1

Nieuwjaarsrede 2016

Geachte aanwezigen, leden van het Stichtingsbestuur, leden van de Raad van Bestuur van het Radboudumc, collega’s en studenten, beste Radboudianen,

Mede namens Wilma de Koning heet ik u hier allen hartelijk welkom en wens ik u een gezond, inspirerend en voorspoedig 2016. Deze bijeenkomst vandaag is er ook om u allen te bedanken voor uw inzet voor de Radboud Universiteit in het afgelopen jaar en ik wil u uitnodigen nu alvast na te denken welke collega u persoonlijk zou willen bedanken voor wat hij of zij voor u betekend heeft in 2015. Ik kom daar later op terug. Wie vorig jaar bij deze bijeenkomst aanwezig was, is nu mogelijk enigszins teleurgesteld vanwege het ontbreken van de Radboudfiets of een ander, meer futuristisch, vervoermiddel. Die teleurstelling is begrijpelijk, maar anderzijds zullen wij ook dit jaar weer terugkijken op het jaar dat achter ons ligt, we zullen een blik werpen op het komende jaar en we zullen de Hermesdorfprijzen uitreiken; Wilma de Koning zal dat deel van het programma voor haar rekening nemen. 2015 in beeld Een jaar geleden lanceerden we een nieuw strategisch plan voor onze universiteit met als ondertitel Change Perspective. Wie de wereld vanuit verschillende perspectieven durft te benaderen kan tot nieuwe inzichten komen en een scherper beeld krijgen van de werkelijkheid. Naar aanleiding hiervan verschenen er een aantal fraaie 3D-tekeningen op onze campus, zoals deze van kunstenaar Remko van Schaik in het Grotiusgebouw.

2

Een maand later waren de kunsten van cabaretiers, dansers en muzikanten te bewonderen in tal van Nijmeegse studentenkamers tijdens het zogenaamde Stukafest. Dit ooit in Nijmegen bedachte studentenkamerfestival, is in de afgelopen vijftien jaar uitgegroeid tot een niet meer weg te denken evenement van de Nijmeegse cultuurkalender en kreeg navolging in maar liefst dertien andere Nederlandse studentensteden. Er komt veel goeds uit Nijmegen, zoals we allen weten. Eveneens in februari ontvingen drie onderzoekers van onze universiteit en het Radboudumc een Vici-beurs, de grootste subsidie van de vernieuwingsimpuls van NWO: Roshan Cools, Asli Özyürek en Joris Veltman. Bij het verkrijgen van de Vidi-beurzen in mei 2015 waren elf van onze onderzoekers succesvol, een bovenproportioneel resultaat. En dat was ook het geval in juli 2015 toen maar liefst twintig Veni-subsidies aan Radboudonderzoekers werden toegekend. Het belang van de NWO vernieuwingsimpuls voor het Nijmeegse wetenschappelijk onderzoek is goed geïllustreerd in dit overzicht van de toekenningen van de Veni- Vidi- en Vici-beurzen gedurende de laatste acht jaar.

3

Gedurende het afgelopen jaar was er een hausse aan mediaberichten over de schijnbare problemen tussen de colleges van bestuur en de medezeggenschap op universiteiten. En hoewel deze problemen zich met name toespitsten op één van de universiteiten achter Utrecht, en grotendeels ook specifiek waren voor die universiteit, moet ik bekennen dat het ontbreken van steun en een duidelijke stellingname door de minister in deze hele discussie ons teleurgesteld hebben. Bernadette Smelik, voorzitter van de ondernemingsraad, gaf op 2 maart tijdens de honderdste gezamenlijke vergadering haar visie op het functioneren van onze medezeggenschap. Ik citeer: ‘Natuurlijk is er regelmatig verschil van inzicht - kijk de verslagen erop na en je ziet ze. Maar wij zijn gezamenlijk in staat om te overleggen, meningen uit te wisselen en te luisteren naar elkaar.’ Einde citaat. Deze honderdste vergadering ging vergezeld van taart. In maart organiseerden we als onderdeel van de Career Week, het Coach Café XL. Maar liefst tachtig coaches, van wie velen alumni, adviseerden pro deo onze studenten en medewerkers over hun toekomst, die er dankzij de aantrekkende economie ook voor jonge academici nu weer beter uitziet. Alumnus Charles Smit, vicepresident van NXP Semiconductors opende de bijeenkomst, vlak na – zoals hij zelf zei – het belangrijkste moment uit zijn carrière. Na een paar slapeloze nachten en met de adrenaline nog in zijn bloed, vertelde hij dat NXP zojuist de voormalige chipdivisie van Motorola had overgenomen voor het bedrag van 10,7 miljard euro. Charles Smit is onder andere ook betrokken bij de universiteit als lid van onze nieuwe Radboud Alumni Board, opgezet ter ondersteuning en versterking van het universitaire alumnibeleid. Daar is hij in goed gezelschap van onder meer Eurocommissaris Frans Timmermans die ik overigens heb uitgenodigd voor een wedstrijd van zíjn club hier in Nijmegen. Daar was niet veel overtuigingskracht voor nodig want alle wedstrijden van Roda JC staan vast in zijn agenda, en hij was zonder meer al van plan om op 1 mei aanstaande naar NEC-Roda JC te komen. Als donateurs en universiteit elkaar vinden in een gezamenlijk doel, kan er veel moois ontstaan. Een voorbeeld daarvan is de crowdfundingsactie van Johan Oosterman waarmee hij binnen een maand de beoogde 25.000 euro ophaalde voor de restauratie van het middeleeuwse gebedenboek van hertogin Maria van Gelre en waarmee dit unieke maar zwaar beschadigde boek weer toegankelijk gemaakt zal worden voor het publiek. Deze actie

4

heeft overigens niet alleen geld opgeleverd maar vooral ook zichtbare betrokkenheid van 300 donateurs. Een ander voorbeeld is de gulle gift van Mw. Trudie Rigter, uitgenodigd voor deze bijeenkomst vandaag, waarmee hoogleraar Kunstmatige intelligentie Peter Desain een app kan ontwikkelen waarmee kinderen, immigranten en patiënten met taalstoornissen op speelse wijze kunnen oefenen om grammaticaal correcte zinnen te maken in het Nederlands. Onze universiteit zal in de toekomst steeds vaker gebruik maken van de mogelijkheden van fondsenwerving. Ik wil bij dezen de donateurs niet alleen hartelijk bedanken maar ze ook verzekeren dat we ze zullen blijven informeren over de mede door hen mogelijk gemaakte projecten. Dat medewerkers van de universiteit zelf ook gul kunnen geven, bleek uit de geslaagde oliebollenactie waardoor het Nijmeegs Studentenkoor Alphons Diepenbrock in maart een concert kan geven in de Stevenskerk. In april ontvingen maar liefst negen (oud-)medewerkers van de Radboud Universiteit en het Radboudumc uit handen van de burgemeester in hun woonplaats een Koninklijke onderscheiding vanwege hun uitzonderlijke wetenschappelijke of maatschappelijke verdiensten. Onder hen ook Sijbrand de Jong die in september opnieuw uitgebreid in het nieuws zou komen omdat hij tot onze trots is verkozen tot 22e president van de CERN-Raad. Een paar dagen na de lintjesregen maakte de European Research Council bekend dat Huub op den Camp, sinds kort hoogleraar Ecologische Microbiologie, een Advanced Grant krijgt voor zijn onderzoek naar bacteriën die leven in extreme ecosystemen. Met deze subsidie gaan hij en zijn collega’s drie vulkanische bronnen in Italië onderzoeken, om de bewoners beter in kaart te brengen en nieuwe ‘zuurminnende’ bacteriën te vinden. Ook andere onderzoekers van de Radboud Universiteit waren in 2015 succesvol met het verkrijgen van ERC subsidies: Alexandra da Silva, Floris de Lange , Martijn Koster en Martijn Verdoes met een Starting Grant (van ongeveer anderhalf miljoen euro)en Isabela Granic, Erno Hermans en Alicia Montoya met een Consolidator Grant (van ongeveer twee miljoen euro). In mei werd bekend dat de internationale politieorganisatie Interpol de komende jaren hulp krijgt van Nijmeegse software bij het identificeren van slachtoffers van grote rampen. De software – Bonaparte – is ontwikkeld

5

door de Radboud spin-off Smart Research in samenwerking met het Nederlands Forensisch Instituut. Bonaparte berekent pijlsnel de kans op een verwantschap tussen DNA-profielen van slachtoffers en hun familieleden. Het kreeg de naam Bonaparte omdat het – vergelijkbaar met Napoleon die in zijn tijd iedereen een achternaam gaf – ervoor zorgt dat onbekende slachtoffers hun naam terug krijgen. De eerste week van juni stond onze campus in het teken van Radboud Hapiness waarmee medewerkers en studenten werden uitgedaagd na te denken over geluk. Hoe vind je het, hoe deel je het en hoe word je gelukkig? Tal van activiteiten vonden plaats zoals het massaontbijt, de workshops lachen en blij met breien en ook lezingen en theatervoorstellingen. Geluk als thema past bij onze universiteit zoals wel blijkt uit de spreuk die onze Universiteit sinds 1923 vergezeld: in dei nomine feliciter. Het alumnibureau heeft het initiatief genomen om aan iedereen die afstudeert een pin met ons logo aan te bieden als teken van verbondenheid. Op 10 juni plantte Prinses Laurentien de Tree of Language en opende daarmee de nieuwe vleugel van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek, nieuwbouw waarmee dit instituut zijn vooraanstaande positie als multidisciplinair taal- en spraakinstituut verstevigd. Het is een groot goed om onze groene campus niet alleen te kunnen delen met het Radboudumc maar ook met dit Max Planck Instituut. De nieuwe KNAW-president José van Dijck opende in juni het Radboud Excellence Initiative. Met steun van de Stichting Reinier Post bieden we jonge, talentvolle onderzoekers alsmede gerenommeerde top-wetenschappers de mogelijkheid om tijdelijk in Nijmegen samen te werken met onze beste onderzoekers. Binnen dit programma zijn op dit moment 24 onderzoekers uit 13 landen actief op onze campus. José van Dijck maakte duidelijk dat dit model van uitwisseling navolging verdient en ze liet zich lovend uit over de wijze waarop wij in Nijmegen grenzen openbreken tussen landen en tussen vakgebieden. In nationale en internationale genootschappen van wetenschappers is de Radboud Universiteit goed vertegenwoordigd. De Academia Europaea, benoemde afgelopen jaar Barbara Franke, Mihai Netea en Peer Scheepers tot lid. Daarnaast zijn Mirjam Ernestus, Janneke Gerards en Renate Loll uitverkoren om toe te treden tot de KNAW. Voor ontmoetingen met internationale collega’s, een uitstekend kopje koffie en ontspanning kunt u sinds le Quatorze Juillet terecht in de Global Lounge,

6

in de Thomas van Aquinostraat tegenover het Cultuurcafé. Hier krijgen onze internationale collega’s ook antwoord op vragen over bijvoorbeeld ziektekosten, openbaar vervoer en huisvesting en er worden tal van evenementen georganiseerd. Dankzij boekhandel Roelants is in de ruimte ernaast voor iedereen ook altijd nog een goed boek te koop op onze campus. De bovenste verdieping van het hoogste gebouw van Nijmegen, twee meter hoger dan runner-up FiftyTwoDegrees, aan het Jonkerbosplein is vrij te bezoeken: de twintigste verdieping van het Erasmusgebouw geeft een schitterend uitzicht op stad en land rondom onze universiteit, een uitzicht dat nog beter is geworden doordat we dankzij een vloerverhoging over de borstwering heen kunnen kijken. Er is ook een vergaderruimte die ik u van harte kan aanbevelen voor bijeenkomsten met bijzondere gasten. Tijdens de Vierdaagsefeesten is in de tuin van Huize Heyendael de muze van de kunst onthand en onthoofd. Gelukkig zijn de missende lichaamsdelen van het kunstwerk van Egidius Everaerts op het grasveld terug gevonden waardoor restauratie mogelijk was. Eind augustus zag het beeld er weer toonbaar uit, met hand en hoofd. Soms zijn resultaten van onderzoek niet zozeer aansprekend maar toch van groot gewicht. Zo blijkt uit een Science-publicatie dat minder dan de helft van de psychologiestudies die in 2008 in drie belangrijke tijdschriften stonden, reproduceerbaar zijn. Psycholoog Fred Hasselman van de Radboud Universiteit is één van de Nederlandse co-auteurs van deze Science publicatie. Het zijn scores die de wenkbrauwen wellicht doen fronsen en tegelijkertijd zijn studies als deze ook het bewijs voor het zelfreinigend vermogen van de wetenschap, wat essentieel is voor ons vak. Dat gaat overigens niet vanzelf; wij moeten elkaar op de onderzoekswerkvloer scherp houden als het gaat om integer onderzoek doen en elkaar voortdurend spiegels voorhouden. Praat erover met collega’s, ook in 2016. Na een uitgebreide juridische procedure en het verwijderen van één enkele zin, kon een artikel van Roel Verdult, Flavio Garcia en Baris Ege afgelopen augustus eindelijk gepresenteerd worden op een prestigieus Security Symposium in Washington. Het artikel beschrijft de zwakheden van de Megamos-chip, die gebruikt wordt in startonderbrekers van Volkswagen. In 2013 had een Engelse rechter op verzoek van Volkswagen verboden om het artikel te publiceren. De autofabrikant kon op dat moment nog niet vermoeden dat er in 2015 nog veel grotere zaken op hen af zouden komen

7

en dat “sjoemelsoftware” zou worden verkozen tot Nederlands woord van het jaar in 2015. In augustus kwam voormalig rector Theo van Els te overlijden. Hij werd geroemd om zijn bescheiden en dienstbare opstelling met oog voor de menselijke maat, was hoogleraar toegepaste taalkunde, en rector van 1994 tot 2000. De Radboud Universiteit is de enige universiteit in Nederland waarbij nieuwe studenten tijdens de introductie gezamenlijk een weekend ‘weg’ gaan. Hier ziet u een foto van het populaire weekend ‘Braadt es nicht dan schaadt es nicht’, dat jaren achtereen het hoogste waarderingscijfer haalde, een 8,8. U kunt wel zien waarom. Overigens werd de introductie dit jaar, op initiatief van onze studenten, voor het eerst geopend met een dienst in de Studentenkerk.

In september haalde Nijmegen alle nieuwsbulletins met het bericht dat op Heumensoord een tijdelijke opvanglocatie zou komen voor drieduizend vluchtelingen. Universiteitsblad Vox maakte snel daarna een special voor en over onze nieuwe buren waarmee we zelfs het Radio 1 Journaal haalden.

8

Als universiteit willen we graag een passende en zinvolle bijdrage leveren aan de vluchtelingenopvang. Zo kwam er een keuken op onze campus waar dagelijks 3.000 maaltijden worden opgewarmd, vluchtelingen kunnen in de daluren bij ons sporten en Radboud In’to Languages biedt taalcursussen aan. Het is hartverwarmend om te zien hoeveel studenten en medewerkers zich spontaan gemeld hebben bij het Radboud Refugee Support Centre van waaruit afstemming van de activiteiten plaatsvindt en dat er bijvoorbeeld al bijna 40.000 euro is opgehaald met de actie doneer een lesboek. Ook u kunt tot medio februari nog 25 euro overmaken om een vluchteling van een lesboek te voorzien. The influx of refugees to Europe has determined the news during the last year, and is testing and challenging the heart and soul of Europe. The German chancellor Angela Merkel, an honorary doctor of our university, made the clear statement to be welcoming and to be unafraid, in the firm belief that great civilizations build bridges, not walls. For asking more of her country than most politicians would dare, for standing firm against tyranny as well as expedience and for providing steadfast leadership in a world where it is in short supply, she – heralded as the Chancellor of the Free World – was elected as Person of the Year by Time magazine. To underline the support that the Radboud University is willing to give to the refugees and to better understand and appreciate the situation that the refugees are in, we considered it appropriate to give the floor here today to one of them, to tell us his own story. I would hereby like to introduce you, and call to the floor, one of our new neighbours. His name is Wáel Alsijak, he comes from Syria and he has kindly agreed to share his experience with us. In oktober hebben Taalwetenschappers Mark Dingemanse, hier in beeld, Francisco Torreira en Nick Enfield een Ig Nobel-prijs ontvangen voor hun onderzoek naar misverstanden in communicatie en hun ontdekking dat ‘Huh?’ een universeel woord is dat overal ter wereld ongeveer hetzelfde klinkt. Deze prestigieuze prijs wordt elk jaar uitgereikt voor onderzoek dat je eerst aan het lachen maakt, en dan aan het denken zet. Onze taalwetenschappers maakten indruk met hun ‘acceptance speech’ in de vorm van dit filmpje. Let u goed op: het is de kortste Ig Nobel-acceptance-speech ooit. Op vrijdag 30 oktober opende staatssecretaris Dekker twee grote onderzoeksfaciliteiten op onze campus: de vernieuwde proeftuin en het FELIX-laserlab. U ziet hem hier in gesprek met fotograaf Diana Scherer die dezelfde dag artistieke foto’s van wortels – ook wel de hersenen van de plant genoemd – publiceerde in De Volkskrant.

9

Op 2 november hebben medewerkers en studenten het zoet van tweeduizend stroopwafels kunnen proeven waarmee we met elkaar vierden dat de Keuzegids Universiteiten de Radboud Universiteit wederom uitriep tot de beste brede klassieke universiteit van Nederland, vooral op basis van studentenoordelen in de nationale studentenenquête. Dat het niet om een toevalstreffer gaat blijkt wel uit het feit dat wij voor het vijfde achtereenvolgende jaar deze titel mogen dragen. In totaal vijf opleidingen kregen het predicaat Topopleiding en twaalf van onze bacheloropleidingen werden door de Keuzegids als beste beoordeeld binnen hun vakgebied. Mede op ons initiatief vond in theater Lux van 4 tot 8 november een wetenschaps-filmfestival plaats. De beste wetenschapsfilms uit binnen- en buitenland werden getoond om zo het brede publiek te enthousiasmeren voor de wondere wereld van de wetenschap. Met 6.000 bezoeken en veel landelijke publiciteit heeft dit filmfestival alle verwachtingen ruimschoots overtroffen. Volgend jaar zal de tweede editie plaatsvinden van dit festival. Geen andere universiteitsstad in Nederland was eerder op het idee

10

gekomen iets dergelijk te organiseren, en het is nu een uniek Nijmeegs evenement waar we trots op kunnen zijn. Stoelen speelden een belangrijke rol aan onze universiteit in het afgelopen jaar. Zo is daar de massagestoel in de zeer succesvol verbouwde universiteitsbibliotheek die als eerste in de historie van de Vox rubriek Ranking the RU een score van vijf sterren behaalde. Voor slechts één euro krijgt u in deze stoel een heerlijke massage voor volledige ontspanning. Toen het college van bestuur aan de universitaire studentenraad vroeg om met een suggestie te komen voor een bestemming voor het te veel betaalde printgeld, opperden zij het idee van schommelstoelen op de campus. In het komende jaar zullen er vijf worden geplaatst. En dit is geen kermisattractie maar de nieuwe vestibulaire stoel van het Donders Instituut. Het biedt de mogelijkheid oogmetingen te doen bij proefpersonen die om onderling loodrechte assen worden gedraaid, om zo te onderzoeken hoe wij omgaan met bewegingen. Ook externe bedrijven kunnen gebruik maken van deze unieke onderzoeksfaciliteit op onze campus in het kader van de Radboud Research Facilities. En dan kreeg het college van bestuur nog deze goedkope stoel van vijftig euro aangeboden door Funs Elbers, momenteel lid van de universitaire studentenraad, maar ondanks een geslaagde proefzit besloot onze rector, Theo Engelen, dit pluche van het college per 1 december jongstleden om persoonlijke redenen toch weer te verruilen voor iets beters. Overigens niet nadat hij er voor gezorgd had dat de ambtsketen waarop medaillons van twee van de zeven faculteiten nog ontbraken, gecompleteerd was. Het stichtingsbestuur spant zich in om de nieuwe rector zo snel mogelijk bekend te kunnen maken. Alleen insiders weten hoe het er in het college van bestuur écht aan toe gaat, en dat we daar de beschikking hebben over uitzonderlijk zitmateriaal. Wilma test het hier, ons hoofd Financiële Zaken, Peter Bosman, weet dat de aanschafprijs in orde is, Carla van Baalen kan jullie na afloop allemaal uitleggen hoe we aan dit originele bankje van de Tweede Kamer komen, en normaliter zitten hier drie personen tegelijkertijd in. Slecht nieuws was er in november voor de medewerkers van ITS toen het college zich genoodzaakt zag het besluit te nemen om het ITS op te heffen. Het ITS is een marktgerichte partij die al meer dan vijftig jaar beleidsonderzoek uitvoert in opdracht van ministeries, gemeenten en bedrijven en die op zich een goede reputatie heeft, maar die te kampen heeft met aanhoudend tegenvallende financiële resultaten als gevolg van

11

onder meer een krimpende markt en dalende tarieven. De functies van zeventig medewerkers komen daardoor te vervallen. Uiteraard doen we ons uiterste beste om gedwongen ontslagen te voorkomen maar uitsluiten kunnen we dat nu nog niet. Bijna twaalfduizend vragen, samengevat in 140 clustervragen, verdeeld over 16 exemplarische routes vormen de opbrengst van de oproep aan Nederlandse burgers om vragen te stellen aan de wetenschap. De Nederlandse Wetenschapsagenda is hier in handen van Bussemaker en Dekker – en dat kan gevaarlijk zijn. Het is belangrijk het unieke Nederlandse onderzoekslandschap in de volle breedte te erkennen en te ondersteunen, en de 140 vragen leveren hiervoor ook voldoende basis. Dit nog verder te willen sturen door de exemplarische routes als enig zaligmakend te zien of, erger nog, door hier verder uit te willen gaan selecteren zou een enorme verschraling zijn. Voor promovenda Communicatie- en Informatiewetenschappen Kobie van Krieken was 2015 om meerdere redenen een bijzonder jaar. Ze verkreeg in december één van de tien Frye Stipendia voor veelbelovende vrouwelijke promovendi en dat terwijl ze eerder in het jaar op het podium haar werelddebuut maakte met niemand minder dan… Bono. Foto’s van de twee gingen de hele wereld over. Pim van Zanen, hoofd van de dienst Marketing en Communicatie reageerde op Facebook alert: Waar is die Radboud hoody als je ‘m nodig hebt? Daarom zou ik Kobie hierbij dit cadeau willen aanbieden. Je mag het uitpakken. Hoewel het er lang niet naar uit heeft gezien, werd net voor Kerst bekend dat onze wetenschappers ook de komende drie jaren toegang zullen blijven houden tot de nieuwste wetenschappelijke artikelen in de collectie van Elsevier tijdschriften. Voor de VSNU was het essentieel om een akkoord over de abonnementskosten van de gehele Elsevier collectie, de zogenaamde Big Deal, te koppelen aan duidelijke afspraken over het publiceren volgens open access, een koppeling die Elsevier lange tijd niet wilde maken. Over het belang van open access publiceren organiseerde Radboud Reflects – de nieuw naam van het voormalige Soeterbeeckprogramma en het Centrum voor Ethiek – in oktober een goed bezocht debat, waarvan deze foto een impressie geeft. In het akkoord met Elsevier is vastgelegd dat in 2016 tien procent van de artikelen van Nederlandse auteurs in Elsevier tijdschriften vrij toegankelijk gemaakt zal worden voor iedereen, en dat dit in 2017 en 2018, respectievelijk, twintig en dertig procent zal zijn. Dit gaat gebeuren door

12

tijdschriften in specifieke domeinen open acces te maken voor alle Nederlandse auteurs; de lijst met deze tijdschriften zal spoedig bekend gemaakt worden. Dit model is nieuw, en nieuw is bovendien dat aan deze open access-publicaties géén extra kosten verbonden zijn voor de wetenschappers. Voor de specialisten: de APCs die normaliter door de auteurs betaald moeten worden voor de hybride, Gold Open Access publicaties zijn afgedekt in de Big Deal, en daarmee is dit akkoord met Elsevier een partiële “APC Big Deal”, de eerste in zijn soort. En hoewel ik graag nog meer had willen bereiken in onze anderhalf jaar durende uiteenzetting met Elsevier, is dit een akkoord dat goed is voor de Nederlandse wetenschap en waar we echt tevreden over kunnen zijn. Ik wil bij dezen vooral ook alle wetenschappers bedanken die door het uitspreken van hun expliciete steun voor de VSNU inzet bij de onderhandelingen dit resultaat mogelijk hebben gemaakt. In de laatste week van het afgelopen jaar zorgde Bas Bloem voor wereldnieuws. Waar het verstijfd lopen met één van de armen normaliter één van de eerste tekenen van de ziekte van Parkinson kan zijn, heeft Poetin zijn opmerkelijke loopje waarschijnlijk overgehouden aan zijn pistooltraining van de KGB. Daar geldt namelijk de instructie om de rechterhand dicht bij het pistool te houden, om geen kostbare tijd te verliezen als de vijand plotseling opduikt. Overigens blijken ook John Wayne en andere beroemde cowboys uit klassieke westerns minder met hun arm te zwaaien tijdens het lopen. Dankzij de stortvloed van media-aandacht is Bas Bloem nu al een kandidaat voor de Hermesdorfprijs 2016, ware het niet dat hij op dit moment zelf nog lid van de jury voor deze prijs s, een probleem dat wij graag voor hem op gaan lossen. 2015 in cijfers en vooruitzichten voor 2016

13

Per 1 oktober staan er in totaal 19.904 studenten bij ons ingeschreven – en dit is inclusief de ruim 600 studenten die elders collegegeld betalen, een groep die we vanaf volgend jaar in tegenstelling tot voorgaande jaren niet meer bij het totaal zullen meetellen. En hoewel er nu meer studenten zijn dan ooit tevoren, is het aantal studenten van de Radboud Universiteit door de jaren heen redelijk constant, zoals u hier kunt zien.

14

En dit is waar ze vandaan komen, elk rood stipje staat voor één student. Het aantal eerstejaars studenten ligt dit collegejaar op 4.000. En zij zijn de eersten die gebruik maken van het studievoorschot waarover minister Bussemaker een presentatie gaf tijdens onze Open Dag in maart. Zorgen baart de instroom bij de letterenfaculteit waar de inschrijfcijfers scherp zijn gedaald. De faculteit doet er alles aan om het tij te keren onder meer met een landelijke campagne “Ontdek!”.

15

Het is niet langer vanzelfsprekend dat studenten na de bacheloropleiding aan dezelfde universiteit een masteropleiding volgen. Steeds meer studenten van elders schrijven zich in voor een masteropleiding aan onze universiteit. In totaal gaat het dit jaar om 541 studenten. Daar staat tegenover dat een vergelijkbaar grote groep de studie hier niet vervolgt; om precies te zijn is de uitstroom net vier studenten meer dan de instroom. Drie jaar geleden was de netto-uitstroom overigens duidelijk zorgwekkender.

16

Aan het eind van het eerste jaar krijgen studenten sinds het cohort van 2011 een bindend studieadvies. Evenals voorgaande jaren stopte ook in het afgelopen jaar ongeveer 25 procent van de studenten na één jaar met de opleiding.

17

Van de studenten die zich na het eerste jaar opnieuw inschrijven, vervolgt een steeds groter percentage de studie met succes. Voor het cohort 2011, het eerste cohort dus dat te maken had met een bindend studieadvies, ligt het percentage studenten dat binnen vier jaar het bachelordiploma haalde op ruim 82 procent terwijl dat percentage een jaar eerder nog op 76 procent bleef steken. Het komend collegejaar verhogen we de norm voor een positief bindend studieadvies tot driekwart van de te behalen studiepunten, tot een corridor van 42 tot 45 ECTS om precies te zijn. En dat is een logisch aantal omdat studenten daarmee in elk geval op schema liggen om met succes de driejarige bacheloropleiding binnen vier jaar af te ronden. Het aantal in 2014/2015 behaalde bachelordiploma’s bedraagt 2720 en is daarmee iets hoger dan in 2013/2014 (2668).

18

Deze grafiek toont de gestage stijging van het aantal ingaande en uitgaande exchange studenten in de afgelopen jaren. Een snellere stijging is echter nodig om één van de doelstellingen van onze internationaliseringsnota te behalen: het streven is dat in 2018 de helft van de studenten een deel van de studiepunten in het buitenland behalen. Volgens de oktobercijfers studeren er momenteel 1700 studenten met een niet-Nederlandse nationaliteit aan onze universiteit. Binnen Europa komen de meeste studenten uit Duitsland en buiten Europa is Brazilië koploper.

19

Het aantal promoties ligt in het afgelopen jaar met 359 net vier hoger dan in 2014. Uit dit overzicht is ook te zien dat sinds 2010 jaarlijks méér vrouwen dan mannen aan onze universiteit promoveren. In het vigerende Strategisch Plan hebben we als ambitie neergelegd dat in 2020 een kwart van ons hooglerarenkorps uit vrouwen bestaat. Op dit moment hebben we 22 procent vrouwelijke hoogleraren, waarbij we de bijzonder hoogleraren buiten beschouwing laten. Dit is een mooie verbetering ten opzichte van vorig jaar, mede dankzij de recente benoemingen van acht vrouwelijke hoogleraren. In vergelijking met andere universiteiten doen we het op dit terrein goed. Afgelopen november was in de Monitor Vrouwelijke Hoogleraren te lezen dat wij, na de Open Universiteit, samen met de Universiteit van Leiden de ranglijst aanvoeren als het gaat om het percentage FTE's aan vrouwelijke hoogleraren, en dit is overigens exclusief hoogleraren van universitaire medische centra. Dat is een mooie aanmoediging om hier de komende jaren verder op in te zetten waardoor wij onze naam als emancipatie-universiteit kunnen blijven waarmaken.

20

Met dat doel voor ogen hebben we onder andere het Christine Mohrmann programma opgestart, vernoemd naar de eerste vrouwelijke hoogleraar van de Radboud Universiteit. Dit is een diversiteitsprogramma – en dus breder dan alleen gender – maar de prioriteit ligt vooreerst wel bij gender. Dit programma maakt het bijvoorbeeld mogelijk om via fellowships jonge, vrouwelijke talenten te binden en te laten doorstromen of om een vrouwelijke hoogleraar te benoemen volgens een zogenaamde dakpanconstructie, nog voordat haar voorganger met emeritaat is gegaan. Omdat genderongelijkheid grotendeels wordt veroorzaakt door niet opzettelijke, onbewuste vooroordelen over anderen, is bewustwording nodig bij leidinggevenden en benoemingscommissies – dat zijn wij ons bewust. Radboudianen hebben plezier in hun werk en voelen zich verbonden met de universiteit, zo blijkt uit de personeelsenquête die het afgelopen jaar op verzoek van de ondernemingsraad is afgenomen. Verbeterpunten zijn er ook zoals de bekendheid van opleidingsmogelijkheden, een grotere flexibiliteit van de universiteit bij organisatiewijzigingen en het verlichten van de werkdruk onder postdocs en universitaire (hoofd-)docenten. Het college heeft hiervoor extra middelen beschikbaar gesteld en bespreekt de voortgang regelmatig met de medezeggenschap. Vooruitblik Het cluster facilitair en het cluster ondersteuning gaan vanaf vandaag door het leven als Radboud Services; een passende naam die door meerdere personen onafhankelijk van elkaar is bedacht. U ziet de bedenkers op deze foto in een rode hoodie, die zij als dank ontvingen van de benoemde tweekoppige directie: Jef van de Riet en Peter Bosman – op de foto in het wit. Zij zullen in afstemming met de faculteiten de ondersteunende functies doorlichten om zo optimale ondersteuning te leveren aan de primaire taken van onze universiteit.

21

Op deze foto ziet u de deelnemers van de laatste Radboud Summerschool, inmiddels één van de grootste summerschools van Europa en bijzonder goed gewaardeerd. Komend jaar vindt de derde editie plaats. Internationalisering blijft hoog op de agenda staan. In september starten we bijvoorbeeld met zes extra Engelstalige bacheloropleidingen. Artificial Intelligence, Chemistry en Molecular Life Sciences worden geheel in het Engels aangeboden terwijl Arts and Culture Studies, International Business Communication en Psychology naast de Engelstalige track ook een Nederlandstalig spoor behouden. Daarmee komen we samen met de twee Engelstalige opleidingen van de Faculteit der Managementwetenschappen op acht Engelstalige bacheloropleidingen. En hoewel de nieuwjaarsrede zoals u merkt nog in het Nederlands wordt uitgesproken, zullen we later op Radboudnet ook een Engelse vertaling publiceren.

De campus blijft volop in ontwikkeling. De renovatie van het Tandheelkundegebouw verloopt voorspoedig en zal volgens planning in 2017 worden afgerond. Tegen het einde van dat jaar hopen we ook het Collegium Berchmanianum aan de Houtlaan in gebruik te nemen als academiegebouw en verhuist de Faculteit der Managementwetenschappen

22

naar het Gymnasion, waaraan een extra vleugel zal worden toegevoegd. In het Gymnasion zal ook het nieuwe cultuurcentrum worden gehuisvest. Een deel van de bebouwing in de Thomas van Aquinostraat zal worden gesloopt waardoor ruimte ontstaat voor de nieuwbouw van de Faculteit der Sociale Wetenschappen.

Het jaar 2016 is voor Nijmegen een kroonjaar vanwege de honderdste vierdaagse, de komst van de Giro d’Italia en de Special Olympics. Ter gelegenheid daarvan zal de opening van het academisch jaar ook in het centrum van Nijmegen plaatsvinden, in de Stevenskerk. Zo versterken we de band met de stad en voorkomen we dat de aanwezigen zich in het Radboud Sportcentrum aan ongezond hoge temperaturen moeten blootstellen. Eveneens zullen we in de Stevenskerk, ergens in het najaar, samen met de gemeente Nijmegen en NXP de Vrede van Nijmegen Penning uitreiken aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Nederland heeft zich op overtuigende wijze niet gekwalificeerd voor het EK Voetbal in Frankrijk, waardoor er voldoende ruimte is voor dat andere grote sportfeest in juni - Radboud Sports. Alle faculteiten hebben zich geplaatst, inclusief de winnaars van de vorige drie edities (Medische Wetenschappen in 2013, Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica in 2014, en Sociale Wetenschappen in 2015). Ik verzoek u de middag van 24 juni al vast te reserveren in uw agenda. En dan geef ik nu met genoegen het woord over aan onze vicevoorzitter Wilma de Koning, voor de bekendmaking en uitreiking van de Hermesdorfprijzen. Hermesdorfprijzen Voor het vierde achtereenvolgende jaar reiken we de Hermesdorfprijzen uit. Prijzen voor wetenschappers van onze universiteit die in het afgelopen jaar naar aanleiding van eigen onderzoek op een onderscheidende manier in de media zijn geweest. Wellicht is het hier gepast om op te merken dat het goed is dat er geen prijs is voor bestuurders die op onderscheidende manier in de media zijn geweest; ik was ongetwijfeld genomineerd, samen met mijn bureaustoel, en in dat geval had ik deze prijsuitreiking niet kunnen doen!

23

De Hermesdorfprijzen sluiten aan bij de strategische doelstellingen van de Radboud Universiteit: versterking van de reputatie, aandacht voor jong talent en internationalisering. De naamgever van deze prijzen, Bernardus Hubertus Dominicus Hermesdorf, was rector magnificus van onze universiteit vanaf eind 1943 tot september 1945. Hij weigerde, als enige Nederlandse rector magnificus, om principiële redenen, om studenten een loyaliteitsverklaring aan de Duitse bezetter voor te leggen, wat onvermijdelijk leidde tot sluiting van de universiteit in 1943. Hermesdorf bevestigde één dag voor de sluiting het bericht eigenhandig met een mededeling van deze strekking op een bord in de aula, en hij hield zo zijn rug recht in moeilijke tijden. Op de bronzen medaille die bij de prijs hoort zien we dan ook aan de ene kant de gestileerde beeltenis van Hermesdorf en aan de andere kant een kaarsrechte wervelkolom. De wetenschapsredactie van de Radboud Universiteit heeft, in afstemming met de afdeling communicatie van Radboudumc, voor de drie categorieën een gemotiveerd voorstel gedaan aan de jury. De jury bestaat uit oud-rector magnificus Kees Blom, tevens voorzitter, hoogleraar Neurologische bewegingsstoornissen Bas Bloem (die al eerder genoemd werd vandaag) en hoogleraar Communicatiewetenschap Moniek Buijzen. Aan mij de eer om nu te onthullen wie de drie winnaars zijn, waarna ik hen alle drie tegelijk op het podium zal vragen om de prijs in ontvangst te nemen. Voor alle nominaties zijn er na afloop bloemen. De Hermesdorfprijs 2015 wordt toegekend aan de wetenschapper die met zijn of haar eigen onderzoek in de landelijke media een herkenbare bijdrage heeft geleverd aan het maatschappelijk debat en daarmee het debat inhoudelijk heeft verdiept. De genomineerden, in alfabetische volgorde: Jan Derksen, universitair hoofddocent Klinische psychologie en hoogleraar Klinische psychologie aan de Universiteit Brussel. Henk van Houtum, hoofd Nijmegen Centre for Border Research Marcel Olde Rikkert, hoogleraar Geriatrie Carolina de Weerth, hoogleraar Psychobiologie van de vroege ontwikkeling

24

De jury heeft als winnaar van de Hermesdorfprijs 2015 voorgedragen: Marcel Olde Rikkert! Marcel Olde Rikkert weet als geen ander de zorg voor ouderen op de kaart te zetten. Zijn in mei 2015 verschenen boek Jong blijven en oud worden, kreeg vier sterren in De Volkskrant en werd ook in andere media uitvoerig besproken. De auteur vertelt onderhoudend hoe je tijdens het ouder worden het leven leuk kunt houden. En hoe je daardoor gezonder ouder wordt. Dit alles gelardeerd met citaten van sporters, acteurs, dichters, kunstenaars, economen en wetenschappers. En met persoonlijke anekdotes. In diezelfde maand verscheen een publicatie van hem, samen met Geke van den Elsen, in Neurology, over veelgebruikte cannabispillen bij dementieklachten. Wat bleek: de pil werkt helemaal niet. Het was wereldnieuws. Met zijn zoon en een andere scholier deed Olde Rikkert onderzoek naar voetbalshirts. Conclusie: de kleur van het shirt draagt bij aan het succes. Hoe meer de kleur van het shirt contrasteert met de omgeving, hoe beter medespelers elkaar weten te vinden. Daarnaast schreef Olde Rikkert jarenlang columns over gezondheidsvraagstukken in de provinciale kranten; een thema dat iedereen aangaat en door hem in bijzonder aansprekende vorm wordt overgebracht. De Hermesdorfprijs voor jong talent wordt toegekend aan de jonge onderzoeker die met zijn of haar onderzoek het meest nadrukkelijk en op een onderscheidende manier in de media was. Genomineerd voor de Hermesdorfprijs voor jong talent 2015 zijn: Yvonne van den Berg, promovenda ontwikkelingspsychologie in het Behavioural Science Institute Joris van Loenhout, promovendus afdeling Eerstelijnsgeneeskunde in het Radboudumc Miriam Reelick en Franka Bakker, onderzoekers afdeling Geriatrie Radboudumc De Hermesdorfprijs voor jong talent 2015 gaat naar: Yvonne van den Berg! Haal ruziënde leerlingen niet uit elkaar, maar zet ze juist bij elkaar. Wat blijkt: ze gaan elkaar een stuk aardiger vinden. Dat ontdekte Yvonne van den Berg in haar promotieonderzoek dat ze op 10 april verdedigde. Koppels

25

die elkaar niet mogen, leren elkaar ongemerkt beter kennen en dat zorgt voor meer waardering. Van den Berg liet leerlingen uit 27 klassen vragenlijsten invullen over elkaar. Wie vonden ze aardig, en wie beslist niet? Een paar weken later gooide Van den Berg de klassenindeling desastreus om. Na tien weken vulden de leerlingen de vragenlijst opnieuw in. Wat bleek: de relaties waren aanzienlijk verbeterd. De jury vindt het onderzoek van Yvonne van den Berg origineel en relevant, en met een veel bredere betekenis dan alleen voor het onderwijs. De onderzoekster kreeg aandacht in een grote variëteit aan media zoals dagbladen, Jeugdjournaal en radio. Het onderzoek heeft inmiddels een gratis online tool opgeleverd om klasopstellingen aan de hand van een berekening door elkaar de husselen: de Social Shuffle. De Hermesdorfprijs internationaal wordt uitgereikt aan de wetenschapper die met zijn of haar eigen onderzoek internationaal het meest is opgevallen. De genomineerden, in alfabetische volgorde: Lucien Engelen, directeur Radboudumc REshape and Innovation Center Heino Falcke, hoogleraar Astrodeeltjesfysica en Radioastronomie Roel Verdult, promovendus Digital Security De Hermesdorfprijs internationaal is voor: Heino Falcke! Heino Falcke doet onderzoek naar zwarte gaten, misschien wel de meest mysterieuze objecten in het heelal. Afgelopen jaar kreeg hij veel internationale aandacht met resultaten van onderzoek naar het ontstaan van bliksem in een donderwolk, waaraan ook zijn promovendus Pim Schellaart meewerkte: Exploding stars help to understand thunderclouds on Earth. Het onderzoek kreeg wereldwijde aandacht met publicaties in onder meer de Neuer Zürcher Zeiting, Nature, Science, The International New York Times, Mail Online en de Westerly Sun. Voorts was Falcke in het nieuws, via Nature News en diverse Chinese media, vanwege een voorgestelde gezamenlijke ruimtemissie van de Europese Unie en China om de “Dark Ages” van het heelal te verkennen. Het in 2015 geopende Radboud Radio Lab werkte mee aan een experiment met een door studenten van de TU Delft gebouwde raket. Falcke was in beeld met enkele internationale publicaties, waaronder in US Official News. Mede omdat hij veel samenwerkt met internationale onderzoeksinstituten hebben Falckes publicaties een groot bereik – en steeds zorgt hij ervoor dat in elk persbericht ook de Radboud Universiteit genoemd wordt. Hij is

26

schijnbaar onvermoeibaar in het te woord staan van de pers. Zo draagt hij bij aan de internationale bekendheid van het (sterrenkunde-)onderzoek van de Radboud Universiteit. Graag nodig ik de winnaars uit om op het podium de prijzen in ontvangst te nemen: Marcel Olde Rikkert, Yvonne van den Berg en Heino Falcke Wilma: Aan het begin van deze bijeenkomst zag u een filmpje waarin collega’s en studenten andere collega’s en studenten bedankten voor hun inspiratie of ondersteuning. Graag zou ik hier ook iemand willen bedanken met behulp van deze kaart. De persoon die ik wil bedanken is voor mij, maar zeker ook voor Gerard, en ik weet zeker dat dat ook zo was voor voormalig collegeleden, een hele belangrijke steun en toeverlaat. Hij fungeert het liefst op de achtergrond, is zeer bescheiden, maar speelt achter de coulissen een zeer belangrijke rol. Het is geen geheim dat 2015 geen gemakkelijk bestuurlijk jaar is geweest. Juist dan merk je hoe ontzettend belangrijk het is dat deze universiteit een secretaris heeft die weet hoe de hazen lopen in universiteitsland, maar die ook gevraagd en ongevraagd advies, kritiek en steun levert. Hij weet zijn rol in te vullen als geen ander.

27

Hij kent zijn plek én hij voelt haarfijn aan wanneer hij aan zet is. Daarom wil ik graag Jef van de Riet bedanken. Ik nodig hem graag uit, niet voor een lunch, of een kop koffie, want dat gebeurt al vaak genoeg, maar voor een wandeling – met pijp. Jef, hartelijk dank! Gerard: Graag maak ook ik gebruik van de mogelijkheid om vanaf hier iemand te bedanken voor de ondersteuning in het afgelopen jaar. Mijn baan als voorzitter wilde ik nog steeds graag combineren met het geven van een eerstejaars Natuurkundecollege, en zowel in het vorige collegejaar als in het huidige collegejaar had ik het college Mechanica IB niet kunnen geven zonder de werkelijk voortreffelijke ondersteuning van Marina Katsnelson. Ik zou Marina graag naar voren willen vragen, en om haar te bedanken wil ik haar de nieuwe Radboud-sjaal overhandigen, zodat iedereen die deze nog niet eerder gezien heeft deze nu ook kan zien. Marina, hartelijk dank! Hiermee zijn we aan het einde gekomen van deze bijeenkomst. Ik nodig u alleen heel hartelijk uit voor de lunch en bij het verlaten van de zaal krijgt u ook een kaartje waarmee u iemand kunt bedanken en uitnodigen voor lunch, wandeling of iets anders. Dank voor uw aandacht en alle goeds voor 2016.