é

Nicolette Martel, Bascule Manon Mostert Uijterwijk, Virenze Mariken Braber, GGZ-Centraal en Het Lindehuis

Theoretische basis

Pope (1989):

Zelfbeeld is de omschrijving die iemand geeft van zijn eigen eigenschappen en welke gevoelens iemand heeft over zichzelf.

Optelsom van ik-ben-zinnen die zich afspelen in iemands hoofd en emoties die een persoon ervaart wanneer het zelf belicht wordt.

Probleemsamenhang

Aanleg Leergeschiedenis Luxerende factoren Probleem Gevolgen en Instandhoudende factoren

Ontstaan

Zelfwaardering is een combinatie van

objectieve informatie (daadwerkelijk falen of slagen) en

subjectieve informatie (vooral beïnvloed door terugkoppeling van belangrijke anderen).

Ontstaan van negatief zelfbeeld

Als het ideaalbeeld waar iemand zichzelf

tegen afzet te ver verwijderd is van hoe

een kind zichzelf waardeert, ontwikkelt

zich een negatief zelfbeeld.

Negatief zelfbeeld: gedachtepatronen die

onevenredig negatief zijn en leiden tot

sombere, angstige, verdrietige of boze

gevoelens

Cognitieve model

Aaron Beck (grondlegger in 1979):

Gedachten zijn reactie op een stimulus, een situatie, beïnvloeden het gevoel en daarmee het daadwerkelijke gedrag en de reacties vanuit de omgeving die volgen.

Gedachten zijn in feite resultaten van hetgeen we hebben geleerd door onze ervaringen.

Model verder uitgewerkt door Judith Beck (1999), waardoor we nu verschillende niveaus van gedachten onderscheiden.

Schema van Beck (1999)

Kernovertuiging

Automatische

gedachtenGevoel GedragSituatie

Tussenliggende

opvattingen

Cognitieve domeinen

- Verantwoordelijkheid en schuld:

‘Ik ben schuldig’

- Controle:

‘Ik ben machteloos, hulpeloos’

- Zelfwaardering:

‘Ik ben waardeloos, stom, slecht’

- Kwetsbaarheid:

‘Ik ben zwak’

- Veiligheid:

‘Ik ben in gevaar’

BA, kernthema en Zelfbeeld

CS referentieel US/UR-repr. CR

Sociaal Kernthema Somber

contact/ ‘Minderwaardigheid’

aandacht

Bijv. visuele representaties

van vernederingen

Lichaamshouding en mimiek

Ik ben…..

Anderen zijn…

Archief van

kerngebeurtenissen…

Behandeling

Met cognitieve gedragstherapeutische technieken

de keten doorbreken door:

• Bewust maken van negatieve automatische

gedachten, die disfunctioneel (belemmerend)

zijn

• Ruimte maken voor helpender gedachten

• Waardoor ruimte komt voor constructievere

reacties

Weten dat - voelen dat • Bij evaluatie: cognit ieve therapie

– Argumenten voor en tegen negatief zelfbeeld

• Probleem soms – Ik weet het wel, maar ik voel het niet

• Tradit ionele interventies gericht op “ w eten dat” – Gedragsexperimenten

• Nadruk op falsif iceren (sequentiële) verw achtingen: men zal mij niet OK vinden

• Maar zelfbeeld is vaak vooral referentieel: ik ben niet OK

• Alternatieve oplossing, gericht op “ voelen dat” – contracondit ionering

Retrieval Hiërarchie Brewin (2006)

Meerdere betekenissen: slechts 1 tegelijk actief

Ik zelf

stom

eerlijk

aardig

betrouwbaar

De retrieval hiërarchie (Brewin,

2006)

• Psychopathologie: adequate betekenis te laag in act iveerbaarheids hiërarchie

• Psychotherapie: door corrigerende ervaringen retrieval hiërarchie beïnvloeden

• Zodat meest construct ieve betekenis in de moeilijke context act iveerbaar is

Voelbaar maken w at je al

w eet (impact verhogen)

• Vaststellen problematische zelfbeeld – Ik ben stom

• Vaststellen geloofw aardig tegenbeeld – Ik ben aardig

• Voelbaar maken functionele betekenis – Imaginatie (stimulus)

• aardige momenten

– Zelfverbalisatie (betekenis) • Ik ben OK

– Motoriek (houding en expressie) (respons) • Zelfverzekerde, ontspannen houding

• Koppelen aan problematische situatie – Negatieve zelfbeeld situaties imagineren – Met posit ieve zin en houding

Hoe meet je dat?

Naast het uitvragen:

CBSK Competentie Belevings Schaal voor Kinderen 8-12

NPVJ Nederlandse PersoonlijkheisdVragenlijst Junior 9-16

PNG-k Positieve en Negatieve Gedachtenvragenlijst 8-13

FEEL kj 8-18

Kidsscreen 8-18

Doelgroep

• Kinderen met een negatief zelfbeeld dat

belemmerend werkt op het dagelijks

functioneren

• Leeftijd 9 tot 12 a 13 jaar

• TIQ > 85 (VIQ > 90)

• Overwogen moet worden in hoeverre

stoornissen als ADHD en ASS interfereren

(reflectievermogen en motivatie van het kind)

Doelstelling

Verbetering in het dagelijks functioneren

Beter omgaan met moeilijke situaties.

Zelfbeeld toetsen aan de realiteit, waardoor er

een realistischer zelfbeeld ontstaat.

Belemmerende cognities over de eigenwaarde of

de competenties zijn hanteerbaar geworden of

zijn afgenomen.

Hoe wordt de training gegeven?

• Trainershandleiding

• Werkboek kind

• 10 Wekelijkse individuele sessies

• Vaste opbouw sessies

• Thuisopdrachten kind

• Betrokkenheid ouders

Sessies ‘Ik ben oke’

1. Wat gaan we doen?

2. Gevoelens hebben we allemaal

3. Iedereen kan verschillende gedachten hebben

4. Op het juiste spoor komen

5. Storende en helpende gedachten

6. Eigenschappen en overtuigingen

7. Helpende gedachten en

helpend gedrag

8. Mijn film gebruiken

9. Help jezelf herinneren

10. Evalueren en

vooruitkijken

11. Voorbeeld van een

terugkomsessie

Uitleg cognitieve 5 G-model (DVD),

inzicht in probleem waardoor er

ruimte komt voor oplossingen

Sessie 4

Verschillende gedachten over 1 ding

Sessie 5: Opsporen van disfunctionele cognities en kernopvatting

Als je een vaak terugkomende gedachte hebt dan kun je dat zien als een

laatje dat steeds openspringt. Dat kan een fijne gedachte zijn, maar ook een

storende. Een storende gedachte bezorgt je een rotgevoel. Jij bent in deze

training omdat laatjes met storende gedachten te makkelijk open springen

bij jou.

Techniek:

Neerwaarste

pijltechniek

Laatjes met fijne gedachten,

die een zelfverzekerd gevoel geven,

gaan bij jou te weinig open,

alsof je de sleutel ervan bent

kwijtgeraakt

Sessie 6

uitdagen negatieve gedachten

formuleren helpende gedachten

• Directief naar helpende gedachte

• Socratisch uitdagen

• Meerdimensioneel evalueren

• Contraconditionering

Sessie 7

Internaliseren en generaliseren van

helpende gedachte en helpend gedrag.

Mijn helpende film

Contraconditionering:

integreren van de positieve film

• Hartelijk dank

• voor jullie komst

• en jullie aandacht!