NU

MM

ER

31

JAA

RG

AN

G 8

- F

EB

RU

AR

I 20

18

ETTEN-LEUR - Bij haar eerste bezoek aan ons museum is de nieuwe burgemeester Miranda de Vries op maandag 8 januari niet met lege handen vertrokken. Het was de eerste maan-dag na Driekoningen en dus Koppermaandag.Traditiegetrouw krijgt de Kopperprent, die zij in het Nederlands Druk-kerij Museum in ont-vangst mocht nemen, de komende twaalf maan-den een plaats in haar werkkamer.

galerij van het oude raadhuis toe-gevoegd aan de verzameling van

Lees verder op pagina 2

NIEUWE BURGEMEESTER KENT TRADITIEVAN KOPPERMAANDAG

de afgelopen jaren. Sinds de op-richting was dit de 42e prent.

EER:De nieuwe burgemeester was al aardig op de hoogte van de tradi-ties op de dag dat drukkers hun oude ambacht herdenken.

Nog voordat voorzitter Rien van Heck was uitgesproken riep de burgemeester lachend dat ze een heel jaar naar het ontwerp van vrijwilliger Cees Smolders mag kijken.,,Dat is een enorme eer. Het stre-ven dat iedereen in vrijheid kan leven, is meer dan de moeite waard’’, aldus de burgemeester over het thema van de prent

waarin verschillende houtgra-vures uit de eigen collectie van het museum zijn gebruikt. ORIGINEEL:Kraanvogels, die wegvliegen naarhet licht, symboliseren op de Kopperprent van dit jaar de vri-jheid. De overige dieren die te zien zijn leven in hun natuurlijke omge-ving.

De uit de veertiger jaren dateren-de gravures, die Smolders heeft gebruikt, zijn origineel. Ooit zijn ze geschonken door één van de laatste missionarissen van de ‘Orde van de Heilige Familie’

Burgemeester Miranda de Vries poseert met de kopperprent tussen de ontwerper Cees Smolders links en voorzitter Rien van Heck.

De vorige prent, die daar een jaar heeft gehangen, wordt in de

Overgenomen uit BNDeStemdoor Jos Hack

Er was volop belangstelling tijdens de overhandiging, ook van de andere musea.

De houtgravure wordt gegraveerd met een burijn, ‘gestoken’, in de kopse kant van een hard houten blok, waardoor een zeer verfi jnde tekening mogelijk is, terwijl een houtsnede gegutst wordt in een zachte houten plaat en meestal een grover resultaat oplevert. Voor houtgravures worden harde houtsoorten gebruikt, zoals ker-

,,Tot de zomervakantie is de agenda al aardig gevuld. Ik denk dat we het lopende schooljaar in juni afsluiten met zo’n 1.300 kinderen, die hier dan zijn geweest’’, aldus bestuurslid Frans de Nijs.

Burgemeester Miranda de Vries neemt haar eerste Kopperprent in ontvangst van voorzitter Rien van Heck.

vervolg van pagina 1

uit Oudenbosch. De missiona-rissen gebruikten de gravures vroeger als illustraties in hun maandblad. De gravures zijn ge-maakt van kopshout van Engels Buxus door, de nog bestaande, fi rma ,,Lawrence & Son Ltd.” uit het plaatsje Hove, gevestigd aan de Zuidwest kust van Engeland, nabij Brighton.

OPRICHTER:De traditie van de Koppermaan-dag dateert in Etten-Leur al van 1976 op initiatief van Paul Valen-tin, destijds oprichter van het mu-seum dat in 2017 behoorlijk meer bezoekers heeft getrokken dan het jaar daarvoor. Debet daaraan was natuurlijk de tentoonstelling van Fiep Westendorp.Bij de defi nitieve telling half janu-ari, bleek dat bijna 3000 mensen vorig jaar een kijkje namen in het pand aan de Leeuwerik 8. Het aantal scholieren was in het begin van het jaar iets minder dan gebruikelijk, maar dit werd ruim-schoots goedgemaakt bij het begin van dit nieuwe schooljaar.De verwachting is dat er in de eerste helft van 2018 een in-haalslag wordt gemaakt.

Na de overhandiging van de Kopperprent is er de traditionele koffi e met worstenbroodje.

De Kopperprent 2018 werd deze keer ontworpen door Cees Smolders, vrijwilliger in ons museum als

handzetter. Hij is gedrukt in twee kleuren op een Korrex proefpers. In het ontwerp zijn houtgravures gebruikt uit

onze eigen collectie.

Ontwerper Cees Smolders toont één van de gravures aan de burgemeester die verwerkt zijn in de Kopperprent.

WAT IS HET VERSCHIL? ,,HOUTSNEDE” EN ,,HOUTGRAVURE”

senhout en buxus. Houtgravures zijn over het al-gemeen vrij klein en bereiken grijstinten met behulp van vele ‘arceringen’. Grotere prenten kunnen worden gemaakt door verschillende blok-ken samen te klemmen. Houtgra-vures werden meestal in zwart afgedrukt.

De houtgravure is een procedé om in boekdruk il-lustraties te drukken. Het beleefde in de 19e eeuw een grote bloei. Er zijn kenmerkende verschillen tussen een houtsnede en een houtgravure.

WAT IS KOPPERMAANDAG ?Vanaf de Middeleeuwen warenveel ambachtslieden aangesloten bij een Gilde. Het Gilde zorgde o.a. voor de uitwisseling van kennis en ervaring tussen de aangesloten leden. Op de eerste maandag na Driekoningen, ook wel ‘Kop-permaandag’ genoemd, werden de zogenaamde Gildebrieven voorgelezen en werd er niet ge-werkt. In deze brieven stonden o.a. de privéleges, die de Gilden hadden verworven. Voor de rest van de dag werd er feest gevierd. Ook voor alle Drukkersgilden uit ons land was de eerste maandag na Driekoningen de traditionele feestdag. Deze dag wordt al sinds de 15e eeuw Koppermaandag genoemd. De naam vindt zeer waarschijnlijk zijn oorsprong

in het begrip ‘kopperen’ wat ‘feestvieren’ betekent.

KOPPERPRENT IN ETTEN-LEURVanaf de oprichting van ‘t Neder-lands Drukkerij Museum in 1976 werd de traditie in ere hersteld. Soms werden de ontwerpen voor deze prenten vervaardigd door medewerkers van het museum, in een aantal gevallen werden de ontwerpen gemaakt door gra-fi sche ontwerpers of kunstenaars uit de directe omgeving.Traditiegetrouw wordt de eerste druk van deze prent jaarlijks uit-gereikt aan de Burgemeester van Etten-Leur, beurtelings in het Stadhuis, dan wel in het Neder-lands Drukkerij Museum aan de Leeuwerik 8 te Etten-Leur.

In het vorig nummer

zijn we begonnen om

u de geschiedenis te

vertellen over de Hei-

delberg degelpersen.

We maakten kennis

met Andreas Hamm, de

uiteindelijke oprichter

van ,,Schnellpressen-

fabrik AG Heidelberg”.

Twee Heidelbergers, links een Heidelberg degel en rechts een van de eerste Heidelberger cilinder-persen uit 1897. Deze is te zien in het museum.

verwezen niet altijd naar een aan-passing of verbetering.

De rode bol diende enkel als verkoopargument ter verwijzing naar een jonger bouwjaar.

Andreas Hamm 1824 - 1894

vervolg in het volgende nummer

vervolg van vorig nummer no.30

Heidelbergdegels van 1912 tot 19851912: een prototype met schijf voor de inktverdeling is te zien op de tentoon-stelling van Bruga te Leipzig, Duitsland;

1914: de degel is klaar voor productie en beschikt over een volledig inktwerk en propellersysteem;

1924: de grijperskop krijgt een ander uitzicht die tot het einde van de produc-tie identiek blijft;

1932: de grote degelautomaat formaat 34 x 46 cm is er. Men bouwt nu ook de automatische cilinderpers.

1950: de “Moderne Heidelbergdegel” is er met een wasrakel + inktopvangbak, variabele snelheid, inktrollen met ko-gellagers, een centraal smeersysteem, gereedschapsplank, ruiterwals;

1970: foliedruk is mogelijk, de inktrol-len, die de vorm ininkten, kunnen ont-grendeld worden o.a. voor het pregen, perforeren en stansen; 1985: einde productie.

TWEE VERSIES DRUKHENDELS:eerst met een zwarte bol en later met een rode bol.

HET VERHAAL VAN DE DRUKHENDEL:a) bij de eerste versie was het uiteinde van de drukhendel om-gevormd tot een handvat;b) bij de tweede versie was het uiteinde van de drukhendel om-gevormd tot een bol;c) bij de derde versie was de bol een afzonderlijk opgedraaide zwarte bol.d) bij de latere versies werd de zwarte bol door een rode bol ver-vangen. De verschillende drukhendels

De eerste grote degel, drukfor-maat 34 x 46, werd vanaf het jaar 1932 gebouwd. Men noemde hem toen ”De Super”.

De pers die je hier ziet is van 1958. Deze grote degelpersen hebben volgende nadelen: de zware vorm is moeilijk in het fundament te heffen. Men heeft wel dit euvel verkleind door het fundament schuiner te zetten. Verder had men wat meer macht nodig om de drukhendel op te trekken. Het handvat moet naar boven in de plaats van naar de voorzijde getrokken worden.

DE MYTHE VAN DE DRUKHENDEL

De grote degelpers

”Heidelberg”

DEGEL EN CILINDERPERSEN

DE GESCHIEDENIS VAN HEIDELBERG

INTERESSANT OM TE WETENHubert Sternberg (1897-1987), was een lid van het nieuwe bestuur en hij kwam op 29-jarige leeftijd met het idee om de degel op ‘n auto te monteren. Zo kon men bij de druk-kerijen live demonstra-ties geven.

Sternberg verzegelde de deal door de drukpersen te verko-pen op afbetalingen. Het was ook Sternberg die de machine de naam “Originele Heidelber-ger Degel” gaf, wat door het Duitse Chauvinisme ook een extra verkooptroef was. Stern-berg nodigde ook één uit elke vijf klanten uit om de fabriekte bezoeken. Omdat er veel vraag was, installeerde Stern-berg de eerste montagelijn in een Duitse fabriek, waar elke maand 100 ,,persen” konden worden gemonteerd. In 1934 introduceerde Heidel-berg een volledig automatische hogesnelheidscilinderpers.

EEN MUSEUM IS NIET ,,STOM”

Op jaarbasis bezoeken heel veel kinderen van de basisschool ons museum. Het wordt op dat mo-ment een doe-museum, waarbij ze misschien wel zwarte inkt op de handjes krijgen. Nou en?

Deze bezoeken worden door de leerlingen zonder uitzondering altijd leuk gevonden. En af en toe neemt de leerkracht de moeite om ons dat ook te laten weten, zoals onderstaande reactie.Ter verduidelijking: deze rondleiding werd gegeven door 3 vrijwilligers, die alle drie (u raadt het al) Cees heten.Hier doen we het toch voor? Dat de kinderen een mooi bezoek hebben en om te laten zien dat een museum niet per defi nitie saai en stom hoeft te zijn.

Goedemorgen, Cees, Cees en Cees en alle anderen,Wij zijn gisteren in het museum geweest. De kinderen en begeleiders hebben erg genoten! Dat zag ik weer toen ik van een ouder foto’s kreeg toegestuurd. Ik wil ze graag met jullie delen. Het plezier straalt van de gezichten. Nogmaals dank voor de leuke, actieve, rondleiding! Echt een museum gericht op jong en oud!!! Ga zo door!!!

Groeten, Ina Leijten

Omdat je deze stoere VMBO-(st)ers niet kunt afschepen met een sim-pel standaard tekstje had onze handzetter een paar teksten gezet, die vermoedelijk reacties zouden gaan oproepen.Ze gingen deze teksten namelijk zelf drukken op één van onze persen.En dat klopte ook. Reacties genoeg, die wejullie i.v.m. de cen-suur zullen besparen. Maar leuk was het wel.Voor hen, maar ook voor ons!

De drie Ceessen aan het werk. Boven Cees Jochems, onder links Cees Mathijssen en onder rechts Cees Smolders.

STOERE VMBO-(ST)ERS, STOERE TEKSTENKort geleden kwamen twee klassen van het Mun-nikenheide College uit Etten-Leur ons museum bezoeken.

COLOFON: eindredactie: Cees Jochems vormgeving en opmaak: Frans de Nijs abonneren: info@nederlandsdrukkerijmuseum.eu

SPONSOREN EN DONATEURS 2017RABOBANK WEST BRABANT NOORDMASTBOOM-BROSENS Stichting, Oud-GastelDEBA Autoverhuur, Etten-LeurDrukkerij Van den Wijngaard, BredaNovum Drukkerij, OudenboschDrukkerij Gebr. Verloop, AlblasserdamDe Snelle Drukkers B.V., KlaaswaalDrukkerij Snep, EindhovenDrukkerij Van den Dool, SliedrechtDrukkerij Juten, Bergen op ZoomDrukkerij Vorsselmans, ZundertGeskus Grafi media, FijnaartDrukkerij Hensen Foliedrukkers, OirschotMekes Graphic Machinery B.V., RoosendaalKoninklijke Drukkerij Em de Jong B.V.,

Baarle-NassauTrainingsbureau voor Zorginstellingen

De Keerzijde, LangewegPvW Offsetservice, OssDrukkerij Durenkamp, AardenburgBAKXXX Graphic Design, Bergen op ZoomALDOC Topmotiv, Etten-LeurF1 = Help, Roosendaal

Mevr. M.F.Th. Meijn, AmsterdamDhr. A.A.J. Buisman, AmsterdamDhr. J.H. Vis, BarendrechtMevr. M. Strijbosch-van Aanholt, VenloDhr. G.J.M. Warmerdam, Etten-LeurDhr. M.P.J. van de Linden, Etten-LeurDhr. J. van Ginneken, Etten-LeurDhr. C.I.M. Braat, Etten-LeurDhr. J. Mugge, Etten-LeurDhr. M.J.H. Bakker, OosterhoutDhr. C.M. van Peer, BredaDhr. P. Goossens, AntwerpenDhr. Mevr. G. Clarijs-Daamen, ZevenbergenDhr. J.H.M. Brader, UlvenhoutDhr. H.P. Verseveldt, Etten-LeurDhr. L. Nederlof, KlundertDhr. J. Vandenbroeke, Essen - BelgiëDhr. H. v.d. Spijker, GeertruidenbergDhr. en Mevr. Utens, RijsbergenDhr. J. van Boxtel, St. OedenrodeDhr. L. van Beek, BredaMevr. L. in ‘t Groen-Evers, BredaDhr. T. Sips, Etten-LeurMevr. A.J. van Ark-Teijn, Etten-LeurMevr. A. Makken, MaaslandDhr. en Mevr. Suijkerbuijk, RijsbergenMevr. B.M. Doppen-van Raamsdonk, Etten-LeurDhr. en Mevr. van Bedaf, KlundertDhr. J.J.W. Schuijt, Etten-LeurMevr. R. de Ruiter, Bavel

WILT U OOK ONS MUSEUM STEUNEN?WORD VRIEND(IN), DONATEUR OF SPONSOR!

WORKSHOPS 2018

INTRODUCTIE-WORKSHOP“LETTERZETTEN/DRUKKEN”Gedurende 3 opeenvolgende dagdelen wordt aan de deelnemers de beginselen bijgebracht van het zet- en drukprocedé. Elke deelne-mer zet en drukt briefpapier, visitekaartje, label of een poster(tje). Het uitgangspunt is een simpel ontwerp of idee, omdat “het bij-brengen van de basis” en “het gevoel krijgen” centraal staat. Het letterzetten gebeurt met houten en loden letters. Het drukken gebeurt in boekdruk (ook wel hoogdruk genoemd) op verschillende drukpersen. Dit is mede afhankelijk van het formaat van het ont-werp. Iedere dagdeel heeft dus een onderwerp, te weten het drukken van: een labeltje, poster(tje) en huisstijl (visitekaartje, brief, of zoiets). In 3 dagdelen maak je dus 3 verschillende soorten drukwerk.

WORKSHOP “LETTERPRESS”Gedurende één of meerdere ochtenden werken de cursisten zelf-standig onder professionele begeleiding aan een opdracht, door de deelnemer zelf aan gedragen. Er wordt gewerkt in de zetterij en drukkerij. De deelnemer zet en drukt dus met als uitgangspunt een eigen ontwerp of idee.Het letterzetten gebeurt met houten en loden letters. Het drukken gebeurt in hoogdruk op diverse drukpersen.

WORKSHOP“WERKMAN” Ook kan er gewerkt worden volgens de “Werkman-methode”. De Groninger drukker/kunstenaar H.N. Werkman maakte in zijn werk gebruik van verschillende druktechnieken. Hij combineerde sjabloneren, stempelen en “met een roller op papier werken” en maakte daarmee unieke kunstwerken (druksels geheten), die over de hele wereld bekendheid genieten. Vaak gebruikte hij hierbij stukjes karton of ander materiaal, die hij zelf de gewenste vorm gaf door te scheuren, knippen of snijden”.

Heb je interesse om een workshop te volgen,

bel; 06-40494417 of mail info@nederlandsdrukkerijmuseum.eu

Het Nederlands Drukkerij Museum

bedankt alle donateurs

voor hun bijdrage in 2017.

Wij hopen dat we dit jaar weer

een beroep op u kunnen doen.