Hoe weet je dat zij dat vinden?Ik weet wat goed voor haar is Hoe weet je wat voor haar het beste is?

2. Cause - Effect (oorzaak - gevolg: X veroorzaakt Y)Jij maakt mij boos Hoe maak ik jou boos?Mensen vallen me lastig Hoe vallen mensen jou lastig?

3. Complex equivalency (gecompliceerde/samengestelde vergelijking)je houdt niet meer van mij; je neemt geen Hoe betekent dat ik geen bloemen voor je meeneembloemen voor me mee dat ik niet meer van je houd? Hoe weet je dat?

Is er iemand die voor jou geen bloemen meeneemtdie wel van jou houdt?

4. Lost performative (weglaten oorspronkelijke bron)Het is verkeerd om de groep op te houden Verkeerd voor wie?Op deze manier moeten we het doen Doen voor wie?Hij gedraagt zich vreemd Wie zegt dat?

5. Nominalisatie (proces weergeven alsof het een ding is)Ik krijg geen vertrouwen Wil je graag vertrouwd worden? Hoe zou je weten

dat je vertrouwd wordt?Ik heb hulp nodig Hoe wil je geholpen worden? Wat betekent hulp

voor jou?

6. Universal quantifiers (totaliteit wordt uitgedrukt; alles of niets)Ik heb het altijd fout Heb je nooit eens een keer gelijk gehad? Altijd?Niemand houdt van mij Is er nooit iemand geweest die van jou hield?

7. Modal operators (limiterende noodzakelijkheid)Ik kan het niet doen Wat houdt je tegen?Ik moet niet gaan Wat zou er gebeuren als je toch ging?Ik moet blijven Wat houdt je tegen om te gaan? Wat zou er gebeuren

als je ging?

8. Deletion (weglating)Ik ben in de war Waarover ben je in de war?Ik houd van haar Van wat aan/in haar houd je?Hij is beter met voetballen Beter dan wie?Zij is de beste De beste in wat?

9. Comparisons (vergelijkingen)Zijn ideeën zijn beter Hoe precies?


PUNTN

L

43

NLP Practitioner

10. Lack of referential index (onduidelijk om wie of wat het gaat)Niemand heeft respect voor mij Wie precies heeft geen respect voor jou?Dit is gemakkelijk te leren Wat precies is gemakkelijk te leren?

11 . Unspecified verbs (vaag of algemeen werkwoord)Hij deed me pijn Hoe precies deed hij jou pijn?Zij ging naar de winkel Hoe precies ging ze naar de winkel?Ik ben in de war Hoe precies ben jij in de war?

12. General referential index (algemeenheden)Honden zijn vals Alle honden?

10. l. l Oefening metamodelGroepjes van 3Deel l• Maak zinnen voor categorie l t/m 4;• De eerste persoon leest een zin. De tweede zegt om welk patroon uit het metamodel het gaat en

daagt het uit De groep negen keer rondgaan.

Deel 2• Maak zinnen voor categorie 5 t/m 8:• De eerste persoon leest een zin. De tweede zegt om welk patroon uit het metamodel het gaat en

daagt het uit. De groep negen keer rondgaan.

Deel 3• Maak zinnen voor categorie 9 t/m 2:• De eerste persoon leest een zin. De tweede zegt om welk patroon uit het metamodel het gaat en

daagt het uit. De groep negen keer rondgaan.

Deel 4• Eén persoon spreekt, de twee anderen letten op welke patronen uit het metamodel ze herkennen en

dagen deze meteen uit. De hele groep rondgaan.


PUNTN

L

44

NLP Practitioner


PUNTN

L

45

NLP Practitioner

11 Nog meer vragen stellen

11.1 Clean language’“

Er zijn 9 ‘Clean language’-vragen:En is er nog iets wat je wilt vertellen over ....? (wat je kunt vertellen)En wat voor ..... is dat .....?En waar is ...... ? (waar in of op je lichaam, zintuiglijk)En waar ongeveer? (zintuiglijk)En wat gebeurt er na .......?

En dan, wat gebeurt er daarna?En wat gebeurt vlak vóór .....?En waar kwam ...... vandaan?En wat is ....... voor iets?Op die puntjes (....) staan de exacte woorden van je klant/gesprekspartner.

11 .2 Vragen over één zin

Stel dat iemand zegt:

“Ik moet mijn leven veranderen.”Dan kun je vragen:

Van wie moet je je leven veranderen?Wie bedoel je met ‘ik’?

Hoe moet je je leven precies veranderen?Wat moet je precies veranderen?Nog preciezer?

Wat voor een soort verandering is die verandering?Wat voor een soort moeten is dat moeten?Op wat voor een manier moet je je leven veranderen?Wat betekent ‘veranderen’ voor jou?

Welk deel van je leven moet je veranderen?Welk deel van je leven is dat ‘mijn leven’?Welk deel van jou moet veranderen zodat je leven verandert?Wat is de kleinste verandering die je zou moeten doorvoeren zodat je leven verandert?

Hoe weet je dat je je leven moet veranderen?Hoe weet je het als je je leven niet verandert?

Is er nog iets anders over het veranderen van je leven?Is er nog iets anders?

Welke dingen hebben te maken met het moeten veranderen van je leven?Hoe zou je die verandering ervaren (in relatie met je familie/werk/vrienden etc)?Welke connecties zijn ertussen die verschillende elementen?

Wat gebeurde er vlak voordat je besloot dat je je leven moet veranderen?Wat gebeurde er daarvoor?


PUNTN

L

46

NLP Practitioner

Wat zou het effect zijn als je je leven verandert?Als je je leven hebt veranderd, wat gebeurt er dan?En wat gebeurt er daarna?

Wat is er zo belangrijk aan het veranderen van je leven?Wat is nog belangrijker dan dat?Wat betekent het voor je om je leven te (moeten) veranderen?

Wat is het symbool (de metafoor) voor moeten veranderen voor jou?Wat voor een soort verandering is dat?

• Gebruik alleen de woorden van de ander, Verander ‘moeten’ niet in willen, kunnen, etc. en ‘veranderen’niet in synoniemen als modificeren, wijzigen, aanpassen.

• Leg geen oordelen, verwondering, bewondering, verbazing in je stem. Lichte nieuwsgierigheid enbelangstelling mag wel.

• Op dezelfde manier vraag je door over de antwoorden die de ander geeft. Als je er maar aan denkt datjij niet weet hoe die ander zijn leven moet veranderen. De ander weet het, jij helpt hem alleen hetantwoord vinden.

11.3 Quantum-vragen

De Quantum-theorie gaat ervan uit dat alleen tijd, ruimte, energie en materie zijn. De vragen zijn:• Tijd Wanneer heb je ...?• Ruimte Waar heb je ...?• Energie Hoe heb je ...?• Materie: Wat heb je ...?

11.4 Stilte

Stil zijn is een vraagmethodiek. Backtrack en blijf stil, dan komt de ander met informatie.

Als je een vraag stelt, verwacht daardan ook een (precies) antwoord op.


PUNTN

L

47

NLP Practitioner

12 Hypnotische taalpatronen, het Milton-model

Milton Erickson maakte in zijn hypnotische werk zeer systematisch en vaak op ongebruikelijke manierengebruik van taal. Deze patronen werden voor het eerst beschreven door Richard Bandler en John Grinder inhun boek ‘Patterns of the Hypnotic Techniques of Milton H. Enickson M.D., Vol.’.

Toepassing van dit ‘Milton-model’ is een voorwaarde voor effectieve hypnotische communicatie, en in allevoorbeelden van inductie die in dit boek voorkomen zijn deze taalpatronen gebruikt. Alleen al door het lezenvan de talrijke voorbeelden van inductie (trance, methode om ontspanning te bereiken) in deze syllabus zullenveel lezers onbewust beginnen zich de hypnotische taalpatronen eigen te maken. In dit hoofdstuk wordendeze patronen explicieter gemaakt, zodat je kunt oefenen met één patroon tegelijk om ze uiteindelijksystematisch in je gedrag te integreren.

12.1 Omgekeerde metamodelpatronen

Het Milton-model wordt vaak het omgekeerde van het metamodel genoemd. Het metamodel, dat uitvoerigwordt beschreven in ‘The Structure of Magie, Vol. l’ van Bandler en Grinder, is een verzameling taalpatronendie kunnen worden gebruikt: om ervaringen specifieker te beschrijven. Het Milton-model daarentegen biedt degebruiker manieren om ‘effectief vaag’ te zijn. Een communicator die ‘effectief vaag’ is, kan uitspraken doendie concreet klinken maar die toch algemeen genoeg zijn om een adequate afstemming op de ervaring van deluisteraar mogelijk te maken, wat die ervaring ook is. Het metamodel biedt manieren om specifieke informatiedie in een zin wordt weggelaten, boven water te krijgen; het Milton-model biedt manieren om zinnen te makenwaaruit bijna alle specifieke informatie is weggelaten. Dit zet de luisteraar aan om de open plekken in tevullen vanuit zijn of haar unieke innerlijke ervaring.

A. Infonmatie verzamelenIn het Milton-model heet dit onderdeel ‘informatie weglaten’ en het is voor hypnotische doeleinden het nuttig-ste van de drie patronen. Het bestaat uit de vier volgende subcategorieën:

I. NominalisatiesNominalisaties zijn woorden die de functie van zelfstandig naamwoord in de zin vervullen, maar die niettastbaar zijn - ze kunnen niet aangeraakt, gevoeld of gehoord worden. Voorbeelden zijn woorden als nieuws-gierigheid, hypnose, lessen, liefde enz. Ze worden gebruikt als zelfstandig naamwoord, maar geven eigenlijkeen handeling of proces aan. Bij gebruik van een nominalisatie wordt veel informatie weggelaten. Als ik zegdat Elly veel kennis heeft, heb ik niet gezegd wat ze precies weet en hoe ze dat weet. Nominalisaties zijn heeleffectief bij het induceren van hypnose, omdat ze de spreker de kans geven vaag te blijven en de luisteraaraanzetten in zijn/haar ervaring te zoeken naar de meest geschikte betekenis. Milton Ericksons inducties zittener vol mee. In het voorbeeld hieronder zijn de nominalisaties schuin gedrukt.

“Ik weet dat je in je leven een bepaald probleem hebt dat je op een bevredigende manier wilt oplossen en ikweet niet helemaal zeker welke persoonlijke hulpmiddelen je het meest effectief zou vinden om dit probleemop te lossen, maar ik weet wel dat je onbewuste beter dan jij in staat is om in je ervaringen naar precies dathulpmiddel te zoeken.”

In dit fragment wordt niets concreets gezegd, maar als zo’n soort uitspraak wordt gedaan tegenover een cliëntdie is gekomen om een probleem op te lossen, zal deze concrete persoonlijke betekenis geven aan degebruikte nominalisaties. Door nominalisaties te gebruiken kan de hypnotiseur zinvolle instructies gevenzonder het gevaar iets te zeggen wat de innerlijke ervaring van de luisteraar tegenwerkt,


PUNTN

L

Edwin

Cross-Out

Edwin

Replacement Text

l

48

NLP Practitioner

2. Ongespecificeerde werkwoordenGeen enkel werkwoord is volledig gespecificeerd, maar het ene is wel specifieker dan het andere. Als eenhypnotiseur betrekkelijk vage, voor meer interpretaties vatbare werkwoorden gebruikt, is de luisteraar ook nuweer gedwongen zelf de betekenis in te vullen om de zin te begrijpen. Woorden als doen, maken, oplossen,bewegen, veranderen, afvragen, denken, geloven, weten, ervaren, begrijpen, herinneren, beseffen enz, zijnrelatief ongespecificeerd,

De zin “Ik denk dat dit waar is” is minder gespecificeerd dan “Ik heb het gevoel dat dit waar is”. In de laatste zinworden we namelijk geïnformeerd over de manier waarop de persoon denkt. Als ik zeg: “Ik wil dat je leert”,gebruik ik een zeer ongespecificeerd werkwoord, omdat ik niet vertel hoe ik wil dat je leert of wat ik precies wildat je leert.

3. Ongespecificeerde referentieDit betekent dat het naamwoord niet wordt gespecificeerd.“Mensen kunnen zich ontspannen”.“Dit is gemakkelijk te leren,”“je kunt een bepaald gevoel opmerken”.

Dit soort uitspraken biedt de luisteraar de ruimte om de zin op zichzelf te betrekken en zo te begrijpen,

4. Deletie (weglating)Deze categorie verwijst naar zinnen waarin een belangrijke (naam)woordgroep geheel ontbreekt.Bijvoorbeeld: “Ik weet dat je nieuwsgierig bent”Het onderwerp van deze zin ontbreekt: geheel. De luisteraar weet niet waarnaar hij nieuwsgierig wordt geacht tezijn. Ook hier kan hij/zij de gaten opvullen met iets wat in zijn/haar ervaring belangrijk is -ongeacht wat dat is.

B. Overtreding van de semantische vormvoorwaarden

l. Causale modellering of koppelingDoor woorden te gebruiken die een oorzaak-gevolg relatie aanduiden tussen iets wat gebeurt en iets watde communicator wil laten gebeuren, wordt de luisteraar uitgenodigd te reageren alsof het één inderdaadtot het ander heeft geleid.

Er zijn drie soorten koppelingen, met oplopende sterkte.De zwakste koppeling maakt gebruik van voegwoorden om verschijnselen die eigenlijk los van elkaar staan,met elkaar te verbinden.“Je luistert naar het geluid van mijn stem en je begint je te ontspannen.”“Je ademt in en uit en je bent nieuwsgierig naar wat je zult ontdekken.”

De tweede soort koppeling maakt gebruik van woorden zoals als, wanneer, tijdens en terwijl om beweringenaaneen te schakelen door een verband in de tijd te leggen.“Terwijl je hier zit te glimlachen, kun je beginnen in trance te gaan.”“Wanneer je je lichaam voor- en achterwaarts zwaait, kun je je vollediger ontspannen.”

De derde en sterkste soort koppeling ontstaat door woorden die echt een oorzakelijk verband uitdrukken.Woorden als doordat, door te zorgen dat, veroorzaken, tot gevolg hebben, leiden tot, noodzaken envereisen kunnen hier worden gebruikt. “Het knikken met je hoofd zorgt dat je je beter ontspant.”


PUNTN

L

49

NLP Practitioner

Merk op dat de communicator steeds begint met iets wat op dat moment al gebeurt en dit verbindt met iets wathij/zij wil dat er gebeurt. Deze aanpak is het effectiefst als de communicator met de zwakste koppelingsvorm beginten geleidelijk naar een sterkere vorm overgaat.

Deze koppelingen werken doordat ze er impliciet of expliciet van uitgaan dat iets wat al gebeurt tot gevolg heeft, datiets anders zal gebeuren, en doordat ze voor de luisteraar een geleidelijke overgang tot stand brengen tussen ietswat gebeurt en een andere ervaring. De hoofdstukken I en II van dit boek (‘Transformaties’) bevatten meergedetailleerde beschrijvingen van het gebruik van causale modellering.

2. GedachtelezenDoen alsof je weet wat een andere persoon innerlijk ervaart, kan een effectief instrument zijn om de geloofwaardig-heid van de hypnotiseur te versterken, zolang hij maar gebruik maakt van gegeneraliseerde taalpatronen. Als de be-woordingen te specifiek worden, loopt de communicator het risico iets te zeggen wat in strijd is met de ervaring vande luisteraar en zo het rapport te verliezen.• “Je vraagt je misschien af wat ik nu zal gaan zeggen.”• “Je bent nieuwsgierig naar hypnose.”

3. Loos onderwerpBij oordelen waarin de persoon die het oordeel geeft in de zin ontbreekt, spreken we van een loosonderwerp. Dit soort uitspraken kan effectief zijn om vooronderstellingen te uiten, zoals in de onderstaandevoorbeelden:• “Het is goed dat je je zo gemakkelijk ontspant.”• “Het is niet belangrijk dat je helemaal in je stoel wegzakt.”

C. Beperken van het model van de sprekerDit is in het Milton-model het minst belangrijke onderdeel van het metamodel. De twee categorieën waaruit hetbestaat, kunnen worden gebruikt om het model van de luisteraar te beperken op een manier die leidt tot trance oftot andere gewenste resultaten.

1. Universele hoeveelheidswoordenWoorden zoals alle, elke, altijd, nooit, niemand enz. zijn universele hoeveelheidswoorden. Ze wijzen doorgaans opover generalisatie,• “En nu kun je helemaal in trance gaan.”• “Elke gedachte kan je helpen dieper in trance te raken.”

2. Modale operatorenModale operatoren zijn woorden of uitdrukkingen zoals zou, moeten, dienen, niet kunnen, zal niet, enz. die op hetontbreken van keuze duiden.• “Heb je gemerkt dat je je ogen niet kunt openen?”

12.2 Aanvullende patronen in het Milton-model

Naast de omgekeerde metamodelpatronen bevat het Milton-model een aantal andere belangrijke taalpatronen.Het belangrijkste daarvan is het gebruik van vooronderstellingen.

A. VooronderstellingenDé manier om te bepalen wat in een zin als waar wordt verondersteld en niet ter discussie staat, is de zinontkennend maken en bekijken wat nog steeds waar is. De eenvoudigste soort vooronderstelling is het ‘bestaan’van iets. In de zin “Jaap at het voedsel” wordt aangenomen dat zowel ‘Jaap’ als ‘het voedsel’ bestaat. Als je de zinontkent en zegt: “Nee, Jaap at het voedsel niet” wordt het feit dat Jaap en het voedsel bestaan nog steeds niet intwijfel getrokken.


PUNTN

L

Edwin

Cross-Out

Edwin

Replacement Text

l

50

NLP Practitioner

Vooronderstelling is het krachtigste van alle taaipatronen als het wordt gebruikt door een communicator die voor-onderstelt wat hij/zij niet in twijfel getrokken wil hebben. Een algemeen principe is dat je de luisteraar verschillendekeuzes biedt en dat al die keuzes de reactie vooronderstellen die jij wilt krijgen. Hieronder vind je een aantalvoorbeelden van specifieke soorten vooronderstellingen die bijzonder bruikbaar zijn bij hypnose.

1. Bijzin van tijdDit zijn bijzinnen die beginnen met woorden als: alvorens, voor(dat), na(dat), tijdens, terwijl, toen, sinds, wan-neer, zodra..,• “Wil je gaan zitten wanneer je in trance gaat?” Dit richt de aandacht van de luisteraar op de vraag of hij

wel of niet gaat zitten, en veronderstelt dat hij in trance zal gaan.• “Ik wil graag iets met je bespreken voordat je dit project afmaakt,” Dit veronderstelt dat jij dit project zult

afmaken.

2. RangtelwoordenWoorden als eerste, tweede, derde enz, geven een volgorde aan.• “Je vraagt je misschien af welke kant van je lichaam zich het eerst zal ontspannen.”

Dit veronderstelt dat beide kanten van je lichaam zich zullen ontspannen; de vraag is alleen welke deeerste zal zijn.

3. Gebruik van ‘ofHet woord ‘of kan worden gebruikt om te veronderstellen dat ten minste één van de beschreven mogelijk-heden zal gebeuren.• “Ik weet niet of je rechterhand of je linkerhand met een onbewuste beweging omhoog zal gaan.”

Dit veronderstelt dat een van je handen omhoog zal gaan; je weet alleen niet welke.

• “Poets je je tanden liever vóór of na het douchen?”Dit veronderstelt dat je je gaat douchen en je tanden gaat poetsen; de enige vraag is in welke volgorde.

4. BewustzijnspredicatenWoorden zoals weten, bewust, beseffen, realiseren, merken en dergelijke kunnen worden gebruikt om de rest vande zin als waar te veronderstellen. De enige vraag is of de luisteraar zich bewust is van datgene wat jij beweert.• “Besef je dat je onbewuste al begonnen is te leren...”• “Wist je dat je al vele malen in je leven in trance bent geraakt?”

5. Bijwoorden en bijvoeglijke naamwoordenOok deze woorden kunnen worden gebruikt om een belangrijke bepaling in een zin te vooronderstellen.• “Ben je nieuwsgierig naar de trancetoestand waarin je raakt?”

Dit veronderstelt dat je bezig bent in trance te raken; de enige vraag is of je er nieuwsgierig naar bent.

• “Verkeer je in een diepe trance?”Dit veronderstelt dat je in trance bent; je weet alleen niet of het een diepe trance is.

• “Hoe gemakkelijk kun jij je ontspannen?”Dit veronderstelt dat je je kunt ontspannen; de enige vraag is hoe gemakkelijk het zal gaan.


PUNTN

L

51

NLP Practitioner

6. Werkwoorden en bijwoorden die een tijdsverloop aangevenBeginnen, ophouden, stoppen, starten, doorgaan, verdergaan, blijven, al, reeds, nog, nog steeds enz.• “Je kunt ontspannen blijven zitten.”Dit veronderstelt dat je al ontspannen zat,

“Ben je nog steeds geïnteresseerd in hypnose?”Dit veronderstelt dat je in het verleden al interesse voor hypnose had.

7. Becommentariërende bijvoeglijke naamwoorden en bijwoordenGelukkig, natuurlijk, vanzelfsprekend, noodzakelijkerwijs...• “Gelukkig hoef ik niet in detail te weten wat je wilt om je te kunnen helpen het te bereiken.”Dit veronderstelt alles wat na het eerste woord komt.

Vooronderstellingen stapelenDoor allerlei vooronderstellingen in één zin op te stapelen, krijgen ze extra effect. Hoe meer er wordt verondersteld,hoe moeilijker het voor de luisteraar is om de zin te ontrafelen en een van de vooronderstellingen ter discussie testellen. Sommige van de eerder aangehaalde voorbeeldzinnen bevatten al verschillende vooronderstellingentegelijk, en die zinnen zijn dan ook het krachtigst, De onderstaande zin is een voorbeeld van het gebruik van eengroot aantal opeengestapelde vooronderstellingen:

“En ik weet niet hoe snel je zult beseffen wat je onbewuste al heeft geleerd, omdat het niet belangrijkis dat te weten voordat je het ontspanningsproces rustig hebt afgemaakt en je andere ik de kanshebt gegeven nog iets nuttigs te leren waar je veel plezier aan zult beleven.”

B. Indirecte ontlokkingspatronenDe volgende categorie patronen in het Milton-model zijn bijzonder nuttig om indirect een specifiekerespons te verkrijgen zonder er uitdrukkelijk om te vragen.

l. Ingesloten opdrachtenIn plaats van rechtstreekse instructies te geven kan de hypnotiseur opdrachten in een groter zinsverbandinbedden.• “Je kunt beginnen je te ontspannen.”• “Ik weet niet hoe snel je je beter zult voelen,”

Door een groter zinsverband te gebruiken, kun je de luisteraar op een milde, hoffelijke manier opdrachtengeven zonder dat deze in de gaten heeft dat hij/zij een opdracht heeft gekregen.De bovenstaande instructies zullen veel hoffelijker overkomen dan alleen het gebiedende “ontspan je” of“voel je beter”.


PUNTN

L

52

NLP Practitioner

2. Analoge markeringIngesloten opdrachten zijn bijzonder krachtig als ze worden gecombineerd met analoge markering. Analogemarkering betekent dat je de opdracht van de rest van de zin onderscheidt door een vorm van non-verbaalanaloog gedrag. Je kunt bijvoorbeeld harder praten as je de opdracht geeft, voor en na de opdracht evenpauzeren, je intonatie veranderen, een handgebaar maken of je wenkbrauwen optrekken. Elke gedragingdie voor de ander waarneembaar is, kan worden gebruikt om speciale aandacht voor een opdracht te vragen.De andere persoon hoeft je markering niet bewust op te merken; sterker nog, hij/zij zal vaak beter reagerenals de markering wel waargenomen maar niet bewust herkend wordt.

3. Ingesloten vraagNet als opdrachten kunnen ook vragen in een groter zinsverband worden ingebed.• “Ik zou graag willen weten wat je met hypnose wilt bereiken.”• “Ik vraag me af wat je het liefste zou drinken.”

De meeste mensen zullen op de ingesloten vraag in het eerste voorbeeld “Wat wil je met hypnosebereiken?” antwoord geven zonder zich te realiseren dat de vraag niet rechtstreeks werd gesteld. Deluisteraar zal niet weigeren de vraag te beantwoorden omdat deze is ingebed in een verklaring over denieuwsgierigheid van de spreker. Dit is een zeer omzichtige en hoffelijke manier om informatie teverzamelen.

4. Negatieve opdrachtenAls een opdracht in een negatieve vorm wordt gegoten, wordt meestal gereageerd op de positieve instructie.Als iemand bijvoorbeeld zegt: “Niet aan witte stippen denken”, dan moet je juist aan witte stippen denken omde zin te begrijpen. De ontkenning bestaat niet in de primaire ervaring van beelden, geluiden en gevoelens,maar in de secundaire ervaring: symbolische weergaven zoals taal en getallen. Van dit patroon kun je effectiefgebruik maken door datgene wat je wilt laten gebeuren vooraf te laten gaan door ‘niet’.“Het is niet de bedoeling dat je je al te veel op je gemak voelt.”“Niet te veel plezier beleven aan het oefenen met negatieve opdrachten.”

Over het algemeen zal de luisteraar reageren door te ervaren hoe het is om je op je gemak te voelen ofplezier te beleven aan het oefenen met negatieve vragen.

5. GesprekspostulatenHiermee bedoelen we ja/nee-vragen die meestal een andere reactie oproepen dan een letterlijk antwoord.Als je bijvoorbeeld iemand op straat vraagt: “Weet u hoe laat het is?”, dan zal de aangesproken persoongeen “ja” of “nee” antwoorden, maar je vertellen hoe laat het is.Als je iemand vraagt: “Weet je wat er vanavond op tv is?”, zal hij of zij waarschijnlijk de programma’s van dieavond opnoemen en niet antwoorden met “ja” of “nee”.Om met gesprekspostulaten te werken, moet je eerst bedenken welke reactie je wilt krijgen. Je wiltbijvoorbeeld dat iemand de deur dichtdoet. De volgende stap is dat je ten minste één ding vaststelt datwaar moet zijn als die persoon de deur dicht doet. Met andere woorden: je moet bedenken welkevooronderstelling aan je resultaat voorafgaat. In dit geval: a) de persoon is in staat de deur dicht te doen, enb) de deur is nu open.De derde stap is een van deze vooronderstellingen nemen en deze omzetten in een ja/nee-vraag:• Kun je de deur even dichtdoen? Is de deur open?

Nu heb je een vraag waarop je doorgaans een reactie krijgt zonder er speciaal om te vragen.


PUNTN

L

53

NLP Practitioner

6. DubbelzinnigheidDubbelzinnigheid of ambiguïteit treedt op als een zin, uitdrukking of woord meer dan één mogelijke betekenisheeft. Ambiguïteit is een belangrijk hulpmiddel dat kan leiden tot een lichte verwarring en desoriëntatie, dienuttig is om een veranderde bewustzijnstoestand te induceren. In een normaal gesprek worden ondubbel-zinnige uitspraken zeer op prijs gesteld; in hypnose geldt vaak het tegenovergestelde. Een dubbelzinnigheidmaakt het voor de luisteraar mogelijk een bericht innerlijk op meer dan één manier te verwerken. Dit betekentdat de luisteraar actief bijdraagt aan het toekennen van betekenis aan de boodschap, waardoor de kans datde inhoud voor hem of haar relevant is, toeneemt. Daarnaast is het waarschijnlijk dat een of meer anderebetekenissen op onbewust niveau aanwezig zal/zullen blijven. De eerste vier patronen die in deze bijlage zijnbeschreven (nominalisatie, ongespecificeerde werkwoorden, ongespecificeerde referentie en deletie) dragenallemaal bij tot de dubbelzinnigheid van de boodschap.

A. Fonetische dubbelzinnigheidWoorden die hetzelfde klinken maar een verschillende betekenis hebben, veroorzaken fonetischedubbelzinnigheid: Schots/schots; want/wand; leiden/lijden; gelag/gelach enz.Er zijn zelfs woorden die hetzelfde uitgesproken en gespeld worden, maar toch verschillende betekenissenhebben: bank, kapel, slot, dicht, arm, rijk.. Denk ook aan woorden als ‘wegen’ of ‘balen’, die enerzijds eenwerkwoordsvorm zijn, maar ook het meervoud van een zelfstandig naamwoord.Een andere vorm van fonetische dubbelzinnigheid zien we bij woorden die kunnen worden gebruikt alsactief werkwoord: “Ik duw tegen de deur”, of als genominaliseerd werkwoord: “Geef me een duw”.Woorden met fonetische ambiguïteit kunnen analoog gemarkeerd en met andere woorden gecombineerdworden om een boodschap in de boodschap te vormen.

B. Syntactische dubbelzinnigheidEen voorbeeld van syntactische ambiguïteit is de volgende zin:• “De hoofdstukken l en II van dit boek bevatten meer gedetailleerde beschrijvingen van het gebruik van

causale modellering.”

‘Meer’ kan gebruikt worden om aan te duiden dat het om een groter aantal gaat (meer beschrijvingen), of omeen vergelijkende trap (gedetailleerdere beschrijvingen).

Een ander voorbeeld:• “Ik heb je broer met de verrekijker gezien.”

Hier is niet duidelijk hoe je de woordgroepen in de zin moet verdelen, zodat er twee betekenissen mogelijkzijn:• Ik heb je broer gezien; hij had de verrekijker bij zich.• Ik heb je broer gezien terwijl ik door de verrekijker keek.

C. BetrekkingsdubbelzinnigheidDit soort dubbelzinnigheid ontstaat wanneer onduidelijk is op welk deel van de zin een bijvoeglijknaamwoord, werkwoord of bijwoord precies betrekking heeft.• “Charmante mannen en vrouwen hebben veel vriendinnen.”

Dit kan betekenen dat charmante mannen en alle vrouwen (of ze nu charmant zijn of niet) veel vriendinnenhebben of dat mannen die charmant zijn en vrouwen die charmant zijn veel vriendinnen hebben.

• “Ik weet niet wanneer je volledig zult beseffen dat je hier comfortabel zit te luisteren naar het geluid vanmijn stem en in een diepe trance zult raken.”


PUNTN

L

54

NLP Practitioner

Hier is niet duidelijk of ‘beseffen’ betrekking heeft op de hele rest van de zin of alleen op het stukje tot en met‘stem’. Als het op de hele rest van de zin slaat, is alles na ‘beseffen’ een vooronderstelling.

D. InterpunctiedubbelzinnigheidDit soort dubbelzinnigheid ontstaat door twee zinnen of zinsdelen aan elkaar te plakken waarvan de eersteeindigt met het woord waarmee de tweede begint.• “Ik vraag je nog eens terug te komen.”

Hier kan ‘nog eens’ bij het eerste deel horen (Ik vraag je nog eens, terug te komen) of bij het tweede (Ik vraagje, nog eens terug te komen).

• “Het maakt niet uit wanneer je begint in trance te raken...”• “Ik praat extra duidelijk om te zorgen dat je beseft dat je in het hypnoseproces zit...”

C. Patronen in metaforenDe laatste categorie patronen is bijzonder handig bij het gebruik van metaforische communicatie, maar ook bijandere vormen van hypnose.Er zijn tal van andere patronen die nuttig zijn om effectief een verhaal te vertellen. De twee onderstaandeworden algemeen beschouwd als behorend tot het Milton-model,

1. Overtreding van selectiebeperkingenHierbij worden bepaalde eigenschappen toegekend aan iets of iemand, die die eigenschappen per definitieniet kan hebben. Als ik bijvoorbeeld praat over een steen die heel verdrietig was of een man die zwanger was,overtreed ik de selectiebeperking, aangezien een steen geen gevoelens kan hebben en mannen niet zwangerkunnen zijn. De luisteraar moet een manier zien te vinden om zo’n uitspraak betekenis te geven, Als ik vertelover de ervaringen van de verdrietige steen en de veranderingen die hij onderging, zal de luisteraar dezewaarschijnlijk interpreteren door ze op zichzelf toe te passen. “Een steen kan niet verdrietig zijn, dus het moetover mij gaan.” Dit is geen bewust proces, maar een onwillekeurige manier om te begrijpen wat wordt gezegd.

2. CitatenDit patroon houdt, in dat je iets wat je tegen de luisteraar wilt zeggen, presenteert alsof je tussen aanhalings-tekens weergeeft wat iemand anders op een ander moment op een andere plaats heeft gezegd. Citatenkunnen worden gebruikt om een boodschap over te brengen zonder er de verantwoordelijkheid voor tenemen. Omdat je blijkbaar iets herhaalt wat een ander op een ander moment heeft gezegd, zal de luisteraarvaak op de boodschap reageren zonder zich bewust te zijn waarop hij precies reageert of wie verantwoordelijkis voor de boodschap.Zo kun je iemand de anekdote vertellen over een cliënt van Milton Erickson die graag alles wilde leren overhypnose. Hij luisterde naar wat Erickson over hypnose vertelde en dacht dat hij het begreep. Toen keekErickson hem aan en zei nadrukkelijk:

“Je kunt iets pas echt als je elkonderdeel grondig hebt geoefend.”


PUNTN

L

55

NLP Practitioner

13 Hiërarchische ordening van criteriaiv

Er is voor ons zoveel van groot belang, dat het nuttig is na te gaan hoe je criteria zich tot elkaar verhouden. Omdatze verband houden met de context waarin je je bevindt zijn de criteria die je in je werk hanteert anders dan die bijpersoonlijke relaties. We kunnen gebruik maken van criteria om nader te onderzoeken in hoeverre je betrokken bentbij je werk of bij een groep mensen. Hier is een oefening om je criteria op dit punt te onderzoeken:

Veronderstel dat je je aan een bepaalde groep hebt verbonden, Wat zou er moeten gebeuren om je zo ver te krijgendat je weggaat? Zoek naar de waarde of het criterium dat je zou motiveren te vertrekken. Ga niet onmiddellijknadenken over zaken van leven en dood, maar probeer iets te vinden wat net voldoende zou zijn om de balans telaten doorslaan.Vraag je vervolgens af op welke gronden je zou kunnen blijven, zelfs als (1) had plaatsgevonden. Ontdek hetcriterium dat de ontdekking die je bij (1) gedaan hebt, in belang zou overtreffen.Vraag je daarna af wat je ertoe zou kunnen brengen toch te vertrekken, gesteld dat (1 ) en (2) hebben plaats-gevonden. Zoek dus naar een nog belangrijker criterium.Ga zo door tot je niet verder kunt. Dan zou niets je ertoe kunnen brengen te blijven als je laatste criterium (n) isovertreden, je kunt er zeker van zijn dat je onderweg van (1) naar (n) enkele interessante ideeën zult krijgen.

Je kunt je criteria op veel manieren gebruiken, We doen vaak iets om de verkeerde redenen, redenen die nietvolledig uitdrukking geven aan onze waarden. Zo kunnen we ook ‘ergens’ wel iets willen doen en het toch niet doenomdat criteria van meer gewicht ons in de weg staan. Dit houdt verband met je doelstellingen. Het is mogelijk dateen doelstelling moet worden verbonden met een ruimere doelstelling die je in voldoende mate motiveert, omdatdeze wordt ondersteund door belangrijke criteria. Zij verschaffen de energie die nodig is om de doelstellingen terealiseren. Als je iets belangrijk kunt maken door het te verbinden met je hoogste criteria, verdwijnen de obstakels,Stel dat je het een goed idee zou vinden regelmatig grondoefeningen te doen om in conditie te blijven, Maar de tijdverstrijkt en je komt er door je drukke werkschema steeds maar niet aan toe. Als je deze gymnastiek nu koppelt aaneen aantrekkelijk uiterlijk en extra uithoudingsvermogen bij het beoefenen van je lievelingssport, wordt je motivatiesterker en ben je in staat het argument dat je er geen tijd voor hebt, terzijde te schuiven: je maakt dan gewoon tijd.Gewoonlijk is er altijd wel tijd te vinden voor iets wat we echt willen. We hebben geen tijd voor dingen waar weonvoldoende voor gemotiveerd zijn. De manier waarop je over je criteria denkt, heeft een bepaalde submodalestructuur. De belangrijke criteria worden waarschijnlijk weergegeven door een groot, nabij en helder beeld, of dooreen krachtig geluid of een sterk gevoel, wellicht gelokaliseerd op een bepaalde plaats in je lichaam. Hoe zien desubmodaliteiten van je criteria eruit en hoe weet je welke criteria belangrijk voor je zijn? Er bestaan geen regelsdie voor iedereen gelden. Het is de moeite waard deze gedachten voor jezelf verder te exploreren.

13, l Stappen omhoog en omlaag, chunken

Het koppelen van je handelingen aan je criteria heeft iets weg van een spel. Je kunt beginnen met iets kleins, maarals je dat in verband brengt met belangrijke criteria, ben je heel snel bovenaan. Dan ben je gemotiveerd het te doenen denk je eraan in submodaliteiten die het fascinerend maken. De manieren waarop we ideeën en gebeurtenissenaan elkaar koppelen brengt tekening in onze ‘wereldkaart’; het zijn de wegen die de steden met elkaar verbinden.Iets begrijpen betekent niet alleen dat we de informatie m ons hebben opgenomen, maar ook dat we die informatiehebben verbonden met de andere delen van onze kaart. Je kunt een klein doel aan een groter doel koppelen om denodige energie op te wekken; een omvangrijk doel verdelen we in een reeks kleinere doelen om het gemakkelijkerhanteerbaar te maken. Dit is een voorbeeld van een zogeheten stapsgewijze opbouw: chunking. Chunking is eenterm uit de computerwereld. Het betekent: iets in kleinere eenheden opdelen. Stapsgewijs naar boven gaat van hetspecifieke naar het algemene, of van een deel naar het geheel. Stapsgewijs naar beneden gaat van het algemenenaar het specifieke, of van het geheel naar een deel.


PUNTN

L

56

NLP Practitioner

Het gaat om een eenvoudig denkpatroon. Neem bijvoorbeeld een alledaags voorwerp, zoals een stoel. Als jeeen niveau naar boven gaat, vraag je: “Waar is deze stoel een voorbeeld van?” Het antwoord zou kunnen zijn:“Van een meubelstuk.” je zou ook kunnen vragen: “Waar maakt deze stoel deel van uit?” en dan zou hetantwoord kunnen zijn: “Van een eetkamerameublement.” Als je naar beneden wilt, keer je de vraag om: “Watis een specifiek voorbeeld van een klasse van objecten die bekend staan als stoelen?” Je zou dan kunnenantwoorden: “Een leunstoel.” Het hogere niveau omvat altijd het lagere niveau, je kunt ook een stap opzij doenen zeggen: “Noem eens een ander voorbeeld van deze klasse van objecten.” Zijwaarts stappen vanuit ‘stoel’zou het antwoord ‘tafel’ kunnen opleveren. Zijwaarts stappen vanuit ‘leunstoel’ zou tot ‘ligstoel’ kunnen leiden.Het zijwaartse voorbeeld wordt altijd bepaald door het volgende niveau daarboven, Je kunt niet om een andervoorbeeld vragen tenzij je weet waarvan het een ander voorbeeld is.Het metamodel maakt gebruik van dit idee; de gedachte wordt in neerwaartse richting nader onderzocht,waardoor ze een steeds concreter karakter krijgt. Het Milton-model beweegt zich opwaarts naar het meeralgemene en omvat alle specifieke voorbeelden van de lagere niveaus.Als iemand je iets te drinken vraagt en je geeft koffie, kan het best zijn dat hij eigenlijk zin had in limonade.Koffie en limonade zijn allebei dranken. Je hebt specifiekere informatie nodig.


PUNTN

L

57

NLP Practitioner

Als je stapsgewijs naar beneden gaat, kom je uit bij specifieke, zintuiglijk te ervaren, reële gebeurtenissen. (Ikwil 2,5 dl cassis in een hoog glas op een temperatuur van 5 graden Celsius, met drie ijsblokjes, geschud, nietgeroerd.) Als je stapsgewijs naar boven gaat, kom je uiteindelijk bij doelstellingen en criteria uit (ik wil ietsdrinken, want ik heb dorst), mits je waaróm-vragen gaat stellen op een hoog niveau. Bij grappen wordtdankbaar gebruik gemaakt van niveauverandering en dan bovendien met een plotselinge verandering van deregels. Mensen kunnen van alles op prachtige en eigenaardige manieren aan elkaar verbinden (op hun eigenkaart, in ieder geval). Ga er niet van uit dat zij bij het aan elkaar koppelen van ideeën dezelfde regelstoepassen als jij. Ga er niet van uit dat je ook maar iets van hun regels afweet. Het is als in een kringspelwaarin de een de ander een boodschap in het oor moet fluisteren: hoe langer je doorgaat met elke keer ietsveranderen aan de regels, des te verder je verwijderd bent van de plaats waarop je denkt dat je je bevindt.Hier volgt een oefening in het op verschillende manieren stapsgewijs omhooggaan. Koffie kan met elk van devolgende begrippen op een andere manier in verband worden gebracht. Bij het eerste voorbeeld zijn koffie enthee beide leden van een bredere klasse, genaamd dranken. Kijk of je een andere stap omhoog kunt vindenvoor koffie en elk van de andere begrippen:

Koffie en thee? Dranken.Koffie en zoete aardappelen?Koffie en kleren?Koffie en amfetaminen?Koffie en toorts (plant)?

Het is dus mogelijk om zijwaarts te stappen naar heel verschillende dingen en op een geheel andere plaatsuitte komen. Het heeft iets weg van de vaak uitgesproken gedachte dat je in het ‘dorp’ van onze planeet kuntvolstaan met zes contacten; die kunnen je leiden naar elke willekeurige aardbewoner. (Ik ken Fred (I), diejannie (2) kent, die Suzan (3) kent, die Henk (4) kent, enzovoort.)


PUNTN

L

58

NLP Practitioner

Hier blijkt opnieuw hoezeer betekenis afhangt van de context; de verbindingen die we leggen zijn het belang-rijkst. Muren blijven niet staan dankzij de bakstenen, maar dankzij het cement ertussen. Wat voor onspersoonlijk van belang is en de wijze waarop we die ideeën aan elkaar verbinden, is evenzeer van belangbij vergaderingen, onderhandelingen en bij de verkoop.

13.2 Chunken

13.2.1 Up chunken en down chunken om criteria te vindenGroepjes van 3Bedenk iets wat je wilt leren.Verzamel: waarden

criteriadoel

Ontdek op welke manier je besluit om iets te gaan leren.Ontdek wat het verschil uitmaakt tussen ‘er voor gaan’ en ‘er niet voor gaan’.• P: het leerdoel ontlokken aan S en vragen stellen (metamodel, Milton-model etc.)• M: observeren hoe S tot het leerdoel komt, ontdekken wat het verschil maakt, letten op de structuur

van de submodaliteiten, innerlijke/externe representaties, tijdlijnstrategie (leervolgorde) van devergelijkingen tussen ‘er voor gaan’ en ‘er niet voor gaan’.

13.2.2 Lateraal chunkenGroepjes van 3Gebruik het leerkader dat in de vorige oefening is vastgesteld:• S chunkt down tot iets waarvan hij/zij niet zeker is of wat hij/zij niet wil leren.• Door lateraal te chunken vindt S iets vergelijkbaars wat hij/zij misschien wel zou willen leren.• P helpt S het leerpunt te vinden dat voldoet aan de criteria voor ‘ontzettend graag willen leren’,

waardoor S er even sterk voor gemotiveerd raakt.• M houdt de verschillen bij, net als in de vorige oefening.Wisselen van rol.


PUNTN

L

59

NLP Practitioner

14 Associatie - Dissociatie

14,1 Associatie

Associatie: als je gevoelens en een groot deel (of geheel) van je zintuiglijke ervaring een beleving in de situa-tie zelf is. ‘Je zit er helemaal in.’Je ervaart de wereld door je eigen ogen, oren, neus, mond, huid, buik en hart. Het is niet zo, dat je jezelf ietsziet doen.

Visueel: je kijkt door je eigen ogen; je ziet jezelf niet.Auditief: Je luistert met je eigen oren; je hoort jezelf niet.Kinesthetisch primair: Je voelt de sensaties van de ervaring.Kinesthetisch meta: Je emoties zijn congruent met en een direct resultaat van je zintuiglijke waarnemingbinnen de situatie, meer dan over de situatie.

14.1.1 Oefening: Leer associërenOpen je ogen en richt je op alles wat je om je heen ziet.• Kijk specifiek naar kleuren, tinten, schakeringen, intensiteit en tegenovergestelde tinten,• Kijk naar het verschil tussen primaire tinten en pasteltinten.• Kijk naar het verschil tussen donkere en lichte grijstinten.• Zie de vormen van het patroon erin.• Zie de verharde en overvloeiende grenzen.• Zie de lijnen.• Zie de samenstelling van het licht.• Zie de kwaliteit van het licht.• Zie de bron van het licht en de schaduw.

Luister aandachtig en richt je bewustzijn op alle geluiden om je heen.• Luister naar de woorden, het ruisen, het rinkelen, de muziek, het lawaai, het tjilpen, het suizen, het

klikken, de stilte, enz.• Luister naar de toon, het timbre, het volume, het tempo, het ritme.• Luister waar het vandaan komt (bron), de tijdsduur en de frequentie.• Luister naar het patroon van alles wat je hoort.

Richt je bewustzijn op je lichaam.• Op de gewaarwording, het gevoel, de beroering in je lichaam.• Merk op waar dat zich bevindt.• Waar het begint en waar het naartoe gaat.• De druk, de vibraties, de temperatuur, de vochtigheid en de diepte, je hartslag en de lucht op je huid.

Open je reuk- en smaakzintuigen.• Ruik de lucht om je heen.• Ruik de geuren, de reuk van parfum, de droogte of de vochtigheid, de kwaliteit van de lucht.• Proef de lucht, proef de droogte of de vochtigheid, het zoete of het zure.


PUNTN

L

60

NLP Practitioner

14.2 Dissociatie

Dissociatie: je ervaart een gebeurtenis ais vanaf een afstand. Mensen die over zichzelf praten in de je-vormin plaats van in de ik-vorm zijn op dat moment gedissocieerd van zichzelf. Door daarop te letten, kun jeerachter komen bij welke onderwerpen mensen waarschijnlijk belemmeringen ervaren.

je kijkt naar jezelf en ziet en hoort jezelf voelen, denken, doen, Door dit te doen creëer je afstand van desituatie.

Dissociatie heeft betrekking op de capaciteit van iemand om zich los te maken van een ervaring, om zichzelfop een of andere manier te observeren, om afgescheiden van de ervaring te zijn.Het resultaat is dat er afstand ten opzichte van de situatie ontstaat. In plaats van volledig te leven met allegevoel gecentreerd in de ervaring, is er een deel dat observeert of ervan afgescheiden is. Dit betekent datje je de ervaring herinnert zonder dat je er een gevoel bij hebt.

Er zijn momenten dat dissociëren heel nuttig is, daardoor komt er meer informatie in je bewustzijn, een anderperspectief, verruimd bewustzijn en referentiekader. Indien opgescheept met en verpletterd door eenbelemmerende emotie of gebrek aan keuze, is het heel nuttig de keuze te hebben om te dissociëren.

14.2.1 Oefening: leer dissociërenGebruik het visuele systeem.• Zie jezelf alsof je naar jezelf kijkt door de lens van een camera die boven of onder je geplaatst is, voor of

achter je, aan de zijkant of elke andere mogelijkheid die voor jou werkt.• Zie je silhouet - schaduw, de omtrek van jezelf, een voet, een hand een arm, wat je ook maar kunt zien.• Zie jezelf alsof je jezelf in een foto ziet.• Stel je voor dat je jezelf in een spiegel ziet. Sterker nog, kijk echt in een spiegel, doe daarna je ogen dicht

en herinner je hoe je eruitzag.• Doe alsof je jezelf kunt zien. Als je jezelf kunt zien, wat zie je dan?

Gebruik het auditieve systeem,• Als je een ervaring of een herinnering hebt, beschrijf deze dan voor jezelf, in je hoofd.• Beschrijf hoe je eruitziet, wat er gaande is, geef jezelf richting.• Let op de toon en het tempo van je stem, of op hoogte, tempo, volume, locatie van geluiden bij de

ervaring.• Luister naar elk derde woord dat er gezegd wordt bij de ervaring.• Zet eens een discussie op met jezelf over de ervaring.

Gebruik het kinesthetische systeem om je te assisteren naar een visuele dissociatie.• Beeld je eens in datje achter jezelf staat en je handen op je eigen schouders legt, of vraag een vriend dit

te doen en voel zijn handen alsof het jouw handen zijn,

Neem een waarnemende positie in.• Zie en hoor jezelf vanuit het gezichtspunt van een ander,• Beeld je in dat je ‘in iemand anders kunt stappen’ en bekijk het. tafereel vanuit zijn ogen en luister door

zijn oren. je behoudt de zuiverheid van je eigen grenzen - je blijft wie je bent Gewoon kijken enluisteren vanuit een ander perspectief. Je kunt dit ook doen met dieren, bomen en levenloze dingen.


PUNTN

L

61

NLP Practitioner

Benut de uitgestrektheid van ruimte en tijd.• Stel je voor dat je de toekomst in gaat - 10 of 50 jaar verder - en terugkijkt naar wat er nu gebeurt,• Stel je voor dat je op de maan bent en naar de aarde kijkt. Bezie vanuit dat perspectief eens de situatie

waarin je nu bent.

Gebruik submodaliteiten.• Door beelden (waarin je jezelf ziet) zwart-wit te maken, ver weg en klein, door grote kaders om de beelden heen

te zetten, kun je nog beter dissociëren.

Het is belangrijk om de keuze tussen associëren en dissociëren te hebben. Afhankelijk van de situatie en contextkun je jezelf permitteren meer of minder impact te beleven op dat moment je kunt je wellicht voorstellen dat hetgevaarlijk kan zijn om niet te kunnen dissociëren. Denk maar aan trauma’s en fobieën.

Als je bang bent of in paniek raakt, is het soms heel lastig daar afstand van te nemen. Om erbuiten te blijven.Dan verlies je je grenzen, en voor je het weet zit je er middenin.Angst kun je beschouwen als té geassocieerd iets beleven. Bij angst kun je nog nauwelijks dissociëren. Daar staattegenover dat je jezelf soms ook tekortdoet als je iets prettigs gedissocieerd zou beleven. Denk maar eens aanverliefdheid.

14.2.2 Oefening: Associatie - Dissociatie2 personen, 10 minuten p.p• S roept een ervaring op waarin hij zich kan associëren.• Begin met het representatiesysteem (VAKO/G) waar S zich het meest bewust van is.• P helpt S zich volledig te associëren en laat S de ervaring volledig beschrijven. S gebruikt daarbij allesubmodaliteiten van dat systeem.

• P helpt S door de verschillende modaliteiten én submodaliteiten heen. Gebruik het hele VAKO/G.• P verzekert zich ervan dat S geassocieerd is. S moet door zijn eigen ogen kijken, door z’n eigen orenhoren en met z’n eigen lichaam voelen.Gebruik woorden als: duik in de ervaring, trek het aan als een overjas, dompel je erin onder, dompel je erhelemaal in, spring erin, wikkel jezelf erin, sla het om je heen.

Laat S vervolgens dezelfde situatie gedissocieerd herbeleven.Zie jezelf, hoor jezelf de situatie beleven. Kijk naar ‘naam S’ die de situatie beleeft.


PUNTN

L

62

NLP Practitioner

14.2.3 Techniek: Perceptual PositionsVolledig geassocieerd met een van de posities.Als je graag meer inzicht in of informatie over jezelf of over anderen wilt, dan is de Perceptual Positions eenprachtige techniek.

De PP-techniek gebruikt 3 posities.• 1e positie: zelf, Je bent volledig geassocieerd in jezelf en in die ervaring, je praat over ‘ik’.• 2e positie: de ander. Je wordt de ander, je bent volledig gereassocieerd in de ander, je praat over ‘jij’ als

je het over jezelf hebt.• 3e positie: de observator, Je bent volledig geassocieerd in de observator en je kijkt naar jezelf en de

ander. Je praat over ‘hij, zij’.

De 3 hoofdrepresentatiesystemen (visueel, auditief kinesthetisch) komen in elk van de drie posities voor:• In de 1e positie komen de VAK-elementen uit jezelf.• In de 2e positie komen de VAK-elementen vanuit de positie van de ander.• In de 3e positie komen de VAK-elementen vanuit de observator.

Door vanuit verschillende posities naar een situatie te kijken, en de dingen te horen en te voelen, ontdek jenieuwe dingen.


PUNTN

L

63

NLP Practitioner

14.2.4 Oefening: Perceptual Positions2 personen, 5 minuten p.p.Voor de gelijkwaardigheid van betrokkenen is het belangrijk dat alle posities in de ruimte even ver vanelkaar afzijn en op gelijke ooghoogte.

• S identificeert een (beperkende) interactie met iemand.• S bepaalt waar Zelf zich bevindt in de ruimte, waar Ander zich bevindt en waar de Observator zichbevindt.

• P test de ecologie: “Vraag je onbewuste (S) jezelf zuiver te houden als je je straks in de ander verplaatst.”• P assisteert door S in elke positie door de VAK-systemen te sturen: “Zie jezelf en de ander, hoorjezelf en de ander praten over wat er gebeurd is, voel wat je voelt over de situatie.”

• Laat S de situatie beleven in de 1e positie, geassocieerd met Zelf.• Laat S de situatie beleven in de 2e positie, geassocieerd met Ander.• Laat S de situatie beleven in de 3e positie, geassocieerd met Observator.

• Laat S de situatie herbeleven en laat hem tn gedachten snel van de ene naar de andere positie gaan.

• P controleert wat de ervaring van S nu is. Welke nieuwe informatie heeft S ontvangen? Wat kan Shier in de toekomst mee doen?Evalueer en wissel van rol.


PUNTN

L

64

NLP Practitioner

14.3 Driestaps dissociatie

je hebt al gezien dat het belangrijk is om de keuze te hebben om te associëren ofte dissociëren. Bijvoorbeeldbij angst. Bij zwaar traumatische ervaringen kan een dissociatie onvoldoende zijn. Dan nemen we nog meerafstand en creëren we een dubbele dissociatie. Dit noemen we driestaps dissociatie, Bij de Aligned PerceptualPositions heb je in de 3e positie als observator de interactie in ogenschouw genomen tussen jezelf en deander. Dat is een gedissocieerde waarneming. Door nu nog eens een stap verder te gaan, kijk je naar jezelfdie waarneemt hoe de interactie verloopt tussen jezelf en de ander.

Wanneer je ‘uit jezelf stapt’ creëer je een afgescheiden staat.Kijken en luisteren naar jezelf in een ervaring is een tweestaps dissociatie, jezelf zien en jezelf horen. Kijkennaar jezelf terwijl je naar jezelf staat te kijken; luisteren naar jezelf terwijl je naar jezelf staat te luisteren is eendriestaps dissociatie.jezelf naar jezelf zien kijken; jezelf tegen jezelf horen praten.

14.4 Trauma/fobie

Fobie: oncontroleerbare en buitenproportioneel grote angst voor een bepaald(e) object of situatie. Dit gaatvaak samen met heftige fysieke reacties.Trauma: psychische inwerking van een schokkende ervaring, die een stoornis of belemmerend gedragveroorzaakt.

Het proces met de driestaps dissociatie en variaties daarop kan worden gebruikt bij elke overweldigendenegatieve response. Een ervaring uit het verleden, die door en door beperkend is en waarbij de persoon,wanneer geconfronteerd met een stimulus geassocieerd met die beperkende ervaring, geen andere keusheeft dan met dezelfde of toenemende hevigheid de emoties van de originele ervaring opnieuw beleven. Bijeen traumatische of een fobische ervaring verliezen we onze grenzen. Denk als voorbeeld eens aan eenfobie voor muizen. Wat er gebeurt is dat je onwillekeurig met je visuele waarneming ‘inzoomt’ op de muis;daarbij zegje van alles tegen jezelf en je voelt het beest al over je heen kriebelen. Binnen enkele secondenis de muis 100 keer groter dan in werkelijkheid en is het nog maar nauwelijks mogelijk om te ontsnappenaan de impact van de submodaliteiten en andere filters.Door het toepassen van de 3-staps-dissodatie wordt de situatie weer hanteerbaar en verliest het tevens zijnoverweldigende effect.


PUNTN

L

65

NLP Practitioner

14.4.1 Oefening: Driestaps dissociatie (word meester over je perceptie)2 personen, 15 minuten p.p. Nodig: 3 stoelen• S bedenkt een geassocieerde situatie waarin hij zich minder prettig voelde.• S neemt de houding van het minder prettige gevoel aan en neemt contact op met eigeninnerlijk. Ga na hoe dit voelt. P ondersteunt in rapport.

• S prent zich deze associatie goed in,• P zet S op een 2e stoel. S ziet zichzelf dan zitten op de stoel in 1e positie.• Tegelijk gaat S na hoe het voelt om gedissocieerd te zijn.• P verplaatst S naar een 3e stoel, waardoor nog meer afstand ontstaat. S kijkt nu naar zichzelf, die naarzichzelf kijkt, Ga ook hier na wat het verschil is t.o.v. de beide vorige posities.

• Sluit af door S weer in de oorspronkelijke (geassocieerde) positie terug te brengen.• Herhaal dit 3 keer.Evalueer en wissel van rol.


PUNTN

L

66

NLP Practitioner

14.5 Fast phobia

14.5.1 Oefening: Fast phobia cure2-3 personen, 15 minuten p.p.Voor deze oefening gebruik je alle taalpatronen die je tot dusver hebt geleerd, vooral koppeling(causale modellering, uit het Milton-model).• Installeer eerst een veiligheidsanker en blijf dat activeren. (gevoel van veiligheid)• Laat subject zijn/haar angstigste herinnering in gedachten nemen.• Laat subject een ‘denkbeeldige bioscoop’ van zijn/haar gedachten binnengaan en op de middelstestoel van de voorste rij gaan zitten.

• Laat subject uit zijn/haar lichaam zweven en rustig gaan zitten in een comfortabele stoel op hetbalkon, zodat hij/zij zichzelf kan zien kijken naar het scherm. Op het balkon staat de projector waarS2 de knoppen kan bedienen. S2 heeft de projector onder controle

• Laat hem/haar het allereerste begin van die angstige herinnering in de vorm van een gekleurde diaop het scherm zetten. Laat hem/haar vervolgens de kleurenfilm helemaal afdraaien, terwijl hij/zij ophet balkon blijft zitten kijken hoe hij/zij op de voorste rij naar het scherm kijkt.

• Aan het einde van de film het beeld bevriezen tot een dia. Nu het beeld zwart/wit maken, en danvolledig herassociëren in het plaatje op het scherm (S die vanaf het balkon zit te kijken naar S opde eerste rij, uit wie S4 opstaat en ‘de dia in loopt’). De film op driedubbele snelheid of nog snellerterugspoelen met circus- of cartoonmuziek op de achtergrond, en het beeld bevriezen wanneerhij/zij terug is bij het beginpunt van de film.

• Laat S uit het stilstaande beeld lopen en weer integreren in S op de middelste stoel op de voorsterij van de zaal. Vervolgens het beeld op het scherm laten vervagen.

• Herhaal de stappen 3 t/m 6 zo vaak als nodig is. Na elke cyclus testen op angstreactie.• Laat S van het balkon weer terugzweven en integreren in S op de middelste stoel op de voorste rij.• Laat subject in gedachten S op de voorste rij laten opstaan en de bioscoop uitwandelen.

Gedurende dit hele proces voortdurend vooronderstellingen en taalpatronen uit het Milton-modelgebruiken om de verandering kracht bij te zetten.


PUNTN

L

67

NLP Practitioner

15 Herkaderen (reframing)

Een proces dat bij NLP wordt gebruikt om problematisch gedrag te scheiden van de positieve intentie van hetgedeelte dat verantwoordelijk is voor dat gedrag. Nieuwe keuzes voor gedrag worden bepaald door het deeldat verantwoordelijk is voor het oude gedrag de verantwoording te laten nemen om een ander gedrag tevertonen, mét dezelfde positieve intentie en zonder het probleemgedrag. Herkaderen is de vaardigheid omde waarneming (over iets wat als een probleem wordt gezien) te veranderen. De mens zet kaders rondervaringen om ze te ordenen en ze een betekenis mee te geven. Er is bijvoorbeeld een hele categorieervaringen die we kaderen als goed, slecht, plezierig, pijnlijk, geschikt, niet geschikt et cetera.

De twee belangrijkste bedoelingen van reframing:• Meer positieve mogelijkheden creëren voor gelimiteerd gedrag.• Bruggen tot stand brengen tussen het bewuste en het onbewuste, om tot de ontdekking te komen dat

alle subpersoonlijkheden bondgenoten zijn.

Door herkaderen veranderen we het raamwerk en daarmee de betekenis en de categorie van de ervaring,Dit geeft perspectief en flexibiliteit.

Herkaderen is gebaseerd op twee aannames:• Er is verschil tussen gedrag en intentie.• Elk gedrag heeft een positieve intentie.

Intentie, doel of functie heeft betrekking op het leven van de persoon die het gedrag vertoont. Het is niet naarbuiten, naar anderen gericht, maar innerlijk, naar de persoon zelf.

Positieve intenties zijn onderverdeeld in twee categorieën: bescherming en motivatie.

Voorbeeld:Gedrag: Een innerlijk stemmetje dat tegen je zegt: “Je bent dom!”Bedoeling: Je motiveren nog meer je best te doen en meer te bereiken.Gedrag: Te laat zijn.Bedoeling: Jezelf verwennen, om op die manier meer tijd voor jezelf te hebben.

Er zijn verschillende manieren om te herkaderen:

Context Verbaal ContentContext (situatie) veranderen Betekenis veranderen om tot Gedrag (inhoud) veranderen omom tot dezelfde positieve dezelfde positieve intentie te tot dezelfde positieve intentie teintentie te komen. komen. De vaardigheid om komen. (Zie het werken met delen.)

verbaal de waarneming van hetprobleem te veranderen.


PUNTN

L

68

NLP Practitioner

15,1 Context herkaderen

Bij deze vorm van herkaderen gaan we uit van de vooronderstelling dat het meeste gedrag zinvol is binneneen bepaalde context.Bij het herkaderen van de context ontwerp je voor de betrokkene als het ware een nieuwe context waarinde oorspronkelijk als negatief ervaren eigenschap juist positief is, De eigenschap krijgt zodoende een nieuwebetekenis.Context herkaderen gebruik je als je uitspraken signaleert als: “Ik ben te ...” of “Ik ben niet... genoeg”.

Voorbeeld:“Ik ben zo’n pietje precies, Alles moet altijd op z’n plaats staan,”Herkader: “Tieds zit te springen om zo iemand op kantoor. De hele database moet bijgewerkt worden.”De nieuwe context is: het kantoor.

15. l. l Oefening: Context herkaderen4 personen, 5 minuten p.p.• S noemt een ‘negatieve’ eigenschap van zichzelf: “Ik ben te ...” of “Ik ben niet... genoeg”.• De rest noemt beurtelings contexten waarin deze eigenschap positief is.• S reageert en legt. daarbij’ uit waarom die eigenschap in de voorgestelde context zo goed, nuttig ofbelangrijk is. Door te bevestigen: “Ja, je hebt gelijk...”

• Doorgaan tot S (verbale of non-verbale) verandering aangeeft.

Wisselen van rol.

15.2 Verbaal herkaderen

De vaardigheid om verbaal de waarneming van het probleem van de persoon te veranderen.

Herkaderen van een woordDe simpelste vorm van herkaderen is het herkaderen van een woord, Dat geeft al een heel ander effect.Ga maar eens na:

Verbaal herkaderen, hoe ga je ermee om?Zoek iets positiefs in de ervaring of in het resultaat van de ervaring en herkader de hele ervaring vanuit datgezichtspunt.


PUNTN

Lgierigvervelendonvoorspelbaarkinderlijkbazigsloomkotsenstijfjesbemoeizucht.diarree

Ofspaarzaamverantwoordelijkspontaangrappigbezorgdbedachtzaamje binnenste tonendeftigbelangstellingloslaten

69

NLP Practitioner

Help iemand herkaderen:• Luister naar wat de ander zegt.• Zeg het tegen jezelf.• Vraag jezelf wat je zou moeten voelen om dat te kunnen zeggen.• Vraag aan jezelf: wat kan de positieve intentie, de bedoeling of de consequentie zijn?• Gebruik die informatie om de betekenis te veranderen en herkader.

VoorbeeldenIk werk dag en nacht. Je kunt trots zijn op alles wat je hebt bereikt.Mijn kind is het nergens mee eens. Je weet in ieder geval dat je een sterk en

onafhankelijk persoon hebt opgevoed!Ik heb het servies gebroken. Je hebt nu de mogelijkheid iets nieuws te kopen,Ik kan mijn emoties niet tonen. Aha, dan zou je een kapitaal kunnen verdienen

met pokeren.Ik ben een slechte vader, want mijn kinderen Dus je geeft ze de gelegenheid om hun emoties tehuilen zoveel. tonen.

Universele herkadersZijn altijd te gebruiken,Veranderen Dat je wilt veranderen, betekent dat je in feite al veranderd bent. Dat je iets wilt, betekent dat je er

al een weergave van hebt. Je hebt een innerlijk beeld gevormd van je doel, en dat zal je bewust enonbewust beïnvloeden en in de goede richting sturen.

Frustratie Dat je je zo gefrustreerd voelt, betekent dat je bewust of onbewust een vergelijking trekt.Je hebt een beeld van hoe je het wilt. Of je hebt er een idee over. Als je dat niet had, zou je nietgefrustreerd kunnen zijn. De werkelijkheid van dit moment voldoet niet aan dat beeld, maar het iseen kostbaar bezit. Doordat je ergens weet wat je wilt, zul je het vroeg of laat bereiken.

Lijden Dat je voelt hoe slecht het met je gaat en dat je het daar moeilijk mee hebt, betekent dat jegemotiveerd bent om te veranderen, Hoe slechter je je voelt, des te sterker wordt je motivatie.En gedrevenheid is de kracht achter iedere positieve verandering.

Probleem Dat je jezelf zo goed in de problemen kunt werken, betekent dat je iets teweeg kunt brengen in jeleven. Dus heb je ook een geweldige capaciteit om jezelf vooruit te helpen.

Falen Dat je niet hebt bereikt wat je had willen bewerkstelligen, betekent niet dat je gefaald hebt, je hebtalleen nieuwe informatie gekregen. En die informatie kan je helpen om iets te veranderen, zodat jevolgende keer meer succes hebt.

Veranderen Het Chinese karakter voor veranderen bestaat uit twee samenhangende tekens. Het eerstebetekent: ‘potentieel gevaar’ en het tweede betekent: ‘verborgen kans’.

Negatieve Dat je je nu zo slecht voelt, betekent dat je iets aan het verwerken bent. En dat is een van deemotie belangrijkste dingen die je als mens kunt doen. Veel te veel mensen rennen maar van het ene

doel naar het andere, maar ze schieten er niets mee op, omdat ze hun teleurstellingen en hunfrustraties nooit echt verwerken, jij doet dat wel en daarmee bereid je je voor op een positieve,stevig gefundeerde ontwikkeling.

Verwarring Is het begin om iets nieuws te leren. Want aan ieder Aha!-moment gaat een Uhuh??-momentvooraf.


PUNTN

L

70

NLP Practitioner

15.3 Herkaderen van content

NLP gaat ervan uit dat de mens een meervoudige persoonlijkheid is: we hebben verschillende rollen. In deene situatie doen, denken, voelen we ons anders dan in de andere. De meeste delen of deelpersoonlijkhedenzijn onbewust aanwezig. Voor het effectief werken met gedeelten zijn de volgende vijf aannames belangrijkv:1 Gedeelten zijn intelligent en hebben positieve bedoelingen

• leder gedeelte is een intelligente eenheid die positieve doelen nastreeft voor de persoon als totaliteitGedeelten hebben geen negatieve intenties, maar kunnen wel - bij gebrek aan beter-levensbedreigende of anderszins destructieve manieren gebruiken om hun positieve doelen tebereiken.

2 Een doel maakt een gedeelte• Een gedeelte kan ontstaan zodra iemand zichzelf een bepaald doel stelt.

3 Een gedeelte doet dingen• Een gedeelte bestuurt het gedrag dat dient om zijn positieve intentie te realiseren; het doet datgedrag, Gedeelten reageren voortdurend op alles wat hen activeert. Dus ook wanneer een gedeelteniet officieel is ‘opgeroepen’, is het aanwezig.

4 Gedeelten moeten mogen blijven• Gedeelten mogen nooit weggestuurd worden.

5 Gedeelten gebruiken de beste keuze die ze hebben• Gedeelten zoeken graag naar mogelijkheden om hun positieve bedoelingen zonder conflicten metandere gedeelten te realiseren. Ze kiezen altijd voor de beste gedragsalternatieven die ze beschikbaarhebben. Wanneer een gedeelte een gedragsalternatief krijgt dat sneller, gemakkelijker en effectieverwerkt, za het dat alternatief gaan gebruiken, hoe lang het ook andere, minder productievegedragingen heeft gebruikt.Via communicatie met gedeelten kunnen we informatie verzamelen die voor het bewuste denken niettoegankelijk was.

15.3. l Oefening: Communiceren met delen2 personen, 5 minuten p.p.Je moet een ‘protocol’ in acht nemen omdat je een deelpersoonlijkheid serieus moet behandelen.Behandel een deel als een vriend van je. Geef het deel een positieve naam, al vertoont het negatiefgedrag. Heet het welkom en bedank het, telkens als je een reactie of een antwoord krijgt. S hoeft niethardop te reageren, mag dat in gedachten doen.• P: “Met welk deel wil je communiceren?”• S identificeert een deelpersoonlijkheid met wie hij wil communiceren. Dit kan een deel zijn dat ervoorzorgt dat je iets wel of niet doet.

• P: “Hoe wil je dat gedeelte noemen?”• S geeft het deel een naam.• P: “Ga naar binnen en begroet dat gedeelte. Wacht rustig af wat voor reactie je krijgt. Het kan een beeldzijn, een stem, een gevoel, een geluid. Wacht even rustig af wat er vanzelf bij je bovenkomt.”

• S begroet het deel, bedankt het voor het contact.• P: “Vraag wat het deel voor je doet. Vraag hem eens wat zijn positieve intentie is, wat wil hij voor jebereiken?”

• S doet dit.• P maakt een afspraak met het deel over veranderingof• P: “Wellicht kan er tussen S en het deel een afspraak gemaakt worden om nog eens op het gesprekterug te komen. Maak dan die afspraak en houd je aan die afspraak!”

• S bedankt deel.Wisselen van rol.


PUNTN

L

71

NLP Practitioner

15.3.2 Oefening: Spatial reframing3 personen 10 min./persoon

Doel2 deelpersoonlijkheden die 50/50 in conflict zijn een gezamenlijk doel laten formuleren.

VoorbereidingEen stoel voor P en een stoel voor S.Een stoel voor elk deel, tegenover elkaar in de ruimte.Meta zit schuin achter P om te assisteren.

GesprekVoorbereiding• Laat S het conflict tussen de delen benoemen.• Laat S beide delen een positief geformuleerde naam geven.• Laat S bepalen waar welk deel zit.• Vraag S wat de positieve intentie van de delen is (wat willen ze allebei voor jou bereiken). Upchunk tot er

eenzelfde positieve intentie is bij beide delen.• P legt uit dat P rechtstreeks met de delen communiceert.

Gesprek met deelpersoonlijkheden• P laat S een volledige VAKO/G weergave van elk gedeelte tonen.• P laat S zich telkens losmaken van een deel (even zichzelf zijn) voor hij naar het andere deel gaat.

1e ronde• Bevestig de positieve intentie van het deel• Wat doet dat voor S?

2e ronde• Wat wil je voor het andere deel doen?• Wat wil je het andere deel geven?

3e ronde• Wat kun je van het andere deel leren?• Wat wil je van het andere deel krijgen?• Hoe zul je weten dat je het krijgt van het andere deel? (Zintuiglijk specifiek signaal).

AfrondingGa na of alle andere, bestaande delen akkoord gaan en er geen enkele objectie is, soort algemenevergadering van deelpersoonlijkheden.• Laat de uiteindelijke overeenkomst vertalen naar een specifiek gedrag.• Laat ze elkaars waarden erkennen, een hand geven of zo.• Laat S dan beide delen - op z’n eigen manier- terug naar binnen brengen.

ResultaatDe delen beginnen onderling en met de hele persoon samen te werken.

Future paceBreng S in reële situatie of fantasie.

Evalueer en wissel van rol.


PUNTN

L

72

NLP Practitioner

16 Neuro Hypnotic Repatterning

De nieuwe techniek van Richard BandlerDe basistechniek van NHR is de gevoel-omdraai-techniek. Deze techniek stelt jou in staat om snelnare gevoelens te neutraliseren en te vervangen door een krachtig goed gevoel.

De eerste stap

• Laat S denken aan een moment wat een naar, vervelend gevoel oproept.• S heeft het niet over de inhoud.• P vraagt waar het nare gevoel zich bevindt.• P laat S het gevoel volgen tot het eind, waarop het weer naar het begin gaat.• P legt uit aan S dat gevoel beweging heeft en gevoelens draaien.

De tweede stap

• S volgt het gevoel en wijst de draairichting aan.• P laat S het gevoel vervolgens een kleur geven.

De derde stap

• P pakt het gevoel bij S en plaatst het uit het lichaam.• S stelt zich het draaiende gevoel voor in de gekozen kleur.

De vierde stap

• P draait het gevoel om (tegengestelde draairichting) en vraagt welke kleur het nu is geworden.• P plaatst daarna het gevoel terug in het lichaam van S en laat het sneller bewegen.

De vijfde stap

• Laat S nu denken aan een moment waarin S heel veel plezier had en verschrikkelijk moest lachen.• Versterk dat gevoel door te spelen met submodaliteiten.• Laat S dan denken aan de situatie in het begin.

ResultaatDe situatie waarmee het begon heeft een ander gevoel en is veranderd.


PUNTN

L

73

NLP Practitioner

17 Communicatiemodel


PUNTN

L

74

NLP Practitioner

18 Logische niveaus


PUNTN

L

75

NLP Practitioner

R en M in de top van de tekeningen staan voor Resultaat en Missie, je kunt er ook ‘spiritualiteit’ neerzetten.De logische niveaus maken het makkelijker om je doelen en gewenste veranderingen behalve op bij-voorbeeld gedragsniveau, ook op het niveau van overtuigingen, identiteit of spiritualiteit te formule-ren.

Principe van het modelHet model van logische niveaus is ontwikkeld door Gregory Bateson en uitgewerkt door Robert Diltsen bestaat uit 6 niveaus. Iedereen leeft tegelijkertijd op de 6 niveaus (bewust of onbewust). Hetmodel gaat ervan uit dat zaken van een niveau doorwerken op de onderliggende niveaus (zowelbekrachtigend als beperkend). Een verandering op het niveau ‘identiteit’ heeft veranderingen op de 4onderliggende niveaus tot gevolg, terwijl een verandering op het niveau van ‘gedrag’ alleen resulteertin veranderingen op het niveau ‘omgeving’. Veranderingen op lagere niveaus kunnen soms ookveranderingen op hogere niveaus teweegbrengen.

VoorbeeldAls je als overtuiging hebt ‘Ik word niet gewaardeerd’, zal dit automatisch zijn weerslag hebben op jecapaciteiten, je gedrag en hoe je op je omgeving reageert.Hoe hoger het niveau waarop de interventie plaatsvindt, des te krachtiger en duurzamer het effect is.De onderste twee niveaus (gedrag en omgeving) zijn uiterlijk waarneembaar. Het volgende niveau(vaardigheden) is deels uiterlijk waarneembaar.Dit model bevestigt de ervaringen dat ongewenst gedrag niet verdwijnt als je alleen de omgeving (anderebaan, andere partner, ander huis et cetera) verandert. Na verloop van tijd za ook in een andere omgevinghetzelfde gedragspatroon weer zichtbaar zijn.

AnalysemodelJe kunt het model op allerlei situaties loslaten:• Hoe praat iemand? Op welk niveau?• Op welk niveau is er een probleem?• Bij welk niveau past welke techniek?

VeranderingenVeranderingen spelen op alle niveaus. Je moet dus aan alle niveaus aandacht schenken tijdens veranderings-processen.


PUNTN

L

76

NLP Practitioner

18.1.1 Oefening: Logical Level Walking3 personen, 20 minuten p.p.Maak in de ruimte een plek voor elk van de logische niveaus. Gebruik de kaarten om de niveaus uit te leggen.Backtrack tijdens het loopje, zo kun je onthouden wat S allemaal antwoordt.M schrijft op de volgende bladzijde de kernwoorden op.• S identificeert een doel dat hij/zij wil bereiken.• P stuurt:• Laat S eerst gronden en zich helemaal ontspannen. Een lichte trance.

Heenweg• “Stap in de omgeving. Waar ben je? Wat zie je?”• “Stap in gedrag. Wat doe je?”• “Stap in vaardigheden. Welke vaardigheden heb je? Wat kun je?”• “Stap in overtuigingen. Welke overtuigingen heb je? Bijvoorbeeld: ik ben iemand die gelooft dat...”• “Stap in identiteit. Wie ben je? Wat is je persoonlijkheid?”• “Stap in missie, Je hebt je doel bereikt. Spreek je doel nogmaals uit.”• “Doe een stap verder dan je missie. Het is nu de dag nadat je je doel bereikt hebt. Ga helemaal in de ervaringalsof je je doel al bereikt hebt. Zie/hoor/voel wat je dan ziet/hoort/voelt.”

• P helpt S om die ervaring te versterken en eventueel te ankeren.

Terugweg• S blijft alsmaar in de toestand dat hij zijn doel bereikt heeft.• S stapt terug over de logische niveaus.• P stuurt S:• “Missie: je hebt je doel bereikt.”• “je stapt in identiteit, waarin je duidelijk maakte dat je iemand bent die ... en ... Moet je daar iets aanveranderen nu je je doel bereikt hebt?”

• P herhaalt bij elk logisch niveau de essenties van de vorige niveaus.• S stapt zo door elk niveau terug en neemt de verschillen waar of krijgt nieuwe inzichten.Feedback en wisselen van rol.


PUNTN

L

77

NLP Practitioner

Heenweg TerugwegOmgeving

Gedrag

Vaardigheden

Overtuigingen

Identiteit

Missie

Doel bereikt:


PUNTN

L

78

NLP Practitioner

19 Richting/oriëntatie (outcome)

Vormvoorwaarden voor gewenste (gemoeds)toestanden of doelen

Onder eigen controleOmdat we alleen onszelf, ons eigen gedrag en onze eigen gevoelens etcetera kunnen beheersen, is hetomgekeerde ook waar. Dat betekent ook dat we niet verantwoordelijk zijn voor het gedrag, de gevoelensetcetera van anderen, De gewenste toestand mag niet afhankelijk zijn van de acties van een andere persoonof situatie. De gewenste toestand moet binnen de controle liggen van degene die die toestand wil bereiken.

Positief geformuleerdOntkenningen werken intellectueel niet zoals ze operationeel werken. Daarom is ‘t het handigst om doelen,resultaten of gewenste gemoedstoestanden positief te formuleren.

Zintuiglijk specifiek gedefinieerd en testbaarDoor de gewenste toestand in minstens de drie voornaamste zintuiglijke systemen zo specifiek mogelijk op teroepen, begint het proces die richting op te gaan. Tegelijkertijd wordt het doel of het resultaat verwerkt in een taaldie het brein beter begrijpt.

Ecologisch verantwoordDe gewenste toestand moet nuttig zijn voor het ecosysteem van het individu. Vraag je bijvoorbeeld af hoe hetnieuwe gedrag of de nieuwe toestand familie, vrienden, banen etcetera zal beïnvloeden.Omdat er voor degene die het gedrag vertoont (al is het een gedrag dat niet bijdraagt aan het behalen van dedoelen) altijd een positieve intentie is, moeten deze positieve elementen behouden worden.

Tijd gespecificeerd

Bepaal exact wanneer je je doel gehaald wilt hebben. Met een datum en eventueel een uur.

MetOPZET je doelen behalen!

‘Kunt u me misschien vertellen welke kant ik op moet?’“Dat hangt er heel erg van af waar je heen wilt.” Zei de Kat.“Dat kan me niet zoveel schelen.” Zei Alice.“Dan doet het er niet toe welke kant je opgaat.” Zei de Kat.


PUNTN

L

79

NLP Practitioner

19.1 Vragen om de huidige toestand naar boven te halen

• Wat is het probleem, precies?• Hoe weet je dat het een probleem is?• Hoe weet je hoe je het probleem hebt?• Hoe weet je wanneer je het probleem hebt?• Hoe weet je met wie je het probleem hebt?• Hoe weet je waar je het probleem hebt?• Wat houdt je tegen om het probleem te veranderen?

19.2 Vragen om de gewenste toestand naar boven te halen

Positief geformuleerd:• Wat wil je, precies?

Tijd• Waar precies wil je dat resultaat bereikt hebben?

Onder eigen controle:• Welke hulpbronnen heb je die je ondersteunen in het realiseren van je outcome?• Welke hulpbronnen heb je nog nodig om je outcome te realiseren?• (Controleer of de hulpbronnen ook binnen de eigen controle liggen.)

Zintuiglijk specifiek gedefinieerd en testbaan• Hoe zul je weten dat je het resultaat hebt bereikt?• Wat zul je zien/horen/voelen/ruiken/proeven nadat je het resultaat hebt bereikt?• Hoe zie je er dan uit? Hoe klink je dan? etcetera. (Laat S het tonen.)

Ecologisch verantwoord:• Wat gebeurt er als je het resultaat bereikt? (gewenste toestand)• Wat gebeurt er niet als je het resultaat bereikt?• Wat gebeurt er als je het resultaat niet bereikt?• Wat gebeurt er niet als je het resultaat niet bereikt?• Wat houd je of krijg je als je het probleem houdt? (bijwinst)• Hoe weet je dat het de moeite waard is om het te behalen?• Waar/wanneer/met wie is het nuttig om dat resultaat niet te bereiken?• Waar/wanneer/met wie is het nuttig om dat resultaat te bereiken?• Hoe zal dit je leven beïnvloeden, je familie, je baan, je bedrijf, je vrienden?• Wat zal er anders zijn als je dit resultaat behaald hebt?


PUNTN

L

80

NLP Practitioner

19.3 Stappenplan om resultaat te bereiken

Resultaat; D.d. resultaat behaald:

Nr. Actie Wat of wie erbij nodig

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Notitie:


PUNTN

L

Proriteit1 2 3

Termijnof tijd �

81

NLP Practitioner

20 Metaforen

Een metafoor is een overdrachtelijke uitdrukkingsvorm waarbij een boodschap wordt verpakt in een verhaalof anekdote.Metaforen maken ons bewust van gebeurtenissen en ze geven op een subtiele manier aan hoe het anderszou kunnen.Een metafoor kun je gebruiken om oplossingen aan te reiken. De oplossingen worden zo gegeven datdegene aan wie je het vertelt er iets in herkent: ze sluiten aan bij zijn belevingswereld. Een metafoor moetook ecologisch verantwoord zijn.

Het werken met metaforen• is niet bedreigend• stimuleert onafhankelijkheid• omzeilt persoonlijke weerstanden• kan verwarrend zijn (dus de ander kan makkelijker in trance gaan)

Recept voor een metafoor• Luister naar het probleem.• Vertaal de informatie naar een andere tijd en een andere plaats.• Kies een hoofdfiguur waar het subject zich mee kan identificeren.• Vertaal het probleem naar het probleem van de hoofdfiguur in het verhaal.• Overdrijf het probleem.• Kies een hulpbronfiguur die voor de oplossing(en) kan zorgen.• Verzin een verhaal/sprookje/anekdote waarin je de hoofdfiguur zijn probleem laat oplossen met behulp

van de hulpbronfiguur (hij kan het).•

20.1.1 Oefening: verhalen vertellen

Gewoon doorvertellenIemand begint met een verhaal, breekt plotseling af en de persoon aan de linkerkant vertelt verder. Ga maareen paar maal rond. Alles mag (elke tijd, mensen, dieren, kort stukje vertellen, wat langer etcetera).

Vertellen met positieve wending gevenIemand begint een verhaal en geeft er een dreigende, angstige of op een andere manier negatief getintewending aan. De linkerbuur gaat verder en probeert een positieve 'oplossende' wending te geven (evt. met'therapeutische' momenten). De volgende laat de boel weer 'ontsporen', 'afglijden', 'in 't slop raken'; depersoon daarnaast verzint weer een positieve wending. Leef je uit.


PUNTN

L

82

NLP Practitioner

21 Time Line

Omdat tijd niets is, gebruiken we de ruimte om tijd te representeren. Het innerlijke besef van tijd geeft sturingaan het in ons brein vastleggen van beslissingen, herinneringen en ervaringen. De manier van opslaan vanherinneringen en de effecten daarvan, beïnvloeden onze overtuigingen, waarden, normen en persoonlijkheid -en dus ons leven.

Dit wil zeggen dat de ervaringen van dit moment voor een groot deel afhangen van de herinneringen die webezitten. Als we de ervaringen van die herinneringen veranderen, veranderen we daarmee de ervaring van nu,In westerse landen wordt tijd als een rechte lijn ervaren. In tropische landen wordt tijd ervaren als iets van nu.Te laat komen is geen ramp, er zijn is al voldoende. Wat vandaag niet lukt, doen we morgen. De toekomst is indeze regio's ook nooit ver weg, misschien 2 weken.De Aboriginals in Australië hebben hun 'dream time', de tijd van vóór het ontstaan van de aarde, en deze tijd iser nog steeds. Dream time is zowel verleden als heden als toekomst en is voor de Abonginals een deel vanhun tijdservaring.

De meeste mensen in westerse landen hebben een Time Line die van links naar rechts loopt of van achterennaar voren. Sommigen hebben een Time Line waarop verleden, heden en toekomst vóór hen ligt, Dit heet danThrough Time'. Als de Time Line door het lichaam loopt, heet dat 'In Time'. Vaak kun je al aan iemandsgebaren zien hoe zijn Time Line loopt. Bij het vertellen over het verleden, heden of toekomst laat de spreker alzien waar voor hem deze tijdslijn ligt.

21.1 Waarvoor gebruiken we de Time Line?Negatieve gevoelens bij herinneringen wegwerkenGebeurtenissen veranderen (vervangen door nieuwe herinneringen)Negatieve emoties uitwissen (schuld, schaamte, bezorgdheid, angst)Beperkende beslissingen verwijderen ('ik ben niet goed genoeg', 'dat leer ik nooit', 'ik ben niet zo'n ...')Genezen van fobieën en trauma's uit het verledenPlannen en mooier maken van de toekomstVanuit je toekomst terugkijken naar het verleden zodat je NU al weet wat je in de toekomst gedaan hebten hoe je het gedaan hebtVeranderen van richting (in time - through time) om iemand zich beter te laten voelen.

Je kunt je een voorstelling maken van een lineaire Time Line. De lijn is in het nu. je kunt overal op de lijnzijn. De lijn die je je voorstelt is jouw lijn. Dat is oké.Stel je eens iets voor wat je gisteren hebt gedaan. Iets van vorige week, vorige maand etc. Waar gaan jegedachten heen; wat ervaar je daar?Een Time Line kan veranderen en je kunt ook meer Time Lines hebben.


PUNTN

L

83

NLP Practitioner

21.1.1. Oefening: Time Line1 personenDeze oefening bestaat uit 3 delen die achter elkaar uitgevoerd worden.

Deel 1: het bepalen van de tijdlijn van S• P laat S denken aan een gebeurtenis nog niet zo Sang geleden, en vraagt S om deze een plek tegeven op een denkbeeldige tijdlijn. Vervolgens doet S hetzelfde met een 2e gebeurtenis wat verderterug in de tijd, en met een 3e gebeurtenis.

• P laat S zich nu 3 toekomstige gebeurtenissen voor de geest halen, eerst dichtbij en dan verder naar detoekomst, na elkaar in de tijd. Ook deze gebeurtenissen geeft S een plaats op een denkbeeldige tijdlijn,

Deel 2: werken met submodaliteiten in de tijdlijn• P vraagt S om de tijdlijn te beschrijven: kleur, vorm, lengte, dikte, breedte. P laat S submodaliteitenveranderen, vraagt of het zo goed is en of S de lijn zo wil laten of- wanneer het niet goed voelt,hoort of eruit ziet - de verandering terug wil draaien.

• P schuift met een gebeurtenis op de tijdlijn en vraagt steeds aan S hoe S dit ervaart. P zorgt ervoordat de eindsituatie op de tijdlijn goed is voor S.

Deel 3: met behulp van de tijdlijn een plezierige gebeurtenis ophalen uit het verleden• P vraagt S of er in de toekomst een gebeurtenis komt die S lastig vindt en wanneer deze zalplaatsvinden.

• Vervolgens laat P S in gedachten een zeer plezierige gebeurtenis uit het verleden ophalen, P laat Shelemaal met deze gebeurtenis associëren en laat S de submodaliteiten beschrijven.

• Terwijl S de ervaring blijft vasthouden, stuurt P S in gedachten over de tijdlijn naar de gebeurtenis inde toekomst waarbij S deze ervaring goed kan gebruiken.

• P laat S de submodaliteiten van de plezierige ervaring uit het verleden op de gebeurtenis in detoekomst zetten, terwijl S in de ervaring blijft.

• P laat S weer naar het heden komen.

Evalueer en wissel van rol.


PUNTN

L

84

NLP Practitioner


PUNTN

L

85

NLP Practitioner

22 Metaprogramma/profiel

22.1 Waarneming

Zintuiglijk kanaalZienHorenVoelen

Primaire belangstellingMensenPlaatsenActiviteitenInformatie/kennisDingen

PerspectiefEigenPartnerWaarnemer

22.2 Motivatiefactoren

MotievenInvloedWaarderingResultaatgerichtheid

RichtingWeg vanNaartoe

ReferentiekaderInternExtern

PlanningstijlOptiesProcedures

22.3 Verwerking van motivatie

Niveau van activiteitPreactiefReactief

VergelijkingOvereenkomstVerschil

ReactieGelijkPolariteit


PUNTN

L

86

NLP Practitioner

SuccesstrategieVisieRealisatieKwaliteitsbewaking

WerkoriëntatieRelatieTaak

22.4 Informatieverwerking

Hoeveelheid informatieGlobaalDetails

DenkstijlAbstractConcreet

WerkstijlTeamspelerIndividualist

Primaire aandachtZorgen voor zelfZorgen voor anderen

TijdoriëntatieVerledenHedenToekomst

TijdskaderLange termijnKorte termijn

OvertuigingskanaalKijkenLuisterenLezenHandelen

OvertuigingsstrategieSkepsisVertrouwen

ManagementstijlZelf en anderenZelfAnderenleder het zijne


PUNTN

L

87

NLP Practitioner

23 Certificeringsdag en huiswerk

Uit je hoofd• De 8 vooronderstellingen• Logische niveaus• Vormvoorwaarden voor een goed geformuleerd doel• Metamodel-overtredingen• Accessing cues• Manieren van rapport maken

DemonstrerenTwee technieken.

MetafoorVertellen of schrijven. Er moet een techniek/interventie verwerkt zijn in de metafoor.

23.1 Huiswerk tussen de blokken

Iets bespreken met iemand anders waarvan je tot nu toe dacht dat je het moeilijk vond.Bijvoorbeeld:• Een gesprek aangaan met iemand die je niet begrijpt.• Een discussie beginnen over iets waarvan je bijna zeker weet dat de ander daar anders over denkt dan• Iets waar je mee zit bespreken met je leidinggevende/partner/,..• Een lastige vraag aan iemand stellen.• De 'irritante' verschillen tussen jou en een ander bespreken zonder die te willen veranderen.• Je leidinggevende vertellen wat je wilt veranderen binnen de organisatie.• Naar iemand toestappen die altijd kritiek op je heeft en het bespreekbaar maken.• Naar iemand toestappen waar jij altijd kritiek op hebt en het bespreekbaar maken.• Iemand met wie je het niet zo goed kunt vinden gaan coachen over iets waarvan jij vindt dat het kan

verbeteren.

Besluit deze week wat je gaat doen en wanneer.Begin met de ander te vertellen dat dit een NLP-huiswerkopdracht is die je jezelf hebt toebedacht.


PUNTN

L

Edwin

Cross-Out

88

NLP Practitioner

Notities


PUNTN

L

89

NLP Practitioner

Notities


PUNTN

L

90

NLP Practitioner

Notities


PUNTN

L

91

NLP Practitioner

Notities


PUNTN

L

92

NLP Practitioner

24 Bijlage (artikel) Een menigte levens"

Subpersoonlijkheden. Het is mogelijk ons bewust te worden van de verschillende elementen die onze per-soonlijkheid vormen, hun aard en doel te begrijpen, hun interacties gade te slaan en hun transformatie te ver-gemakkelijken.

Een van de schadelijkste illusies die ons kunnen verleiden is waarschijnlijk de overtuiging dat we een ondeel-baar, onveranderlijk, innerlijk volkomen samenhangend persoon zijn. We kunnen onze feitelijke veelvormig-heid makkelijk beseffen, wanneer we bedenken hoe vaak we anders tegen iets gaan aankijken, onswereldbeeld veranderen en dat even vlot doen als andere kleren aantrekken. Het leven kan er wisselend uit-zien als een sleur, dans, wedstrijd, avontuur, nachtmerrie, raadsel, carrousel enzovoort. Onze veranderlijkewereldbeelden kleuren onze waarneming en beïnvloeden onze manier van zijn. Voor elk ervan ontwikkelen weeen overeenkomstig zelfbeeld en een stel lichaamshoudingen, gebaren, gevoelens, gedragingen, woorden,gewoonten en overtuigingen. Zo'n hele constellatie van elementen vormt op zich een soort miniatuurpersoon-lijkheid - of laten we zeggen: een subpersoonlijkheid. Subpersoonlijkheden zijn een soort satellieten die naastelkaar bestaan binnen het totaal van onze persoonlijkheid, als een menigte van levens. Elk heeft een eigenstijl en motivatie, vaak opvallend anders dan de andere. Elk van ons is een menigte. Er zijn de rebel en deintellectueel, de verleider en de huissloof, de saboteur en de bewonderaar van schoonheid, de organisator ende bon-vivant - ieder met een eigen mythologie, en allemaal meer of minder comfortabel opeengepakt binneneen enkel persoon. Vaak heerst er allerminst vrede onderling. Zoals Assagioli schreef:

'We zijn geen eenheid; we denken dat vaak, omdat we niet heel veel lichamen en ledematen hebben en deene hand de andere meestal geen klap geeft. Maar symbolisch gezien is dat precies wat er binnen in onsgebeurt. Een aantal Subpersoonlijkheden is voortdurend slaags: impulsen, verlangens, principes, aspiratieszijn in een voortdurende strijd gewikkeld.'

Je tocht begint met het herkennen van je voornaamste Subpersoonlijkheden: als je er meer vertrouwd meeraakt, zal dat je goed helpen bij het kunnen beheersen en uiteindelijk harmoniseren van de energie ervan.

1. Neem een van je belangrijkere karaktertrekken, zienswijzen of drijfveren in gedachten.2. Wees je met je ogen dicht bewust van dit stukje van je, Laat een beeld opkomen dat dit weergeeft -vrouw, man, dier, elf, voorwerp, jezelf in vermomming, een monster of wat ter wereld ook. Probeer niet uitalle macht een beeld te vinden. Laat het spontaan opkomen, alsof je naar een scherm zit te kijken, zonder teweten wat er komt.3. Geef het beeld, zodra het er is, de kans zich aan jou te laten kennen, zonder dat jij ingrijpt of je oordeelklaar hebt. Laat het veranderen als het dat spontaan lijkt te willen en laat het jou eventueel een paar van zijnandere aspecten tonen. Maak contact met de sfeer die eruit spreekt.4. Laat dit beeld nu praten en zich uiten. Geef het daar als het ware de ruimte voor. Probeer vooral debehoeften te achterhalen. Praat ermee. (Ook als jouw beeld een ding is, kan het tegen je terugpraten: in hetrijk der verbeelding kan alles.) Je hebt een subpersoonlijkheid tegenover je: een entiteit met een eigen levenen denkwijze.5. Doe nu je ogen open en schrijf alles op wat er tot nu toe gebeurd is. Geef dan aan dezesubpersoonlijkheid een naam - elke naam die past en waarmee je hem in de toekomst kunt aanduiden: deklager, de artiest, het kreng, Sinterklaas, de scepticus, de cowboy, de onzekere, de octopus, de bink, declown, het kruidje-roer-me-niet, pietje precies, de 'ik had het je toch gezegd' enzovoort.Schrijf ten slotte de karaktertrekken, gewoonten en eigenaardigheden ervan op.6. Nadat je een subpersoonlijkheid hebt aangeduid en uitputtend beschreven, kun je verdergaan met deandere. Maar neem er de tijd voor en werk aan één tegelijk tot je het gevoel hebt dat je klaar bent. Je hoefteigenlijk alleen nog een paar van je belangrijkere trekken, zienswijzen of drijfveren te nemen en steeds destappen 1 tot en met 5 te volgen.Je kunt ook andere Subpersoonlijkheden ontdekken door de verschillende manieren waarop je tegen hetleven aankijkt op een rijtje te zetten, door je gedrag in verschillende situaties te bekijken en door de verschil-lende stijlen waarmee jij jij bent te overpeinzen.


PUNTN

L

93

NLP Practitioner

Door zo je subpersoonlijkheden naar voren te halen, krijg je op een snelle manier een vrij helder beeld van jeinnerlijk ieven. En deze helderheid kan je dan weer vertrouwder maken met al die onbekende gasten diebinnen in je hun eigen feest (of kloppartij) hebben. Als je een subpersoonlijkheid (h)erkent, dan kun je erafstand van nemen en ernaar kijken. In de psychosynthese heet dat 'dis-identificeren'. Omdat we allemaal deneiging hebben ons te identificeren -te vereenzelvigen - met deze of met die subpersoonlijkheid, gaan we |geloven dat we die subpersoonlijkheid zijn. Dis-identificatie bestaat eruit dat je uit deze illusie stapt en terug-keert naar je kern. Vaak gaat dat vergezeld van een gevoel van bevrijding en inzicht. Andere keren gaat het(h)erkennen van een subpersoonlijkheid ook vergezeld van een gezonde schrik of verontrusting. Bijvoorbeeld:'Als ik wel boos mag zijn, hoe moet dat dan?' Weer andere mensen voelen zich, nadat ze een subpersoonlijk-heid hebben (h)erkend, vooral als deze diep ingesleten is, plotseling naakt en weerloos, alsof hun pantser wegis: precies wat er gebeurd is. In alle gevallen echter, ongeacht de eerste emotionele reacties, is er sprake vanmeer realiteitsbesef en daarom meer vrijheid.


PUNTN

L

94

NLP Practitioner

25 Bijlage (artikel): Positieve intentie

Breng licht in de duisternisEen van de belangrijkste en vaak verkeerd begrepen (en daardoor controversiële) uitgangspunten van NLP isdie van de 'positieve intentie'. Eenvoudig gezegd stelt, dit uitgangspunt dat op een of ander niveau elk gedragpositief bedoeld is (of op enig tijdstip was). Anders gezegd: elk gedrag dient of diende een positief doel.

De positieve intentie achter agressief gedrag is vaak 'bescherming'. De positieve intentie van angst is meestal'veiligheid'. Woede kan als positief doel 'het scheppen van grenzen' hebben. Haat kan als positief doel hebben'je tot actie aanzetten'. De positieve intentie achter iets als 'weerstand tegen verandering' kan een groot aantalzaken omvatten, inclusief de wens het verleden te erkennen, te eren ofte respecteren, de behoefte jezelf tebeschermen door je vast te houden aan het bekende en de poging vast te houden aan de positieve ervaringendie je in het verleden had.

Zelfs fysieke symptomen kunnen een positief doel dienen, NLP beschouwt elk symptoom, ook fysiek, als eenbericht dat er iets niet juist functioneert. Fysieke symptomen vertellen je vaak dat er iets uit balans is. Somszijn fysieke symptomen een signaal dat iets aan het helen is.

Soms kan een bepaald ongewenst gedrag of symptoom verschillende positieve intenties dienen. Ik hebgewerkt met mensen die wilden stoppen met roken en bijvoorbeeld ontdekten dat roken verschillende posi-tieve doelen diende. Zij rookten in de ochtend om 'wakker te worden'. Gedurende de dag rookten ze om'stress te verminderen', zich 'te kunnen concentreren' en - tegenstrijdig genoeg - om zich 'te realiseren dat zeademhaalden', Zij rookten 's nachts om 'te ontspannen'. Vaak dient roken om negatieve emoties te verbergen.En, misschien wel het allerbelangrijkste: roken was het enige wat ze 'voor zichzelf deden, om een beetjeplezier in hun leven te brengen.

Een ander basisprincipe van NLP dat verband houdt met positieve intentie, is dat het zinvol is iemands gedragte scheiden van zijn persoon. Dat wil zeggen: de positieve intentie, functie of overtuiging die het gedragveroorzaakt, te scheiden van het gedrag zelf. Met andere woorden, het is respectvoller, ecologischer enproductieverte reageren op de dieptestructuur dan op de oppervlakkige uitdrukking van ongewenst gedrag.Een consequentie van het combineren van dit principe met dat van de positieve intentie is dat, om gedrag teveranderen of zinnige alternatieven te ontwikkelen, de nieuwe keuzen op een of andere manier de positievebedoeling van het vorige gedrag moeten bevredigen. Wanneer er aan de positieve intenties en doelen vaneen ongewenste stemming of symptoom niet tegemoet gekomen wordt, kan, ironisch genoeg, zelfs 'normaal'of'gewenst' gedrag even problematische of ziekelijke resultaten opleveren. Iemand die bijvoorbeeld stopt zichagressief te gedragen, maar geen andere mamnier heeft om zich te beschermen, vervangt slechts het eneprobleem door het andere. Stoppen met roken zonder alternatieven te vinden voor al die belangrijke doelendie roken diende, kan tot een nachtmerrie van nieuwe problemen leiden.

Volgens een ander basisprincipe van NLP, 'volgen en leiden', houdt effectieve verandering in dat je eerst moetvolgen door de positieve intentie achter het bestaande gedrag te erkennen. Leiden houdt dan in dat je deander helpt zijn kaart van de wereld te vergroten om daardoor meer passende keuzen te vinden om die goedebedoelingen te bereiken. Deze keuzen bieden de ander de mogelijkheid de positieve intenties of doelen opeen andere manier te bewaren. Dit is wat de verschillende NLP-herkadenngtechnieken trachten te bewerk-stelligen.

Waarom mensen bezwaar maken tegen het idee van de positieve intentieAan de ene kant lijken het principe van de positieve intentie en de hierboven beschreven benadering vanverandering heel natuurlijk en effectief. Toch heeft de gedachte van de positieve intentie veel kritiek enbelachelijk-makerij teweeggebracht, zelfs bij sommige leden van de NLP-gemeenschap, De bezwaren lopenuiteen van het idee dat het meer theoretisch en filosofisch dan praktisch is, tot de overtuiging dat hetgewoonweg gevaarlijk is.Een van de doelen van dit artikel is ingaan op enkele van deze zorgen.


PUNTN

L

95

NLP Practitioner

De gedachte van positieve intentie is meer filosofisch dan wetenschappelijk. Hij kan niet worden be-wezen.Feitelijk komt het principe van de positieve intentie niet voort uit godsdienstige of romantische idealen, maareerder uit de wetenschappelijke discipline van de systeemtheorie. Het fundamentele uitgangspunt van hetprincipe van de positieve intentie is dat systemen (vooral zelf-organiserende of 'cybernetische' systemen) opaanpassing gericht zijn. Dat wil zeggen dat er een ingebouwde tendens is om sommige belangrijke elementenin het systeem te optimaliseren, om het systeem in evenwicht te houden. Dus is het uiteindelijke doel van alleacties, reacties en gedragingen binnen een systeem: aanpassing, of het was aanpassing binnen de contextwaarin de gedragingen oorspronkelijk werden ontwikkeld.

Het is waar dat je niet objectief kunt bewijzen dat er werkelijk een positieve intentie zit achter een bepaaldgedrag. Dat is waarom het als vooronderstelling wordt beschouwd. Het is iets wat wordt voorondersteld, nietbewezen. Net zo goed als je niet kunt bewijzen dat de kaart het gebied niet is en dat er niet één juiste kaartvan de wereld is. Zij maken deel uit van de kennistheorie van NLP. Zij zijn de basisovertuigingen waarop derest van het model is gebaseerd.

NLP-principes en vooronderstellingen zijn net als de fundamentele concepten van de geometrie vanEuclides.Euclides, bijvoorbeeld, bouwde zijn geometrie op het concept van de punt. Een punt is gedefinieerd als eeneenheid die wel positie, maar geen andere eigenschappen heeft - een punt heeft geen maat, gewicht, kleur ofvorm. Het is natuurlijk onmogelijk te bewijzen dat een punt werkelijk die eigenschappen niet heeft. Als jeechter deze en nog enkele andere vooronderstellingen aanneemt, kun je er een heel meetkundig systeem opbouwen. De gevolgtrekkingen uit dit systeem kunnen dan wat betreft hun samenhang met de fundamentele,maar onbewezen uitgangspunten worden bewezen. Het is belangrijk je te realiseren dat je Euclides' aan-names over de punt niet hoeft te onderschrijven om een meetkunde te bedenken. Er zijn andere soortenmeetkunde die op andere vooronderstellingen zijn gebaseerd. [Meetkundige Eymour Pappert (1980) bouwdezijn fascinerende 'schildpadmeetkunde' voor kinderen, waarbij hij de idee van de punt verving door 'eenschildpad'. Een 'schildpad' is een eenheid die zowel positie als richting heeft.]

Op deze manier is het accepteren van de positieve intentie uiteindelijk een daad van geloof. En in verschil-lende opzichten is de idee van de positieve intentie waarschijnlijk de spirituele kern van NLP.Als we aannemen dat er positieve intenties zitten achter elk gedrag, zullen we ze vinden of creëren, in plaatsvan te wachten op het bewijs dat zulke bedoelingen bestaan.

Als mensen verondersteld worden positieve intenties te hebben, waarom doen ze dan zulke slechtedingen?Een bekend gezegde luidt: 'De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens'. Het hebben van posi-tieve intenties is nog geen garantie voor goed gedrag. Mensen die goede bedoelingen hebben, doen slechtedingen omdat ze een beperkte kaart van de wereld hebben. Problemen ontstaan als de kaart van de wereldvan iemand met goede intenties slechts weinig keuzes biedt om die intenties te bevredigen.

Het is daarom belangrijk het principe van de positieve intentie te beschouwen in relatie tot de andereNLP-leerstellingen. Los van de andere NLP-vooronderstellingen en de NLP-technieken zou het principe vande positieve intentie inderdaad getuigen van een naïef idealisme. Zonder het meesterschap van de NLP-verandertechnieken, -denkinstrumenten, -communicatievaardigheden enz. zou het er niet toe doen of iemandeen positieve intentie had of niet, omdat we sowieso niet in staat zouden zijn z'n aandacht te richten op eennieuw gedrag. Zoals Einstein aangaf: "je kunt een probleem niet oplossen met dezelfde manier van denkendie eraan ten grondslag lag." Het principe van de positieve intentie moet worden gekoppeld aan krachtige eneffectieve creativiteit en aan probleemoplossende vaardigheden.


PUNTN

L

96

NLP Practitioner

Het is ook belangrijk je te realiseren dat mensen slechts voor een bepaald deel van het totale systeem waarze zich bewust van zijn, of waarbij ze zich betrokken voelen, een positieve intentie kunnen hebben. Dusiemand die willens en wetens iets doet wat slecht is voor een ander, heeft vaak een positieve bedoeling voorzichzelf die de ander niet insluit. In feite stamt het. concept van de 'negatieve intentie' waarschijnlijk uit ditsoort ervaring.

De positieve intentie achter het geloof in negatieve intenties en het verwerpen van de gedachte van positieveintentie, is ongetwijfeld 'bescherming'. Mensen die de gedachte van positieve intentie verwerpen, zijn vaakbang naïef te zijn of te lijken. Zij voelen zich vaak niet in staat iets te veranderen. Zonder het meesterschapvan passende NLP-vaardigheden blijven mensen gewoon zitten met het gevoel: 'Als zij werkelijk positieveintenties hadden, zouden ze nu wel veranderd zijn'.

Het is echter belangrijk het principe dat mensen gedreven worden door positieve intenties, niet te verwarrenmet de notie dat mensen altijd in staat zijn het belang van anderen of van de rest van het systeem in de gatente houden.Het feit dat anderen positieve intenties hebben, maakt hen niet automatisch wijzer of in staat tot onbaatzuch-tigheid; dat zijn de gevolgen van intelligentie, vaardigheid en hun kaart van de wereld. Adolf Hitler had eensterke positieve intentie voor dat deel van het systeem waar hij zichzelf mee identificeerde.

Een overvaller die rooft en misschien zelfs doodt om geld te krijgen, heeft een positieve intentie voor zichzelf,maar kan zich niet vereenzelvigen met het slachtoffer. De Europese pioniers die Amerikaanse indianenvadersen hun gezinnen doodden teneinde hun eigen gezinnen te beschermen, hadden een positieve intentie, maarbeperkte keuzes. In hun kaart van de wereld waren die 'rode duivels' geen mensen. De indiaanse krijgers dieEuropese vaders en hun gezinnen doodden om hun jachtgronden te verdedigen hadden een sterke positieveintentie, maar beperkte keuzes. Beiden misten ze de vaardigheid op effectieve wijze met elkaar te communi-ceren, en hun kaarten van de wereld stonden hen niet toe de culturele verschillen tussen hen te waarderen enermee om te gaan.

Praat het accepteren van het feit dat gedrag voortkomt uit een positieve intentie, dat gedrag nietgoed?Het feit dat er achter sommige daden of symptomen een positieve intentie zit, rechtvaardigt dat gedrag nogniet of maakt het acceptabel of oké. Het principe van de positieve intentie geeft eerder aan wat nodig is omvoortdurend in staat te zijn bepaald gedrag te veranderen of een symptoom of weerstand op te lossen. Hetprincipe van de positieve intentie richt zich meer op zaken als verandering, helen en ecologie, dan opmoraliteit, of rechtvaardigheid. Het gaat meer over toekomst dan over verleden. Het principe van de positieveintentie stelt vooral dat helen of 'geassocieerde correctie' inhoudt dat er meer keuzes voor iemands verarmdemodel van de wereld worden toegevoegd. Deze nieuwe keuzes moeten in staat zijn de positieve intenties ofdoelen die iemand bewust of onbewust heeft, te bevredigen zonder de negatieve of ziekelijke gevolgen vanhet ongewenste gedrag of symptoom.

Maar ik kan geen positieve intentie vinden in sommig gedrag.Positieve intenties zijn niet altijd bewust of overduidelijk. Omdat we niet gewend zijn te denken in termen vanpositieve intenties, is het soms moeilijk ze zonder meer te vinden. Daardoor vinden we het gemakkelijker terugte vallen op andere verklaringen voor een gedraging of een symptoom. Maar als je erop gericht bent ze te vin-den en je zoekt ver genoeg, zullen ze er zijn.

Soms is de intentie of de dieptestructuur ver verwijderd van het oppervlakkige gedrag. In die gevallen kan hetverband tussen intentie en gedrag tegenstrijdig lijken. Ik heb bijvoorbeeld gewerkt met suïcidale mensen wierintentie was 'vrede bereiken'. Ouders straffen hun kinderen soms lijfelijk of misbruiken ze zelfs om 'te latenzien dat ze van ze houden'. Het mysterie van het ogenschijnlijk tegenstrijdige verband tussen de positieveintentie en het gedrag dat hiervan het gevolg is, igt in gebeurtenissen uit het verleden en het model van dewereld waarin het verband werd gelegd.


PUNTN

L

97

NLP Practitioner

Een ander gevolg van het combineren van het principe van de positieve intentie met andere NLP-vooronder-stellingen is dat elk gedrag, onverschillig hoe duivels, idioot of bizar het lijkt, de best beschikbare keus op datmoment in de tijd voor iemand was, gezien zijn of haar model van de wereld. Dat wil zeggen: elk gedrag wordtof werd beschouwd als noodzakelijk en juist (vanuit het gezichtspunt van de dader) binnen de context waarinhet werd ontwikkeld. Wat echter vaak gebeurt, is dat de positieve intentie waarvoor het gedrag werd ontwik-keld niet langer gediend wordt door het gedrag. De positieve intentie voor wraak is vaak oorspronkelijk zakenrechtzetten met de bedoeling ze te helen. In plaats daarvan ontstaat er een nooit aflatende of escalerendevete (zoals tussen de Hatfields en de McCoys). Om de situatie werkelijk te helen is het nodig de cirkel tedoorbreken door een manier te vinden die verschilt van datgene wat het probleem veroorzaakt.

Wat belangrijk is om te onthouden: zelfs al is de situatie waarin de ongewenste reactie werd gevormd nuachterhaald, de positieve intentie erachter of het doel dat het moest dienen kan nog steeds geldig zijn enbelangrijk om te erkennen en aan te pakken.

Wat nu, als ik geen positief doel in het verleden kan vinden?In sommige situaties maakte de positieve functie van een symptoom of een gedrag geen deel uit van de oor-spronkelijke omstandigheden, maar ontwikkelde die zich later meer als 'ziektewinst'. Iemand heeft misschiennooit de bedoeling gehad lijfelijk ziek te worden, ontving niettemin een heleboel belangstelling en verlichtingvan zijn of haar verantwoordelijkheden toen hij of zij ziek werd. Deze aandacht en ondersteuning, die werdenontvangen als positief bijproduct van de ziekte, konden ziektewinst worden en daarmee een onbalans iniemands normale leven aangeven die moet worden aangepakt. Als daar niet op de juiste wijze mee wordtomgegaan, is de kans groot dat zo iemand terugvalt.

Maar als ik mensen op prima alternatieven wijs, nemen ze die niet altijd aan.Het is belangrijk om je nu te realiseren dat er een subtiel maar belangrijk verschil is tussen alternatieven enkeuzes. Alternatieven staan buiten je. Keuzes zijn alternatieven die een deel van je kaart zijn geworden. Jezou iemand heel veel alternatieven of mogelijkheden kunnen geven, maar ze zouden geen werkelijke keushebben. Keus betekent dat je over de capaciteiten en de signalen uit je omgeving beschikt om in staat te zijninnerlijk de juiste mogelijkheid te kiezen.

In NLP wordt het ook beangrijk gevonden dat iemand over meer dan één ander alternatief naast hetsymptoom of het ongewenste gedrag beschikt. Er is een NLP-uitdrukking die luidt: 'Eén keuze is geen keuze.Twee keuzen vormen een dilemma. Pas als je over drie mogelijkheden beschikt, ben je in staat werkelijk tekiezen'.

Wat nu als iemand toegeeft over meerdere keuzen te beschikken en toch hetzelfde blijft doen?Wat vaak verwarrend is voor mensen bij het principe van de positieve intentie, is dat het lijkt of iemand toch'beter zou moeten weten'. Hij zou toch de intelligentie of de volwassenheid moeten hebben om anderealternatieven te gebruiken om het gewenste doel te bereiken. Het is niet ongewoon voor mensen als zetelkens weer zeggen dat ze weten dat iets niet goed voor ze is, of voor het bereiken van wat ze werkelijkwillen of van plan zijn, en toch in hun gedrag volharden.

De invloed van gebeurtenissen uit het verleden strekt zich vaak uit voorbij de specifieke herinnering aan eenspeciale situatie. Onder bepaalde omstandigheden kunnen gebeurtenissen veranderde bewustzijnsniveausveroorzaken die leiden tot een 'splitsen van het bewustzijn' en wel op zo'n manier dat een deel van iemandsdenkproces gedissocieerd wordt van de rest. Dit gedissocieerde deel van het bewustzijn, dat Freud een'tweede bewustzijn' noemde, zou ideeën kunnen vormen die heel intens zijn, maar 'afgesneden van degeassocieerde communicatie met de rest van de inhoud van het bewustzijn'.

Vanuit het NLP-perspectief zweven mensen altijd tussen verschillende niveaus van bewustzijn. Er is een groteverscheidenheid aan stemmingen die het zenuwstelsel kan bereiken. In feite is het vanuit het NLP-perspectiefzinvol en nuttig om 'delen' te hebben. In omstandigheden die een hoge graad van presteren vereisen, brengenmensen zich vaak in een stemming die verschilt van hun 'normale staat van bewustzijn'.


PUNTN

L

98

NLP Practitioner

Bepaalde taken vereisen dat mensen hun lichaam en geest op een speciale manier gebruiken. Bijvoorbeeldprestaties in de atletiek, barensweeën en geboorte en zelfs taken die een hoge mate van concentratievereisen - zoals bij operaties - gaan vergezeld van een bijzondere gemoedstoestand. De ideeën, inzichten engedachten die tijdens deze situaties optreden kunnen gemakkelijker met elkaar geassocieerd worden danervaringen die voorkomen bij andere gebeurtenissen. Dit soort proces is een van de manieren die wij eropnahouden om niet overweldigd te worden door de enorme hoeveelheid ervaringen die we hebben.

De mate van invloed van een bepaald deel hangt af van het niveau waarop het gevormd werd. Sommigedelen bevinden zich meer op het niveau van vaardigheden, zoals een 'creatief deel', een logisch deel' of een'intuïtief deel'. Andere delen bevinden zich meer op het niveau van overtuigingen en waarden, zoals het deeldat 'meer waarde hecht aan gezondheid dan aan succes', of een deel dat gelooft dat 'gezin belangrijker is danloopbaan'. Weer andere kunnen zich op het niveau van identiteit bevinden, zoals het 'volwassenendeel'tegenover het 'kinddeel'.

Verscheidene delen kunnen verschillende intenties, doelen en capaciteiten hebben, die al of niet verbondenzijn met andere delen van iemand en met zijn of haar normale staat van bewustzijn. Dus, terwijl één deel vaniemand iets kan begrijpen, kan een ander deel dat misschien niet. Eén deel van iemand kan geloven dat ietsbelangrijk is, terwijl een ander deel kan denken dat dit onnodig is. Als gevolg hiervan kan iemand verschei-dene delen hebben met verschillende intenties. Die intenties kunnen met elkaar in conflict komen of leiden totgedragingen die bizar en irrationeel zijn voor anderen en zelfs voor een deel van iemands eigen bewustzijn.

Met andere woorden: het feit dat het 'normale bewustzijn' van iemand andere keuzes herkent, betekent nogniet dat het 'tweede bewustzijn', dat het gedrag veroorzaakt, die keuzes begrijpt of accepteert. Een symptoomis pas volledig herkaderd als het deel van iemand dat de ongewenste reactie veroorzaakt is geïdentificeerd,de positieve intentie achter die reactie is begrepen en erkend, en als andere effectieve keuzes om diepositieve intentie te bereiken verinnerlijkt zijn door dat deel. (Het hoe van het voeren van die communicatie isgedetailleerd beschreven in een aantal NLP-boeken zoals 'Roots of NLP', 'Frogs into Princes', 'Solutions','NLP Volume 1' en 'Reframing').

Zeg je dat er niet zoiets als 'kwaad' bestaat?Het begrip 'kwaad' is zeker oud. Toch, wellicht voor sommigen onder ons verrassend, heeft het niet altijdbestaan als essentieel deel van het menselijk bewustzijn. In zijn boek 'The Origin of Consciousness in theBreakdown of the Bicameral Mind' (1976) wijst Julian jaynes erop dat verwijzingen naar het begrip van het'kwaad' pas tegen 1200 voor Christus in Griekse, Egyptische of Hebreeuwse geschriften of kunstvoorwerpenverschijnen. Volgens Jaynes moest door mensen, om op het begrip van het 'kwaad' te komen, worden waar-genomen dat hun gedrag voldoende los was van de wil van de verschillende goden die hen controleerden,om een 'eigen vrije wil' te hebben. Het was pas met de komst van voortdurend contact en interactie tussenvolkeren met verschillende culturen en de daaruit voortvloeiende overtuiging dat de verschillen in menselijkgedrag voortkwamen uit hun innerlijke gedachten en wil, dat ideeën ais 'bedrog' en 'kwaad' naar bovenkwamen.Zonder individueel bewustzijn en wil kan er geen sprake zijn van intentie, positief noch negatief. Het lijkt eropdat, historisch gezien, het begrip van 'kwaad' ontstond uit onze worsteling om ons eigen interne programma tebegrijpen en te accepteren.

Zelfs in de vroegste tijden werd 'kwaad' echter geassocieerd met 'duisternis' en 'goed' met 'licht'. Verderfelijken schadelijk gedrag komt van 'duisternis'. Liefdevol en genezend gedrag komt van 'licht'. Deze metafoor pastprima bij het NLP-begrip van positieve intentie. Positieve intenties zijn als het licht. Hun doel is verlichting enwarmte op de wereld brengen. Symptomen en ongewenst gedrag komen voort uit de duisternis: de plekkendie het licht niet kan bereiken.


PUNTN

L

99

NLP Practitioner

Het is erg belangrijk je te realiseren dat duisternis echter geen kracht is, het is meer de afwezigheid van licht.Licht kan in de duisternis schijnen, maar duisternis kan niet in het licht 'schijnen'. De relatie tussen licht en deschaduw die het werpt is er dus geen van een worsteling tussen elkaar tegenwerkende krachten. De vraag is:'Wat houdt het licht tegen?' en 'Hoe kunnen we licht krijgen waar dat nodig is?'

Vanuit een NLP-perspectief gezien, ontstaat duisternis door een verengde kaart van de wereld, of iets in datmodel van de wereld dat het licht van de positieve intentie belemmert en een schaduw werpt. Veranderingontstaat door 'het verwijden van de lensopening' van iemands kaart van de wereld, of door het vinden entransformeren van obstakels voor het licht - niet door de schaduw aan te vallen. Volgens NLP ontstaanobstakels voor het licht, uit belemmerende overtuigingen, of 'gedachtenvirussen' in onze geestelijke kaart vande wereld. Deze obstakels doen zich, typisch genoeg, voor als overtuigingen en aannames die lijnrecht staantegenover de basis-NLP-vooronderstellingen.

Ga bijvoorbeeld maar eens na hoe gemakkelijk het is conflicten en geweld te veroorzaken door de volgendeovertuigingen te volgen: 'Er is maar één echte kaart van de wereld. Zij (de vijand) hebben de verkeerde kaartvan de wereld - ik/wij heb(ben) de enig juiste. Zij hebben slechte intenties, zij willen ons kwetsen. Zij zijn niet instaat tot veranderen - ik/wij heb(ben) alles wat ik/wij kon(den) geprobeerd. Zij maken geen deel uit van onssysteem; zij verschillen fundamenteel van ons.'

Deze overtuigingen bij elkaar hebben zonder enige twijfel aan de wieg gestaan van elke wandaad die in degeschiedenis van de mensheid is gepleegd. Het fundamentele 'licht' en de genezende kracht van NLP komtvoort uit haar verplichting een ander stel vooronderstellingen aan te kweken:'Wij zijn een systeem dat. deel uitmaakt van een veel groter geheel. Dit geheel is fundamenteel gericht opherstel en aanpassing. Daarom worden we allemaal gemotiveerd door goede bedoelingen. Onze kaarten vande wereld zijn echter beperkt en leveren ons niet altijd alle mogelijke keuzes. Desondanks zijn wij in staat teveranderen en op het moment dat we een werkelijk uitvoerbare mogelijkheid zien, zullen we die automatischnemen. Het gaat erom in staat te zijn je model van de wereld te vergroten om daarmee andere keuzes envaardigheden ter bescherming en wijsheid te krijgen en anderen te helpen hetzelfde te doen.'


PUNTN

L

100

NLP Practitioner

26 Bijlage: NLP-woordenlijst(Vertaald uit 'Time for a change', Richard Bandler)

Accessing cues (toegangssignalen)Subtiele gedragingen die aangeven welk zintuiglijk representatiesysteem wordt gebruikt bij het denken.Typische toegangsignalen zijn oogbewegingen, houding, ademhaling, stemgebruik (toon en tempo), gebaren.

Anchoring (ankeren)Het proces waarin een interne reactie wordt geassocieerd met een externe stimulus (zoals de klassiekeconditionering), zodat de reactie snel en soms onopvallend kan worden opgeroepen.

Auditory (auditief)Heeft te maken met geluid of het hoorzintuig.

Behaviour (gedrag)Die specifieke fysieke acties en reacties waarmee wij op andere mensen en op onze omgeving inwerken.Behavioural flexibility (flexibiliteit in gedrag)De vaardigheid om je eigen gedrag te veranderen om zodoende een reactie aan iemand anders te kunnenontlokken.

Belief (overtuiging)Generalisatie waar je veel waarde aan hecht over (l) oorzaak, (2) betekenis en (3) grenzen in (a) de wereldom ons heen, (b) ons gedrag, (c) onze capaciteiten en (d) onze identiteit.Overtuigingen functioneren op een ander niveau dan de concrete realiteit en doen dienst om onze perceptievan de realiteit te interpreteren en te leiden. Vaak door ze te koppelen aan onze criteria voor waarden ennormen. Het is bekend dat overtuigingen zeer moeilijk te veranderen zijn met de typische regels van logisch ofrationeel denken.

Calibration (kalibreren)Het herkennen van onbewuste, non-verbale reacties van iemand anders tijdens een interactie door waar-neembare reacties te koppelen aan interne reacties.

Calibrated loop (gekalibreerde lus)Onbewuste communicatiepatronen waarbij het gedrag van een persoon een specifiek gedrag bij een anderepersoon oproept.

ChunkingHet organiseren van informatie in grotere of kleinere delen. Bij up chunken ga je naar een hoger, abstracterniveau, bij down chunken ga je naar een specifieker en concreter niveau, en bij lateraal chunken zoek je naarandere voorbeelden op hetzelfde niveau.

Congruence (congruentie)Als al je interne overtuigingen, strategieën en gedragingen helemaal overeenstemmen en gericht zijn op hetbereiken van een gewenste situatie.

ContextDe context is het kader waarbinnen zich een specifieke situatie voordoet. De context bepaalt vaak hoe eenspecifieke ervaring of gebeurtenis wordt geïnterpreteerd.


PUNTN

L

Edwin

Cross-Out

Edwin

Replacement Text

l

101

NLP Practitioner

Criteria (criterium)De normen en waarden die iemand gebruikt om beslissingen te kunnen nemen of een oordeel te kunnengeven.

Deep structure (dieptestructuur)De zintuiglijke structuren (bewust en onbewust) die mensen gebruiken om hun gedrag te organiseren en testuren.

Environment (omgeving)De externe context waarin we ons gedragen. Onze omgeving is datgene wat we buiten onszelf ervaren. Het isniet een deel van ons gedrag, maar meer iets waarop we moeten reageren.

Four Tuple (vierschaar)Een stenomethode die wordt gebruikt om de structuur van een bepaalde ervaring te noteren. Het conceptvan de vierschaar houdt in dat elke ervaring bestaat uit een combinatie van de vier primaire representatie-systemen: VAKO/G (V=Visueel, A=Auditief, K=Kinesthetisch en O/G=Olfactoir/Gustatoir).

Future pacing (afstemmen op de toekomst)Het proces waarin mentaal een voorstelling wordt gemaakt van een toekomstige situatie om zeker te stellendat het gewenste gedrag in de toekomst automatisch en op een natuurlijke manier plaatsvindt.

Gustatory (gustatoir)Heeft te maken met smaak en proeven.

Installation (installeren)Het mogelijk maken dat iemand een nieuwe strategie of nieuw gedrag verwerft. Een nieuwe strategie kangeïnstalleerd worden door een combinatie van ankeren, toegangssignalen, metaforen en future pacing.

Kinaesthetic (kinesthetisch)Heeft te maken met gevoel. In NLP wordt de term kinesthetisch voor allerlei soorten gevoel gebruikt, zoalsemoties, inwendige gevoelens en uitwendige gevoelens.

MetamodelEen model ontwikkeld door John Grinder en Richard Bandier, waarin categorieën taaipatronen wordengeïdentificeerd die problematisch of dubbelzinnig kunnen zijn.

Meta program (metaprogramma)Het niveau van interne programma's die bepalen hoe je je ervaringen organiseert, oriënteert en chunkt.Ze zijn meer abstract dan onze specifieke strategieën voor denken en definiëren onze algemene houding tenopzichte van een bepaald onderwerp en niet zozeer de details van ons denkproces.

Metaphor (metafoor)Een metafoor is een overdrachtelijke uitdrukkingsvorm waarbij een boodschap wordt verpakt in een verhaal ofanekdote.

Modelling (modelleren)Het proces van observeren en in kaart brengen van succesvol gedrag en strategieën van andere mensen.

Neuro-Linguistic Programming™ (Neuro-Linguïstisch Programmeren)Een gedragsmodel en een verzameling specifieke vaardigheden en technieken ontwikkeld door Grinder enBandler in 1975. Gedefinieerd als de studie van de structuur van subjectieve ervaring. NLP bestudeert depatronen of de programmering die gecreëerd wordt door de interactie tussen de hersenen (neuro), de taal(linguïstisch) en het lichaam dat zowel effectief als niet-effectief gedrag produceert.De vaardigheden en technieken ontstonden door de patronen van uitmuntendheid in diverse vakgebieden vanprofessionele communicatie zoals psychotherapie, bedrijfsleven, hypnose, rechten en educatie te bestuderenen te modelleren (na te doen).


PUNTN

L

102

NLP Practitioner

Olfactory (olfactoir)Heeft te maken met geur en ruiken.

Outcomes (resultaten)Resultaten of gewenste toestand die een persoon of organisatie wil bereiken.

Pacing (afstemmen)Een methode die wordt gebruikt orn snel rapport op te bouwen door je eigen gedrag af te stemmen op hetgedrag van degene met wie je communiceert.

Parts (deelpersoonlijkheden)Het symbolisch benoemen van onafhankelijke gedragsprogramma's en -strategieën.Deel- of subpersoonlijkheden waarmee je je identificeert.

Predicates (termen of gezegdes)Proceswoorden (zoals werkwoorden, bijwoorden en bijvoeglijke naamwoorden) die iemand gebruikt- om eenonderwerp te beschrijven. In NLP worden predikaten gebruikt om te achterhalen welk representatiesysteemiemand op een bepaald moment gebruikt om informatie te verwerken.

Quotes (citaten)Een manier van praten waarin je de boodschap die je wilt overbrengen vertelt alsof iemand anders het gezegdheeft.

RapportHet tot stand brengen van vertrouwen, harmonie en samenwerking in een relatie.

Reframing (herkaderen)Een proces dat bij NLP gebruikt wordt waarbij problematisch gedrag wordt gescheiden van de positieveintentie van het gedeelte dat verantwoordelijk is voor dat gedrag. Nieuwe keuzes voor gedrag worden bepaalddoor het deel dat verantwoordelijk is voor het oude gedrag de verantwoording te laten nemen om een andergedrag te vertonen met dezelfde positieve intentie en zonder het probleemgedrag.

Representational system (representatiesysteem)De vijf zintuigen: zien, horen, voelen, ruiken en proeven.

Secondary gain (bijwinst)Schijnbaar negatief of problematisch gedrag dat eigenlijk een positieve functie heeft op een ander niveau.Bijvoorbeeld een roker die rookt omdat hem dat een bepaald zelfbeeld oplevert of dat hem helpt ontspannen.

State (toestand)De totale mentale en fysieke conditie van waaruit iemand handelt.

Strategy (strategie)Een specifiek geheel van mentale stappen en gedragingen die tot een bepaald resultaat leiden. In NLP is hetbelangrijkste aspect van een strategie het representatiesysteem dat gebruikt wordt om specifieke stappen uitte voeren,

Submodalities (submodaliteiten)De specifieke zintuiglijke kwaliteiten die door de zintuigen worden waargenomen. Visuele submodaliteiten zijnkleur, vorm, beweging, helderheid, diepte et cetera. Auditieve submodaliteiten zijn volume, toonhoogte, tempoet cetera, Kmesthetische submodaliteiten zijn druk, temperatuur, samenstelling, locatie et cetera.


PUNTN

L

103

NLP Practitioner

Surface structure (oppervlaktestructuur)Alles wat gezegd wordt. De woorden of de taal die gebruikt worden om iets te beschrijven of die betekenisgeven aan een primaire zintuiglijke representatie die in je brein is opgeslagen.

Synaesthesia (synesthesie)Overlappingen tussen twee representatiesystemen die gekarakteriseerd kunnen worden door fenomenenzoals 'zien-voelen', waarbij een persoon het gevoel ontleent aan wat hij ziet en 'horen-voelen'-circuits, waarbijde persoon het gevoel ontleent aan wat hij hoort, Alle zintuigen kunnen zo gecombineerd worden.

TOTEDit model is ontwikkeld door Miller, Galanter en Pribram. De term staat voor de reeks Test-Operate-Test-Exiten beschrijft de basis feedbacklus die wordt gebruikt om plannen en gedrag te sturen.

Transderivational search (transderivationeel zoeken)Normaal gesproken een onbewust en automatisch zoekproces in je opgeslagen herinneringen en mentalerepresentatie om de ervaringen waarvan het huidige gedrag is afgeleid te vinden.

Translating (vertalen)Het opnieuw formuleren van woorden uit het ene representatiesysteem naar het andere.

Utilization (benutten)Een techniek waarbij een specifieke strategie of gedragspatroon van iemand wordt overgenomen om dereacties van de ander te beïnvloeden.

Visual (visueel)Heeft te maken met zien, kijken.

Well-formedness conditions (vormvoorwaarden)De combinatie van condities waaraan iets moet voldoen om een effectief en ecologisch verantwoord resultaatte kunnen behalen. In NLP voldoet een doel aan de vormvoorwaarden als het: (1) positief geformuleerd is (2)zintuiglijk specifiek gedefinieerd en testbaar is (3) op eigen initiatief kan worden ondernomen en gehandhaafddoor de persoon die het doel wil bereiken (4) de positieve effecten van de huidige situatie behouden blijven en(5) de context past binnen de externe ecologie.


PUNTN

L

104

NLP Practitioner


PUNTN

L

NLP Practitioner™ -...

Documents

Transcript of NLP Practitioner™ -...