Nije enerzjie foar Fryslân

Samen op naar 16% duurzame energie in 2020

Gegevens : CO2 monitor, CBS, AGNL, ECN, KEMA, Min EL&I e.a.. Verwerkt i.o.m. : PDF, Energy Valley,

Ekwadraat, Provincie Fryslân, AGNL e.a.. Zie separate berekening en verantwoording.

“Ons Friese platteland en onze steden zijn ons dierbaar.

Wij willen, ondanks de krimp, wonen in leefbare dorpen

en zorgen voor een duurzame toekomst in Fryslân

voor onze kinderen en kleinkinderen.

Wij willen onafhankelijk zijn van grijze stroom.

Dat kunnen wij samen in Fryslân; Duurzame energie

van en voor Friezen”.

Inhoudsopgave

Energie in Nederland

Energie in Fryslân

(Hoe) halen we de doelstelling ?

Ambities duurzame energie

Europa: 20% duurzame energie in 2020

Nederland: 16% duurzame energie in 2020

Fryslân: 16% duurzame energie in 2020

Bron: CBS, juni 2012

Bij huidige koers NL:

8% hernieuwbaar in 2020

Finaal verbruik: van/bij eindgebruikers, uit het stopcontact / tank

188

2207

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

Fin

aa

l ve

rbru

ik N

L (

PJ

)

Hernieuwbare energie NL Energetisch finaal verbruik

Bron: CBS, juni 2012

Nederland 2012: onderverdeling 4% hernieuwbaar

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

Biomassa

Windenergie

Bodemenergie

Zonne-energie

Buitenluchtwarmte

Waterkracht

16% betekent ruim 3 x zo veel als nu

Totaal verbruik 2020: 2100 – 2500 PJ / jr (1)

16% hernieuwbaar : 336 – 400 PJ / jr (2)

Dit betekent 2,5 – 3 x het totale hernieuwbare aanbod van 2011

2012 2020

(1) Afhankelijk van de stijging en de besparing van het energieverbruik

(2) Deze cijfers zijn gebaseerd op basis van netto productie. Netverliezen en verliezen bij de productie zijn niet meegenomen

x 3

De technieken tot 2020 (en verder….)

2012 2020

Hout-

verbranding

Wind

Zon

Geothermie

WKO

Slib / mest

Co-vergisting

Getijden

Blue Energy

Energie opslag

2030

Biodiesel / -ethanol

Vergassing / Pyrolyse

Wat kost fossiele energie?

Bron 1: ECN / KEMA, advies SDE 2013

Bron 2: Europese Commissie

Moderne kolencentrale met rookgasreiniging 4 ct/kWh

Gascentrale: 4,5 ct/kWh (1)

Maatschappelijke kosten (2) 3 – 6 ct/kWh

Totale kosten fossiele energie 7 – 10,5 ct/kWh

Wat kost duurzame energie in 2012?

Bron: ECN / Kema, advies SDE 2013

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

Wind op land/meer Zon Wind op zee

€ct

/ kW

h

Kostprijs per kWh Elektriciteit

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

Biogas Biomassa Aardwarmte Zonthermisch

€ct

/ kW

h

Kostprijs per kWh Als voor de warmte wordt

betaald

Prognose kosten duurzame energie

Bron: Sociaal Economisch Onderzoek (UvA), juli 2010

“Investeren in een schone toekomst” i.o.v. Regieorgaan Energietransitie

Voor doelstelling Nederland is nodig:

Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk

x 4

Nederland

nodig als 16% doelstelling 2020

alleen met dit type energie

Huidig aantal Aantal maal huidig aantal

Hectare zonnepanelen 114.795 412 (3) 279

Aantal windmolens 6.222 1.882 (1) 3 (4)

Aantal vergisters 8.954 234 (2) 38

1. http://windenergie.nl/onderwerpen/cijfers (Wind)

2. www.b-i-o-.nl (vergisting)

3. http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=7516&D1=0&D2=0-2,5,10,14,22,26-30,35,38,43&D3=0&D4=l&HDR=T&STB=G1 (Zon)

4. Op basis van de nieuwe generatie windmolens en 3.000 vollasturen

16% foar Fryslân

Het verbruik van Fryslân

Bron: KNN, Rapport Duorsume enerzjie yn Fryslân, 2010

Totaalverbruik: 62 PJ (2,5% van landelijk verbruik)

Groei wordt verdisconteerd met besparing = > doel: 9,9 PJ duurzaam Doelstelling 16% hernieuwbaar in 2020

Aardgas

Transportbrandstof

Electriciteit

Zon PV 0%

Zon thermisch 1%

Wind 31%

Biogas verstromen 9%

REC Harlingen Elektisch

4%

REC Harlingen Warmte

50%

Hout Kachel / WKK 5%

Zon (6 MWP)

Zon thermisch

Wind

Biogas verstromen

REC Harlingen Elektisch

REC Harlingen Warmte

Hout Kachel / WKK

Fryslân 2012: onderverdeling 4,8 PJ hernieuwbaar

Wat is nodig voor 9,9 PJ ?

Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk Op dit moment staan er 29 vergister in Fryslân.

Echter staan een aantal vergisters stil, of hebben een lagere productie.

Zodoende zijn 20 vergisters opgenomen in deze calculatie. Bij 29 vergisters is het aantal: 9,1x

Fryslân

Indien alleen

met dit type

energie

Huidig aantal

Fryslân Aantal maal

huidig aantal

Hectare zonnepanelen 3.382 ha 9 ha 356

Aantal windmolens 183 ‘nieuw’ 322 ‘oud’ 0,6

Aantal vergisters 264 20(1) 13,2

Wat is mogelijk ? 2012 2020

Bijdrage (in PJ) per type duurzame energie Huidig Technisch

Maximum Financieel

Realistisch Beleid

Zon (PV / thermisch) 0,05 13,4 2,7 2,0

Wind (op land) 1,4 10,8 10,8 5,7

Energie uit afvalverbranding 2,5 2,5 2,5 2,5

Biogas 0,5 8,3 1,6 1,6

Hout 0,2 0,4 0,4 0,0

Restwarmte 0,1 0,9 0,2 0,3

Geothermie 0,0 1,4 0,6 0,0

Totaal duurzaam in Fryslân 4,8 37,7 18,6 12,0

Aandeel duurzame energie in verbruik

8%

61%

30%

19%

Doelstelling duurzame energie

9,9 9,9 9,9 9,9

Tekort/Overschot tov doelstelling -5,2 27,8 8,7 2,1

Bron: diverse bronnen, zie ‘toelichting Nije Enerzjie foar Fryslân’

Fryslân: Yes, we can !

Verbruik 2020 62 PJ

Duurzaam opgewekt 2012 4,8 PJ (6% van Fries verbruik 2020)

Fryslân is rijk aan zon, wind en biomassa

Doelstelling 2020 9,9 PJ kan met gemak:

Technisch Maximum 38 PJ

Financieel Realistisch 16 PJ

Beleid 12 PJ

Maar ……

Markt en aanpak beleid remmen Groei duurzaam aandeel is te laag

Overheidsbeleid beweegt => onzekerheid voor projecten

Saldering en energiebelasting => alleen zon kleinschalig

Subsidiebeleid op energie is niet consistent

Ruimtelijk beleid wind niet consistent

Regelgeving grondstof biogas en digestaat remt

Markten voor biomassa en digestaat zijn matig tot slecht

Markt voor financiering is matig tot slecht

Aanpak en communicatie wind niet succesvol, hoewel de ambitie groot is

Techniek anders dan zon, wind en biomassa draagt in 2020 nog niet bij

Met de huidige koers en tempo

Haalt Fryslân het niet

Haalt Fryslân de doelstelling ?

Huidige markt en uitvoering beleid 6,2 PJ Nee

Pro-actief beleid 15,9 PJ Ja

Aanpassing focus en pro-actieve aanpak nodig

Ter vergelijking:

Technisch maximum 37,7 PJ

Financieel realistisch 18,6 PJ

Beleidsmatig doel 12 PJ

Beleid & implementatie maken het verschil

Markten zijn niet te beïnvloeden

Beleid wel

Implementatie van beleid ook

Noodzaak:

Consistent beleid van de overheid

Pro-aktieve inzet van de overheid

Markt en (implementatie) beleid remmen

2012 2020

Bijdrage (in PJ) per type duurzame energie Huidig Beleid

Huidige

koers

Proactieve

overheid

Zon (PV / thermisch) 0,0 2,0 1,0 2,5

Wind (op land) 1,4 5,7 1,7 8,1

Energie uit afvalverbranding 2,5 2,5 2,5 2,5

Biogas 0,5 1,6 0,8 1,6

Hout 0,2 0,0 0,2 0,4

Restwarmte 0,1 0,3 0,1 0,3

Geothermie 0,0 0,0 0,0 0,6

Totaal duurzaam in Fryslân 4,8 12,0 6,2 15,9

Aandeel duurzame energie in verbruik

8%

19%

10%

26%

Doelstelling duurzame energie

9,9 9,9 9,9 9,9

Tekort/Overschot tov doelstelling -5,2 2,1 -3,7 6,0

Bron: diverse bronnen, zie ‘toelichting Nije Enerzjie foar Fryslân’

Bestaand Agrarische (co-)vergisters (21)

Industriële/RWZI vergisters (6) Lamb Weston/Meijer, Oosterbierum Ecopark De Wierde, Oudehaske RWZI, Leeuwarden RWZI, Franeker RWZI, Drachten RWZI, Burgum

Nieuwe grote stallen (41 locaties)

Houtstook (2012, > 500 kW)

Zoekgebieden Windmolenclusters

Kansen voor zon, geothermie en biomassaverbranding

Concrete kansen voor 2020

Bron:

1: Verkenning biogas in Fryslân, 2010

2: Houtskoolschets windstreek 2011

Zwembad Ziekenhuis Industrie Zorg-/wooncomplex Nieuwbouwplan in ontwikkeling

Grotere projecten in Fryslân Zon:

Ecommunitypark (als voorbeeldfunctie voor bedrijventerreinen) (>0,01 PJ)

Particulieren (1-1,5 PJ) door middel van een stimulerings- en financieringsprogramma

5 ha zon in Leeuwarden (als voorbeeldfunctie ca. 0,01 PJ)

Wind: Windcluster IJsselmeer, Heerenveen, Kop Afsluitdijk (4,2 PJ)

Biomassa Hout : Bio Massa Centrale Harlingen (0,3 PJ)

Biomassa Vergisting

BioNOF (0,8 PJ, waarvan nu al ca.0,4 PJ aanwezig is, groeipotentie naar 1,2 PJ)

EnergieLandschap Heerenveen e.o.(0,4 PJ), inclusief Ecopark de Wierde

GFT vergisting Orgaworld (0,3 PJ)

Schenkenschans (? PJ)

Bio-LNG Lauwersoog (0,2 PJ)

Restwarmte en duurzame warmte:

Warmtenet Leeuwarden, geothermie (0,3 PJ, met groeipotentie naar 0,6 PJ)

Geothermie:

Geothermie + tuinbouw Sexbierum en Berlikum (0,3 PJ)

Geothermie fabrieken (A-ware Heerenveen, Friesland Campina L’warden: 0,3 PJ)

Aanbevelingen pro aktieve aanpak

Een consistente, proactieve houding van de provincie, gericht op zon, wind en biogas is

essentieel voor het behalen van de doelstelling van 9,9 PJ.

door consistent beleid én actie projectrisico’s verminderen en slaagkans vergroten

Voor zon: actief informeren en stimuleren van klein en midden verbruikers

(particulieren/kleine bedrijven), mogelijk assistentie bij financiering

Voor wind proactief, samen met stakeholders ontwikkelen locatie & draagvlak

Voor biogas, grootschalige vergisters, groengas-hubs, restwarmte en geothermie

proactief zoeken en stimuleren van slimme combinaties op concrete locaties

t.b.v. publiek belang participatie door het provinciaal fonds en/of financiering van

projecten met lange doorlooptijd, lager rendement en/of groter risico. Bij wind

participeren in ontwikkelfase bij RCR projecten (> 100 MW en > € 150 mln. ) om

sanering en burgerparticipatie veilig te stellen.

Ontwikkeling van andere technieken blijven stimuleren en blijf alert op kansen

die zich voor doen

Werkgelegenheid

Voorzieningen

Schone energie

Duurzame energie

Samen ontwikkelen

Samen investeren

Inkomsten voor leefbaarheid

Mei inoar ! Overheid + mienskip

Betaalbare energie

Saneren oude molens

Benutten restwarmte

Initiatiefnemers

Exploitatie fase

uitvoering door

(lokale ) partijen

Ontwikkelfase

Project

Overheid Gemeenschap

Privé-personen

Bedrijven

Organisaties

Voorlichting

Financiering

Energiefonds

Sanering/Windbank

Opbrengst

Leefbaarheids

projecten

Overheid + Mienskip vele bewezen modellen

Invloed op:

ontwikkeling en/of exploitatie

Inbreng - - - en opbrengst

Conclusie:

Fryslân heeft alles in huis

Zonder mix wordt het nix (inzet alle bewezen technieken)

Met de huidige aanpak halen we de doelstelling niet

Alleen met focus en proactieve inzet, halen we de doelstelling

De belangrijkste technieken zijn zon, wind, afval en biogas

Door samenwerking markt en overheid er uit halen wat er in zit

Ja, wy kinne it mei inoar !

Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân !