New NA DE HOlOcAUSt · 2020. 6. 15. · bijeenkomst.met.een.speciale.trein.van.Brussel....

2012

NA DE HOlOcAUSt

RecenteBelgischeinitiatievenOnderwijs | Herinnering | Onderzoek

Morele en materiële schadeloosstelling

2.....NA.DE.HOLOCAUST..|..Inleiding

COLOFON. |. Deze. brochure. wordt. uitgegeven. op. initiatief. van. de. FOD. Kanselarij. van. de. Eerste. Minister,. in.samenwerking.met.de.FOD.Buitenlandse.Zaken,.het.Instituut.voor.Veteranen.-.NIOOO,.de.Vlaamse.Gemeenschap,.de.Federatie.Wallonië-Brussel.en.de.Duitstalige.Gemeenschap.van.België.

Verantwoordelijke uitgever.|.Françoise.Audag-Dechamps,.Voorzitter.van.het.Directiecomité.a.i.Illustraties.|.Omslag.en.pagina’s.7-8-10-13-17-25-29:..©IV-NIOOO.-.Pagina’s.18-20:.©GrenzGeschichteDG.an.der.AHSPagina’s.24:.©.Kazerne.Dossin.-.Pagina’s.23-26-34:.©.Joods.Museum.van.België.–.BrusselGrafi sche vormgeving.|.Kaat.Flamey,.KA.AD..-..Drukwerk.|.LowyckWettelijk depot.|.D/2012/9737/1

INHOUDSOPGAVE

I. INlEIDING.............................................................................................. 5

II. EEN OVErzIcHt VAN DE INItIAtIEVEN...........................................6

A.Initiatievenophetgebiedvanonderwijs,nagedachtenisenonderzoek 6. . 1.. Algemeen. 6. . 2... Onderwijs.-.Herinneringseducatie. 10 i. Vlaanderen 11 ii. De Franse Gemeenschap 14 iii. De Duitstalige Gemeenschap 18. . 3.... Herinnering. 21. . 4.... Research. 27

B.Initiatievenophetgebiedvanmateriëleschadeloosstelling 30. . 1.. De.Studiecommissie.betreffende.het.lot.van.de.bezittingen.van.. . . de..leden.van.de.Joodse.gemeenschap.van.België,.geplunderd.. . . of.achtergelaten.tijdens.de.oorlog.1940-1945. 30. . 2.. De.Commissie.voor.de.schadeloosstelling.van.de. . . leden.van.de.Joodse.Gemeenschap.van.België.voor.hun.goederen.. . .. . . die.werden.geplunderd.of.achtergelaten.tijdens.de.oorlog.. . . 1940-1945. 31. . 3.. Cultuurgoederen,.kunstwerken.en.judaïca:.. . . een.voortdurende.studie. 32 i. Cultuurgoederen en kunstwerken in het algemeen 33 ii. Judaïca 34. . 4.. De.Stichting.van.het.Jodendom.van.België. 36

C.Initiatievenopgebiedvanmoreleschadeloosstelling–Welzijnsprogramma’s 37. . 1.. Welzijnsprogramma’s.–.Federale.Overheidsdienst.. . . Sociale.Zekerheid..Directie-generaal.Oorlogsslachtoffers. 37. . 2.. De.Stichting.van.het.Jodendom.van.België. 37

III. PrAktIScHE INfOrmAtIE............................................................ 38

rEcENtE BElGIScHE INItIAtIEVENONDErWIJS | HErINNErING ONDErzOEk | mOrElE EN mAtErIËlE ScHADElOOSStEllING 1

2012

1.Deze.brochure.is.bijgewerkt.tot.december.2011..

NA.DE.HOLOCAUST..|..Inleiding.....5.

De.Holocaust.was.voor.de.volledige.mens-heid,.en.voor.Europa.in.het.bijzonder,.een.extreme.historische.ervaring,.die.moeilijk.te.vatten.is.voor.de.menselijke.geest.

België.was.en.blijft.diep.getekend.door.de.Holocaust..Ons.land.wil.de.herinnering.aan.die.pijnlijke.periode.uit.zijn.verleden.leven-dig.houden.en.zich.rekenschap.geven.van.de.gevolgen..Dit.komt.tot.uiting.in.een.sterk.engagement.van.alle.overheden,.zowel.op.federaal,.gemeenschaps-.en.gewestelijk.als.op.lokaal.niveau..Naast.dit.engagement.bestaat.de.uitdaging.erin.om.de.herinnering.aan.de.Holocaust.diepgaand.te.verankeren.in.de.volledige.samenleving,.met.name.dankzij.het.onderwijs..

Deze.brochure.wil.dan.ook.een.overzicht.geven.van.de.belangrijkste.initiatieven.die.door.de.verschillende.overheden.en.instel-lingen.werden.genomen.in.verband.met.de.Holocaust..Deze.initiatieven.omvatten.drie.luiken:.de.acties.die.betrekking.hebben.op.het.onderwijs,.de.nagedachtenis.en.het.onderzoek,.de.initiatieven.op.het.gebied.van.materiële.en.fi.nanciële.schadeloosstelling.en.ten.slotte.deze.op.het.gebied.van.morele.schadeloosstelling.en.welzijns-programma’s..

In.het.hoofdstuk.over.de.initiatieven.op.het.gebied.van.materiële.en.fi.nanciële.schade-loosstelling.is.een.speciaal.deel.gewijd.aan.de.geplunderde.cultuurgoederen.en.judaïca.aangezien.de.restitutie.en.het.onderzoek.op.dat.vlak.nog.niet.zijn.voltooid..

Tot.slot.dient.te.worden.benadrukt.dat.veel.Belgische.politieke.leiders.en.parlements-leden.hun.belangstelling.en.betrokkenheid.op.dit.gebied.hebben.betoond..In.het.ver-leden.zijn,.bij.verschillende.gelegenheden,.publieke.verontschuldigingen.aangeboden.namens.de.regering,.namens.België.en.namens.lokale.overheden.voor.het.leed.dat.de.Joodse.gemeenschap.heeft.moeten.ondergaan..Daarbij.werd.ook.beklemtoond.dat.het.de.plicht.van.de.regering.en.van.iedere.burger.is.om.de.herinnering.aan.de.tragische.gebeurtenissen.van.de.Holocaust.levendig.te.houden..

Voor.bijkomende.informatie.en.als.leidraad.voor.de.geïnteresseerde.en.betrokken.lezer.is.op.het.einde.van.deze.brochure.een.over-zicht.opgenomen.van.de.contactgegevens.van.de.in.deze.context.relevante.Belgische.besturen,.instellingen.en.diensten..

I. INlEIDING

A. Initiatievenophetgebiedvanonderwijs,nagedachtenisenonderzoek

1.Algemeen

België.is.actief.lid.van.de.Task.Force.for.International.Cooperation.on.Holocaust.Education,.Remembrance,.and.Research.2..Dit.netwerk.vormt.het.internationale.platform.bij.uitstek.voor.de.uitwisseling.van.educatieve.projecten,.ervaringen.en.materiaal.over.de.Holocaust..De.deelname.van.België.is.het.resultaat.van.een.gezamenlijke.inspanning.van.de.federale.regering.en.de.gemeenschappen,.die.ook.samen.besloten.de.kandidatuur.van.België.in.te.dienen.voor.het.voorzitterschap.van.de.Task.Force..Op.vraag.van.de.Belgische.overheden.zal.België.in.2012.het.voorzitterschap.waarnemen.en.dit.valt.(o.a.).samen.met.de.inhuldiging.van.het.nieuwe.museum.in.Mechelen.(zie.infra)..Dit.voorzitterschap.biedt.de.mogelijkheid.om.de.Belgische.ervaring.inzake.het.onderwijs,.herinnering.en.onderzoek.te.delen.op.internationaal.niveau.en.tevens.het.belang.hiervan.–.zeker.naar.de.toekomst.toe.–.te.onderlijnen..Een.verdere.verankering.van.de.herinneringsplicht.van.de.Holocaust.zal.mede.door.dit.voorzitterschap.mogelijk.worden.gemaakt..

België.heeft.zich.er.resoluut.toe.verbonden.de.beginselen.van.de.Verklaring.van.Stockholm.na.te.leven..Op.federaal.niveau.werken.twee.grote.overheidsinstellingen.samen.met.ngo’s.aan.projecten.in.dit.kader..

In.de.eerste.plaats.kan.het.Instituut.voor.Veteranen.-.Nationaal.Instituut.voor.Oorlogsinvaliden,.Oud-strijders.en.Oorlogsslachtoffers.(IV.-.NIOOO).vermeld.worden..Het.IV-NIOOO.heeft.activiteiten.opgezet.om.de.herinnering.aan.de.Holocaust.en.aan.andere.nazimisdaden.en.verzetsdaden.levendig.te.houden..Zo.organiseerde.het.Instituut.bijvoorbeeld.in.april.2008.een.bijeenkomst.met.2000.jongeren.en.oud-strijders.uit.heel.Europa.in.het.concentratiekamp.Buchenwald..450.jongeren.uit.België.spoorden.naar.deze.bijeenkomst.met.een.speciale.trein.van.Brussel.naar.Weimar..

Verder kunnen volgende projecten vermeld worden:

• Detentoonstelling«Deportatieengenocide,eenEuropese tragedie »

. Het.Instituut.stelt.sinds.2010.de.reizende.tentoonstelling.«.Deportatie.en.genocide,.een.Europese.tragedie.».gratis.ter.beschikking.van.de.scholen..Deze.tentoonstelling.bespreekt.en.analyseert.de.verschillende.functies.van.het.concentrationair.regime.binnen.het.ideologische.project.van.de.nazi’s..Ze.vertelt.eveneens.het.verhaal.van.de.opbouw.en.heeft.het.over.de.eerste.geïmproviseerde.kampen.en.de.steile.opgang.van.het.model.van.Dachau..Vervolgens.wordt.de.internationalisering.van.het.systeem.en.de.spectaculaire.groei.ten.gevolge.van.het.uitbreken.van.de.Tweede.Wereldoorlog.uiteengezet,.om.te.eindigen.bij.de.gruwelijke.chaos.tijdens.de.dodenmarsen..

2Website: www.holocausttaskforce.org

6.....NA.DE.HOLOCAUST..|..Een.overzicht.van.de.initiatieven

II. EEN OVErzIcHt VAN DE INItIAtIEVEN

NA.DE.SHOAH..|.Een.overzicht.van.de.initiatieven.....7.

. Het.begrip.“concentrationair.systeem”,.dat.een.volwaardig.onderdeel.vormde.van.de.wereldvisie.van.de.totalitaire.nazistaat,.wordt.eveneens.belicht..

•DeKaartvandekampenenandereopsluitingsplaatsen van de nazi’s

. Op.1.april.2011.heeft.het.Instituut.de.tweede.uitgave.van.deze.kaart.voorgesteld.in.de.Humboldt.Universiteit.van.Berlijn..Deze.historische.kaart.van.Duitsland.en.Centraal.Europa.is.de.meest.complete.kaart.die.tot.nu.toe.rond.dit.thema.werd.gerealiseerd..De.kaart.toont.meer.dan.2200.plaatsen.die.verspreid.liggen.van.het.noorden.van.Frankrijk.tot.in.Oekraïne:.we.vinden.hier.21.concentratiekampen,.6.uitroeiingskampen,.838.Kommandos,.509.gevangenissen,.498.kampen.(niet.KZ),.95.stalags,.46.ofl.ags,.103.heropvoedingskampen.en.70.doorgangs-.of.werkkampen.voor.rassendeportatie,.6.euthanasiecentra.en.24.“Zigeunerlager”..Elk.van.deze.plaatsen.werd.zorgvuldig.geïnventariseerd,.gecategoriseerd,.gelokaliseerd.en.geïndexeerd..Dit.project.is.het.resultaat.van.een.twee.jaar.durend.onderzoek.en.van.een.vruchtbare.samenwerking.tussen.het.Instituut.voor.Veteranen-NIOO.en.het.Nationaal.Geografi.sch.Instituut3..

• DeTreinder1000

. Van.5.tot.10.mei.2012.organiseren.het.Instituut,.de.Auschwitz.Stichting.en.de.

3Website: www.ngi.be 4Zieartikel2vandewetvan26juni2000betreffendedeinvoeringvandeeuroindewetgeving die betrekking heeft op aangelegenheden als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.

NA.DE.HOLOCAUST..|..Een.overzicht.van.de.initiatieven.....9.

Internationale.Federatie.van.Verzetsstrijders,.de.bijeenkomst.en.verplaatsing.van.1000.jongeren.van.Brussel.naar.Auschwitz..Dat.zal.gebeuren.met.een.daarvoor.speciaal.ingelegde.trein:.De.Trein.der.1000.

. De.trein.vertrekt.in.Brussel.en.stopt.vervolgens.in.een.aantal.stations.waar.er.telkens.jongeren.opstappen..In.totaal.zullen.er.zo.duizend.jongeren.uit.België.en.andere.Europese.landen.samen,.in.het.gezelschap.van.de.laatste.overlevenden.van.de.kampen,.de.overwinning.van.de.democratie.op.Nazi-Duitsland.herdenken..

. Naast.de.herdenking.heeft.de.reis.nog.verschillende.doelstellingen:

>.Educatief:.1000.jongeren.krijgen.de.kans.om.het.museum.van.Auschwitz.en.het.uitroeiingskamp.Birkenau.te.bezoeken.en.zo.te.leren.over.het.concentrationair.systeem.en.de.nazigenocide;.

>.Herinnering:.de.jongeren.bezoeken.het.kamp.samen.met.overlevenden.en.ooggetuigen;.

>.Burgerzin:.bewustmaking.van.de.concentrationaire.thematiek,.alsook.van.de.absolute.verwaarlozing.van.de.mensenrechten..

Het.is.ook.de.bedoeling.dat.het.project.uitvoerig.in.de.media.aan.bod.komt,.opdat.de.massale.en.symbolische.bijeenkomst.van.al.die.Europese.jongeren.voor.de.democratie.en.tegen.het.politiek.extremisme.breed.opgemerkt.wordt..

De.tweede.federale.instelling.betreft.het.Centrum.voor.Gelijkheid.van.Kansen.en.voor.Racismebestrijding.(verder.het.Centrum)..Zo.speelt.het.Centrum.een.rol.in.de.bestrijding.van.het.ontkennen.van.de.Holocaust.en.meer.bepaald.in.het.kader.van.de.wet.van.23.maart.1995..België.beschikt.sinds.1995.over.een.wet.ter.bestrijding.van.het.negationisme.ten.aanzien.van.de.Holocaust.(wet.van.23.maart.1995.tot.bestraffing.van.het.ontkennen,.minimaliseren,.rechtvaardigen.of.goedkeuren.van.de.genocide.die.tijdens.de.tweede.wereldoorlog.door.het.Duitse.nationaal-socialistische.regime.is.gepleegd)..Deze.wet.bestraft.negationistische.beweringen.in.een.groot.aantal.situaties:.uitspraken.op.openbare.of.voor.het.publiek.toegankelijke.plaatsen,.of.via.al.dan.niet.gedrukte.geschriften,.die.op.grote.schaal.worden.verspreid,.gewoon.aan.meerdere.personen.gericht.zijn.of.openlijk.worden.tentoongesteld..De.sanctie.is.streng.maar.staat.in.verhouding.tot.de.ernst.van.de.feiten:.een.gevangenisstraf.van.8.dagen.tot.één.jaar,.een.boete.van.26.tot.5.000.euro4..Bovendien,.en.dit.is.een.bijzonderheid.van.de.wet,.kan.ook.worden.bevolen.dat.het.vonnis,.in.zijn.geheel.of.bij.uittreksel,.in.een.of.meer.dagbladen.wordt.bekendgemaakt.en.dat.het.wordt.aangeplakt,.op.kosten.van.de.veroordeelde..Om.de.waardigheid.en.de.nagedachtenis.van.alle.slachtoffers.van.de.Holocaust.zo.doeltreffend.mogelijk.te.beschermen,.krijgen.het.Centrum.en.elke.vereniging.die.op.de.dag.van.de.feiten.ten.minste.vijf.jaar.rechtspersoonlijkheid.bezit,.en.zich.statutair.tot.doel.stelt.de.morele.belangen.en.de.


eer.van.het.verzet.of.van.de.gedeporteerden.te.verdedigen,.uitdrukkelijk.de.toestemming.om.in.rechte.op.te.treden.in.alle.rechtsgeschillen.waartoe.de.toepassing.van.voormelde.wet.van.23.maart.1995.aanleiding.kan.geven.

Negationisme bestraft

Een.recent.voorbeeld.betreft.een.Franse.negationist.die.op.het.ogenblik.van.de.feiten.in.België.verbleef..Hij.had.met.name.naar.verschillende.middelbare.scholen.van.de.Franse.Gemeenschap.brochures.gestuurd.waarin.de.stelling.werd.verdedigd.dat.de.gaskamers.niet.hebben.bestaan..Het.Centrum.stelde.zich.burgerlijke.partij..Op.19.juni.2008.werd.deze.persoon,.op.basis.van.de.wet.van.23.maart.1995,.door.de.correctionele.rechtbank.van.Brussel.veroordeeld.tot.een.effectieve.gevangenisstraf.van.één.jaar.en.tot.de.betaling.van.een.morele.schadevergoeding.van.1.500.euro.aan.het.Centrum..Dit.vonnis.werd.op.21.september.2011.bevestigd.door.het.hof.van.beroep.van.Brussel.5.

Tot.slot.kan.ook.vermeld.worden.dat.het.Centrum.een.proefproject.heeft.opgestart.voor.het.in.kaart.brengen,.ontwikkelen.en.ondersteunen.van.educatieve.activiteiten.over.het.thema.democratie.via.de.studie.van.de.historische.realiteit.van.de.Tweede.Wereldoorlog.in.België.(en.meer.bepaald.de.Holocaust.en.het.Verzet).6

2.Onderwijs-Herinneringseducatie

Er.is.de.laatste.jaren.belangrijke.vooruitgang.geboekt.op.het.vlak.van.onderwijs.over.de.Holocaust..De.drie.autonome.gemeenschappen.(die.bevoegd.zijn.voor.onderwijs).bevorderen.het.onderricht.van.de.Holocaustgeschiedenis.op.school.via.vakken.als.geschiedenis,.literatuur,.zedenleer.of.godsdienst..

5DitarrestenandererechtspraakindezemateriezijnbeschikbaaropdewebsitevanhetCentrumvoorGelijkheidvanKansenenvoorRacismebestrijding- www.diversiteit.be-Achtergrond–WetgevingenRechtspraak.6Zieverder2.Onderwijs–Herinneringseducatie–«ScholenvoorDemocratie»


In.het.algemeen.kunnen.de.volgende.projecten.vermeld.worden:..In.2005-2006.werd,.onder.coördinatie.van.het.Centrum.voor.Gelijkheid.van.Kansen.en.voor.Racismebestrijding,.het.proefproject.“Scholen.voor.Democratie”.opgestart.naar.aanleiding.van.de.60e.gedenkdag.van.de.bevrijding.van.de.naziconcentratiekampen..In.het.kader.van.dit.initiatief.kwamen.drie.groepen.van.200.leerlingen.van.het.zesde.jaar.basisonderwijs.en.drie.groepen.van.170.leerlingen.van.het.zesde.jaar.secundair.samen.om.wegwijs.gemaakt.te.worden.in.begrippen.zoals.identiteit,.respect,.participatie.en.openheid.tegenover.de.wereld..Afsluitend.hoogtepunt.van.het.project.was.het.bezoek.aan.de.nazikampen.Breendonk.en.Auschwitz..Het.educatieve.doel.was.deze.leerlingen.uit.te.nodigen.een.link.te.leggen.tussen.de.geschiedenis.en.de.morele.keuzes.die.ze.in.hun.persoonlijke.leven.zullen.moeten.maken..

Een.ander.project.was.het.internationale.programma.“A.Classroom.of.Difference”,.met.als.doel.leerkrachten.te.helpen.als.moeilijkheden.opduiken.bij.het.onderricht.van.de.Holocaustgeschiedenis.op.school..Het.oorspronkelijke.programma.werd.ontwikkeld.door.A.World.of.Difference.Institute..Voor.wat.Europa.betreft,.is.dit.programma.verder.uitgewerkt.door.de.Stichtingen.Bernheim.en.Evens.en.het.«.Centre.Européen.Juif.d’Information.»..Het.vormt.de.lokale.uitdrukking.van.een.Comenius-programma.dat.gedurende.

drie.jaar.georganiseerd.werd.in.Italië,.Nederland,.Frankrijk.en.België..Dit.project.werd.afgesloten.met.een.seminarie.voor.leerkrachten.van.de.drie.Belgische.gemeenschappen.in.Yad.Vashem.in.maart.2008..

Hieronder.wordt.verder.per.gemeenschap.een.overzicht.gegeven.van.de.initiatieven.inzake.herinneringseducatie..

i. Vlaanderen

Thema’s.als.verdraagzaamheid,.mensenrechten.….komen.in.het.onderwijs.aan.bod.via.de.eindtermen..Eindtermen.zijn.doelstellingen.die.voor.elke.school.verplicht.zijn.en.die.het.Vlaams.Parlement.bij.decreet.vastlegt..De.concrete.invulling.van.de.eindtermen.behoort.tot.de.autonomie.en.pedagogische.vrijheid.van.de.scholen..Herinneringseducatie.wordt.aangepast.o.a..in.functie.van.de.leeftijd.van.de.leerlingen.Voor.wat.de.eindtermen.in.het.basisonderwijs.betreft,.zijn.het.voornamelijk.drie.leergebieden.die.aanknopingspunten.bieden.met.herinneringseducatie..In.de.eerste.plaats.is.er.het.leergebied.wereldoriëntatie..Zo.wordt.aandacht.besteed.aan.sociaal-economische,.sociaal-culturele,.politieke.en.juridische.verschijnselen..Ten.tweede.zijn.er.de.eindtermen.inzake.sociale.vaardigheden.en.tot.slot.de.eindtermen.met.betrekking.tot.talen.en.meer.bepaald.de.werking.van.culturen..In.het.kader.van.deze.eindtermen.wordt.aan.de.kinderen.in.het.basisonderwijs.onderwijs.aangeboden.inzake.

de.Holocaust,.aangepast.aan.hun.leeftijd.en.leefomgeving..In.het.secundair.onderwijs.komen.de.herinneringseducatie.en.hiermee.samenhangend.thema’s.als.verdraagzaamheid.en.mensenrechten,.vooral.aan.bod.in.de.eindtermen.geschiedenis.en.in.de.vakoverschrijdende.eindtermen..Het.onderricht.over.de.Tweede.Wereldoorlog.en.de.Holocaust.in.het.geschiedenisonderwijs.is.vanzelfsprekend..Het.betreft.evenwel.niet.enkel.het.vergaren.van.kennis.over.het.verleden.maar.tevens.ook.het.besef.van.de.impact.van.het.verleden.op.de.hedendaagse.samenleving..In.de.vakoverschrijdende.eindtermen.wil.men.leerlingen.inzicht.doen.verwerven.in.bestaande.inspraakprocedures,.de.fundamentele.rechten.en.vrijheden.en.de.werking.van.een.democratie.en.tevens.aangeven.hoe.mensen.kunnen.samenleven.in.een.multiculturele.en.democratische.samenleving..De.Holocaust.vormt.hierin.het.tragische.voorbeeld.van.het.menselijk.falen..

In.de.praktijk.geeft.het.zeer.diverse.en.uitgebreide.aanbod.inzake.herinneringseducatie.aan.scholen.de.mogelijkheid.die.ondersteuning.te.kiezen.die.het.meest.of.het.best.aan.hun.concrete.context.en.behoeften.beantwoordt..Het.laat.leerkrachten.toe.hun.leerlingen.met.diverse.opinies.en.uitgangspunten.te.laten.kennismaken..Het.biedt.scholen.tevens.de.mogelijkheid.aan.herinneringseducatie.te.werken.in.de.eigen.stad.of.streek,.vertrekkend.

vanuit.de.directe.leef-.en.ervaringswereld.van.de.leerlingen..

Het.uitgebreide.ondersteuningsveld.op.het.vlak.van.vredeseducatie.en.herinneringseducatie.biedt.dus.duidelijk.praktische.én.didactische.voordelen..Maar.het.brengt.ook.problemen.met.zich.mee,.zoals.het.vinden.van.een.aanbod.dat.is.aangepast.aan.jonge.kinderen..Overleg.met.diverse.deskundigen.en.informatie.over.de.noden.hieromtrent.in.het.onderwijsveld.hebben.duidelijk.gemaakt.dat.het.Belgische.veld.van.herinneringseducatie.voor.de.Vlaamse.scholen.dringend.transparanter.moest.worden.gemaakt..

Herinneringseducatie en Kazerne Dossin

Vandaar.dat.de.Vlaamse.regering.in.dit.verband.beslist.heeft.een.centrale.rol.toe.te.kennen.aan.de.vzw.Kazerne.Dossin.om.de.coördinatie.op.het.vlak.van.herinneringseducatie.te.verzorgen.voor.het.Vlaamse.onderwijs..De.opdracht.die.de.vzw.heeft.gekregen,.kadert.binnen.de.uitbouw.van.het.huidige.Joods.Museum.van.Deportatie.en.Verzet.tot.een.nieuw.museaal.complex.vzw.Kazerne.Dossin..Memoriaal,.museum.en.documentatiecentrum.over.Holocaust.en.mensenrechten..De.nieuwe.vzw.neemt.deze.taak.op.zich.in.samenwerking.met.andere.actoren.actief.op.het.vlak.van.herinneringseducatie,.zoals.o.a..het.Fort.van.Breendonk7,.de.Auschwitz.Stichting.en.het.In.Flanders.Fields.Museum8,.en.met.de.pedagogische.begeleidingsdiensten.van.de.verschillende.onderwijsnetten.en.het.Departement.Onderwijs.en.Vorming..

7Website: www.breendonk.be8Website: www.inflandersfields.be


NA.DE.HOLOCAUST..|..Een.overzicht.van.de.initiatieven......13.

Samen.vormen.zij.het.Bijzonder.Comité.voor.Herinneringseducatie.(BCH)..

De.coördinatietaak.van.het.BCH.bestaat.er.verder.in.tot.structureel.overleg.te.komen.tussen.de.verschillende.aanbieders.van.ondersteuning.op.het.vlak.van.herinneringseducatie..Een.belangrijk.concreet.resultaat.van.dit.overleg.is.de.website.www.herinneringseducatie.be,.een.gebruiksvriendelijk.overzicht.van.alle.studiedagen,.workshops,.activiteiten,.pedagogische.pakketten.en.initiatieven.rond.herinneringseducatie..Leerkrachten.kunnen.er.heel.wat.inspiratie.vinden,.maar.kunnen.er.ook.eigen.initiatieven.en.suggesties.aanbieden.aan.collega’s..Deze.website.en.de.andere.initiatieven.van.het.Bijzonder.Comité.leveren.zonder.meer.een.waardevolle.bijdrage.tot.het.verhogen.van.de.kwaliteit.van.het.ondersteuningsaanbod.op.het.vlak.van.herinneringseducatie:.een.ondersteuningsaanbod.dat.tegemoetkomt.aan.de.uiteenlopende.behoeften.en.noden.van.scholen.en.die.scholen.helpt.op.een.kwaliteitsvolle.manier.te.werken.aan.herinneringseducatie.

Het.BCH.heeft.ook.als.opdracht.gekregen.om.de.kwaliteit.van.herinneringseducatie.te.stimuleren..Het.BCH.besliste.in.dit.verband.om.geen.normerende.‘kwaliteitscriteria’.op.te.leggen,.maar.wel.een.‘toetssteen’.te.ontwikkelen,.een.instrument.waarmee.iedereen.die.aan.herinneringseducatie.doet.(schoolteams,.individuele.leraren,.lerarenopleiders,.

9Voormeerdetails:www.herinneringseducatie.be/ADVISEERT/Toetssteen.

begeleiders.of.educatieve.medewerkers.in.organisaties).zijn.eigen.projecten.kan.toetsen.en.evalueren..Deze.toetssteen.is.ontwikkeld.binnen.het.BCH,.maar.met.input.van.diverse.externen..Zowel.lerarenopleiders,.leraren.op.het.veld.als.academici.en.onderzoekers.zijn.bij.de.totstandkoming.betrokken..

De.toetssteen.plaatst.drie.cruciale.doelstellingen.centraal:.(1).kennis.en.inzicht;.(2).empathie.en.betrokkenheid.en.(3).reflectie.en.actie..Die.driedeling.werd.ontleend.aan.literatuur.en.praktijk..De.drie.kerndoelen.houden.een.zekere.fasering.in..Kennis.en.inzicht.vormen.immers.de.basis.om.op.een.kwaliteitsvolle.manier.aan.de.twee.volgende.fases.te.werken..Zonder.kennis.en.inzicht.blijven.empathie.en.betrokkenheid.en.reflectie.en.actie.inhoudsloos.en.hol..Als.kennis.en.empathie.niet.kunnen.worden.toegepast.in.reflectie.en.actie,.blijven.deze.oppervlakkig.en.moraliserend..Voor.elk.van.de.drie.doelstellingen.werd.een.reeks.reflectievragen.opgesteld..Dit.zijn.richtvragen.die.inspiratie.bieden.en.minder.relevante.elementen.onder.de.aandacht.willen.brengen..Uiteindelijk.is.het.de.bedoeling.dat.de.toetssteen.on.line.beschikbaar.is.als.een.handige.en.meerlagige.vragenlijst.die.de.basis.kan.vormen.voor.zelfreflectie.of.evaluatie.in.teamverband.9...

ii. De Franse Gemeenschap

De.Franse.Gemeenschapsregering.werkt.aan.een.betere.ondersteuning.van.de.opvoeding.

tot.burgerschap.op.school,.om.leerlingen.bewuster.te.maken.van.de.uitdagingen.van.een.actief.burgerschap.en.zo.te.zorgen.voor.een.beter.begrip.van.de.maatschappij.en.voor.meer.betrokkenheid..

Daartoe.werd.een.mechanisme.uitgewerkt.(bij.decreet.van.12.januari.2007)10.dat.toegespitst.is.op.drie.complementaire.acties:

-.het.opstellen.en.verspreiden.van.een.document.“Burger.zijn.en.worden”.(“Etre.et.devenir.citoyen”);

-.het.opzetten,.per.cyclus.of.graad,.van.interdisciplinaire.activiteiten.over.burgerschap;

-.de.veralgemening.en.erkenning.van.participatieve.structuren.voor.de.leerlingen.van.het.vijfde.en.zesde.jaar.basisonderwijs.en.de.leerlingen.van.het.gewoon.en.gespecialiseerd.secundair.onderwijs.(klasafgevaardigden.en.leerlingenraden)..

Dit.mechanisme.versterkt.de.effectiviteit.van.de.reeds.binnen.scholen.ondernomen.acties.met.de.rechtstreekse.steun.van.de.Franse.Gemeenschap.of.via.partnerverenigingen.

“Démocratie ou barbarie”

De.cel.voor.pedagogische.coördinatie.“Démocratie.ou.barbarie”,.opgericht.in.1994.en.momenteel.verbonden.aan.het.Algemeen.Secretariaat.van.het.Ministerie.van.de.Franse.

10Decreetvan12januari2007betreffendedeverstevigingvandeopvoedingtotverantwoordelijkenactiefburgerschapbinnendedoordeFranseGemeenschapgeorganiseerdeofgesubsidieerdeinrichtingen,B.S.20maart2007.



Gemeenschap,.heeft.met.name.als.doel.alle.aangelegenheden.in.verband.met.het.burgerschaps-.en.mensenrechtenonderwijs.en.het.geschiedenis-.en.herinneringswerk.te.coördineren..Ze.richt.zich.tot.alle.onderwijsnetten.en.-vormen,.voornamelijk.op.secundair.niveau..In.2008.publiceerde.de.cel.het.Mémento.de.la.citoyenneté.en.Communauté.française..Dat.werk.bevat.de.referenties.van.meer.dan.200.instellingen.en.verenigingen.die.leerkrachten.informatie,.bronnen.en.activiteiten.bieden..

Bovenop.deze.structurele.maatregelen.ondersteunt.de.Franse.Gemeenschap.de.initiatieven.van.partnerverenigingen.van.scholen.en.ontwikkelt.ze.met.hen.projecten.die.afgestemd.zijn.op.jongeren.en.de.actualiteit..Die.projecten.hebben.betrekking.op.de.verdediging.van.de.mensenrechten.en.democratische.waarden,.de.strijd.tegen.racisme,.herinneringswerk,.gelijke.kansen,.sensibilisering.voor.culturele.diversiteit.of.nog.actieve.deelname.aan.de.lokale.democratie.

Op.het.gebied.van.de.overdracht.van.de.herinnering.en.het.onderwijs.over.volkenmoorden,.waaronder.de.Holocaust,.heeft.de.Franse.Gemeenschap.haar.activiteiten.versterkt.en.gestructureerd.met.het.decreet.van.13.maart.2009.betreffende.de.overdracht.van.de.herinnering.aan.misdaden.van.genocide,.misdaden.tegen.de.menselijkheid,.oorlogsmisdaden.en.verzetsdaden.of.

bewegingen.die.verzet.boden.tegen.de.regimes.die.deze.misdaden.hebben.veroorzaakt11..Het.voorwerp.van.het.decreet.bestaat.voornamelijk.uit.de.overdracht.van.de.kennis.over.bepaalde.tragische.politieke.en.sociale.gebeurtenissen.uit.de.geschiedenis,.om.vooral.de.jongere.generaties.aan.te.zetten.tot.het.ontwikkelen.van.verantwoordelijk.burgerschap.en.de.democratische.waarden.bij.hen.te.bevorderen..Het.decreet.legt.de.nadruk.op.de.pedagogische.dimensie.van.de.activiteiten.die.worden.georganiseerd.door.de.erkende.centra.en.in.het.kader.van.de.geselecteerde.projecten..

Sinds.2008.nodigt.de.Franse.Gemeenschap.de.instellingen.van.alle.niveaus.via.een.omzendbrief.uit.om.activiteiten.te.organiseren.in.het.kader.van.de.internationale.herdenkingsdag.op.27.januari.voor.de.slachtoffers.van.de.Holocaust..Leerkrachten.krijgen.publicaties.ter.beschikking.gesteld.om.in.die.context.te.gebruiken..Naar.aanleiding.van.de.internationale.herdenkingsdag.voor.de.slachtoffers.van.de.Holocaust.in.2009.ontvingen.alle.scholen.van.de.Franse.Gemeenschap.tools.om.hun.leerlingen.ertoe.aan.te.zetten.na.te.denken.over.dit.onderwerp..De.CRECCIDE.(Carrefour.Régional.et.Communautaire.de.la.Citoyenneté.et.de.la.Démocratie)12.heeft.een.sensibiliseringstool.ontwikkeld.die.specifiek.over.de.Holocaust.gaat,.met.als.titel.“Pour.une.approche.pédagogique.de.la.Shoah.des.10-14.ans”.[Naar.een.pedagogische.benadering.van.de.Shoah,.voor.leerlingen.van.10.tot.14.jaar]..Een.deel.

11Zieverder3.Herinneringvoordebeschrijvingvandeinhoudenvandedoelstellingenvanditdecreet.12Website: www.creccide.org

van.deze.tool.analyseert.het.werk.“Les.carnets.de.Lieneke”.van.Jacob.Van.der.Hoeden..Het.bestaat.uit.negen.schriftjes,.die.in.de.klas.kunnen.worden.besproken.in.groepjes..Deze.pedagogische.begeleidingstool.is.bestemd.voor.leerlingen.van.het.vijfde.en.zesde.jaar.basisonderwijs..Voor.leerlingen.van.de.eerste.graad.secundair.ontvingen.de.scholen.het.werk.“J’étais.enfant.dans.le.ghetto.de.Varsovie”.[Ik.was.een.kind.in.het.getto.van.Warschau].van.Larissa.Cain.

Op.initiatief.van.de.cel.voor.pedagogische.coördinatie.“Démocratie.ou.barbarie”.kregen.de.scholen.voor.de.leerlingen.van.de.tweede.en.derde.graad.secundair.de.dvd.“Modus.Operandi”,.samen.met.een.pedagogisch.boekje.dat.de.volledige.inhoud.van.de.film,.die.de.Jodenvervolging.in.België.behandelt,.in.de.vorm.van.vragen.en.antwoorden.bevat..Het.team.van.“Démocratie.ou.barbarie”.bezorgde.ook.referentiemateriaal.om.de.leerkrachten.te.helpen.een.debat.op.gang.te.brengen.met.de.jongeren..Bovendien.namen.Hugues.Lanneau,.regisseur,.en.Willy.Perelsztejn,.initiatiefnemer.en.producer.van.de.film,.op.verzoek.van.de.scholen,.regelmatig.deel.aan.de.discussies.na.de.filmvertoning.

“Démocratie.ou.barbarie”.publiceerde.in.2009.“Paroles.de.pierres..Traces.d’histoire”,.een.werkinstrument.voor.leerkrachten.over.historische.sites.en.herdenkingsplaatsen.van.de.Eerste.en.Tweede.Wereldoorlog.in.België,.ook.in.verband.met.de.Holocaust...

In.2010.werd.de.Kaart.van.de.kampen.en.andere.opsluitingsplaatsen.van.de.nazi´s,.gepubliceerd.door.het.IV-NIOO,.verdeeld.in.alle.secundaire.onderwijsinstellingen.

Voor.2011.werd.het.boek.van.Anne.Roekens.“La.Belgique.et.la.persécution.des.Juifs”.(La.Renaissance.du.Livre/SOMA,.2010).ter.beschikking.gesteld.van.de.middelbare.scholen.en.de.leerkrachten..De.Franse.Gemeenschap.heeft.deze.ingekorte.versie.van.het.rapport.“Gewillig.België”,.dat.in.2007.door.het.SOMA.werd.opgesteld.op.vraag.van.de.Belgische.Senaat.(zie.infra),.financieel.ondersteund.en.op.ruime.schaal.verspreid..

De.Franse.Gemeenschap.steunt.ook.het.initiatief.“De.Trein.der.duizend”.waarbij.duizend.Belgische.en.Europese.jongeren.naar.Auschwitz.zullen.sporen.met.een.speciaal.daarvoor.ingelegde.trein..Deze.reis.streeft.pedagogische.doelstellingen.na.(bezoek.aan.het.museum.van.Auschwitz.en.het.uitroeiingskamp.Birkenau,.waarbij.ze.kennismaken.met.het.systeem.van.de.nazikampen.en.de.genocide),.wil.de.herinnering.levendig.houden.(bezoek.in.het.gezelschap.van.overlevenden.en.getuigen).en.de.burgerzin.bevorderen.(cf..supra).

Inzake.basisopleiding.en.voortgezette.opleiding.werden.diverse.initiatieven.genomen.om.de.actoren.van.de.onderwijssector.te.sensibiliseren.voor.het.belang.van.het.thema.van.de.Holocaust:-. Tal.van.opleidingen.worden.aangeboden.aan.

de.leerkrachten.van.alle.netten,.in.het.kader.


NA.DE.HOLOCAUST..|..Een.overzicht.van.de.initiatieven.......17.

van.het.IFC.(Institut.de.Formation.en.cours.de.Carrière).en/of.door.de.centra.erkend.als.Bronnencentra.of.als.gelabelde.centra.in.het.kader.van.het.decreet.van.13.maart.2009.

-. Op.27.januari.2011.hebben.het.Brussels.Franstalig.Parlement.en.de.Franse.Gemeenschap.(Démocratie.ou.barbarie).een.studiedag.georganiseerd.onder.de.titel.“Journée.d’étude.Maxime.Steinberg..Lieux.de.mémoire,.lieux.d’histoire..Du.travail.de.mémoire.au.devoir.d’histoire”,.die.gewijd.was.aan.de.integratie.van.bezoeken.aan.gedenkplaatsen.(in.het.bijzonder.van.de.Holocaust).in.een.pedagogisch.proces..

-. Leerkrachten.van.alle.onderwijsnetten.van.de.Franse.Gemeenschap.nemen.regelmatig.deel.aan.opleidingssessies.georganiseerd.in.Yad.Vashem.

Om.de.kwestie.van.de.Holocaust.in.het.kader.van.hun.lessen.te.bespreken,.organiseren.tal.van.leerkrachten.geregeld.bezoeken.aan.plaatsen.zowel.in.België.(Mechelen).als.in.het.buitenland.(Auschwitz-Birkenau)..Verder.worden.vaak.getuigen.verzocht.om.hun.ervaringen.te.delen.met.de.leerlingen.van.de.scholen..Bezoeken.aan.gedenkplaatsen.van.de.Holocaust.vormen.een.belangrijk.deel.van.de.projecten.die.erkend.en.gefinancierd.worden.door.de.Franse.Gemeenschap.in.het.kader.van.het.decreet.van.13.maart.200913.

13Zie3.Herinneringvoordeomschrijvingvande3soortenoproepentotprojecten.

De.website.(www.decretmemoire.cfwb.be).die.tot.stand.kwam.in.het.kader.van.het.decreet,.moet.de.referentieportaalsite.worden.van.de.initiatieven.genomen.door.de.Franse.Gemeenschap.en.een.bron.van.informatie.voor.de.leerkrachten.die.werken.rond.geschiedenis.en.herinnering.

Via.de.cel.Démocratie.ou.barbarie.stelt.de.Franse.Gemeenschap.enkele.instrumenten.ter.beschikking.van.de.leerkrachten.(naslagwerken,.pedagogische.dossiers,.verzameling.documenten,.getuigenissen,.enz.)..Het.gaat.zowel.om.stukken.van.de.Franse.Gemeenschap.als.om.aangekocht.materiaal.dat.onder.de.leerkrachten.wordt.verspreid.

iii. De Duitstalige Gemeenschap

Ook.in.de.Duitstalige.Gemeenschap.wordt.de.Holocaust.niet.uitsluitend.aangekaart.in.geschiedenislessen..In.de.eerste.en.tweede.graad.secundair.onderwijs.komt.het.thema.vaak.ook.aan.bod.in.de.lessen.moedertaal,.godsdienst.en.zedenleer..Dit.gebeurt.via.het.bezoek.van.getuigen.aan.de.scholen,.voordrachten.van.auteurs,.gemeenschappelijke.boekbesprekingen.of.projectwerk..Alle.secundaire.scholen.van.de.Duitstalige.Gemeenschap.organiseren.voor.hun.leerlingen.regelmatig.bezoeken.aan.Kazerne.Dossin/Joods.Museum.van.Deportatie.en.Verzet.(JMDV).in.Mechelen.en.aan.het.Nationaal.Gedenkteken.van.het.Fort.van.Breendonk.

Leerlingen.uit.de.Duitstalige.Gemeenschap.hebben.reeds.vier.maal.deelgenomen.aan.de.internationale.jongerenbijeenkomst.op.de.gedenkplaats.Flossenbürg..Die.bijeenkomst.vindt.steeds.in.juli.plaats.ter.gelegenheid.van.de.herdenkingsplechtigheid.van.de.bevrijding.Ook.geëngageerde.leerlingen.uit.drie.middelbare.scholen.van.de.Duitstalige.Gemeenschap.zullen.deelnemen.aan.het.project.“Trein.der.1000”..Ze.hebben.al.intensief.gewerkt.rond.de.Holocaust,.andere.nazimisdaden.en.de.betekenis.van.de.mensenrechten.(cf..supra).

In.het.kader.van.hun.programma’s.voor.“levenslang.leren”.verzorgen.diverse.instellingen.voor.volwassenenvorming.in.de.Duitstalige.



Gemeenschap.voordrachten,.seminaries.en.excursies.over.de.hedendaagse.geschiedenis.en.de.Holocaust.

Al.deze.instellingen.kunnen.gebruik.maken.van.het.aanbod.van.“GrenzGeschichteDG”.van.de.Duitstalige.Gemeenschap.(www.grenzgeschichte.eu)..Deze.afdeling.van.de.Autonome.Hogeschool.van.de.Duitstalige.Gemeenschap.in.Eupen.is.een.regionaal.onderzoekscentrum.voor.hedendaagse.en.sociale.geschiedenis,.herinneringswerk.en.Holocausteducatie.in.het.oosten.van.het.land.en.in.de.euregio.Maas-Rijn.

In.het.kader.van.het.vakoverschrijdende.programma.“politieke.vorming”.doet.GrenzGeschichteDG.een.beroep.op.regionale.getuigen.–.overlevenden.van.de.Holocaust.en.andere.nazimisdaden,.verzetsstrijders.of.personen.die.hulp.boden.aan.ontsnapten..Omdat.deze.mensen.jammer.genoeg.steeds.minder.talrijk.zijn,.legt.GrenzGeschichteDG.hun.getuigenissen.vast.in.professionele.interviews.over.hun.levensverhaal.en.in.documentaire.filmproducties..Deze.tools.zijn.zo.opgevat.dat.ze.direct.bruikbaar.zijn.als.lesmateriaal..

Naar.aanleiding.van.de.65e.verjaardag.van.de.bevrijding.van.de.Europese.landen.en.van.de.kampen.van.het.juk.van.het.nazifascisme.vertoonde.GrenzGeschichteDG,.op.een.bijeenkomst.van.overlevenden.op.de.gedenkplaatsen.Sachsenhausen.en.Flossenbürg.in.april.2010,.voor.het.eerst.de.

zelfgeproduceerde.documentaire.“Charles.Dekeyser.–.Ich.habe.Glück.gehabt.wie.man.es.kaum.beschreiben.kann”.(“Charles.Dekeyser.–.Ik.heb.onwaarschijnlijk.veel.geluk.gehad”)..Ook.deze.film.wordt.gebruikt.in.het.secundair.onderwijs.van.de.Duitstalige.Gemeenschap..De.auteur.en.producent.wonnen.de.Dexia-prijs.voor.de.beste.Duitstalige.filmproductie.in.België..In.2012.zullen.de.Nederlandse.en.Franse.versies.beschikbaar.zijn.

In.mei.2011.ging.de.documentaire.met.getuigenissen.over.Helmut.Clahsen.“Von.Schutzengeln.auf.zwei.Beinen.und.Verrätern.in.der.eigenen.Familie”.(“Van.beschermengelen.op.twee.benen.en.verraders.in.de.eigen.familie”).in.Eupen.in.première..Het.Joodse.kind.Helmut.Clahsen.overleefde,.samen.met.zijn.broer,.de.naziterreur.dankzij.de.hulp.van.heel.wat.mensen..Ze.verbleven.op.meer.dan.40.schuilplaatsen.in.België.en.Duitsland.

Ook.het.onderzoek.en.de.interviews.met.getuigen.over.het.thema.“het.Joodse.leven.in.het.noorden.van.de.Duitstalige.Gemeenschap.van.1920.tot.vandaag”.vorderen.goed.en.zullen.later.worden.gebruikt.voor.een.filmproject.en.een.publicatie.

Naast.de.getuigenissen.en.voordrachten.over.hedendaagse.geschiedenis.organiseert.GrenzGeschichteDG.ook.reizen.naar.vlucht-,.verzets-.en.vervolgingsplaatsen.in.het.grensgebied.tussen.Nederland,.Duitsland.en.België.en.het.grensgebied.tussen.Luxemburg,.

Duitsland.en.België..Voor.die.bezoeken.kunnen.scholen.audiogidsen.in.het.Frans.en.het.Duits.gebruiken.die.van.de.website.gedownload.kunnen.worden.

Gerenommeerde.schrijvers.uit.binnen-.en.buitenland.lezen.plaatselijke.studenten.maar.ook.een.breder.publiek.voor.uit.hun.werken.over.de.Holocaust..

Ter.gelegenheid.van.het.25-jarige.bestaan.van.de.Duitstalige.Gemeenschap.organiseerde.GrenzGeschichteDG,.op.verzoek.van.de.gemeenschapsregering.en.Exil-P.E.N..(schrijvers.in.ballingschap),.van.1.tot.4.april.2009.een.internationale.bijeenkomst.over.het.thema.“Stille.Retter.–.Menschen.retten.Menschen.während.der.NS-Zeit.und.der.Besatzung”.[Stille.

redders.–.Mensen.redden.mensen.tijdens.de.nazitijd.en.de.bezetting]..Overlevenden,.wetenschappers.en.geëngageerde.burgers.getuigden.er.over.hun.persoonlijke.lotgevallen.en.reddingssituaties.in.Nederland,.België,.Luxemburg,.Frankrijk,.Zwitserland,.Oostenrijk.en.Hongarije..

Naar.aanleiding.van.de.65e.herdenking.van.de.aanval.op.het.20e.deportatiekonvooi.uit.België.presenteerde.GrenzGeschichteDG,.met.de.steun.van.de.stad.Eupen,.de.regering.en.de.Belgische.spoorwegen,.in.het.treinstation.van.Eupen.een.fototentoonstelling.van.het.Joods.Museum.van.Deportatie.en.Verzet.van.Mechelen.over.het.enige.treintransport.van.Joden.in.Europa.dat.tegengehouden.werd.om.de.gevangenen.te.bevrijden..Deze.tentoonstelling.met.als.titel.“1200.Gesichter.–.Erinnerung.an.Transport.XX”.[1200.Gezichten.–.Herinnering.aan.Transport.XX].vond.plaats.van.8.tot.31.mei.2008..Hoogtepunt.van.de.openingsplechtigheid.was.de.toespraak.van.de.91-jarige.Régine.Krochmal,.die.op.eigen.kracht.uit.de.trein.kon.ontsnappen..Zij.kwam.al.op.27.februari.2008,.vóór.de.presentatie,.naar.Eupen,.om.haar.levensverhaal.te.vertellen.aan.zo’n.200.leerlingen.en.hen.ertoe.op.te.roepen.actief.mee.te.werken.aan.dit.project..

Momenteel.voert.GrenzGeschichteDG.volop.onderhandelingen.om.een.van.de.weinige.nog.overblijvende.beestenwagons.te.verwerven.die.sinds.“Transport.XX”.gebruikt.werden.voor.de.deportatie.van.Joden..Doel.is.er.een.



buitenschoolse.leer-.en.herdenkingsplaats.in.de.Duitstalige.Gemeenschap.van.te.maken.Onder.het.motto.“Damals.verfolgt.–.Heute.vergessen”.[Toen.vervolgd.–.Vandaag.vergeten].vond.op.27.januari.2001.voor.het.eerst.een.euregionale.bijeenkomst.plaats.in.de.secundaire.school.Pater.Damiaan.in.Eupen.ter.gelegenheid.van.de.Holocaustherdenkingsdag..Deze.bijeenkomst.was.bedoeld.als.een.dialoog.tussen.generaties..Vertegenwoordigers.van.de.verschillende.slachtoffergroepen.–.Joden,.politieke.gevangenen,.getuigen.van.Jehova,.homoseksuelen.–.uit.Duitsland,.België.en.Nederland.traden.in.contact.met.leerlingen.uit.de.drie.landen,.die.projecten.over.het.onderwerp.voorstelden..

Ook.werden.al.meermaals.euregionale.bijscholingscursussen.voor.leerkrachten.georganiseerd.over.thema’s.zoals.“Nazi’s,.bezetting.en.oorlog“,.“De.geschiedenis.van.de.Joden.in.het.grensgebied”.en.het.omgaan.met.getuigen/getuigenissen.

Het.“Krokusproject”.is.bestemd.voor.leerlingen.van.de.hoogste.graad.basisonderwijs.en.van.de.eerste.graad.secundair.onderwijs.en.werd.in.de.Duitstalige.Gemeenschap.uitgevoerd..Het.werd.bedacht.door.de.“Holocaust.Education.Trust.Ireland”14.en.is.ondertussen.over.de.hele.wereld.verspreid..De.trust.stelt.gele.krokusbollen.ter.beschikking,.die.door.de.leerlingen.in.de.herfst.geplant.worden.als.herinnering.aan.de.anderhalf.miljoen.

Joodse.kinderen.die.het.leven.lieten.tijdens.de.Holocaust..Dit.is.ongetwijfeld.een.goede.manier.om.de.oudste.leerlingen.van.het.basisonderwijs.een.eerste.beeld.te.geven.van.de.Holocaust.en.hen.te.waarschuwen.voor.de.gevaren.van.discriminatie,.vooroordelen.en.intolerantie..

3.Herinnering

In.de.lijn.van.de.educatieve.projecten.om.de.herinnering.aan.de.Holocaust.levendig.te.houden,.zijn.ook.de.volgende.herinneringsinitiatieven.vermeldenswaard..

In.december.2004.riep.de.Belgische.regering.27.januari.uit.tot.de.“Dag.ter.herdenking.van.de.door.nazi-Duitsland.gepleegde.genocide”..De.herdenkingsplechtigheid.in.Auschwitz.op.27.januari.2005.werd.bijgewoond.door.Z.M..Koning.Albert.II.en.toenmalig.Eerste.Minister.Guy.Verhofstadt..In.2006.organiseerde.België,.in.zijn.hoedanigheid.van.fungerend.voorzitter.van.de.OVSE.(Organisatie.voor.Veiligheid.en.Samenwerking.in.Europa),.een.Holocaustherdenkingsdag.in.Brussel,.waartoe.vertegenwoordigers.van.alle.56.deelnemende.landen.werden.uitgenodigd..Op.8.mei.vinden.ook.verschillende.plechtigheden.plaats.ter.herdenking.van.de.bevrijding;.zo.was.er.in.2011.een.officiële.vertegenwoordiging.van.de.federale.regering.op.de.herdenkingsplechtigheden.aan.het.Graf.van.de.Onbekende.Soldaat.te.Brussel.en.aan.het.“Monument.national.de.la.Résistance”.te.Luik..

14Website: www.holocausteducationaltrustireland.org

Tot.nog.toe.kregen.1.584.Belgische.burgers15.

de.titel.toegekend.van.“Rechtvaardigen.onder.de.Naties”.omdat.ze.het.leven.van.duizenden.Joden.hebben.gered..Op.de.website.van.Yad.Vashem.worden.getuigenissen.uitgegeven.van.“Rechtvaardigen.onder.de.Naties”.waaronder.een.aantal.van.België.16.De.titel.“Rechtvaardige.onder.de.Naties”.is.een.officiële.titel.die.wordt.toegekend.door.Yad.Vashem.namens.de.staat.Israël.en.het.Joodse.volk.aan.niet-Joden.die.met.gevaar.voor.hun.eigen.leven.Joden.hebben.gered.tijdens.de.Holocaust..Deze.titel.wordt.toegekend.door.een.speciale.Commissie.op.basis.van.vaststaande.criteria.en.reglementering..Op.8.mei.2007.werd.door.de.toenmalige.Eerste.Minister.en.de.Minister.van.Landsverdediging.een.herdenkingsplaat.ter.ere.van.de.“Rechtvaardigen”.van.België.en.de.burgers.die,.met.gevaar.voor.hun.leven,.hulp.verleend.hebben.aan.vervolgde.Joden.tijdens.de.nazibezetting,.ingehuldigd..Deze.herdenkingsplaat.bevindt.zich.in.de.Albertina-tuin.aan.de.Kunstberg.te.Brussel..Tijdens.de.plechtigheid.heeft.de.toenmalige.Eerste.Minister.de.excuses.herhaald17.voor.de.samenwerking.van.de.overheden.met.de.nazi’s.in.het.kader.van.de.vervolging.en.de.deportatie.van.de.Joden.

In.het.kader.van.de.initiatieven.inzake.herinnering.kan.opnieuw.worden.verwezen.naar.het.decreet.van.13.maart.2009.van.de.Franse.Gemeenschap.18.Dit.decreet.heeft.als.doel.initiatieven.aan.te.moedigen.die.de.overdracht.van.die.herinnering.moeten.stimuleren.en.de.

bestaande.projecten.moeten.bestendigen.

Concreet.regelt.het.decreet.de.steun.aan:-. Bronnencentra:.deze.centra.moeten.platforms.

opzetten.die.bestemd.zijn.om.de.doelgroepen.transversale.en.volledige.informatie.te.verstrekken.over.de.historische.feiten.die.het.voorwerp.uitmaken.van.het.decreet..Zij.worden.voor.vijf.jaar.erkend..

-. gelabelde.centra:.deze.centra.kunnen.kleinschaliger.zijn.dan.de.bronnencentra..Ze.moeten.voldoen.aan.minder.voorwaarden.om.steun.te.kunnen.genieten.en.worden.voor.twee.jaar.erkend..

-. organisaties.of.scholen.die.reageren.op.oproepen.tot.projecten:.jaarlijks.worden.drie.soorten.oproepen.tot.projecten.uitgeschreven..

De.eerste.soort.oproep.tot.projecten.heeft.als.doel.getuigenissen.in.verband.met.het.voorwerp.van.het.decreet.in.te.zamelen,.naar.voren.te.brengen,.te.gebruiken.of.te.bewaren..Een.tweede.soort.oproep.tot.projecten.beoogt.de.organisatie.van.bezoeken.aan.gedenkplaatsen.en.van.seminaries.bestemd.voor.leerkrachten,.in.verband.met.het.voorwerp.van.het.decreet..Een.derde.soort.oproep.tot.projecten.omvat.projecten.in.verband.met.het.voorwerp.van.het.decreet.die.geen.betrekking.hebben.op.getuigenissen.of.bezoeken.aan.gedenkplaatsen..In.2009.en.2010.heeft.de.Franse.Gemeenschap.een.twintigtal.projecten.erkend.en.gefinancierd..In.de.drie.categorieën.houden.de.projecten.zeer.vaak.verband.met.de.Holocaust,.het.systeem.van.de.nazikampen.en.het.verzet.

15Ditaantalkanverhogenaangeziendeaanvragentottoekenningvandezetitelnogsteedsingediendkunnenworden.Zieook:“TheEncyclopediaoftheRighteousAmongtheNations.RescuersofJewsduringtheHolocaust:Belgium”,DanMichman(red.),YadVashem,Jerusalem,2005,296p.DepublicatiekwamtotstandmetdesteunvandeCommissievandeEuropeseGemeenschap,deConferenceonJewishMaterialClaimsAgainstGermanyendeBelgischeregering.16Website:www.yadvashem.org-Righteous–FeaturedStories-Belgium17DeEersteMinisterbrachtin2002inMechelennaaraanleidingvan60jaardeportatievanJodenuitBelgië,hetaandeelvandeverantwoordelijkheidvanonslandinherinneringdoorhetvernoemenvanderoldiesommigeBelgischeambtenarenenadministratiesindezetragediehebbengespeeld.In2005werdendeuitdrukkelijkeexcuseshiervoorgeuitvoordeheleinternationalegemeenschapinYadVasheminJeruzalem.



De.Bronnencentra.en.de.gelabelde.centra.die.erkend.zijn.in.het.kader.van.het.decreet19.beschikken.over.belangrijk.en.gevarieerd.bronnenmateriaal:.publicaties,.seminaries,.opleidingen,.bezoeken.aan.plaatsen.in.België.of.het.buitenland,.tentoonstellingen,.presentaties.in.scholen,.sensibiliseringsacties.voor.het.grote.publiek,.enz..Deze.bronnen.hebben.niet.alleen.betrekking.op.de.in.het.decreet.bedoelde.thema’s,.maar.ook,.en.ruimer.gezien,.op.de.problematiek.van.de.strijd.tegen.extremisme.en.het.bevorderen.van.democratische.waarden.

De.Raad.voor.de.overdracht.van.de.herinnering,.opgericht.in.het.kader.van.het.decreet.en.samengesteld.uit.vertegenwoordigers.van.de.academische.wereld,.het.maatschappelijk.middenveld.en.het.Ministerie.van.de.Franse.Gemeenschap,.werd.op.30.juni.2009.geïnstalleerd..De.Raad.speelt.een.rol.in.de.erkenningsprocedures.van.de.centra.en.in.de.procedures.van.de.oproepen.tot.projecten..Daarnaast.verstrekt.hij.de.regering.van.de.Franse.Gemeenschap.adviezen.over.alle.vraagstukken.in.verband.met.het.voorwerp.van.het.decreet..Dat.kan.gebeuren.op.eigen.initiatief.of.op.vraag.van.de.regering..De.cel.voor.pedagogische.coördinatie.“Démocratie.ou.barbarie”.coördineert.en.volgt.de.acties.op.die.de.Franse.Gemeenschap.in.het.kader.van.het.decreet.ondersteunt..Ze.staat.ook.in.voor.de.inzameling.en.verspreiding.van.informatie.over.de.thema’s.die.verband.houden.met.het.decreet..

40 monumenten en herdenkingsplaatsen

Voorts.dient.te.worden.vermeld.dat.België.meer.dan.40.monumenten.telt.die.gewijd.zijn.aan.de.herdenking.van.de.slachtoffers.van.de.Holocaust..Tot.de.bekendste.behoren.het.Nationaal.Gedenkteken.van.de.Joodse.Martelaren.van.België.in.Anderlecht,.het.Luikse.educatiecentrum.‘Les.Territoires.de.la.Mémoire’,.dat.uitgaat.van.een.educatieve.benadering.die.gericht.is.op.de.toekomst20.en.het.Nationaal.Gedenkteken.van.het.Fort.van.Breendonk..Zo.organiseert.de.Vereniging.van.Joodse.Weggevoerden.en.Rechthebbenden.in.België.–.Dochters.en.Zonen.van.de.Deportatie.ieder.jaar.een.plechtigheid.aan.het.bovenvermelde.gedenkteken.in.Anderlecht,.in.aanwezigheid.van.

18Decreetvan13maart2009betreffendedeoverdrachtvandeherinneringaanmisdadenvangenocide,misdadentegendemenselijkheid,oorlogsmisdadenen verzetsdaden of bewegingen die verzet boden tegen de regimes die deze misdaden hebben veroorzaakt.19Ophetadreswww.decretmemoire.cfwb.bevindtudelijst,degegevensvandecentraenalleandereinformatieoverdeinitiatievendieindeFranseGemeenschap worden genomen.20Website:www.territoires-memoire.be

24..|...NA.DE..SHOAH..|..Een.overzicht.van.de.initiatieven

honderden.kinderen.van.Joodse.en.niet-Joodse.scholen..Die.plechtigheid.is.gewijd.aan.de.Holocaust.–.“Yom.Hashoa”.–,.aan.de.opstand.in.het.getto.van.Warschau.en.aan.de.overval.op.het.20e.transport.naar.Auschwitz..Deze.vereniging.is.ook.verantwoordelijk.voor.de.jaarlijkse.bedevaart.naar.de.Dossinkazerne.in.Mechelen,.die.plaatsvindt.in.de.eerste.weken.van.september..Zijne.Majesteit.Koning.Albert.II.alsook.toenmalig.Eerste.Minister.Guy.Verhofstadt.namen.al.deel.aan.deze.herdenking.en.de.federale.regering.is.er.ieder.jaar.vertegenwoordigd..

Een.andere.belangrijke.herdenkingsplaats.is.de.reeds.vermelde.Kazerne.Dossin,.het.vroegere.Joods.Museum.van.Deportatie.en.Verzet.(hierna.“Kazerne.Dossin/JMDV”.genoemd),.gehuisvest.in.het.toenmalige.SS-Samellager.in.Mechelen..Deze.Kazerne.wordt.ook.wel.“de.wachtkamer.van.de.dood”.genoemd.omdat.deze.plek.een.sleutelrol.speelde.bij.de.deportatie.van.25.834.Joden.(waaronder.514.uit.Noord-Frankrijk).en.351.zigeuners.(waaronder.een.deel.uit.Noord-Frankrijk).naar.Auschwitz.van.1942.tot.1944..Het.bouwproject.van.een.vernieuwd.museum.“Kazerne.Dossin..Memoriaal,.museum.en.documentatiecentrum.over.Holocaust.en.mensenrechten”.in.Mechelen.vordert.goed.en.wordt.in.2012.ingehuldigd..De.Vlaamse.regering.staat.in.voor.de.financiering.van.dit.project..Een.ander.belangrijk.initiatief.van.de.Kazerne.Dossin/JMDV.is.de.publicatie.van.een.reeks.in.4.volumes.met.18.522.portretten.van.de.25.000.mensen.die.gedeporteerd.werden.


21TheConferenceonJewishMaterialClaimsAgainstGermany,website:www.claimscon.org

van.Mechelen.naar.Auschwitz..Dit.album,.gepubliceerd.in.februari.2009,.was.de.kroon.op.10.jaar.onderzoek.in.archieven.en.3.jaar.scanwerk..Dit.unieke.werk.ter.nagedachtenis.van.de.deportatie.werd.o.a..gesponsord.door.de.Europese.Commissie,.de.Claims.Conference21.en.de.Stichting.van.het.Jodendom.van.België..De.Vlaamse.regering.kocht.voor.al.haar.openbare.bibliotheken.een.exemplaar.aan..

Het.veiligstellen.van.archieven.is.een.cruciaal.aspect.in.de.herinneringsopdracht..Zo.heeft.het.Rijksarchief.in.België,.dat.actief.is.binnen.het.Belgische.netwerk.van.de.International.Tracing.Service.(ITS),.de.laatste.jaren.bijzondere.aandacht.besteed.aan.het.veiligstellen,.bewaren.en.toegankelijk.maken.van.de.archieven.van.de.Eerste.en.Tweede.Wereldoorlog,.in.het.bijzonder.de.archieven.van.de.Belgische.overheid.over.de.Duitse.spoliatie.en.de.Belgische.activiteiten.inzake.restitutie.en.schadeloosstelling..Tot.deze.archieven.behoren.de.uiterst.waardevolle.individuele.dossiers.van.de.voormalige.Vreemdelingenpolitie,.die.een.onschatbare.bron.vormen.voor.de.familieleden.van.gedeporteerde.buitenlanders.en.voor.het.historisch.onderzoek.naar.de.impact.van.de.Holocaust.in.België..Deze.ongeveer.40.000.dossiers.worden.momenteel.door.Kazerne.Dossin/JMDV.gedigitaliseerd..Met.behulp.van.deze.dossiers.kan.het.Rijksarchief.in.België.jaarlijks.een.nauwkeurig.antwoord.bieden.op.honderden.vragen.om.informatie.van.gedeporteerde.personen.of.hun.rechthebbenden..

In.2009.heeft.het.Rijksarchief.een.digitale.kopie.gekregen.van.de.archieven.van.de.ITS,.die.bewaard.worden.in.de.Duitse.stad.Bad.Arolsen..Meer.dan.80.miljoen.digitale.beelden,.goed.voor.ongeveer.zes.terabytes,.zijn.momenteel.op.gewoon.verzoek.beschikbaar.voor.onderzoekers.en.voor.slachtoffers.van.vervolgingen.of.hun.familieleden.

Dankzij.de.samenwerking.tussen.de.Federale.Overheidsdienst.Sociale.Zekerheid.Directie-generaal.Oorlogsslachtoffers,.de.

Studiecommissie,.de.Commissie.voor.de.schadeloosstelling.en.Kazerne.Dossin/JMDV.konden.veel.documenten.en.persoonlijke.bezittingen.van.gedeporteerden..

(“relieken”.genoemd).die.in.beslag.waren.genomen.in.de.Kazerne.Dossin.in.Mechelen.worden.teruggegeven.aan.de.families.

In.1992-93.verleende.de.Belgische.overheid.via.de.vereniging.zonder.winstoogmerk.Sauvegarde.d’Auschwitz.a.s.b.l..subsidies.met.als.doel.het.behoud.van.de.gebouwen.en.terreinen.in.Auschwitz-Birkenau.en.in.2005.nam.ze.het.initiatief.om.het.Belgisch.paviljoen.in.Auschwitz.te.renoveren.om.op.deze.wijze.actief.mee.te.werken.aan.de.herinnering..Dat.tentoonstellingsproject.werd.in.2005.uitgevoerd.onder.leiding.van.het.JMDV.en.de.vereiste.subsidies.werden.verleend.door.de.Nationale.Loterij.en.de.Stichting.van.het.Jodendom.van.België..De.Minister.van.Landsverdediging.zorgde.ook.voor.een.materiële.bijdrage..Voorts.ontvangt.het.Museum.in.Mechelen.ieder.jaar.overheidssubsidies.om.het.Belgisch.paviljoen.te.kunnen.onderhouden..België.levert.tevens.een.bijdrage.aan.de.Auschwitz-Birkenau.International.Foundation..

Joods Museum van België

Een.laatste.instelling.die.vernoemd.dient.te.worden,.is.het.Joods.Museum.van.België..Met.de.financiële.steun.van.de.Belgische.overheid.en.andere.partners.verhuisde.het.Joods.Museum.van.België.naar.een.nieuwe,.ruimere.plek.in.hartje.Brussel..Dit.museum.organiseert.permanente.en.tijdelijke.tentoonstellingen.en.biedt.educatieve.diensten.en.verschillende.

activiteiten.aan.die.de.rijkdom.van.de.Joodse.cultuur.en.geschiedenis.in.de.kijker.zetten..Op.verzoek.van.het.Joods.Museum.van.België.en.met.de.financiële.steun.van.de.Claims.Conference.heeft.het.JMDV.in.2007.de.ongeveer.83.000.oorspronkelijke.documenten.van.het.“Jodenregister.van.België”.(de.personen.die.verklaarden.Joods.te.zijn.krachtens.de.Duitse.verordening.van.december.1940),.die.in.het.Joods.Museum.van.België.worden.bewaard,.gedigitaliseerd.en.ontsloten..Dit.museum.heeft.een.databank.opgebouwd.die.ter.plaatse.kan.worden.geraadpleegd.overeenkomstig.de.wet.tot.bescherming.van.de.persoonlijke.levenssfeer..Deze.databank.werd.uit.veiligheidsoverwegingen.gekopieerd.voor.het.Yad.Vashem.(Jeruzalem),.het.US.Holocaust.Memorial.Museum.(Washington),.het.Centre.de.Documentation.Juive.Contemporaine.(Parijs).en.vanzelfsprekend.ook.voor.het.JMDV.(Mechelen).

22LievenSaerens,wetenschappelijkmedewerkerbijhetSOMA,auteurvan“Vreemdelingenineenwereldstad.EengeschiedenisvanAntwerpenenzijnjoodsebevolking(1880-1944)”,Lannoonv,Tielt,2000,800p.



Dit.belangrijke.archiefbestand.over.de.Tweede.Wereldoorlog.is.lang.niet.het.enige,.zoals.blijkt.uit.“de.Palestijnse.uitwisselingslijsten”.of.de.studie.over.de.geplunderde.boeken.die.beide.werden.gepubliceerd..Bovendien.beheert.het.museum.duizenden.dossiers.van.privépersonen.naast.bestanden.van.Joodse.instellingen.en.organisaties.die.regelmatig.op.gewoon.verzoek.ter.beschikking.worden.gesteld.van.onderzoekers.of.particulieren.die.op.zoek.zijn.naar.hun.“roots”..Het.museum.bewaart.ook.honderden.stukken.in.zijn.afdelingen.tekeningen,.voorwerpen.en.foto’s.Vanuit.pedagogisch.oogpunt.zal.in.2014,.naast.de.permanente.tentoonstellingszaal.die.sinds.2010.gewijd.is.aan.de.Holocaust,.een.vollediger.traject.over.de.Holocaust.in.België.en.de.gevolgen.daarvan.worden.opengesteld.zodra.het.nieuwe.museum.is.ingewijd..Vanaf.april.2012.zullen.de.geleide.bezoeken.aan.het.Nationaal.Gedenkteken.van.de.Joodse.Martelaren.van.België.(in.Anderlecht),.na.de.renovatie.ervan,.deel.uitmaken.van.de.huidige.tentoonstelling.en.opgenomen.worden.in.de.educatieve.handleidingen..Ten.slotte.worden,.op.“De.dinsdagen.van.het.Museum”,.gespecialiseerde.conferenties.over.de.Holocaust,.zowel.in.België.als.in.het.buitenland,.georganiseerd..Deze.zijn.bestemd.voor.een.volwassen.publiek..

4.Research

Naast.onderwijs.en.herinnering.speelt.onderzoek.naar.de.Holocaust.in.België.een.grote.rol..Zo.werd.in.1969.het.Navorsings-.en.Studiecentrum.voor.de.Geschiedenis.van.de.Tweede.Wereldoorlog,.het.huidige.Studie-.en.Documentatiecentrum.Oorlog.en.Hedendaagse.Maatschappij.(SOMA),.opgericht..Hier.worden.talrijke.archieven.bewaard.die.een.licht.werpen.op.de.Jodenvervolging.in.België..Het.SOMA.was.betrokken.bij.de.in.1997.door.de.Belgische.regering.opgerichte.“Studiecommissie.betreffende.het.lot.van.de.bezittingen.van.de.leden.van.de.Joodse.gemeenschap.van.België,.geplunderd.of.achtergelaten.tijdens.de.oorlog.1940-1945”..Het.eindverslag.van.deze.Studiecommissie.die.de.spoliatie.van.Joodse.goederen.in.België.onderzocht,.verscheen.in.2001.(zie.infra)..In.2000.is.ook.een.doctoraatsverhandeling.gepubliceerd.waarin.de.verregaande.collaboratie.van.de.Antwerpse.autoriteiten.aan.het.licht.werd.gebracht22..Ten.gevolge.van.die.verschillende.studies.gingen.in.de.Joodse.gemeenschap.steeds.meer.stemmen.op.om.een.diepgaand.onderzoek.te.doen.over.de.mogelijke.betrokkenheid.van.Belgische.autoriteiten.bij.de.vervolging.en.deportatie.van.de.Joodse.bevolking.tijdens.de.nazibezetting.van.België..Dat.leidde.tot.een.onderzoeksproject.dat.door.het.SOMA.werd.uitgevoerd.op.vraag.van.de.Belgische.Senaat.en.in.opdracht.van.de.federale.overheid..Die.laatste.stond.ook.in.voor.de.financiering..In.2007.werd.het.rapport.in.de.Senaat.voorgesteld...

23 Nogdatzelfdejaarverschenenderesultatenvanhetonderzoeksprojectookinboekvorm,zowelinhetNederlandsalsinhetFrans:“GewilligBelgië.OverheidenJodenvervolgingtijdensdeTweedeWereldoorlog”,RudiVanDoorslaer(red.),EmmanuelDebruyne,FrankSeberechts,NicoWouters,m.m.v.LievenSaerens,Meulenhoff|ManteauenSOMA-CEGES,2007,1163p.;“LaBelgiquedocile.LesautoritésbelgesetlapersécutiondesJuifsdurantlaSecondeGuerremondiale,RudiVanDoorslaer(red.),EmmanuelDebruyne,FrankSeberechts,NicoWouters,m.m.v.LievenSaerens,EditionsLucPireenSOMA-CEGES,2007,2dln,1546p.Omeenbrederpubliektebereiken,verscheenin2010,metsteunvandeFranseGemeenschap,eeningekorteFranstaligeversie:“LaBelgiqueetlapersécutiondesjuifs”,AnneRoekens,LaRennaissanceduLivreenSOMA-CEGES,2010,124p.Sinds2011isookeenNederlandstaligeversiebeschikbaar:«GewilligBelgië»,AnneRoekens,DeBezigeBij,Antwerpen,2011,166p.

Deze.studie.vormt.een.belangrijke.bijdrage.in.deze.materie.

Sinds.november.2010.is.het.SOMA.betrokken.bij.het.grootschalig.Europees.project.EHRI.(European.Holocaust.Research.Infrastructure24)..Gefinancierd.door.het.Zevende.Kaderprogramma.van.de.Europese.Commissie.brengt.dit.project.20.instellingen.uit.13.landen.bijeen.om.een.portaal.te.ontwikkelen.dat.online.toegang.zal.bieden.tot.de.verspreide.Holocaustarchieven.in.Europa..Het.hoopt.op.die.manier.het.onderzoek.naar.de.Jodenvervolging.te.stimuleren.en.te.internationaliseren..Als.einddatum.is.september.2014.voorzien...SOMA.heeft.de.leiding.en.de.coördinatie.over.twee.Workpackages..Enerzijds.ligt.de.bijdrage.van.het.SOMA.op.het.vlak.van.het.identificeren.van.de.instellingen.en.collecties,.anderzijds.op.het.onderzoeken.van.eventuele.problemen.en.valkuilen.in.verband.met.de.privacywetgevingen.in.de.verschillende.landen..

In.december.2010.werd.een.samenwerkingsakkoord.gesloten.tussen.het.SOMA.en.“Kazerne.Dossin/JMDV”,.wat.onder.meer.inhoudt.dat.voortaan.een.vertegenwoordiger.van.het.SOMA.lid.is.van.de.permanente.adviesraad.van.“Kazerne.Dossin/JMDV”..

Stichting Auschwitz

Een.volgende.instelling.die.van.belang.is,.is.de.Stichting.Auschwitz..De.Stichting.Auschwitz.werd.in.1980.opgericht.door.de.Belgische.vriendenkring.van.gewezen.politieke.gevangenen.van.Auschwitz-Birkenau,.kampen.en.gevangenissen.van.Silezië,.met.als.eerste.doelstelling.de.studie.van.de.geschiedenis.en.de.herinnering.van.de.misdaden.en.genociden.van.de.nazi’s,.hun.kennis,.de.overdracht.van.hun.herinneringen.evenals.het.bewaren.van.de.archieven..Om.haar.projecten.te.verwezenlijken.heeft.de.Stichting.het.Centrum.voor.Studie.en.Documentatie,.de.vzw.Auschwitz.in.Gedachtenis,.opgericht..De.twee.instellingen.beijveren.zich.gezamenlijk.om.enerzijds.wetenschappelijk.onderzoek.en.multidisciplinaire.publicaties.te.bevorderen.met.het.oog.op.een.verdiept.inzicht.in.de.historische.processen.die.hebben.geleid.tot.de.opkomst.van.het.derde.Rijk,.de.misdaden.en.de.genociden.van.de.nazi’s.en.anderzijds.om.pedagogische.projecten,.ten.behoeve.van.educatieve.instellingen.in.het.bijzonder.en.van.de.samenleving.in.het.algemeen,.te.ontwikkelen.De.twee.instellingen.beschikken.over.belangrijke.archiefbestanden,.een.omvangrijke.bibliotheek,.alsmede.over.uitgebreide.audiovisuele.documentatie.toegankelijk.voor.publiek,.onderzoekers,.studenten,.docenten.en.jongeren.25.

Ook.de.Stichting.voor.de.Eigentijdse.Herinnering,.opgericht.in.1994,.voert.actief.onderzoek.in.deze.materie...

24Website:www.ehri-project.eu25Bronwebsite:www.auschwitz.be



Deze.Stichting.werkt.onder.andere.met.de.steun.van.het.Ministerie.van.Landsverdediging.en.de.Stichting.van.het.Jodendom..De.twee.basisbegrippen.in.de.werking.en.het.onderzoek.dat.wordt.gevoerd.door.de.Stichting.voor.de.Eigentijdse.Herinnering.zijn.“herinnering”.en.“waakzaamheid”..Zo.voert.deze.Stichting.historisch.onderzoek.naar.de.Joodse.gemeenschap.van.België.in.de.XXste.eeuw.en.worden.getuigenissen.opgetekend..Die.getuigenissen,.alsook.verhandelingen,.archieven.en.fotomateriaal.worden.bewaard..Deze.Stichting.geeft.jaarlijks.ook.een.tijdschrift.uit,.“Bijdragen.tot.de.eigentijdse.Herinnering”,.waarin.vele.artikelen.de.tragedie.van.de.Holocaust.onderzoeken.en.behandelen.26..

Afsluitend.kan.worden.vermeld.dat.er.sinds.2000.verschillende.proefschriften.en.monografieën.werden.gepubliceerd.over.de.volgende.thema’s:.

-. Joodse.vluchtelingen,.de.ontsnapping.van.Joodse.gedeporteerden.uit.het.XXe.Transport.en.de.Joodse.leden.van.het.Belgische.Verzet;.de.hulp.aan.Joden.(aan.Joodse.kinderen).en.de.naoorlogse.problemen.verbonden.aan.de.terugkeer.van.deze.kinderen.naar.hun.gemeenschap;.

-. de.“Vereniging.van.de.Joden.in.België”/“L’Association.des.Juifs.en.Belgique”,.opgericht.door.de.nazi’s;.de.Belgische.diamanthandel.en.het.Joodse.onderwijssysteem.tijdens.de.bezetting;.

-. Belgische.“Jodenjagers”,.Luik.en.de.Joden.tijdens.de.bezetting,.Joods.cultureel.erfgoed.in.Antwerpen.en.Kalmthout.en

26Bronwebsite:www.fmc-seh.be

27“DeShoahinBelgië”,InsaMeinen,DeBezigeBij,Antwerpen,2011,333p.OorspronkelijkinhetDuitsgepubliceerd:“DieShoahinBelgien”,InsaMeinen,WissenschaftlicheBuchgesellschaft,Darmstadt,2009,254p.28Debesprekingvandeinitiatievenisbeperkttotdiewelkena1997zijngenomen.DediverseinspanningenvandeBelgischeoverheidindenasleepvandeoorlog zijn dus niet uitdrukkelijk vermeld. 29Nu:NationaleCommissievandeJoodseGemeenschapvanBelgiëvoordeRestitutieenHerinnering.


-. .de.heropbouw.van.de.Joodse.gemeenschap.van.België.na.WO.II..

Evenals.enkele.synthesewerken.over.de.Jodenvervolging.in.België,.waaronder.recent.een.synthesewerk.dat.de.nadruk.legt.op.de.Duitse.invalshoek,.met.bijzondere.aandacht.voor.de.grote.verantwoordelijkheid.van.het.Duits.militair.bestuur.27..

.B. Initiatievenophetgebiedvanmateriële

schadeloosstelling

Sinds.1997.heeft.de.Belgische.overheid.diverse.maatregelen.genomen.en.uitgevoerd.om.de.goederen.die.werden.geplunderd.ten.nadele.van.de.slachtoffers.van.de.Holocaust.te.identificeren,.te.restitueren.of.te.vergoeden.en.om.het.welzijn.van.de.overlevenden.van.de.Holocaust.te.bevorderen.28.Deze.initiatieven.kunnen.geplaatst.worden.in.een.internationaal.kader..De.openstelling.van.een.aantal.archieven.(o.a..met.betrekking.tot.het.lot.van.gestolen.goud).heeft.een.wereldwijde.beweging.in.gang.gezet.van.onderzoek.naar.niet.gerestitueerde.Joodse.bezittingen..Op.Belgisch.niveau.was.het.de.Nationale.Commissie.van.de.Joodse.Gemeenschap.van.België.voor.de.Restitutie.(NCJGBR)29.die.de.toenmalige.regering.verzocht.om.de.nodige.stappen.te.ondernemen..De.Belgische.overheid.heeft.de.Joodse.gemeenschap.van.België,.vertegenwoordigd.

door.de.NCJGBR,.steeds.nauw.betrokken.bij.het.volledige.proces..

1.DeStudiecommissiebetreffendehetlotvandebezittingenvandeledenvandeJoodsegemeenschapvanBelgië,geplunderdofachtergelatentijdensdeoorlog1940-1945

In.juli.1997.werd.in.België.een.Studiecommissie.opgericht.betreffende.het.lot.van.de.bezittingen.van.de.leden.van.de.Joodse.gemeenschap.van.België,.geplunderd.of.achtergelaten.tijdens.de.oorlog.1940-1945,.in.het.kader.van.een.constructieve.dialoog.tussen.de.Joodse.gemeenschap.van.België,.waarbij.het.initiatief.uitging.van.de.NCJGBR.en.de.Belgische.overheid..Deze.Commissie.had.als.taak.“alle.opzoekingswerk.te.verrichten.om.opheldering.te.brengen.over.het.lot.van.de.in.die.omstandigheden.achtergelaten.bezittingen”.(art..1.van.het.koninklijk.besluit.van.6.juli.1997.tot.oprichting.van.een.Studiecommissie.aangaande.het.lot.van.de.door.de.leden.van.de.Joodse.gemeenschap.van.België.achtergelaten.bezittingen.bij.hun.deportatie.tijdens.de.oorlog.1940-1945,.B.S..van.12.juli.1997).30.

Het.onderzoek.van.de.Studiecommissie.bestreek.de.volgende.gebieden:-. de.financiële.sector;-. onroerende.goederen;-. levensverzekeringen;-. ondernemingen;


30Zieookdewetvan15januari1999betreffendedeStudiecommissiebetreffendehetlotvandebezittingenvandeJoodsegemeenschapvanBelgië,geplunderdofachtergelatentijdensdeoorlog1940-1945,B.S.12maart1999.31HeteindverslagvandeStudiecommissieisbeschikbaaropdewebsite:www.combuysse.fgov.be/index-oldsite.html32Wetvan20december2001betreffendedeschadeloosstellingvandeledenvandeJoodseGemeenschapvanBelgiëvoorhungoederendiewerdengeplunderdofachtergelatentijdensdeoorlog1940-1945,B.S.van24januari2002,gewijzigdbijdewettenvan8april2003,B.S.van17april2003,9juli2004,B.S.van15juli2004,en20juli2006,B.S.van28juli2006.33De wet legde dus geen nationaliteitsvoorwaarde op. 42% van de aanvragen kwam uit het buitenland.

-. de.diamantsector;-. kunstvoorwerpen.en.cultuurgoederen;-. inboedel.en.huisraad.(algemeen.onderzoek).Dankzij.het.onderzoek.in.deze.sectoren.(met.uitzondering.van.de.inboedel.en.huisraad).was.het.mogelijk.om.geplunderde.en.niet.teruggegeven.bezittingen.op.te.sporen.en.te.identificeren.bij.verzekeringsmaatschappijen,.financiële.instellingen.en.bij.de.Belgische.Staat.31.

2.DeCommissievoordeschadeloosstellingvandeledenvandeJoodseGemeenschapvanBelgiëvoorhungoederendiewerdengeplunderdofachtergelatentijdensdeoorlog1940-1945

Aansluitend.op.de.bevindingen.van.de.Studiecommissie,.die.opgenomen.zijn.in.haar.eindverslag.van.juli.2001,.werd.de.“Commissie.voor.de.schadeloosstelling.van.de.leden.van.de.Joodse.Gemeenschap.van.België.voor.hun.goederen.die.werden.geplunderd.of.achtergelaten.tijdens.de.oorlog.1940-1945”.opgericht.bij.de.wet.van.20.december.2001.(B.S..van.24.januari.2002).32.Na.afloop.van.de.onderhandelingen.met.de.NCJGBR.werden.de.overeengekomen.bedragen,.berekend.op.basis.van.de.door.de.Studiecommissie.geïdentificeerde.bedragen,.uitbetaald.door.de.Staat,.de.banken.en.de.verzekeringsmaatschappijen..Deze.betalingen,.voor.een.totaalbedrag.van.110,6.miljoen.euro,.hadden.een.schuldbevrijdende.werking.voor.de.betrokken.instellingen..Dat.

betekende.dat.het.recht.verviel.op.iedere.andere.aanspraak.op.schadeloosstelling.voor.de.in.de.wet.bedoelde.materiële.goederen.en.financiële.verliezen..Dit.bedrag.werd.gestort.op.de.bijzondere.rekening.geopend.bij.de.Nationale.Bank.van.België.en.ter.beschikking.gesteld.van.de.Commissie.voor.de.schadeloosstelling..

Vervolgens.startte.de.Commissie.voor.de.schadeloosstelling.de.individuele.schadeloosstellingsprocedures..De.aanvragen.konden.worden.ingediend.tot.9.september.2003..Elke.persoon.die.zijn.verblijfplaats.in.België.had.op.om.het.even.welk.ogenblik.tijdens.de.periode.van.10.mei.1940.tot.8.mei.1945,.die.in.België.beroofd.werd.van.goederen.ingevolge.anti-Joodse.maatregelen.of.daden.van.antisemitische.aard.begaan.door.de.Duitse.bezettende.overheid,.kwam.in.aanmerking.voor.schadeloosstelling.33..Wanneer.de.beroofde.persoon.overleden.was,.kon.een.rechthebbende.in.de.eerste,.tweede.of.derde.graad.een.aanvraag.indienen..

35,2 miljoen euro individuele schadeloosstellingen

De.wet.van.20.december.2001.identificeerde.de.goederen.die.in.aanmerking.konden.komen.voor.schadeloosstelling,.namelijk.de.goederen.en.bezittingen.die.werden.geplunderd.of.achtergelaten.en.niet.werden.teruggegeven.door.de.Staat,.de.financiële.instellingen.of.de.verzekeringsmaatschappijen..Deze.goederen.mochten.evenmin.reeds.aanleiding.hebben.


34HeteindverslagvandeCommissievoordeschadeloosstellingisbeschikbaaropdewebsite:www.combuysse.fgov.be

gegeven.tot.enige.schadeloosstelling,.vergoeding.of.herstelling.en.dienden.geïdentificeerd.te.zijn.door.de.Studiecommissie.of.de.Commissie.voor.de.schadeloosstelling.(cf..art..6.van.de.wet)..Gezien.de.bijzondere.omstandigheden,.met.name.het.onvolledige.karakter.van.de.archieven,.opteerde.de.Commissie.in.alle.redelijkheid.voor.de.toekenning.van.een.forfaitaire.schadeloosstelling.wanneer.er.voldoende.aanwijzingen.waren.om.de.spoliatie.te.identificeren,.maar.er.geen.bewijzen.noch.sporen.van.de.goederen.konden.worden.gevonden.op.een.geblokkeerde.rekening.(art..8.van.de.wet)..Op.31.december.2007.beëindigde.de.Commissie.het.onderzoek.en.de.behandeling.van.de.dossiers.34.In.totaal.behandelde.de.Commissie.voor.de.schadeloosstelling.5.220.spoliatiedossiers.en.betaalde.ze.35,2.miljoen.euro.aan.individuele.schadeloosstellingen..De.wet.voorzag.erin.dat.de.overblijvende.som.wordt.overgemaakt.aan.een.instelling.van.openbaar.nut,.namelijk.de.Stichting.van.het.Jodendom.van.België.(zie.infra.4..Stichting.van.het.Jodendom)..

3.Cultuurgoederen,kunstwerkenenjudaïca:eenvoortdurendestudie

Zoals.hierboven.vermeld,.heeft.de.Belgische.Studiecommissie.onderzoek.verricht.naar.verloren.gegane,.geplunderde.en.achtergelaten.cultuurgoederen.en.kunstwerken.die.toebehoorden.aan.leden.van.de.Joodse.gemeenschap.van.België.en.meer.bepaald.

aan.slachtoffers.van.de.Holocaust..Dit.gebeurde.overeenkomstig.de.conclusies.van.de.Conferentie.van.Washington.en.meer.bepaald.de.Beginselen.van.Washington.over.door.de.nazi’s.in.beslag.genomen.kunstwerken..Tegelijk.vond.een.historische.studie.plaats.om.duidelijkheid.te.scheppen.over.de.culturele.verliezen.die.Joodse.eigenaars.en.organisaties.hebben.geleden.en.over.de.manier.waarop.deze.cultuurgoederen.werden.geplunderd.en.verdwenen.zijn.tijdens.en.na.de.Tweede.Wereldoorlog..Meer.algemeen.was.het.onderzoek.van.de.Belgische.Studiecommissie.onrechtstreeks.ook.gericht.op.de.geplunderde.cultuurgoederen.van.religieuze.gemeenschappen.en.verenigingen.in.België..

Bij.het.onderzoek.van.de.individuele.aanvragen.die.betrekking.hadden.of.konden.hebben.op.verdwenen.cultuurgoederen,.heeft.bovengenoemde.Commissie.voor.de.schadeloosstelling.zich.gebaseerd.op.de.permanente.deskundigheid.van.de.cel.“Restitutie.van.geroofde.Joodse.Cultuurgoederen”.van.de.Federale.Programmatorische.Overheidsdienst.Wetenschapsbeleid..Op.basis.van.gegevens.verstrekt.door.individuele.aanvragers.en.het.heronderzoek.van.de.Belgische.en.Duitse.bronnen,.werden.een.160-tal.verslagen.opgesteld.m.b.t..verdwenen.of.verloren.gegane.kunstwerken.en.cultuurgoederen..Deze.omstandige.verslagen.gaven.aanleiding.tot.schadeloosstellingsvoorstellen.die.de.Commissie.heeft.gevolgd..Zo.werden.in.2002.


twee.historische.klokken.uit.de.Koninklijke.Musea.voor.Kunst.en.Geschiedenis.en.een.boek.uit.de.Koninklijke.Bibliotheek.van.België.teruggegeven.aan.de.erfgenamen.en.aanvragers.die.een.individuele.aanvraag.hadden.ingediend.. i. Cultuurgoederen en kunstwerken in het algemeen

De.Studiecommissie.bestudeerde.de.procedures.en.de.manieren.waarop.Joodse.cultuurgoederen.in.België.geplunderd.werden.tijdens.de.Holocaust..Er.werd.ook.grondig.onderzoek.verricht.naar.de.Belgische.inspanningen.op.het.vlak.van.restitutie.na.de.Tweede.Wereldoorlog..De.Dienst.Economische.Recuperatie.(DER).was.nationaal.en.internationaal.verantwoordelijk.voor.de.Belgische.recuperatie.van.cultuurgoederen,.die.toebehoorden.aan.het.openbare.domein.of.aan.privépersonen.en.verenigingen..Bovendien.was.deze.dienst.ook.verantwoordelijk.voor.de.vereffening.van.nazimateriaal..De.activiteiten.van.de.DER.werden.ernstig.belemmerd.door.de.chaotische.situatie.na.de.bevrijding.en.de.moeilijke.werkrelaties.met.andere.diensten,.de.recuperatieclaims.van.(Joodse).eigenaars.en.de.inkwartiering.van.de.geallieerde.troepen.en.hun.materiaal..

Vanaf.1999.werd.veel.research.verricht.naar.verloren.gegane.Joodse.cultuurgoederen.bij.Belgische.culturele.instellingen.en.musea..Het.was.de.bedoeling.om.kunstwerken.en.cultuurgoederen.op.te.sporen.die.de.

DER.had.overgebracht.na.de.Tweede.Wereldoorlog.en.onderzoek.te.verrichten.naar.kunstwerken.met.een.onduidelijke.en.niet-geïdentificeerde.herkomst..De.gekozen.benadering.is.vergelijkbaar.met.die.voor.de.MNR-kunstwerken.(MNR:.Musées.nationaux.Récupération)35.in.Frankrijk.en.de.NK-collectie..in.Nederland.36.Op.basis.van.twee.schriftelijke.onderzoekslijsten.werd.meer.informatie.gevraagd.over.alle.aanwinsten,.in.bewaring.gegeven.kunstwerken.en.de.door.de.DER.verhandelde.of.gerestitueerde.cultuurgoederen..De.beschikbare.archieven.en.briefwisseling.van.tijdens.en.na.de.oorlog.werden.geraadpleegd..Ze.gaven.een.duidelijk.beeld.van.de.betrokkenheid.van.de.culturele.instellingen.en.musea.bij.de.plundering.en.restitutie..Dit.onderzoek.had.betrekking.op.24.culturele.instellingen.en.musea.en.gebeurde.in.volledige.samenwerking.met.de.Gemeenschappen.die.in.België.bevoegd.zijn.voor.culturele.aangelegenheden..In.totaal.werden.meer.dan.300.cultuurgoederen.ontdekt.waarvan.de.herkomst.“onduidelijk”,.“niet-geïdentificeerd”.of.Joods.was,.en.die.verband.hielden.met.de.Tweede.Wereldoorlog...

De.herkomst.van.deze.cultuurgoederen.wordt.verder.bestudeerd..Deze.studie.zal.het.mogelijk.maken.om.goederen.terug.te.geven.aan.hun.rechtmatige.eigenaars.of.aan.de.erfgenamen.van.die.laatsten..Indien.nodig,.wanneer.de.herkomst.onduidelijk.blijft,.zal.verder.onderzoek.worden.verricht.en.zal.de.POD.Wetenschapsbeleid.de.aandacht.van.

35“De“MNR”of“MuséesnationauxRécupération”verwijstnaarkunstwerkendieopheteindevandeTweedeWereldoorloginDuitslandwerdengerecupereerdmaarnooitdoorhunrechtmatigeeigenaarswerdenteruggevorderd.DezewerkenwerdendoordeOfficedesbiensetintérêtsprivésinbewaringgegevenaandeDirectievandeMuseavanFrankrijkovereenkomstighetdecreetvan30september1949.”(bronwebsite:www.culture.gouv.fr/documentation/mnr/pres.htm).36NK-collectie:NederlandsKunstbezit-collectie.“DeNK-collectieishetrestantvandenadeTweedeWereldoorlogmetnameuitDuitslandgerecupereerdekunstwerken.DezecollectiebevindtzichinbeheervandeRijksoverheidenisondergebrachtbijhetInstituutCollectieNederland(ICN).”(bronwebsite:www.herkomstgezocht.nl/nl/nkcollectie/woordenboek.html).

de.internationale.gemeenschap.op.deze.cultuurgoederen.vestigen..De.komende.jaren.zal.een.uitvoerige.historische.studie.over.de.spoliatie.van.cultuurgoederen.en.het.naoorlogse.restitutiebeleid.in.België,.met.volledige.lijsten.van.de.cultuurgoederen,.beschikbaar.zijn.via.internet..In.de.tweede.plaats.zal.de.POD.Wetenschapsbeleid,.overeenkomstig.de.Beginselen.van.Washington,.de.slachtoffers,.hun.erfgenamen.en.wettelijke.vertegenwoordigers.gratis.blijven.informeren.over.hun.verloren.gegane.cultuurgoederen..Dit.geldt.ook.voor.de.veilinghuizen.en.culturele.instellingen..In.de.derde.plaats.zal,.in.samenwerking.met.de.Gemeenschappen,.een.sensibiliseringscampagne.worden.georganiseerd.om.alle.culturele.actoren.uitgebreid.te.informeren.over.de.Beginselen.van.Washington.en.de.Verklaring.van.Terezin..

ii. Judaïca

De.problematiek.inzake.de.judaïca.kan.het.best.geïllustreerd.worden.aan.de.hand.van.een.voorbeeld..Op.paasmaandag.14.april.1941.vond.een.openbaar.incident.plaats,.een.unicum.in.de.geschiedenis.van.de.Jodenvervolging.in.België..Toen.trok.een.antisemitische.bende.de.Joodse.wijk.in.Antwerpen.binnen,.om.er.tientallen.ruiten.en.winkeletalages.in.te.slaan.en.twee.synagogen.en.het.huis.van.rabbijn.Markus.Rottenberg.in.brand.te.steken..De.synagogen.werden.ontheiligd.en.geplunderd..De.thorarollen,.heilige.



boeken.en.huisraad.werden.op.straat.verbrand.en.de.gebouwen.werden.in.brand.gestoken..De.nationaalsocialistische.diensten.waren.aanwezig.maar.traden.niet.op..De.200.à.400.plunderaars.waren.in.overgrote.meerderheid.leden.van.collaborerende.organisaties...Ook.Duitse.militairen.waren.aanwezig..

In.augustus.1940,.kort.na.de.Belgische.bezetting,.werden.zowel.in.België.als.in.Noord-Frankrijk.Joodse.en.zionistische.organisaties.aangevallen.en.beroofd.door.de.Sicherheitsdienst..Na.de.Belgische.bevrijding.werd.de.materiële.schade.aan.de.lokale.Joodse.gemeenschap.gedeeltelijk.vergoed.door.het.Ministerie.van.Wederopbouw.en.werden.de.synagogen.heringewijd..

In.2001.en.2002.werden.de.Belgische.‘Trophy.archives’,.een.Sovjet-Russische.oorlogsbuit,.na.succesvolle.onderhandelingen.tussen.België.en.Rusland,.teruggegeven.door.de.Russische.Federatie..Deze.archieven,.meestal.militaire.documenten.van.het.Belgische.Ministerie.van.Landsverdediging,.bevatten.14.dossiers.van.Joodse.organisaties.(zoals.de.Antwerpse.afdeling.van.de.Alliance.Israélite.en.het.redactiecomité.van.Hatikva,.het.tijdschrift.van.de.Fédération.Sioniste.de.Belgique)..Deze.14.dossiers,.alsook.74.dossiers.van.vooraanstaande.Joden.werden.teruggegeven.aan.de.rechtmatige.organisaties.en.eigenaars..Nazidiensten.zoals.de.Einsatzstab.Reichsleiter.Rosenberg.in.België.hadden.hoofdzakelijk.tot.doel.bibliotheekwerken.in.beslag.te.nemen,.wat.het.geringe.aantal.

documenten,.minder.dan.1%.van.de.Belgische.‘Trophy.archives’.verklaart..De.meeste.van.deze.boeken.en.bibliotheken.werden.nog.niet.teruggevonden..De.Belgische.Studiecommissie.verrichtte.grondig.onderzoek.naar.de.plunderingen.door.de.nazi’s.en.de.Belgische.inspanningen.inzake.restitutie.na.de.Tweede.Wereldoorlog..Zo.deed.zij.ook.research.naar.verloren.gegane.Joodse.cultuurgoederen.bij.de.belangrijkste.culturele.instellingen.en.musea.in.België..Bijzondere.aandacht.ging.uit.naar.de.herkomst.van.religieuze.voorwerpen.en.zilvercollecties..Tijdens.het.onderzoek.bij.de.Belgische.culturele.instellingen.werden.niet.alleen.sommige.voorwerpen.ontdekt,.maar.kwam.ook.aan.het.licht.dat.deze.zilveren.voorwerpen.meestal.niet.werden.geregistreerd.noch.in.bewaring.gegeven.bij.deze.instellingen..De.bevindingen.werden.gepubliceerd.in.het.eindverslag.van.de.Studiecommissie..In.de.jaren.negentig.ontdekte.het.Joods.Museum.van.België.op.een.zolder.450.boeken.met.Hebreeuwse.lettertekens.die.tijdens.de.oorlogsjaren.in.beslag.waren.genomen.door.de.collaborerende.Landelijke.Anti-Joodse.Centrale.voor.Vlaanderen.en.Wallonië,.een.met.behulp.van.de.Sipo-SD.opgerichte.organisatie..

Bovendien.was.het.Joods.Museum.van.België,.dat.ook.onderzoek.verricht.naar.verloren.gegane.Joodse.cultuurgoederen,.één.van.de.eerste.internationale.Joodse.musea.dat.volop.meewerkte.aan.het.herkomstonderzoek.van.deze.goederen,.zoals.bepaald.op.de.Conferentie.van.Washington..

Tot.besluit.kan.erop.gewezen.worden.dat.het.noodzakelijk.is.om.meer.aandacht.te.besteden.aan.de.(persoonlijke).Joodse.religieuze.voorwerpen.en.cultuurgoederen.van.verenigingen.en.grondiger.onderzoek.te.verrichten.in.dit.verband,.om.de.rampzalige.plunderingen.tijdens.de.oorlogsjaren.in.België.volkomen.te.kunnen.begrijpen..

4.DeStichtingvanhetJodendomvanBelgië

Zoals.bepaald.in.de.wet.van.20.december.2001.werd.het.saldo.dat.overbleef.nadat.de.Commissie.voor.de.schadeloosstelling.haar.werkzaamheden.had.beëindigd,.overgemaakt.aan.een.instelling.van.openbaar.nut,.namelijk.de.Stichting.van.het.Jodendom.van.België.(SJB)..Op.die.manier.is.een.verantwoorde.collectieve.restitutie.gewaarborgd..In.de.statuten.van.de.Stichting.van.het.Jodendom.staat.dat.deze.werd.opgericht.teneinde.de.Joodse.bezittingen.te.verzamelen.die.tussen.1940.en.1945.op.Belgisch.grondgebied.geplunderd.of.achtergelaten.werden.en.waarvoor.geen.enkele.rechthebbende.teruggevonden.kon.worden.(B.S..30.juli.2004)..De.opdracht.van.de.Stichting.staat.eveneens.beschreven.in.de.statuten,.namelijk.het.beheren.van.het.onaantastbare.kapitaal.van.de.Stichting.en.het.periodiek.verdelen.van.de.interesten.van.dit.kapitaal.door.middel.van.subsidies.zodat.het.voortbestaan.van.de.Joodse.gemeenschap.van.België.gewaarborgd.kan.blijven..De.

aanvragen.voor.subsidies.moeten.aan.bepaalde.voorwaarden.voldoen..Zo.moeten.de.voorgelegde.projecten.betrekking.hebben.op:.-. de.herinnering.aan.de.Holocaust;.-. het.maatschappelijk.werk.in.de.breedste.zin.

van.het.woord,.de.opvoeding,.de.erediensten.en.alles.wat.erbij.hoort,.de.cultuur,.de.solidariteit.met.en.de.steun.aan.de.Joodse.slachtoffers.van.de.Tweede.Wereldoorlog,.in.het.bijzonder.de.overlevenden.van.de.Holocaust,.met.inbegrip.van.hen.die.zich.na.de.bevrijding.in.België.hebben.gevestigd,.de.solidariteit.met.personen.die,.net.als.de.Joodse.gemeenschap,.tijdens.de.Tweede.Wereldoorlog.het.slachtoffer.waren.van.discriminatie,.racistische.vervolging.of.“raciale”.deportatie,.zoals.bv..de.zigeuners,.de.solidariteit.met.personen.die.geen.lid.zijn.van.de.Joodse.gemeenschap,.zoals.bv..de.Belgische.Rechtvaardigen.onder.de.Naties;.

-. de.strijd.tegen.antisemitisme.en.onverdraagzaamheid;.

-. het.wetenschappelijk.en.historisch.onderzoek.naar.Joodse.onderwerpen.of.onderwerpen.die.betrekking.hebben.op.de.Tweede.Wereldoorlog,.enz.



Een.van.de.initiatieven.van.de.Stichting.is.het.project.“Solidariteit.3000”..De.Stichting.van.het.Jodendom.van.België.wilde.elk.slachtoffer.van.de.Jodenvervolging.een.persoonlijke.schadeloosstelling.garanderen.van.minstens.3.000.euro.voor.de.spoliatie.van.hun.materiële.goederen..Die.som.werd.toegekend.aan.personen.die.nog.niet.persoonlijk.werden.vergoed.(voor.minstens.3.000.euro).in.het.kader.van.de.Duitse.herstelwetgeving.of.de.Belgische.schadeloosstellingswet..Indien.nodig.werd.door.de.Stichting.het.verschil.tussen.3.000.euro.en.de.ontvangen.schadeloosstelling.bijgepast..

C. Initiatievenophetgebiedvanmoreleschadeloosstelling–Welzijnsprogramma’s

1.Welzijnsprogramma’s–FederaleOverheidsdienstSocialeZekerheidDirectie-generaalOorlogsslachtoffers

In.België.kunnen.slachtoffers.en.overlevenden.van.de.Holocaust.gebruik.maken.van.een.aantal.algemene.maatregelen.die.als.doel.hebben.het.welzijn.te.verbeteren.van.personen.die.geleden.hebben.onder.de.Tweede.Wereldoorlog.De.wetgever.heeft.reeds.verschillende.wetten.aangenomen.met.maatregelen.ten.voordele.van.de.overlevenden.van.de.Holocaust..Zo.heeft.de.wet.van.26.januari.1999.het.statuut.ingesteld.van.het.tijdens.de.Tweede.Wereldoorlog.ondergedoken.Joodse.kind.en.het.statuut.van.Joodse.politieke.gevangene.voor.degenen.

die.tijdens.de.Tweede.Wereldoorlog.niet.de.Belgische.nationaliteit.hadden..Deze.statuten.worden.toegekend.als.eerbewijs..Het.koninklijk.besluit.van.19.april.1999.heeft.een.medaille.ingesteld.voor.Joodse.politieke.gevangenen..In.2003.keurde.de.wetgever.een.hele.reeks.nieuwe.maatregelen.goed.ten.gunste.van.de.slachtoffers.van.de.Joodse.en.zigeunergemeenschap,.en.meer.bepaald.ten.gunste.van.gedeporteerden,.wezen.van.gedeporteerden.en.ondergedoken.kinderen.en.volwassenen..In.dat.opzicht.kunnen.de.lijfrente.voor.de.wezen.van.gedeporteerden.en.voor.ondergedoken.volwassenen.en.kinderen.alsook.de.vergoedingspensioenen,.renten.en.vaste.vergoedingen.voor.gedeporteerden.vermeld.worden..De.wet.van.11.april.2003.houdende.nieuwe.maatregelen.ten.gunste.van.de.oorlogsslachtoffers.vult.in.hoofdzaak.de.steun.aan.die.verleend.wordt.aan.de.verschillende.categorieën.van.personen.die.destijds.het.slachtoffer.waren.van.de.Jodenvervolging,.alsook.aan.hun.kinderen,.ondergedoken.kinderen.of.wezen..

2.DeStichtingvanhetJodendomvanBelgië

De.Stichting.van.het.Jodendom.van.België.(zie.supra).ziet.erop.toe.dat.de.herinnering.aan.de.Holocaust.levendig.wordt.gehouden..Ze.verleent.de.Joodse.gemeenschap.van.België.sociale.en.psychisch-medisch-sociale.bijstand.en.bijstand.op.het.vlak.van.onderwijs,.cultuur.en.eredienst...

Algemeneinformatie

FederaleOverheidsdienstKanselarijvandeEersteMinisterWetstraat.16B-1000.BrusselTel.:.+32.(0)2.501.02.11Website:.kanselarij.belgium.be.Website.Commissie.voor.de.schadeloosstelling:.www.combuysse.fgov.be

FederaleOverheidsdienstBuitenlandseZaken,BuitenlandseHandelenOntwikkelingssamenwerkingKarmelietenstraat.15.B-1000.BrusselTel.:.+32.(0)2.501.81.11Website:.www.diplomatie.be

Specifiekeinformatie

ProgrammatorischeFederaleOverheidsdienstWetenschapsbeleidLouizalaan.231B-1050.BrusselTel.:.+32.(0)2.238.34.11Fax:.+32.(0)2.230.59.12.E-mail:[email protected]@belspo.beWebsite:.www.belspo.be/belspo

FederaleOverheidsdienstSocialeZekerheidDirectie-generaalOorlogsslachtoffersLuchtvaartsquare.31B-1070.BrusselTel.:.+32.(0)2.528.91.00Fax:.+32.(0)2.528.91.22E-mail:[email protected]:.warvictims.fgov.be

VlaamsMinisterievanOnderwijsenVormingKoning.Albert.II-laan.15B-1210.BrusselTel.:.+32.(0)2.553.88.51.Fax:.+32.(0)2.553.88.35.E-mail:[email protected]:.onderwijs.vlaanderen.be

MinisterievandeFranseGemeenschapLeopold.II-laan.44.B-1080.BrusselTel.:.+32.(0)2.413.29.53.E-mail:[email protected]:.www.cfwb.be

VlaamsMinisterievanCultuur,Jeugd,SportenMediaArenbergstraat.9B-1000.BrusselTel.:.+32.(0)2.553.06.79Fax:.+32.(0)2.553.68.43E-mail:[email protected]:.www.cjsm.vlaanderen.be

Celvoorpedagogischecoördinatie“Démocratieoubarbarie”MinisterievandeFranseGemeenschap–AlgemeenSecretariaatBureau.3F338A..Lavalléestraat.1B-1080.BrusselTel.:.+32.(0)2.690.83.52/53/54Fax:.+32.(0)2.690.85.84E-mail:[email protected]:.www.enseignement.be/dob.

38.....NA.DE.HOLOCAUST..|..Praktische.informatie

III. PrAktIScHE INfOrmAtIE

.NA.DE.HOLOCAUST..|..Praktische.informatie.....39.

MinisteriumderDeutschsprachigenGemeinschaftGospertstraße.1B-4700.EupenTel.:.+32.(0)87.59.63.00Fax:.+32.(0)87.55.28.91E-mail:[email protected]:.www.dglive.be

GrenzGeschichteDGanderAutonomenHochschuleinderDGMonschauerstraße.26B-4700.EupenTel:.+32.87.59.05.00E-mail:[email protected]:[email protected]:.www.grenzgeschichte.eu

CentrumvoorGelijkheidvanKansenenvoorRacismebestrijdingKoningsstraat.138B-1000.BrusselTel.:.+32.(0)2.212.30.00Fax:.+32.(0)2.212.30.30E-mail:[email protected]:.www.diversite.be

InstituutvoorVeteranen-NationaalInstituutvoorOorlogsinvaliden,Oud-strijdersenOorlogsslachtoffers(IV-NIOOO)Regentlaan.45/46.B-1000.BrusselTel.:.+32.(0)2.227.63.00Fax:.+32.(02.227.63.31E-mail:[email protected]:.www.warveterans.be

Studie-enDocumentatiecentrumOorlogenHedendaagseMaatschappij(SOMA-CEGES)Luchtvaartsquare.29B-1070.BrusselTel.:.+32.(0)2.556.92.11Fax:.+32.(0)2.556.92.00E-mail:[email protected]:.www.cegesoma.be.HetRijksarchiefinBelgiëRuisbroekstraat.2.-.6B-1000.BrusselTel.:.+32.(0)2.513.76.80Fax:.+32.(0)2.513.76.81E-mail:[email protected]:.arch.arch.be

NationaleCommissievandeJoodseGemeenschapvanBelgiëvoordeRestitutieenHerinneringDucpétiauxlaan.68B-1060.Brussel.StichtingvanhetJodendomvanBelgiëDucpétiauxlaan.68B-1060.BrusselTel.:.+32.(0)2.538.45.00.Fax:.+32.(0)2.534.30.32E-mail:[email protected]:.www.fjb-sjb.be

JoodsMuseumvanBelgiëMiniemenstraat.21B-1000.Brussel.Tel.:.+32.(0)2.512.19.63.Fax:.+32.(0)2.513.48.59.E-mail:[email protected]:.www.mjb-jmb.org

KazerneDossin.Memoriaal,museumendocumentatiecentrumoverHolocaustenmensenrechtenGoswin.de.Stassartstraat.153B-2800.MechelenTel.:.+32.(0)15.29.06.60Fax:.+32.(0)15.29.08.76E-mail:[email protected]:.www.kazernedossin.eu

BijzonderComitéHerinneringseducatieGoswin.de.Stassartstraat.153B-2800.MechelenTel.:.+32.(0)15.29.06.60Fax:.+32.(0)15.29.08.76E-mail:[email protected]:.www.herinneringseducatie.be

StichtingAuschwitz–vzwAuschwitzinGedachtenisHuidevettersstraat,.65B-1000.BrusselTel.:.+32.(0).2.512.79.98Fax:.+32.(0).2.512.58.84E-mail:[email protected]:.www.auschwitz.be

StichtingvoordeEigentijdseHerinneringVictorialaan,.5B-1000.BrusselTel.:.+32.(0)2.650.35.64Fax:.+32.(0)2.650.35.99E-mail:[email protected]:.www.fmc-seh.be.

RecenteBelgischeinitiatievenOnderwijs | Herinnering | Onderzoek

Morele en materiële schadeloosstelling 2012

FED

ERAL

E.O

VER

HEI

DSD

IEN

ST.K

ANSE

LAR

IJ.V

AN.D

E.EE

RST

E.M

INIS

TER

,.WET

STR

AAT.

16,.1

000.

BR

USS

EL.

New NA DE HOlOcAUSt · 2020. 6. 15. · bijeenkomst.met.een.speciale.trein.van.Brussel....

Documents

Transcript of New NA DE HOlOcAUSt · 2020. 6. 15. · bijeenkomst.met.een.speciale.trein.van.Brussel....