1

www.btg.org

BTG jaarverslagnederlandse vereniging van bedrijfstelecommunicatie grootgebruikers

2010

2

ColofonTekst

BTG-bureau & Felix Speulman

Eindredactie

Felix Speulman

Vormgeving

Betuwe Promedia bv, Buren

Druk

Spijker Drukkerij bv, Buren

3

Inhoud

I Organisatie BTG 5 Bestuur 5 Werk- en gebruikersgroepen 5 Subwerkgroepen 5

II Inleiding 6 BTG in 2010 6 Overig 7

III Ontwikkelingen in 2010 8 Infrastructuur 8 Frequenties 8 Hardware 11 Storingen 12 Operators 13 Nationaal beleid en regulering 15 Europese Unie 32 Internationaal 34

IV Activiteiten 38 BTG Themadagen 38 Bijeenkomsten 39

V Publiciteit 40 Gedrukte uitgaven 40 BTG-website 41

VI Financieel overzicht 42

VII Ledenoverzicht per 31 december 2010 43

4

5

BestuurIn 2010 hebben er geen bestuurswisselingen plaatsgevon-den. De samenstelling van het bestuur in het verslagjaar was als volgt:

– H. van der Perk (Parick Advocatuur) voorzitter sinds september 2006

– J.G.M.W. van den Helder (Shell) bestuurslid sinds maart 2006,

penningmeester sinds september 2006– E.S. Foppen (USG People) bestuurslid sinds september 2006 – P.G. Voogd (DTO) bestuurslid sinds maart 2006

Werk- en gebruikersgroepen– Aastra gebruikersgroep Vacature– Alcatel-Lucent Herman Koning (Loders Croklaan BV)– Avaya F.J. de Hoop (AEGON Nederland NV)– Beheer & Exploitatie / Infrastructuur &

Nieuwe diensten Vacature– Beveiliging R. Muijrers (Getronics Nederland) G.M. Niersman (NIVO Engineering BV)– Call Centers Vacature– Calvi gebruikersgroep H.A. Bethlehem (Atos Origin Nederland BV)– IP Telefonie Vacature– KPN Klankbordgroep Vacature

– Mobiel R. Honhoff (Albert Heijn Company)– NEC Philips gebruikersgroep Vacature– Siemens gebruikersgroep Vacature– Vodafone Klankbordgroep E.J. Blankestijn (Imtech N.V.) tot november 2010 J. Corvers (Imtech N.V.) vanaf november 2010

Subwerkgroepen– Vodafone (onderdeel van de werkgroep Mobiel) J. Corvers (Imtech N.V.) vanaf november 2010– KPN (onderdeel van de werkgroep Mobiel) R. Honhoff (Albert Heijn Company)

I Organisatie BTG

6

BTG in 2010Doelstellingen BTGBinnen het kader van het Meerjarenplan Consistentie in beleid zijn de doelstellingen voor deze periode geformuleerd. Het bestuur signaleerde de volgende aandachtspunten:

Intern

– De kern van het aandachtsveld van BTG blijft telecom-municatie, datacommunicatie en infrastructuur van de lidorganisaties.

– De behoefte aan een platform voor kennis- en erva-ringsuitwisseling blijft bestaan; extra aandacht moet er zijn voor actieve betrokkenheid van de leden bij de vereniging.

– De communicatie tussen werkgroepen en leden die niet in werkgroepen participeren verdient verbetering.

– De behoefte aan advies en ondersteuning van individuele leden neemt toe. Het werkgebied van de leden en onze omgeving verandert voortdurend. De vereniging moet hierop anticiperen.

– Europese ontwikkelingen vereisen nauwere samen-werking met partijen als multinationals en andere organisaties die regelgeving en besluitvorming in Europees verband (kunnen) beïnvloeden.

– De rol van het bureau van de vereniging blijft onver-minderd van belang.

Extern

– Belangenbehartiging blijft noodzakelijk en neemt in belang toe.

– Een goed relatienetwerk vanuit BTG met overheid, leveranciers en andere groeperingen is cruciaal.

– Alternatieve infrastructuur wordt steeds belangrijker voor de leden.

– Scheidslijnen tussen telecommunicatie en datacom-municatie bestaan niet meer. Traditionele telecom-diensten en infrastructuur worden steeds meer beïnvloed door ontwikkelingen gebaseerd op ip.

– De markt wordt complexer wat diensten en voorwaarden betreft.

– Europese ontwikkelingen vereisen een actieve opstelling van BTG, vooral waar het gaat om regel-geving en mededinging.

– Op de rol van OPTA moet nauwlettend worden toegezien.

II Inleiding

7

Visie, leidende principes en kerntakenDe strategische visie van BTG luidt als volgt:

Het beschikbaar krijgen van de best denkbare telecom-municatie- en datacommunicatiefaciliteiten en daarmee samenhangende voorwaarden voor optimale ondersteu-ning van de bedrijfsvoering van grootzakelijke gebruikers.

BTG hanteert als leidende principes van beleid:

– Maximale liberalisatie van de telecommunicatie- en datacommunicatiemarkt, zowel nationaal als inter-nationaal.

– Bevorderen van ontwikkeling van alternatieve infra-structuren en nieuwe diensten.

– De doelgroep van BTG wordt gevormd door de groot-zakelijke markt.

Als kerntaken heeft BTG geformuleerd:

– Collectieve belangenbehartiging bij overheid, politiek, operators/leveranciers, media en andere doelgroepen.

– Bieden en in stand houden van een platform voor uitwisseling van kennis en ervaring.

– Benutten van de potentie van de vereniging door bundeling van kennis en invloed.

– Initiëren en stimuleren van ontwikkeling en vervolgens introductie van nieuwe diensten.

– Creëren van optimale inkoop- en leverings-voorwaarden.

– Bieden van ondersteuning en advies aan individuele leden.

In samenspraak met de Programmaraad en op grond van signalen van leden vertaalt het bureau van BTG actuele ontwikkelingen naar thema’s die in uiteenlopende werk- en gebruikersgroepbijeenkomsten of publicaties aan de orde komen.

OverigValse referentiesMet een vaste regelmaat zien wij dat adviesbureaus of aanbieders van telecomdiensten refereren aan BTG en deze referentie aan de vereniging oneigenlijk gebruiken. Daarnaast wordt door enkele partijen tenminste de indruk gewekt dat zij op enigerlei wijze een relatie heb-ben met de vereniging BTG en worden publicaties van de vereniging gebruikt om dit te ondersteunen.

Voor de goede orde wijst BTG erop dat zij geen relaties met adviesbureaus of aanbieders van telecomdiensten kent, anders dan dat deze lid kunnen zijn van de vereni-ging BTG.

III Ontwikkelingen in 2010

8

InfrastructuurKPN-plannen 2010-2012

Bij de presentatie van de KPN-jaarcijfers over het jaar 2009, in januari van het verslagjaar, is meer duidelijkheid gekomen over de plannen van het bedrijf met toekom-stige infrastructuur. KPN verwachtte medio 2010 vijftig procent dekking te kunnen bieden met vdsl, terwijl voor glasvezel (FttH/FttC) het tempo aanzienlijk lager ligt. Rond 2012 verwachtte KPN ruim één miljoen woningen met glas te kunnen bereiken.

Door de introductie van vdsl2 is er zekerheid dat het tra-ditionele kopernetwerk nog vele jaren zal meegaan. Deze techniek verhoogt de capaciteit fl ink, waardoor KPN zijn aanbod van tv-diensten kan verbeteren.

Dat wat KPN vroeger All-IP noemde, in feite een Neder-landse variant van het Next Generation Network, ver-dwijnt voorlopig naar de achtergrond en wordt hooguit Next Generation Access: het oude netwerk waarover nieuwe aanbiedingsvormen worden toegepast.

In juli werd echter bekend dat KPN afziet van zijn plan-nen met FttC. Terwijl in mei bij een presentatie voor de Themadagen nog werd verwezen naar de toekomstige vervanging van 28.000 straatkasten, werd later in het jaar duidelijk dat KPN met het schrappen van FttC fl ink wil besparen. KPN ziet vdsl, dat stukken goedkoper is, als min of meer gelijkwaardig.

Infrastructuurconcurrentie wassen neus?

Hoewel de overheid met haar ict-beleid op lange termijn het doel heeft gesteld om infrastructuurconcurren-tie te realiseren, lijkt het zover nooit te komen. Achter bijna alle activiteiten op glasvezelgebied in Nederland zit investerings maatschappij Reggeborgh. Vodafone, T-Mobile en Online Breedband hebben overeenkomsten gesloten met Eurofi ber voor de aanleg van glasvezel.

Eurofi ber behoort tot de Reggeborgh groep. Ook Regge-fi ber, waarin KPN een belang heeft, is een onderneming van deze maatschappij.

Task Force NGN: weinig vertrouwen in de markt

Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken heeft de Task Force NGN een rapport opgesteld over de aanleg van breedbandinfrastructuur. De werkgroep loopt niet over van vertrouwen in de markt; zij ziet vooral een rol voor gemeenten en in mindere mate voor provincies. Om in deze tijd van economische schaarste de bal bij gemeenten te leggen, is gewaagd, en daarom worden de plannen nergens concreet. De rapportage wordt gesierd door wollig taalgebruik als ‘stel een ambitie op’, ‘faciliteer marktpartijen en bundel de vraag’, ‘het uitdagen van marktpartijen’ en ‘werken aan innovatieve maatschappe-lijke diensten’.

FrequentiesKPN en Vodafone spannen zaak aan

om veiling van 2,6 GHz-spectrum

In maart werd bekend dat KPN een gang naar de rechter wilde maken omdat het zich niet kon vinden in de opzet van de veiling van 2,6 GHz spectrum, bruikbaar voor 4G. Deze zou gespeend zijn van effi ciëntie. KPN vond dat bij een eerlijke verdeling van de frequenties alle spelers gelijke kansen moeten hebben om voldoende spectrum te verwerven, zodat de voordelen van technologische vernieuwing hun klanten ten goede komt. In de bewuste veilingopzet was dit niet het geval, aldus het bedrijf. Nieuwe toetreders zouden veel meer ruimte krijgen dan bestaande mobiele operators. Aansluitend liet Vodafone weten KPN te volgen in zijn besluit en eveneens bij de rechter aan te kloppen.

Half april werd bekend dat de rechter beide partijen niet in het gelijk stelde. De veiling werd daarom onder onge-wijzigde voorwaarden geopend op 20 april.

9

Uitkomst 2,6 GHz-veiling

In de eerste uitkomst van de veiling deden zich geen ver-rassingen voor. Vijf partijen bemachtigden vergunningen, achtereenvolgens Ziggo 4 en Tele2 Mobiel (beide veertig = 40 MHz), KPN en Vodafone (beide twintig = 20 MHz) en T-Mobile (tien = 10 MHz). Een groot deel van het voor veiling beschikbare spectrum bleef onverkocht. Later zou bekend worden welke partij precies welke plek in het spectrum krijgt en zouden de uiteindelijke prijzen bekend worden.

Eind april maakte het Agentschap Telecom het eind-resultaat van de veiling bekend. In de tweede fase moes-ten de deelnemers bieden op specifi eke frequenties in de 2,6 GHz-band. De uitkomsten staan hieronder: – Ziggo 4 2510-2530 MHz gepaard met 2630-2650 MHz 400.000 + 609.000– Tele2 Mobiel 2545-2565 MHz gepaard met 2665-2685 MHz,

2685-2690 MHz (guardband) 400.000 + 0– KPN 2535-2545 MHz gepaard met 2655-2665 MHz 200.000 + 709.000– Vodafone 2500-2510 MHz gepaard met 2620-2630 MHz 200.000 + 0– T-Mobile 2530-2535 MHz gepaard met 2650-2655 MHz 100.000 + 9000

Door de veiling kwamen er twee nieuwe toetreders op de markt: Ziggo 4 en Tele2 Mobiel. De bestemming van de overgebleven frequentieruimte was eind 2010 nog niet toegewezen.

Consultatie Strategische nota mobiele communicatie

Begin september publiceerde het ministerie van Economi-sche Zaken het consultatiedocument Strategische notamobiele communicatie. Voor de overheid gaat het in het

bijzonder om het frequentie-uitgiftebeleid. De consultatie betreft de periode 2011-2017. In deze periode worden de bestaande spectrumbanden voor mobiele communicatie-diensten (800, 900,1800 en 2100 GHz met uitzondering van 2,6 GHz) opnieuw uitgegeven. Met de uitgifte van frequentieruimte naar aanleiding van de 2,6 GHz-veiling, kwamen twee nieuwe partijen op de mobiele markt, Tele2 Mobiel en Ziggo 4.

Het ministerie gaat uit van geen of hooguit beperkte toe-tredingsbarrières, hetgeen volgens BTG niet getuigt van realiteitszin. Orange en Telfort zijn inmiddels als zelfstan-dige aanbieders van de markt verdwenen, Ziggo 4 en Tele2 Mobiel moeten nog actief worden. De vereniging is in het bijzonder geïnteresseerd in de beschikbaarheid van vrije frequentieruimte, naar analogie van de DECT Guardband, en dan bij voorkeur in alle uit te geven frequentiebanden.

BTG heeft gereageerd op de consultatie. De vereniging is van mening dat het stimuleren van concurrentie, een uitgangspunt van het ministeriële beleid, niet uit de verf kan komen. Het ministerie verwacht (op termijn) dat zich een toetreder aandient, maar dat ziet BTG niet gebeuren. Wellicht bieden Ziggo 4 en Tele2 nog op ‘lage’ frequentie-ruimte. Dat zou een terugkeer inhouden naar de situatie waarin vijf aanbieders actief zijn, waarvan er ten minste twee, op termijn, niet levensvatbaar blijken.

Het probleem met consultaties als deze is, dat zaken voor vele jaren in beton worden gegoten. Maar in tien jaar tijd kan het mobiele landschap behoorlijk veranderen, iets waar het beleid altijd achteraan loopt.

Studie naar de vergelijkbaarheid van

frequentiebanden

Onderzoeksbureau PA Consulting heeft in opdracht van het ministerie van Economische Zaken gekeken naar de invloed van de verschillende frequentiebanden op de ver-dere ontwikkeling van concurrentie op de mobiele markt. Het gaat dan, wat het ministerie en OPTA betreft, in het bijzonder om toetreding van een vierde mobiele operator.

10

Volgens BTG toont dit laatste aan dat ‘Den Haag’ buiten de werkelijkheid van alledag staat. In 2005 is Telfort immers verdwenen als netwerkaanbieder, als gevolg van de inlijving bij KPN. In 2007 toonde KPN aan dat frequen-tieruimte niet zo schaars is als wel werd aangenomen, door een deel van het vroegere spectrum van Telfort over te doen aan T-Mobile. In 2009 gaf KPN de resterende frequentieruimte terug aan de overheid.

In 2007 verdween Orange vanwege de overname door T-Mobile. Door de Europese Commissie is toen bekend-gemaakt dat deze transactie van geen betekenis was voor de ontwikkeling van concurrentie. Als er al een investeer-der geïnteresseerd zou zijn in een vierde netwerkaan-bieder, dan werd deze hierdoor een belangrijke prikkel ontnomen.

In april van het verslagjaar waren er twee nieuwe toe-treders: Ziggo 4 en Tele2. Deze komen voorlopig echter nog niet in actie en het worden zeker geen zelfstandige netwerkaanbieders. Ook aansluiting zoeken bij bestaande, gevestigde partijen lijkt geen realistische optie. De nieuw-komers lijken tot elkaar veroordeeld.

De publicatie leert dat Ziggo 4 en Tele2 alleen iets aan de ruimte in de recent verworven 2600 MHz-band hebben als zij daar ook zogeheten laag spectrum bij kunnen kopen. Dan gaat het in het bijzonder om ruimte in de 900 MHz-band, maar ook in de 1800 MHz-band zullen beide partijen zeker ruimte willen. Het is dus zeer de vraag of er ooit een vierde aanbieder operationeel wordt, alleen al gezien de kosten van het verwerven van spectrum.

T-Mobile voldoet aan voorwaarde

umts-vergunningen

In november 2009 kreeg T-Mobile een dwangsom opgelegd vanwege onbenutte umts-frequentieruimte. In augustus van het verslagjaar meldde het Agentschap Telecom dat ‘uit gedetailleerde metingen’ bleek dat T-Mobile de umts-frequenties van het vroegere Orange inmiddels voldoende in gebruik had genomen. In juni 2010 moest T-Mobile nog een dwangsom van vijf miljoen

betalen omdat het ondanks herhaalde waarschuwingen de frequenties niet geheel in gebruik had genomen.

In 2000 kregen T-Mobile, Telfort, Vodafone, Orange en KPN een umts-vergunning. De licenties werden verstrekt op voorwaarde dat de bedrijven hun netwerk volledig in gebruik nemen. In 2007 nam T-Mobile Orange over, waar-door het beschikt over twee umts-vergunningen, waar-voor het afzonderlijk moet voldoen aan de voorwaarden.

KPN-publicatie over mobiel spectrumbeleid

Vier maanden na de 2,6 GHz-veiling en de verloren rechts-zaak over de opzet daarvan kwam KPN met een publicatie over frequentieveilingen. De publicatie, samengesteld door adviesbureau Ecorys, besteedt aandacht aan de inrichting van de veiling van frequentieruimte. Verschil-lende keuzes pakken verschillend uit: gaat de overheid uit van nieuwe toetreders tot de mobiele markt dan heeft dat gevolgen voor de ruimte die beschikbaar is voor bestaande partijen. Meldt zich geen nieuwe toetreder, hoe wordt de dan resterende ruimte dan verdeeld en wat worden de spelregels voor handel in frequentieruimte? Het is duidelijk dat KPN geen middel onbenut laat om zijn opvatting over de manier waarop frequentieruimte wordt geveild kenbaar te maken.

Eerste 4G-netwerk in Nederland

Tele2, dat in april van het verslagjaar een vergunning voor spectrum in de 2,6 GHz-band won, demonstreerde half juli het eerste mobiele netwerk van de vierde generatie in Nederland. Het bedrijf heeft in Diemen en Amsterdam-Zuidoost een LTE-netwerk gebouwd met download-snel-heden tot 100 Mbps en upload-snelheden tot de helft daarvan. De backbone van het netwerk werkt net als Tele2’s landelijk dekkend glasvezelnetwerk op basis van ip.Het bedrijf gaf aan dat er duidelijkheid moet zijn over de verdeling van de lage frequenties voordat het bedrijf een mobiele strategie kan presenteren. De lage frequenties zijn namelijk nodig voor een kosteneffi ciënt landelijk dek-kend mobiel netwerk van de vierde generatie. Tele2 bouwt op dit moment een 4G-netwerk in Zweden.

11

DECT-guard band mag blijven

De minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft begin december aangegeven dat de DECT-guard band na februari 2013 voor vergunningvrij, laagvermogen gsm-toepassingen beschikbaar blijft. Een groter deel van de gsm-1800 MHz-band, 2 x 5 MHz, wordt voor dit vergunningvrije gebruik gereserveerd. BTG heeft in september gereageerd op de consultatie Beleids-voorstellen voor de strategische nota mobiele communica-tie van het voormalige ministerie van Economische Zaken (nu EL&I).

HardwareTrends in aanschaf mobiele hardware bij TGG online

Periodiek zet TGG op een rij welk merk en type apparatuur leden aanschaffen in de TGG online shop voor mobiele hardware, accessoires en diensten.

Een vergelijking van de marktaandelen van mobiele apparatuur in de eerste zes maanden van 2006 en het eerste halfjaar van 2010 laat zien dat de marktaandelen echt aan het schuiven zijn. Nokia was in 2006 marktleider maar verliest fl ink terrein aan RIM (Blackberry), HTC en Samsung.

Toptien zakelijke mobiele toestellen, eerste helft 2010

In 2010 beperkte nog steeds een meerderheid van de le-den zich tot de aanschaf van toestellen met basisfunctio-naliteit, maar de keuze voor smartphones wordt steeds vaker gemaakt. Nokia blijft met afstand marktleider, maar levert in en komt over het eerste halfjaar van 2010 uit op een marktaandeel van 60 procent (67 procent in 2009). Het marktaandeel van RIM (BlackBerry) neemt toe en is nu 24 procent (21 procent in 2009).

De gegevens voor de tweede helft van 2010 waren bij de samenstelling van dit verslag nog niet exact bekend.

Figuur 1 Mobiele hardware – trends 2006-2010

Figuur 2 TGG online shop

Marktaandeel BTG-leden in aantal toestellen

Mobiele hardware-trends eerste helft 2010

12

GSMA heeft haast met nieuwe simkaart

De simkaart in zijn huidige vorm ligt onder vuur, en dan gaat het niet om de afmetingen, die in de loop der tijd steeds bescheidener zijn geworden. Feitelijk maakt het massale gebruik van mobiele toepassingen – denk aan machine-naar-machine-communicatie (M2M) – de eindig-heid van de fysieke simkaart duidelijk. Porteren van grote aantallen aansluitingen in verschillende toepassingen is immers omslachtig en kostbaar. Daarover heeft advies-bureau Logica in opdracht van het ministerie van Econo-mische Zaken in het verslagjaar een rapport gepubliceerd, en ook in BTG magazine 72 is hieraan een artikel gewijd.

Om alternatieve oplossingen door derden voor te zijn, maakte de GSM Association (GSMA) in november zelf een oplossing wereldkundig. De zogeheten embedded SIM zou in 2012 een feit kunnen zijn. Een task force van mobiele operators buigt zich over de ontwikkeling van een sim die op afstand kan worden geactiveerd, waardoor allerlei mo-biele apparatuur, zoals camera’s, mp3-spelers, e-readers en smart meters kleiner kan worden en M2M-toepassingen aangejaagd kunnen worden. De embedded SIM zou ook toepassingen mogelijk maken waar een hoger veilig-heidsniveau vereist is, zoals e-wallets en NFC (near fi eld communication).

In de task force hebben technische experts zitting van AT&T, China Mobile, Deutsche Telekom, France Telecom Orange, KT, NTT DOCOMO, SK Telecom, Telecom Italia, Tele-fónica, Verizon Wireless en Vodafone, en de groep werkt nauw samen met grote producenten van simkaarten. Analyse van de markteisen werd verwacht in januari 2011.

Traditionele simkaarten zullen gewoon blijven werken op bestaande netwerken.

Saillant is dat tegen een initiatief van Apple, dat on-derzoek heeft gedaan naar de haalbaarheid van een embedded sim naar eigen specifi caties in zijn iPhone van de vijfde generatie, zodat gebruikers zelf hun apparatuur

kunnen porteren, door de GSMA-leden France Telecom, Vodafone en Telefónica stevig is geprotesteerd. Eind no-vember werd bekend dat Apple de ideeën over een eigen embedded sim liet varen.

StoringenKlachten over de beschikbaarheid van DSL?

Meer dan eens melden leden dsl-storingen op het open-bare netwerk bij BTG. Tot 11 oktober 2010 waren er al 409 dsl-storingen bij KPN en zijn dochterondernemingen. Deze storingen betreffen lokale, regionale en landelijke storingen en naar de duur van de storing is niet geke-ken. Met niet beschikbaar zijn van het netwerk vanwege onderhoud of onderbreking om welke reden dan ook is eveneens geen rekening gehouden. Ook storingen in hos-ting-toepassingen (voip, e-mail) en umts, gprs, servers en stroomvoorziening zijn buiten beschouwing gelaten.

T-Mobile: klanten moeten geduld oefenen

T-Mobile Nederland meldde in juni capaciteitsproble-men te hebben op zijn 3G-netwerk. Netwerkcongestie doet zich vooral voor op fi lelocaties, in de grote steden, stadscentra, stations, et cetera. Feitelijk zijn dit alle plaatsen waar een operator overcapaciteit nodig heeft. De capaciteitsproblemen gingen niet aan de klant voorbij: die had te maken met vertraagde SMS-berichten, inkomende gesprekken die direct doorschakelen naar voicemail, afge-broken internetsessies of gesprekken en het niet kunnen opzetten van een gesprek.

Het dataverkeer op het netwerk van T-Mobile is de afge-lopen twee jaren toegenomen met een factor 25 – vooral door het gebruik van smartphones – en dit wordt door T-Mobile als oorzaak aangewezen voor de capaciteits-problemen. Het bedrijf gaf aan dat de situatie binnen enkele weken zou verbeteren.

13

OperatorsOvernames, samenwerking, verkopenTelecomdiensten Ericsson naar Atlantic Telecom

Ericsson heeft per 1 februari zijn telecomdiensten over-gedaan aan Atlantic Telecom, dat op zijn beurt kandidaat werd voor overname later in het jaar: KPN maakte eind december bekend dat het Atlantic zou overnemen.

Worldmax stopt activiteiten na klachten

interferentie netwerk

Worldmax, een aanbieder met een WiMAX-netwerk in Amsterdam, deelde na maandenlang juridisch getrouw-trek, uitmondend in een schikking, in juni 2010 mee dat het zijn diensten moest staken op last van de Nederland-se regering. De activiteiten van het bedrijf veroorzaak-ten interferentie met de satellietstations in Burum van het ministerie van Defensie, waardoor de overheid zich genoodzaakt zag de licentieovereenkomst te beperken. Deze beperking maakte volgens Worldmax het voortzet-ten van de bedrijfsactiviteiten in Nederland onrendabel. Eind juli 2010 werd de dienst beëindigd; Worldmax had regelingen getroffen met andere aanbieders voor een ordentelijke overgang van de dienstverlening.

KPN neemt Yes Telecom over

KPN maakte begin juli bekend dat het Yes Telecom heeft overgenomen. Dit bedrijf levert als MVNO zakelijke mobiele telecommunicatiediensten aan het mkb in Nederland, waarvoor het gebruik maakt van het mobiele netwerk van KPN. Met de overname verwacht KPN zijn positie in de markt voor het Nederlandse midden- en kleinbedrijf te versterken. Yes Telecom zou onder de eigen naam blijven opereren.

Nieuwe samenwerkingsvariant KPN en Telefónica

KPN maakte in november bekend een overeenkomst te hebben gesloten met de Spaanse operator Telefónica. De overeenkomst is specifi ek gericht op de exploitatie van mobiele diensten ten behoeve van internationaal actieve

klanten van beide organisaties en maakt het mogelijk dat beide bedrijven samenwerken in de ontwikkeling van de producten en diensten, met service level agreements, bid management, relationship management en centrale rapportage.

De operators zeggen een segment van 1200 multi-nationale, grootzakelijke klanten te delen, actief in meer dan twintig landen, waaronder, naast Nederland en Spanje, België, het Verenigd Koninkrijk, Mexico, Brazilië en Argentinië. Duitsland, waar beide bedrijven concurrerende mobiele diensten bieden, is buiten de overeenkomst gehouden.

KPN test LTE met Nokia Siemens

Begin december maakte KPN bekend dat het in 2011 tests gaat uitvoeren met LTE, de toekomstige ‘standaard’ voor mobiele communicatie. Van februari tot september wordt een eerste proef gedaan met Nokia Siemens Networks in een gebied van 20 km2 rond Den Haag/Voorburg. Deze test is om technische mogelijkheden te onderzoeken. Later in 2011 volgt een test bij bedrijven en organisaties, waarbij waarschijnlijk ook met Nokia Siemens Networks wordt samengewerkt.

De LTE-test maakt deel uit van de investeringen van KPN in zijn mobiele netwerk om voldoende netwerkcapaciteit te garanderen voor het toenemende mobiele gebruik van datadiensten. Het moment waarop KPN LTE-techniek breed gaat inzetten, is afhankelijk van het aanbod van ge-schikte apparatuur, van voldoende toepassingen waarvoor de hoge snelheden van LTE vereist zijn, en van voldoende vraag bij bedrijven en consumenten. KPN verwacht dat dit nog een aantal jaar zal duren.

Huawei levert KPN’s point-to-point dataverbindingen

Half juli werd bekend dat de Koreaanse hardware-leve-rancier Huawei verantwoordelijk wordt voor de levering van KPN’s point-to-point-dataverbindingen aan klanten in de zakelijke markt en de wholesale-markt. KPN verwacht dat deze uitbesteding de levertijd bekort en dat de kosten

14

worden gereduceerd. Het was al langer duidelijk dat KPN niet zelf de montage gaat uitvoeren, daarvoor schakelt Huawei een derde partij in.

KPN neemt t for telecom over

Eind juli liet KPN weten dat de transactie voor de over-name van de t for telecom-winkelketen succesvol werd afgerond. De nieuwe eigenaar zal de winkels exploiteren onder het merk KPN mobiel.

Atlantic Telecom overgenomen door KPN

In december maakte KPN bekend Atlantic Telecom te heb-ben overgenomen. Het bedrijf levert telecommunicatie- en datadiensten aan voornamelijk de zakelijke markt in Nederland. Hiertoe maakt het bedrijf onder meer gebruik van het netwerk van KPN. Atlantic Telecom blijft onder eigen naam opereren.

BSkyB doet Easynet van de hand

In juli werd Easynet verkocht aan Lloyds Development Capital (LDC), een investeerder uit het Verenigd Koninkrijk. De transactie was nog afhankelijk van goedkeuring door toezichthouders en consultatie van de ondernemings-raad. De overname door LDC maakt het aannemelijk dat Easynet op termijn opnieuw in de verkoop gaat.

Sky behoudt de netwerkonderdelen in het Verenigd Koninkrijk, die het verkreeg na de oorspronkelijke over-name van de Easynet Group in 2005. De verkoop omvat tevens een langetermijn-leveranciersovereenkomst tus-sen Sky en LDC, waarbij Easynet Global Services toegang blijft houden tot het glasvezelnetwerk van Sky. BSkyB blijft tevens zakelijke klant van Easynet.

Nieuwe versie KPN Continuïteitsverklaring

In september heeft KPN een nieuwe versie van zijn Conti-nuïteitsverklaring gepubliceerd. De verklaring is relevant voor leden van BTG die gebruik maken van infrastruc-tuur van KPN en een contract hebben met een andere dienstverlener. De omstandigheden waarop de verklaring

van toepassing is, zijn anders dan die bij eerdere verkla-ringen. Aanleg van fi ber-to-the-curb (FttC) is inmiddels van de baan en fi ber-to-the-home (FttH) wordt selectief aangelegd. Van een aantal tijdsindicaties in het document is duidelijk dat deze hooguit indicatief zijn en dat zij in een volgende versie worden verschoven. Het gaat over de Digi-varianten en vaste telefonie. Zo is het onmogelijk dat alle pstn- en isdn-verbindingen per 2015 zijn omgezet. Het is daarom verstandig dat KPN geen harde datum noemt.

BBned overgenomen door Tele2

Tele2 maakte half juli bekend telecomaanbieder BBned te zullen overnemen. BBned is een vaste telecomaan-bieder, actief op de zakelijke markt, in wholesale en de consumentenmarkt in Nederland. De overname was nog onderhevig aan de goedkeuring van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), die later in het jaar haar akkoord heeft gegeven.

OverigFouten in de factuurverwerking van T-Mobile

Werd KPN eind 2009 nog geconfronteerd met een fout in de factuurverwerking, in januari van het verslagjaar overkwam T-Mobile hetzelfde. Het bedrijf heeft zijn klan-ten hierover schriftelijk geïnformeerd. T-Mobile meent een vordering op zijn klanten te hebben omdat tussen 7 oktober 2009 en 2 november 2009 gesprekken tegen een verkeerd tarief in rekening zijn gebracht. Het gaat over gesprekken van een T-Mobile-aansluiting naar vaste nummers en naar mobiele, niet-T-Mobile-nummers. Voor deze verkeerssoorten is het tarief in rekening gebracht voor bellen naar T-Mobile-nummers. Het bedrijf voert een herberekening uit en brengt het te weinig berekende bedrag in rekening op de volgende factuur.

De operator wijst naar een technische fout als oorzaak van de foute facturen. Mogelijk echter is het bedrijf zelf de weg kwijtgeraakt in het woud van aanbiedingsvarianten en de daarbij behorende tarieftabellen.

15

Wijzigingen KPN mobiel voicemail

KPN mobiel heeft in september en oktober van het verslagjaar enkele wijzigingen in het voicemail-systeem doorgevoerd. Het gaat om de meldingen die de eind-gebruiker of degene die hem belt te horen krijgt, zowel in situaties waarin de voicemail in- of uitgeschakeld is. De enige, vroegere melding gaf alleen aan dat een telefoon uitgeschakeld was of buiten bereik van het netwerk was en verzocht de beller het ‘later nog eens te proberen’. Als de gebruiker de voicemail niet ingeschakeld had en wel binnen bereik van een netwerk was, maar een oproep niet aannam, volgde de ingesprektoon of de onbereikbaar-toon. De doorschakelingsopties naar voicemail waren beperkt tot direct en vertraagd doorschakelen, al naar gelang de gebelde in gesprek was, een oproep weigerde of niet opnam.

KPN meende bellers van dienst te zijn met een melding vooraf die duidelijk maakte dat, indien de gebelde de voicemail niet had ingeschakeld, deze op dit moment niet bereikbaar is of in gesprek is, dat deze geen voicemail heeft, maar dat hij of zij een melding van de gemiste oproep krijgt. Wanneer gebruikers hun voicemail hebben ingeschakeld, krijgen bellers de reden te horen waarom er naar wordt doorgeschakeld: het toestel is uitgeschakeld of buiten bereik, het is in gesprek of de gebelde neemt niet op. Daarnaast heeft KPN uitgebreider inspreek opties geïntroduceerd: de beller kan zijn eigen ingesproken berichten beluisteren, verwijderen, opnieuw inspreken en kan urgentie laten toekennen.

In de media verschenen vervolgens berichten over de aanpassingen, in het bijzonder over de kosten daarvan. Immers: bellers zijn langer in gesprek. De kosten van voice mail zijn evenwel al langer actueel; andere aan-bieders hebben vergelijkbare meldingen op hun voice-mail- systemen, welke de verbindingsduur ongevraagd verlengen. Alle aanbieders hebben dus belang bij verbin-dingsduur-verlengende praktijken.

Een ander voorbeeld van ongevraagde verlenging van de verbindingsduur is de beveiliging door KPN van mobiele voicemail die vanuit het buitenland wordt beluisterd (ingevoerd in oktober 2009).

In oktober kwam KPN naar aanleiding van klachten reeds met een aanpassing voor de melding die bellers te horen krijgen als zij iemand bellen die zijn voicemail heeft uitge-schakeld. Klanten konden de melding vanaf dat moment zelf aan- of uitzetten.

Nationaal beleid en regulering

Nummers en nummerplannenConcept-nummerplanwijziging 116xyz

In februari heeft het ministerie van Economische Zaken wijzigingen aangekondigd in de reeks nummers van maatschappelijk belang (de 116-reeks). Aan de bestaande 116-nummers werden twee nieuwe toegevoegd: 116006 voor een hulplijn voor slachtoffers van criminaliteit en 116117 voor een hulplijn voor medische hulp in andere dan noodgevallen beschikbaar gesteld. De 116-reeks werd in 2007 door de Europese Commissie gereserveerd voor ‘geharmoniseerde diensten van maatschappelijk belang’. De eerdere nummers uit de reeks zijn: 116000 (telefonisch meldpunt voor vermiste kinderen), 116111 (kinderhulp-lijnen) en 116123 (hulplijnen voor emotionele steun).

Consultatie nummerplanwijzigingen

Het ministerie van Economische Zaken kondigde in februari aan dat het de voorgenomen wijzigingen van de telecomwet op nummergebied verder wilde uitwerken. Het betrof onder meer de volgende onderdelen:– de systematiek van nummertoekenning;– rechten en plichten bij nummertoekenning;– nummerportabiliteit;– nummerdoorgifte.

16

De uitwerking stemt EZ af met belanghebbenden, waaronder BTG, dat begin maart op de consultatie heeft gereageerd. Hieronder volgt puntsgewijs de reactie van de vereniging.

Systematiek toekenning nummers

BTG is van mening dat alle nummers uitsluitend moeten worden toegekend aan nummergebruikers. De rol van nummerhouder, voortgekomen uit historische, techni-sche en praktische beperkingen, zou moeten verdwijnen. Toekenning van nummers kan plaatsvinden door OPTA zoals nu praktijk is voor 088-nummers. Uiteraard kan een ECD-dienst namens de gebruiker een nummer aanvragen bij OPTA. Na toekenning heeft deze dienst geen enkel recht op het nummer.

Bij elk nummer is uitsluitend de nummergebruiker bevoegd om aan te geven welke ECD-dienstverlener(s) dit nummer mogen termineren of origineren (met correcte CLI, de CLI kan ook een 08-nummer zijn). De ECD-dienst-verlener zal moeten kunnen aantonen dat hiervoor toestemming is gegeven. Op eerste aanmaning van de gebruiker zal de ECD-dienstverlener elk gebruik van het nummer onmiddellijk beëindigen. Bij het uitgeven van nummers bepaalt OPTA de kosten. Bijzondere baten, zoals het verkopen van aantrekkelijke nummers, vallen toe aan OPTA die daarmee een deel van de operationele kosten van de nummeradministratie kan drukken. Nummer-gebruikers moeten nummers aan derden kunnen overdra-gen (verkoop van bedrijfsonderdelen of fusies). OPTA diffe-rentieert de toezichtkosten voor een nummer afhankelijk van het gebruik. Een 0900-nummer zal hogere toezicht-kosten veroorzaken dan een geografi sch nummer.

Naar de mening van BTG is een overgangstermijn van vijf jaar te lang. Bij geografi sche en mobiele nummers zijn er geen belemmeringen voor een kortere overgang en voor 0900-nummers is een zo spoedig mogelijke overgang gewenst.

Rechten en plichten bij gebruik van nummers

Zoals BTG geen rol meer ziet voor de nummerhouder, mag er geen verklaring worden geëist van de latende ECD-aanbieder, omdat deze verklaring in de praktijk wordt gebruikt om oneigenlijke druk uit te oefenen op de num-mergebruiker. Eventuele fi nanciële claims van de ECD-dienstverlener op de nummergebruiker moeten losstaan van de zeggenschap over het nummer.

Nummerportabiliteit

De nummergebruiker bepaalt welke ECD-dienstverleners een nummer kunnen gebruiken. Dit moet gelden voor alle nummers (behalve interne-netwerknummers). Daarmee wordt nummerportabiliteit uitgebreid en geregeld voor alle nummers, nu en in de toekomst.

Nummerdoorgifte

BTG is het met het ministerie van Economische Zaken eens dat de CLI verplicht moet worden aangeboden en integer moet worden gehouden. Alle 0900-nummers of andere nummers waarvan het tarief dat van een geogra-fi sch nummer te boven gaat, moeten verplicht worden opgenomen in het telefoonboek, inclusief het tarief van deze nummers.

Geografi sche binding

De vereniging is er niet van overtuigd dat het gevaar bestaat dat buitenlandse partijen overvloedig gebruik gaan maken van Nederlandse nummers. Landen waar een dergelijk gevaar eerder zal optreden en de schaarste van nummers groter is, zoals de Verenigde Staten, maken zich daar niet druk over. Handhaving van deze eis veroorzaakt mogelijk hoge handhavingskosten.

Omkering bewijslast bij geschillen

over 090X-nummers

De omkering van de bewijslast moet gelden voor alle nummers die boven het normale tarief van geografi sche nummers uitgaan.

17

Uitbreiding bevoegdheid OPTA bij aanpak misbruik

BTG is het eens met een uitbreiding van de bevoegdheden van de toezichthouder om misbruik aan te pakken. In het voorstel van de vereniging zijn alle nummergebruikers bekend bij OPTA.

Gegevens bij aanvraag

BTG is het eens met de opslag van aanvraaggegevens onder de voorwaarde dat deze aantoonbaar noodzakelijk zijn voor handhavingsdoeleinden. Nice to know-gege-vens, zoals in welke sector een bedrijf opereert, zijn niet relevant.

NAW in nummerregister

De vereniging is het er ook mee eens dat NAW-gegevens in het nummerregister worden opgeslagen. Aangezien ze snel verouderen, moeten ECD-dienstverleners die het nummer termineren of origineren verplicht worden op eerste verzoek aan OPTA alle identifi cerende informatie (zoals bankrekeningnummers) te verstrekken.

Nummers voor communicatie tussen machines

(M2M)

Er wordt al enige jaren gesproken over specifi eke num-mers voor M2M-toepassingen. Door de jaren heen is het aantal M2M-toepassingen ook gegroeid. Volgens de vereniging is dit voldoende reden om na te denken over een nieuw nummerplan.

M2M-nummers komen in soorten. Er zijn nummers die intern voor een machine worden gebruikt, zoals een ip-adres of een andere identifi catie van de apparatuur. Machines die op locatie worden gebruikt, bijvoorbeeld een meetpunt in een gastransportnetwerk of sensoren in het wegoppervlak, communiceren gewoonlijk via het openbare netwerk en maken gebruik van een telefoon-nummer, ofwel een E.164-nummer. Dat kan een geogra-fi sch of mobiel nummer zijn. Volgens BTG is het gebruik van deze nummers bezwaarlijk, juist omdat deze num-mersoorten niet aan een organisatie worden toegewezen

en deze nummers per gebeurtenis bij een aanbieder moe-ten worden aangevraagd. Het is voor organisaties dan ook onmogelijk een machine-nummerplan op te bouwen.

De meest primitieve variant van M2M-communicatie verloopt via een openbaar mobiel netwerk. Hier is een tweede bezwaar aan de orde, het gebruik van een sim-kaart. Zowel de wijze waarop nummers worden toege-kend als het gebruik van een dergelijke kaart, maken welke oplossing dan ook niet toekomstbestendig.Het ontbreekt immers nog steeds aan internationale standaardisatie op M2M-gebied. Naar het oordeel van de vereniging doen organisaties er nu niet verstandig aan grootschalig met M2M-toepassingen aan de slag te gaan. Zij kunnen immers zo maar geconfronteerd worden met een nummerplanwijziging voor M2M-communicatie. Een bijkomstigheid is nog dat duidelijk moet worden gemaakt wat een machine is en wanneer dan sprake is van M2M-communicatie.

In het voorjaar is het ministerie een consultatie gestart om de wenselijkheid voor een aparte nummerreeks voor M2M-communicatie te onderzoeken. In ambtelijke formu-lering Nummers voor communicatiediensten met beperkte menselijke tussenkomst geheten. EZ omschrijft het nut van deze nieuwe nummerreeks als volgt:

Het doel van deze wijziging van het nummerplan is het invoeren van een nummerreeks (097) voor elektronische communicatiediensten met beperkte menselijke tussen-komst om hiermee andere reeksen te vrijwaren van gebruik voor dit doel, in het bijzonder de reeks 06. Bij dit besluit worden ook twee ministeriële regelingen gewijzigd: de Regeling Vergoedingen OPTA 2010 en de Regeling Beperking toekenning nummers. De eerstgenoemde regeling wordt gewijzigd om de tariefklasse die geldt bij de toekenning van nummers uit de 0970- en 0979-reeks vast te stellen. De Regeling Beperking toekenning nummers wordt gewijzigd om vast te leggen wie in aanmerking komen voor toeken-ning van nummers uit de reeks 0970.

18

In de visie van het ministerie wordt de 097-reeks bestemd voor de verschillende typen M2M-toepassingen; het gebruik van andersoortige nummers is niet toegestaan. Te denken valt aan randapparatuur die toegang geeft tot mobiel breedband-internet en hoofdzakelijk wordt gebruik voor een communicatiedienst met beperkte menselijke tussenkomst, slimme energiemeters, e-call-modules in wegvoertuigen, track and trace-modules, snoep- en koffi e automaten, navigatiemodules, medische telematische toepassingen en alarmeringssystemen. Maar ook noemt EZ e-readers, de kilometerprijsheffi ng, huishoudelijke apparatuur, en digitale fotolijsten.

De 0970-reeks is bestemd voor toepassingen tussen netwerken, 0979 krijgt de bestemming netwerkinterne nummers voor M2M-toepassingen.

BTG heeft gereageerd op deze consultatie en concludeert dat een aparte nummerreeks voor M2M alleen maar tot meer problemen leidt doordat er door operators verstrek-te simkaarten nodig zijn, hetgeen leidt tot een lock-in. Los van alle praktische ongemakken, zijn de openbare netwer-ken nooit voor honderd procent beschikbaar.

M2M-communicatie en MNC’s

Het ministerie van Economische Zaken heeft vroeg in 2010 opdracht gegeven voor onderzoek naar mobiele netwerk codes (MNC’s). In juli publiceerde het ministerie het rapport Onderzoek fl exibel gebruik MNC’s, het verlagen van overstapdrempels voor grootschalige M2M gebruikers, samengesteld door onderzoeksbureau Logica. De hoofd-conclusie dat een lock-in bij M2M-communicatie alleen kan worden voorkomen wanneer MNC’s beschikbaar zijn, volgt de opvattingen van BTG.

Het ministerie verwacht dat nummers voor communica-tiediensten met beperkte menselijke tussenkomst in grote aantallen in gebruik worden genomen, als voorbeeld gel-den slimme energiemeters, waarbij het gaat om miljoe-nen nummers. Verwacht wordt dat M2M-communicatie

veelal via een mobiel netwerk verloopt. Dan gaat het ook om miljoenen simkaarten en telefoonnummers. Lock-in is daarmee een feit, want overstap naar een concurrerend netwerk wordt praktisch onmogelijk doordat het onbe-gonnen werk is alle simkaarten te vervangen. Wanneer een organisatie de beschikking zou hebben over mobiele netwerkcodes, net zoals mobiele operators elk hun eigen code hebben, is portering van nummers geen enkel probleem meer. Dat er echter een moment komt waarop alle bestaande simkaarten in M2M-apparatuur moeten worden vervangen staat wel vast.

Het gebruik van 088-nummers voor M2M is, volgens BTG, niet overwogen. Maar de bestemming van 088-nummers sluit M2M-gebruik niet uit.

Consultatie uitgiftebeleid mobiele nummers

Eind juli publiceerde OPTA haar Consultatie uitgifte-beleid mobiele nummers. De consultatie gaat over het voornemen het uitgiftebeleid voor mobiele nummers te wijzigen. De toezichthouder wil een einde maken aan jaren van verspilling van (mobiele) nummers. Volgens de vereniging is OPTA hier zelf debet aan, omdat deze num-mers in blokken van een miljoen heeft toegekend aan aanbieders – iets waarvoor een technische reden wordt aangevoerd. De voor uitgifte beschikbare mobiele num-mers worden zo vanzelfsprekend snel schaars, zonder dat toegekende mobiele nummers daadwerkelijk in gebruik zijn. OPTA wil dan ook mobiele telefoonnummers in blok-ken van 10.000 of 100.000 nummers gaan toekennen en zegt daarmee 3,8 miljoen ‘geblokkeerde’ nummers vrij te maken voor uitgifte.

Of er nu wijzigingen komen in de manier van uitgifte van mobiele nummerreeksen of niet, de oorsprong van het probleem is volgens BTG het kunstmatige onderscheid tussen mobiele en vaste nummerreeksen. De titel van de consultatie is er echter duidelijk over: deze is allerminst technologie-neutraal.

19

BTG heeft in augustus op de consultatie gereageerd. Dat het herziene beleid dat OPTA voorstaat in het belang is van de grootgebruikers die de vereniging vertegenwoor-digt, is allerminst duidelijk. Volgens het voorstel van OPTA kunnen mobiele aanbieders zonder dat zij een eigen netwerk hebben (MVNO’s), rechtstreeks 06-nummers aanvragen bij de toezichthouder. Ook wordt het mogelijk om aan dienstenaanbieders die geen eigen netwerk heb-ben mobiele nummers toe te kennen. Volgens BTG is het te betreuren dat de daadwerkelijke nummergebruiker op-nieuw over het hoofd wordt gezien. Als nummers inder-daad effi ciënt moeten worden toegekend, zou toekenning aan de eindgebruiker de ultieme oplossing zijn.

Kosten mobiel bellen naar 088 op het vaste netwerk

Ook in het verslagjaar rezen er vragen en klachten van leden die 088-nummers op het vaste netwerk in gebruik hebben. Klanten of relaties van leden spreken de organisa-tie aan op de hoge kosten van mobiel bellen naar het 088-nummer op het vaste netwerk. Het tarief kan oplopen tot 30 cent per minuut. Ook voor andere nummersoorten, bij-voorbeeld mobiel bellen van 0800 en 14xyz (onder meer contactcentra van gemeenten), komt het voor dat mobiele aanbieders onbegrijpelijk hoge tarieven hanteren.

Aangesproken organisaties hebben op zich niets met deze klachten van doen. De betrokken organisatie valt niets te verwijten, 088 is wanneer het om (wholesale-) kosten gaat niet anders dan een geografi sch nummer op het vaste netwerk, want afdrachten aan bijvoorbeeld platformhouders zijn er niet. De angel zit in de aanbie-dingsvorm, daarvoor heeft de betrokken consument zelf gekozen. Helaas hebben veel consumenten geen idee met wat voor tarieven hun abonnementsvorm gepaard gaat.

Dit blijkt aan de kant van de aanbieders niet veel beter. Zonder hen vooraf te informeren, heeft BTG de klantenser-vice van een aantal aanbieders gebeld met de vraag hoe hoog de kosten zijn van mobiel bellen naar een 088-num-mer op het vaste netwerk. De vraag bleek moeilijk: veelal

werd verstaan te geven dat ‘het wordt uitgezocht’. Web-sites van aanbieders bleken meer dan eens geen duidelijk beeld van de kosten te geven. BTG heeft de consumenten-bond hierover geïnformeerd.

De situatie wekt bevreemding, want in februari 2005 vond bij OPTA een rondetafelbijeenkomst plaats waarbij de (toen nog potentiële) 088-aanbieders, vertegenwoor-digers van EZ/DGTP, OPTA en BTG aanwezig waren. Bij die gelegenheid werd afgesproken hoe tarieftechnisch met 088-nummers wordt omgegaan. Dit is door OPTA vastge-legd waardoor misverstanden uitgesloten lijken.

In april heeft BTG een bijeenkomst georganiseerd over de kosten van mobiel bellen met een particuliere abon-nementsvorm naar 088-nummers op het vaste netwerk. OPTA, KPN en Vodafone waren bij de door BTG georgani-seerde bijeenkomst vertegenwoordigd. Deze organisaties hebben toegezegd BTG te informeren over hoe zij de klach-ten over de onduidelijke tarieven gaan beantwoorden.

Vrij spoedig na de bijeenkomst heeft Vodafone zijn klan-ten meegedeeld dat bellen naar 088-nummers hetzelfde wordt behandeld als bellen naar geografi sche (vaste) nummers. Bij zakelijke abonnementen is het tarief voor bellen naar vast afhankelijk van het abonnement en de gekozen bundel. Bij consumenten wordt ook het tarief voor bellen naar vast toegepast en worden gesprekken naar 088-nummers gewoon met het bundeltegoed ver-rekend. Alleen wanneer het beltegoed op is, geldt 30 cent per minuut (inclusief btw). Vodafone zou de informatie op de website en bij de klantenservice verbeteren.

De mobiele aanbieders hebben in mei van OPTA en EZ een brief ontvangen waarin onder andere gesteld wordt dat aanbieders van alle nummersoorten de bijbehorende ta-rieven moeten specifi ceren; zij kunnen niet volstaan met een algemene term als ‘servicenummer’. Ook zou OPTA duidelijk maken op welke wijze aanbieders deze informa-tie kenbaar dienen te maken aan hun klanten.

20

KPN heeft in juni laten weten dat door zijn merken Telfort en Hi oproepen naar 088-nummers op een vast netwerk als geografi sch nummer worden getarifeerd. De informa-tie op de website zou hiermee in overeenstemming wor-den gebracht. Bij KPN mobiel werd bellen naar 088 nog buiten de bundel getarifeerd. Dit zou worden aangepast per 1 september. Vanaf die datum zou bellen naar 088 vanuit de bundel betaald worden of, afhankelijk van de aanbiedingsvorm, getarifeerd als geografi sch nummer.Bij T-Mobile werd rond die tijd nog doorgegaan met de oude praktijken.

De overheid wil dat operators hun klanten transparante aanbiedingen doen en vooral de mobiele aanbieders schieten op dit punt tekort. BTG gaat het vooral om het voorkomen van schade aan het imago van 088 en andere nummersoorten met een bijzondere bestemming.

Ontwikkeling in het gebruik van 088-bedrijfs-

nummers vanaf 2006

Periodiek kijkt BTG naar de ontwikkeling in het gebruik van 088-bedrijfsnummers, gewoonlijk aan de hand van het aantal door OPTA toegekende 088-nummers.

In 2010 zijn echter ook actuele factuurdatabestanden gebruikt vanaf januari 2006 en is gekeken naar het aantal oproepen naar 088-nummers. Er is gebruik gemaakt van factuurinformatie afkomstig van KPN vaste telefonie. Inmiddels zijn er elk jaar miljoenen oproepen naar 088-nummers.

Per tien december 2010 waren er 1.984.900 nummers uitgegeven, waarvan er 1.954.100 daadwerkelijk zijn toegekend aan 3.792 organisaties. Het verkeer naar 088-nummers is in 2010 meer dan verdubbeld. Voor het jaar 2011 voorziet BTG ten minste eenzelfde ontwikkeling.

Schaarsterapportage 2009

OPTA publiceerde in april haar Schaarsterapportage 2009 inzake telefoonnummers. Er zijn door de jaren heen 109 miljoen nummers uitgegeven en van acute schaarste is geen sprake. OPTA is wel van mening dat de reeks mobiele nummers aan uitbreiding toe is.

Met een technologie-neutraal overheidsbeleid is het op zich al verbazingwekkend dat er een specifi eke nummer-reeks is voor mobiele telefonie. Deze constatering plaatst vast-mobiel integratie in het juiste perspectief: op dit moment bestaat deze integratie niet meer dan uit een verzameling kostbare doorschakelingen. Met uitzonde-ring van de paar meter kabel van de local loop is er geen onderscheid tussen vaste en mobiele aansluitingen te maken anders dan via de begincijfers van het nummer.

Het huidige nummerplan is een historisch gegroeide lappendekken van nummersoorten met geografi sche en mobiele nummers, generieke nummers voor openbare communicatiediensten (085 en 091), nummers voor persoonlijke assistentdiensten (084 en 087), bedrijfs-nummers (088), semafonienummers (066), nummers voor abonnee-informatiediensten (18xy), nummers ten behoeve van informatiediensten (09xy en 0800), carrier (pre-)selectiecodes (16xy, 10xyz), vpn-nummers (082), internetinbelnummers (0670), netwerkinterne test- en routeernummers (014), nummers van bijzonder maat-

Figuur 3 Percentuele stijging oproepen naar 088

t.o.v. 2006

21

schappelijk belang (14wxyz) en Europees geharmoniseer-de nummers met een maatschappelijk belang (116xyz).

De bedoeling was ooit dat een dienst, en daarmee het ta-rief, herkenbaar zou zijn aan het nummer. Met de hiervoor gegeven waslijst aan nummersoorten is dat niet meer geloofwaardig. De gemiddelde gebruiker komt niet verder dan het onderscheid geografi sche en mobiele nummers.

Eisen voor korte informatienummers aangepast

Op basis van de Schaarsterapportages 2008 en 2009 heeft OPTA vastgesteld dat de vraag naar korte informatie-nummers belangrijk is afgenomen. Hoewel de naam van deze rapportages anders doet vermoeden, is er geen sprake van schaarste. OPTA vermoedt dat het gebrek aan belangstelling mede wordt veroorzaakt door de zoge-naamde ‘beleisen’ die op een kort informatienummer van toepassing zijn. Deze eisen hebben betrekking op de hoe-veelheid verkeer die een kort informatienummer aantrekt.

Korte informatienummers worden door OPTA toegekend voor bepaalde tijd. Vanaf januari 2011 lopen de toekennin-gen voor bepaalde tijd af. Dit is een extra stimulans voor OPTA om haar uitgiftebeleid te herzien en zo het aantal aanvragen voor korte informatienummers te vergroten.

OPTA heeft eind juni een consultatiedocument gepubli-ceerd waarin het voorgenomen herziene beleid wordt beschreven. Het plan was de beleisen af te schaffen en te vervangen door de eis dat een kort informatienummer in gebruik wordt genomen en in gebruik wordt gehouden.

BTG heeft in juli op de consultatie van de regelgever gere-ageerd. Het standpunt van de vereniging is dat deze niets ziet in herziening van beleid op basis van vermoedens. OPTA geeft onvoldoende onderbouwing van de oorzaken van het vermeende probleem. Er is immers geen getals-matige afname van het aantal korte informatienummers; in de drie jaar voorafgaand aan het verslagjaar kwamen er elk jaar gemidddeld 172 nummers bij, hetgeen als een gezonde aanwas kan worden gezien. Afname van het

verkeer van 0800- en 0900-nummers heeft zijn oorzaak in de absurde tarieven die mobiele operators hanteren, iets waar OPTA’s eigen Schaarsterapportages duidelijk over zijn. Volgens BTG is ook de drempel om aan de nieuwe eisen te voldoen te laag. Misbruik van 0900-nummers in het verleden laat zien dat de sector strenge regels nodig heeft. Daarom heeft de vereniging OPTA verzocht af te zien van haar beleidsvoornemen en de bestaande belei-sen te handhaven.

OPTA heeft in november echter laten weten dat het de be-leisen loslaat. Deze worden vervangen door een controle op het verwezenlijken van het voorgenomen gebruik van korte informatienummers. Het nieuwe uitgiftebeleid werd met ingang van 1 december van kracht.

Ministerie van Economische Zaken/ Economie, Landbouw en InnovatieDe snelheid van DSL-aansluitingen

In juni 2008 berichte BTG over het feit dat aanbieders van internetverbindingen er een gewoonte van maken hogere capaciteit dsl-aansluitingen te verkopen dan daadwerke-lijk wordt geleverd. Ofschoon dit technisch verklaarbaar is, neemt het niet weg dat de klant te veel betaalt voor te weinig capaciteit. Eind 2009 werden hierover vragen gesteld in de Tweede Kamer. Door de staatssecretaris van Economische Zaken zijn deze vragen in februari 2010 beantwoord onder verwijzing naar de Nederlandse recla-mecode en de Reclame Code Commissie. Niettemin gaf EZ aan dat het onderwerp in maart bij de eerstvolgende reguliere bijeenkomst met de sector aan de orde zou worden gesteld.

Ministerie van EZ:

Onderzoek telefonische informatiediensten

In maart publiceerde het ministerie van Economische Zaken de resultaten van een onderzoek door Intomart GfK naar telefonische informatiediensten. Het onderzoek is een vervolg op een wijziging van het Besluit Universele Dienstverlening in 2006. Alle aspecten die daarbij aan de orde zijn, zoals irritatiefactoren, wachttijden, tarieven,

22

te doen. Het aantal activiteiten dat wordt teruggehaald naar Nederland is zelfs groeiende.

Dit blijkt uit onderzoek dat de Nyenrode Business Univer-siteit in opdracht van het ministerie heeft uitgevoerd. In vergelijking met eerder onderzoek is er een toename te zien in het aantal activiteiten dat wordt teruggehaald (17 procent). Redenen daarvoor zijn de moeilijkheden van het aansturen van bedrijfsactiviteiten bij offshoring en de hogere kosten dan verwacht. Ook spelen onvoldoende kwaliteit van producten en diensten geleverd op de buitenlandse locatie en de lagere arbeidsproductiviteit in vergelijking met Nederland een rol.

IPv6 Monitoring in Nederland: nulmeting

In opdracht van EZ heeft TNO een nulmeting uitgevoerd naar de mate van migratie naar IPv6 in Nederland in ver-houding tot ons omringende landen. TNO heeft vastge-steld dat Nederland gemiddeld presteert wat de daad-werkelijke uitrol van IPv6 betreft. Het bureau ziet twee moeilijkheden: ten eerste de beperkte beschikbaarheid van IPv6-verbindingen – vooral de grote isp’s zijn nog niet klaar voor IPv6. Ten tweede mankeert het nog aan content en diensten over IPv6. Als gevolg van standaardisatie- activiteiten werd verwacht dat er medio 2011 op grote schaal IPv6-verbindingen aangeboden kunnen worden.

Transparantie over netwerkneutraliteit

Begin december heeft TNO een rapport gepubliceerd over netwerkneutraliteit, geschreven in opdracht van het ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie (EL&I). Transparantie over netwerkneutraliteit heeft betrekking op het openbare netwerk en de beperkingen die daar wor-den toegepast, onder andere door isp’s.

Transparantie richting afnemers van netwerkaanslui-tingen zou, volgens het rapport, moeten betekenen dat gebruikers geïnformeerd moeten worden over welke verkeersstromen precies, wanneer en waardoor worden beperkt. Voor de consument betekent dit dat hij bepaalde applicaties, zoals voip via mobiel internet, niet zomaar kan

(gebrekkige) bereikbaarheid zijn in de rapportage van dit onderzoek opgenomen.

TNO/Dialogic-rapport:

Vraag en aanbod Next-Generation Infrastructures

In opdracht van het ministerie van Economische Zaken hebben TNO en Dialogic het rapport Vraag en aanbod Next-Generation Infrastructures samengesteld. Het rap-port, dat begin april het licht zag, geeft een goed beeld van wat men zich bij een NGN, en de weg er naar toe moet voorstellen.

In dit rapport is tevens aandacht besteed aan mogelijke diensten. Volgens BTG schuilt hierachter een overspan-nen verwachtingspatroon: de economische betekenis van een NGN is vooral nog een geloof. Diensten als zorg op afstand of virtueel collectief onderwijs moeten zich nog bewijzen en ‘slimme meters’ zijn een slecht voorbeeld: ze zijn vooral duur en roepen problemen op. Grootschalige ontwikkeling van NGN-diensten is eerder van de enter-tainment/media-sector te verwachten.

Niettemin geeft het rapport, in het bijzonder voor de infrastructuurontwikkeling, een realistisch beeld. Voor-namelijk in de consumentenmarkt blijven coax en koper tot na 2020 dominant. De grote bedrijfslocaties zijn al van glas voorzien.

Onderzoek naar offshoring

Economische Zaken heeft onderzoek laten doen naar off-shoring, dat vooral in de ict-branche populair is, en bracht de uitkomsten eind maart naar buiten. De belangrijkste reden voor het verplaatsen van activiteiten naar het bui-tenland is voor de hand liggend: kostenbesparing gevolgd door behoud of verbeteren van concurrentievermogen. Door het verplaatsen van werk naar het buitenland worden alle lagen van de beroepsbevolking geraakt, zowel hoogopgeleide werknemers als mensen die goedkopere arbeid verrichten. Een meerderheid van de bedrijven in Nederland (65 procent) heeft echter geen activiteiten naar het buitenland verplaatst en is ook niet van plan dat

23

dergelijke marktverdeling met argwaan worden bekeken door de betrokken toezichthouders.

BTG is het eens met de concentratie van ex ante-maat-regelen op wholesale-niveau. Flexibilisering van spec-trumbeheer heeft alleen zin als het spectrum geharmo-niseerd wordt binnen de EU. Nederland is een te kleine markt voor nationale oplossingen.

Meer tarieftransparantie is niet alleen van belang voor de consument maar ook voor de zakelijke gebruiker. Vooral de bonte verzameling van tarieven in de mobiele sector is BTG een doorn in het oog.

Het is navrant vast te stellen dat functionele scheiding op de netwerken, een zachte maatregel waarmee lang geleden de liberalisatie had moeten beginnen, inmiddels wordt gezien als ultimum remedium. Het valt moeilijk in te zien waarom deze maatregel niet onmiddellijk moet worden opgelegd aan alle incumbents. Wat is er mis met de verplichting om aan alle afnemers onder gelijke voorwaarden te leveren? Een verplichting voor alle incum-bents is politiek ook eenvoudiger dan voor slechts één. BTG ziet juridische scheiding op de netwerken juist als het laatste middel.

Universele dienstverlening is geen issue in een land als Nederland, dat geen grote dunbevolkte gebieden kent. De Veluwe zal echter altijd een probleem blijven voor mo-biele operators, ondanks de universele dienstverlening-wetgeving. Indien wordt betaald voor instandhouding van universele dienstverlening dan resulteert dit opnieuw in bevoordeling van de incumbent.

In het consultatiedocument wordt op diverse plaatsen gesproken van (minimum) kwaliteitseisen aan verschil-lende aspecten van de dienstverlening van telecommuni-catieaanbieders. Niet duidelijk is of deze kwaliteitseisen als samenhangend geheel worden gepresenteerd of als ad hoc-maatregelen op het moment dat er politieke commotie is. BTG zou er een voorstander van zijn om nu

gebruiken. Het rapport maakt onderscheid tussen het pu-blieke (internet-)netwerk en netwerkdiensten die geleverd worden als onderdeel van een managed service.

Marktrapportage Elektronische Communicatie

In opdracht van het ministerie van EL&I stelt TNO peri-odiek de Marktrapportage Elektronische Communicatie samen. De Marktrapportage 2010 geeft een beeld van ontwikkelingen binnen de elektronische communica-tiemarkt, zoals tariefontwikkelingen, marktaandelen en internationale vergelijkingen. Het beeld van 2010 is overi-gens niet erg veel anders dan van het jaar ervoor.

Ook de laatste versie van de marktrapportage is zeer vol-ledig met cijfers en grafi eken van vaste en mobiele telefo-nie, internet en, internetgebruik, tarieven, internationale vergelijkingen et cetera.

Reactie op consultatie aanpassing telecomwet in

verband met NRF

In mei heeft BTG gereageerd op de EZ-consultatie Aanpassing Telecommunicatiewet in verband met NRF. De consultatie gaat over een wetsvoorstel tot wijziging van de Telecommunicatiewet wegens de implementatie van wijzigingen in het Europees regelgevend kader voor Elektronische communicatie (NRF). De reactie van BTG is hieronder vereenvoudigd weergegeven.

BTG is de overtuiging toegedaan dat de concurrentie op de zakelijke markt de laatste jaren sterk is afgenomen. Dit hangt samen met de eveneens sterk afgenomen investe-ringen. Voor zover wordt geïnvesteerd, is dit eerder gericht op verhoging van de effi ciëntie van de aanbieders dan op innovatie, hetgeen wordt gerefl ecteerd door de sterk afgenomen werkgelegenheid in de sector. Verhoging van de effi ciency is geen gevolg van de huidige telecomwet.

Het ontstaan van sterke marktpartijen is, op een enkele uitzondering na, helaas beperkt tot de incumbents die er-voor waken substantiële inspanningen te doen buiten het eigen land. In andere sectoren van de economie zou een

24

al, vóór de inwerkingstelling van de nieuwe wetgeving, te beginnen met het opstellen van een samenhangend pakket van kwaliteitseisen (inclusief eisen voor de noodstroomvoorziening). Aanbieders kunnen dan tevens aangeven in hoeverre de kwaliteit van hun netwerk de minimumeisen overstijgt.

Norm voor power line communication

Het Agentschap Telecom publiceerde in december een bericht over de door de Europese Commissie gewenste norm voor datacommunicatie-producten voor power line communication (PLC). Om bij het bepalen van deze norm de belangen van de frequentiegebruikers in Nederland zo goed mogelijk te behartigen, wil het Agentschap Telecom de wensen van gebruikers met betrekking tot zogenaam-de frequentie-notches verzamelen.

PLC-producten zijn apparaten die datacommunicatie via het elektriciteitsnetwerk mogelijk maken. De norm is no-dig, omdat adequaat markttoezicht in de huidige situatie niet mogelijk is. Hierdoor kan schadelijke interferentie op radiodiensten ontstaan. Een belangrijk aspect bij het op-stellen van de norm zijn de frequentie-notches die in een PLC-apparaat moeten worden geïnstalleerd. Deze moeten verstoring met radiodiensten voorkomen. BTG ziet voor PLC geen nieuwe toekomst in Nederland. De techniek is welbekend in toepassingen zoals babyfoons, maar ook lantaarnpalen en stroommeters maken er gebruik van, zij het in een smalbandige variant. Volgens de vereniging moet van breedband-PLC echter niet al te veel worden voorgesteld.

Mededingingszaak mobiele operators

‘terug naar Start’

Medio 2002 werden de mobiele operators door de Neder-landse Mededingingsautoriteit (NMa) aangepakt van-wege mededingingsbeperkende afspraken. Concreet ging het over de vrijwel gelijktijdige verlaging van vergoedin-gen van mobiele operators voor het verkopen van mobiele telefoonabonnementen door dealers. Toen werd door de

NMa een boete opgelegd aan de mobiele operators van, bij elkaar, vele tientallen miljoenen euro.

Alle aanbieders maakten vervolgens tegen de boetes bezwaar. Als gevolg van dit bezwaar verlaagde de NMa de boetes, maar totaal resteerde ruim 50 miljoen euro. Ook tegen dit besluit werd beroep ingesteld. In het verslag-jaar belandde de zaak in hoger beroep bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb), dat in augustus uitspraak deed: de NMa moet de kwestie opnieuw onder-zoeken.

Flitsconsultatie openbare telefonie op een vaste

locatie via een mobiel netwerk

Begin oktober startte het ministerie van EL&I een con-sultatie over wijziging van de universele dienstverlening bekend van de enkelvoudige, vaste telefoonaansluiting. Deze aansluiting kan, wanneer het voornemen de eind-streep haalt, per 1 juli 2011 ook een mobiele aansluiting op een vaste locatie zijn. Bij wet is KPN de aanbieder van de universele dienst.

KPN levert de universele dienst via het bestaande, vaste telefoonnetwerk. Maar met name in nieuwbouwwijken legt het bedrijf een glasvezelnetwerk aan waarover het een gecombineerde dienst biedt voor telefonie, internet en televisie. Als een consument alleen telefonie wil, is het voor KPN onrendabel om dat via het glasvezelnetwerk te leveren, aldus het ministerie. Levering van de universele telefoondienst via het mobiele netwerk zou een goed alternatief kunnen vormen indien aan de geldende eisen van betaalbaarheid wordt voldaan.

Resultaat van de voorgenomen wijziging is dat KPN in plaats van een enkelvoudige, vaste telefoonaansluiting een mobiele aansluiting op een vaste locatie mag leveren, óók als het vaste netwerk voor de deur ligt. In de toekomst zal het vaker voorkomen dat, bijvoorbeeld in buitengebie-den, het vaste netwerk niet meer aanwezig is.

25

Voor de universele dienst wordt het vaste telefoon-netwerk per 1 juli 2011 met deze wijziging een openbaar elektronisch communicatienetwerk, en daaronder wordt niet noodzakelijkerwijs een vast netwerk verstaan. Er is in twee leveringsvarianten voorzien: het belabonnement en het bereikbaarheidsabonnement. Voor het moment is de wijziging niet van betekenis. Het vaste kopernetwerk blijft nog geruime tijd in gebruik. Op enig moment verandert dat, wanneer de ontmanteling van het vaste telefoonnet-werk een feit is.

OPTA Beëindigingsrecht bij wijziging

van een overeenkomst

Begin januari heeft OPTA haar beoordelingskader van het beëindigingsrecht bij wijziging van een overeenkomst bekendgemaakt. Het beëindigen van een overeenkomst indien de voorwaarden in ongunstige zin voor de afnemer worden aangepast is al sinds 2004 in de wet opgenomen. Dit onderdeel is zowel op consumenten als zakelijke gebruikers van toepassing.

Gaandeweg is duidelijk geworden dat aanbieders geen of onvoldoende invulling geven aan de wetsartikelen die op het wijzigen van voorwaarden en het beëindigen van een overeenkomst van toepassing zijn. Volgens een aantal aanbieders waren de betreffende artikelen hen onvoldoende duidelijk. Daarvan kan in ieder geval met dit beoordelingskader geen sprake meer zijn.

Het beëindigingsrecht is van toepassing op overeen-komsten die eenzijdig kunnen worden gewijzigd zonder instemming van de afnemer en op iedere wijziging die niet aantoonbaar in het voordeel is van de klant. Het gaat hier ook over zakelijke afnemers en contractvoorwaarden die niet schriftelijk zijn vastgelegd. Over een wijziging moeten klanten individueel worden geïnformeerd. Een wijziging van de voorwaarden moet vier weken van tevo-ren bekend worden gemaakt.

Beëindiging is kosteloos voor de klant, ook wanneer de klant gebruik heeft gemaakt van een aanbieding met gesubsidieerde randapparatuur. Afkoopsommen, afsluit-kosten en dergelijke zijn eveneens niet aan de orde. Indien gebundelde diensten worden afgenomen onder één overeenkomst en een aanbieder brengt een nadelige wijziging aan in de voorwaarden van één van de gebun-delde diensten, dan is het beëindigingsrecht van toepas-sing op alle op basis van die overeenkomst geleverde diensten.

Het voorgaande kan gevolgen hebben voor aanbiedin-gen waarin gesubsidieerde hardware is verwerkt en de samenstelling van bundels van diensten onder één overeenkomst.

Boetes voor KPN

In januari maakte KPN bekend in beroep te gaan tegen het boetebesluit van de telecomtoezichthouder om het bedrijf een boete van ruim een half miljoen euro op te leggen wegens het verlenen van ‘ongeoorloofde kortingen’ in 2006. Verschil van inzicht tussen KPN en OPTA ontstaat vaak waar klanten zowel gereguleerde als ongereguleerde diensten van KPN afnemen, zoals ook in het besluit over 2006.

Later in januari kwam OPTA met nieuwe boetes van in totaal 780.000 euro over 2007 en 2008, eveneens voor het verlenen van ‘ongeoorloofde kortingen’, aan drie afne-mers. Ook daartegen is KPN in beroep gegaan.

In augustus ontving KPN opnieuw twee boetes van gezamenlijk ruim 1,3 miljoen euro. Eén boete betrof de zogenaamde KlantPartnerProgramma’s, de andere boete betrof de Actiekorting Internationaal. Bij de KlantPartner-Programma’s doet KPN aan een vorm van klantenbinding: KPN heeft het recht het laatste bod uit te brengen en heeft de rol van preferred supplier. De Actiekorting Inter-nationaal werd door KPN selectief toegepast in combina-tie met enkele bestaande voordeelregelingen.

26

In 2008 zijn KPN en Opta een Compliance-Handvest overeengekomen waarin afspraken zijn vastgelegd over de wijze waarop KPN zijn verplichtingen naleeft.

T-Mobile moet Europese roaming verordening

naleven

In maart heeft de toezichthouder T-Mobile een dwang-som opgelegd van 450.000 euro om het bedrijf te dwin-gen zijn klanten de wettelijke verbruikslimiet voor mobiel internetten in Europa te bieden. Sinds 1 maart 2010 zijn mobiele bedrijven volgens de Europese roaming-veror-dening verplicht hun klanten de mogelijkheid te bieden een maandelijkse limiet in te stellen van 50 euro (exclu-sief btw) voor het gebruik van datadiensten in Europa. T-Mobile werd door OPTA verplicht uiterlijk 31 maart 2010 alsnog de wettelijke verbruikslimiet te bieden.

Het bedrijf gaf aan te gaan voldoen aan de eis door zijn postpaid-klanten vanaf die datum de wettelijke ver-bruikslimiet te bieden en voor zijn prepaid-klanten het mobiel internetten in Europa standaard uit te schakelen. Hiermee voldeed T-Mobile alsnog aan de regels. Deze keuze van T-Mobile betekende wel dat het bedrijf moge-lijk de verplichting niet na zou komen om ten minste vier weken voordat een voorgenomen wijziging van kracht wordt, klanten op de hoogte te stellen van de wijziging en tevens de mogelijkheid te bieden om de overeenkomst kosteloos te beëindigen (opzegrecht). Hier zou OPTA nog nader onderzoek naar doen.

Naleving maximumtariefregelgeving 0900

In maart heeft OPTA 0900-nummergebruikers en tele-fonieaanbieders geattendeerd op het feit dat nog steeds overtredingen van de maximumtariefregelgeving worden geconstateerd. Tevens gaf OPTA aan een handhavings-strategie uit te werken.

Geen herinvoering retailregulering KPN vaste telefonie

Eind maart maakte OPTA naar aanleiding van klachten van concurrenten van KPN bekend herinvoering van re-tail-regulering voor (zakelijke) vaste telefonie van KPN af

te wijzen. Per 1 januari 2010 is deze regulering niet meer op KPN van toepassing. Dit gaf KPN meer ruimte zich op de markt te bewegen. De concurrentie is van mening dat aan de hieraan verbonden wholesale-verplichtingen nog onvoldoende gestalte is gegeven, waardoor zij op achterstand worden gezet. Op grond hiervan vragen zij om tijdelijke herinvoering van de retail-regulering zake-lijke vaste telefonie. OPTA heeft de klacht onderzocht en ongegrond verklaard.

Onderzoek naar kosten mobiel bellen naar 0800

De 0800-nummerreeks is jaren geleden in het leven geroepen voor gratis diensten. Mobiele bellers denken hierover echter heel anders en de 0800-nummerhouders ook. Deze laatste betalen voor gesprekken naar 0800 vanaf een mobiel netwerk meer dan nodig en de mobiele beller betaalt geheel ten onrechte. In september heeft OPTA daarom een brief met vragen aan de mobiele aan-bieders gestuurd. Op basis van de reacties daarop heeft de toezichthouder besloten verder onderzoek te doen.

OPTA zal over de materie overleg plegen met de Europese Commissie, de NMa, het ministerie van EL&I en de Euro-pese toezichthouders. Als het onderzoek tot resultaat leidt, volgt een marktanalyse.

Analisten-presentatie

In februari publiceerde OPTA cijfers van haar periodieke analisten-presentatie, die veel materiaal bevatte over bundels, vaste- en mobiele telefonie, breedband-aan-sluitingen, glasontwikkeling en marktaandelen van aanbieders. Hoewel het beeld bestaat dat het gebruik van mobiele data explosief toeneemt, blijkt dat niet uit de omzetcijfers die OPTA publiceert. SMS blijft, afgaand op omvang van de omzet, koploper, op grote afstand gevolgd door andersoortig mobiel datagebruik.

Nieuwe ronde marktanalyses gestart

In oktober 2010 is OPTA een nieuwe ronde marktanalyses gestart. Deze hebben betrekking op de populaire zaken: vaste telefonie, ontbundelde toegang, wholesale-breed-

27

bandtoegang, huurlijnen en omroep. Het ontwerpbesluit zou in mei 2011 beschikbaar zijn; het defi nitieve besluit volgt in december 2011 als alles volgens plan verloopt.

De bij de startbijeenkomst aanwezige aanbieders namen OPTA eensgezind onder vuur. Hun oordeel luidt kort samengevat dat OPTA eigenlijk alleen maar verbeterin-gen kan aanbrengen in het analyseproces. Daarnaast klaagden zij over onzekerheid. BTG stelt dat, evenals bij eerdere gelegenheden, de aanbieders het belang van de eigen winkel vooropstellen. Dit is niet verstandig, want een marktanalyse heeft betrekking op de volledige winkelstraat.

Op één punt wisten de aanbieders, KPN uitgezonderd, elkaar te vinden: gedragsregel 5 (ND5). Samengevat houdt deze regel in dat KPN zijn eigen retail-bedrijf niet een zodanig (laag) inkooptarief in rekening mag brengen dat andere aanbieders geen concurrerend aanbod meer kunnen doen vanwege marge-uitholling. Deze regel is volgens BTG effectief. Duidelijk is dat de concurrenten van KPN bij voorkeur zouden teruggaan naar een situatie waarin dit bedrijf streng wordt gereguleerd. BTG voorziet niet dat de nieuwe marktanalyses voor grote verschuivin-gen gaan zorgen.

Verlaging vaste en mobiele afgiftetarieven

OPTA publiceerde eind april haar voornemen tot stapsge-wijze verlaging van de vaste- en mobiele afgiftetarieven in drie jaar tijd. Het betreft de wholesale-tarieven, de retail-tarieven hoeven hierdoor niet direct beïnvloed te worden. In het voorstel van OPTA daalt het mobiele afgiftetarief van 7 cent naar 1,2 cent per minuut in 2012. Het vaste afgiftetarief daalt van 0,69 cent naar 0,45 cent per minuut in 2012.

Deze tarieven brengen telefoonaanbieders elkaar in reke-ning voor het afwikkelen van gesprekken op hun netwer-ken. Door de mobiele en vaste afgiftetarieven meer naar

elkaar te brengen, komt de concurrentie tussen vaste en mobiele aanbieders meer in evenwicht, aldus OPTA, dat verwachtte dat de tariefverlagingen via concurrentie in de vorm van lagere gesprekstarieven wordt doorgegeven aan de consument. De toezichthouder heeft berekend dat dit Nederlandse bellers ten minste 130 miljoen euro per jaar oplevert.

De afgelopen jaren heeft OPTA de afgiftetarieven staps-gewijs naar beneden gebracht, in 2007 voor het laatst. De nieuwste afgiftetarieven zijn volgens een specifi eke kostenmethodiek vastgesteld, volgens een aanbeveling van de Europese Commissie. In de afgiftetarieven mogen alleen de werkelijke, extra kosten van de afwikkeling van telefoongesprekken in rekening worden gebracht.

Of de verlaging daadwerkelijk zou plaatsvinden zoals OPTA had voorgesteld, was afhankelijk van de uitkomst van een consultatie en een mogelijk juridisch vervolg daarop. BTG heeft begin juni op de consultatie gere-ageerd en kort gezegd ziet de vereniging niets in het voorstel tot stapsgewijze verlaging. BTG is een warm voorstander van de bill and keep-methodiek, waarbij geen onderscheid naar vast en mobiel bestaat.

De toezichthouder maakte in juli bekend dat hij zijn marktanalysebesluit had genomen. Ten opzichte van het ontwerpbesluit zijn in het defi nitieve besluit de volgende wijzigingen aangebracht:– De tariefplafonds zouden per direct ingaan.– Het startplafond is 5,6 cent (was: 7,1 cent). Overigens

geldt voor T-Mobile tot 1 september 2010 het hogere plafond van 7,1 cent.

Daarnaast is het vaste afgiftetarief naar beneden bijgesteld wegens een fout in de toerekening van de voip-licentiekosten in de gebruikte kostensystematiek. De nieuwe, vaste afgiftetarieven worden daarom per 1 janu-ari 0,54 cent (was: 0,59) en per 1 september 2012 0,36 cent (was 0,45).

28

De veranderingen in de (wholesale) FTA- en MTA-tarieven zijn hierboven grafi sch weergegeven. Zoals te zien is in de grafi ek, is het tarief voor mobiele gespreksafgifte tarief per september 2012 teruggebracht tot 1,2 cent. Naar het oordeel van BTG is dit te hoog, maar het betekent een stap in de goede richting.

Marktonderzoeken

Begin mei publiceerde OPTA haar marktrapportage over het laatste kwartaal van 2009, waarmee zij een beeld geeft van de marktontwikkelingen en -verhoudingen. Ingezette ontwikkelingen zetten zich geleidelijk door. SMS is nog steeds, met afstand, de grootste datatoepassing op mobiele netwerken.

Begin juni zag de OPTA Marktmonitor 2009 het licht. De jaarlijkse rapportage is een weergave van de ontwikke-lingen op de markten voor elektronische communicatie: breedband, vaste en mobiele telefonie, internetveiligheid, huurlijnen, et cetera.

OPTA maakte in juli bekend dat zij de markt voor huur-lijnen en datacomdiensten wilde onderzoeken en heeft verzocht om medewerking van afnemers van huurlijnen en vpn-diensten. De toezichthouder wilde graag weten welke producten worden afgenomen en welke overwe-gingen daarbij een rol spelen. Onderzoeksbureau Dialogic zou het onderzoek namens OPTA uitvoeren.

Figuur 4 Aanpassing afgiftetarieven 2007-2012

29

Eind juli publiceerde OPTA haar rapportage over vaste tele-fonie over het eerste kwartaal van 2010. De rapportage gaat onder meer over het aantal aan- en afsluitingen, de marktaandelen per aanbieder en de aantallen WLR-aan-sluitingen en cps-abonnees. Uit de gepubliceerde cijfers blijkt dat de markt zich traag beweegt. Veranderingen zijn alleen waarneembaar wanneer de afgelopen vier jaar op een rij worden gezet.

In absolute zin is het totale aantal pstn- en VoB-aanslui-tingen nauwelijks gewijzigd en cps is op zijn retour. Aan de toename van het aantal WLR-aansluitingen is een einde gekomen, het aantal aansluitingen laat sinds medio 2009 zelfs een daling zien.

In oktober werd de Marktmonitor voor het tweede kwar-taal van 2010 gepubliceerd. Enkele gesignaleerde trends: – Het aantal vaste telefonieaansluitingen daalt licht. – Het aantal pstn-aansluitingen neemt geleidelijk af

in het tempo waarin het aantal VoB-aansluitingen toeneemt.

– Het aantal hoogcapacitaire aansluitingen (isdn30 e.d.) blijft al geruime tijd ongewijzigd.

– De marktaandelen van de aanbieders van vaste telefo-nie (pstn + VoB) blijven sinds eind 2008 ongewijzigd;

– Het aantal cps-aansluitingen verkeert vanaf 2007 in een vrije val.

– Het aantal WLR-aansluitingen daalt licht.– Het totaal aantal belminuten van vaste telefonie

neemt toe.– Het aantal actieve zakelijke glasaansluitingen neemt

toe.– Het aantal prepaid mobiele aansluitingen neemt

sinds medio 2009 snel af.– De marktaandelen van de aanbieders van mobiele

diensten zijn gelijk aan het niveau van 2008.– SMS-verkeer blijft toenemen.

Tariefstelling KPN wholesale-breedbandtoegang

De toezichthouder maakte eind juni bekend dat hij een klacht over de KPN wholesale-prijzen heeft ontvan-gen van Tele2 en BBned. Concreet betrof de klacht de (actie)prijzen van KPN wholesale breedband toegang van hoge kwaliteit, die KPN op een deel van de wholesale-markt hanteert. BBned en Tele2 vrezen door de lage tarieven uit de markt te worden gedrukt.

In het recente verleden hadden klachten van KPN-concur-renten over de tarieven die dat bedrijf hanteerde veelal betrekking op de (te lage) tarieven van vaste telefonie. Daarbij was dan ook het retail-tarief aan de orde. Tele2 en BBned vroegen OPTA nu om een tijdelijk besluit betref-fende het minimumtarief dat KPN voor wholesale-breed-band-toegang van hoge kwaliteit moet hanteren. OPTA zou de klacht onderzoeken.

Concurrentie op kabel van de baan

Half augustus maakte OPTA bekend dat het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) de besluiten van OPTA om de Nederlandse kabelmarkt te openen zou vernietigen. Om concurrentie te stimuleren, had de toezichthouder volgens zijn laatste Omroepbesluiten de twee grootste kabelexploitanten UPC en Ziggo verplicht om hun analoge kabelaansluitingen door te verkopen aan andere bedrijven. Daarnaast had OPTA de kabelbedrijven UPC, Ziggo, CAIW en Delta verplicht digitale tv-signalen van alternatieve tv-aanbieders over hun kabelnetwerken te leveren aan de consument. Met de vernietiging van de Omroepbesluiten zijn deze verplichtingen vooralsnog ko-men te vervallen. Beroep tegen de uitspraak van het CPb is niet mogelijk. OPTA zou onderzoeken of de uitspraak van de rechter nog ruimte biedt voor vervolgstappen of dat de opening van de tv-kabel met de uitspraak defi nitief ongedaan is gemaakt.

30

Horeca geen aanbieder openbare

telecommunicatiediensten

In oktober werd bekend dat OPTA een aantal horeca-gelegenheden en congrescentra heeft bericht dat zij zich mogelijk moeten registreren als zij ‘openbare’ internet-verbindingen bieden. De telecomwet zou organisaties die openbare elektronische communicatiediensten en/of openbare elektronische communicatienetwerken aan-bieden, verplichten zich te registreren als aanbieder van telecommunicatiediensten en daartoe had de toezicht-houder vragenlijsten rondgestuurd. BTG heeft haar leden aanvankelijk geadviseerd bezwaar te maken tegen deze gang van zaken, maar dit op advies van Stratix herroepen omdat er nog geen besluit was waartegen bezwaar te maken viel.

OPTA zei het onderzoek gestart te hebben naar aanleiding van een klacht over concurrentievervalsing van een bedrijf dat volgens eigen zeggen soortgelijke diensten levert, en zich wel bij OPTA heeft moeten registreren.

Onder de vijftien partijen die OPTA heeft aangeschreven, bevinden zich zes hotels en congrescentra. Sinds 2003 hanteert OPTA het uitgangspunt dat ondernemers die slechts hun eigen gasten (bijvoorbeeld via Wifi ) toegang tot internet willen bieden zich in het algemeen niet hoe-ven te registreren. De vraag was of deze hotels mogelijk méér deden dan alleen het bieden van internet aan de ei-gen gasten. Dankzij de door hen aangeleverde informatie is gebleken dat zij alleen internetdiensten aan hun eigen klanten leveren en zich daarom niet hoeven te registreren.

Zes van de aangeschreven partijen leveren en instal-leren (of adviseren over) apparatuur bij hotels of andere instellingen en leveren zelf geen openbare communicatie-diensten. Daarom hoeven ook deze bedrijven zich niet te registreren. De overige drie partijen bieden internetdien-sten aan hotels of andere instellingen en komen daarom mogelijk in aanmerking voor registratie. OPTA heeft deze bedrijven daarom om aanvullende informatie gevraagd.

TariefontwikkelingenWijzigingen EU-roaming

Vanaf maart 2010 zijn aanbieders van mobiele diensten in de EU verplicht gebruikers van datadiensten af te sluiten wanneer de kosten van data-roaming zijn opgelopen tot vijftig euro per kalendermaand. Gewoonlijk is een kalendermaand niet hetzelfde als een factuurperiode. Gebruikers die een hogere limiet wensen moeten dit aangeven bij hun aanbieder. Met ingang van 2010 is het wholesale-tarief voor data-roaming 0,80 euro per MB, in 2011 is dit 0,50 per MB.

Sinds 1 juli 2010 is het tarief voor spraakverkeer vanuit het buitenland 0,39 euro per minuut (excl. btw), per 1 juli 2011 daalt het naar 0,35. Sinds 1 juli is het tarief voor ontvan-gen gesprekken in het buitenland 0,15 euro per minuut en per 1 juli 2011 daalt het tarief naar 0,11. De roaming-tarie-ven van de EU worden ook door een aantal landen buiten de unie gehanteerd.

Kostenvergelijking mobiel verkeer

eerste zes maanden 2006 en 2010

Vanaf 2006 heeft BTG de ontwikkeling van verkeerskosten (bruto), exclusief btw en kortingen, van 1124 postpaid mo-biele aansluitingen van KPN gevolgd. Deze aansluitingen zijn vanaf 2006 in een ongewijzigde leveringsvorm in ge-bruik. Dat voor deze vergelijking 1124 KPN-aansluitingen zijn gebruikt, heeft geen bijzondere reden. Het resultaat van de vergelijking zou een overeenkomstig beeld geven bij een andere aanbieder van mobiele diensten. De verge-lijking is gebaseerd op de databestanden van de facturen van de eerste zes maanden van 2006 en de eerste zes maanden van 2010. Of het actuele verbruik per ver-keerssoort is toe- of afgenomen is buiten beschouwing gelaten. De kostenvergelijking geeft uitsluitend weer op welke verkeerssoorten, ongeacht gebruiksintensiteit, de bruto-verkeerskosten voor de betrokken aansluitingen zijn toe- of afgenomen.

31

Figuur 5 Vergelijking verkeerskosten eerste helft 2006 en 2010

De kosten die in rekening worden gebracht voor SMS-informatiediensten zijn sinds 2006 met 532 procent gestegen. Dit wordt verklaard doordat het aanbod van SMS-informatiediensten in 2006 nog zeer beperkt was. In 2010 is een harde kern van 10 procent van de aanslui-tingen verantwoordelijk voor meer dan de helft van de kostenstijging.

Van internationaal verkeer zijn de totale kosten fors gedaald, maar één verkeerssoort laat een stijging zien. Niet onverwacht nemen de kosten van mobiele internet-diensten toe, evenals die van SMS-diensten (anders dan informatiediensten) en enkele nationale verkeerssoorten.

Het totaal van de verkeerskosten laat vanaf 2006 een stijging zien van 11 procent (gemeten in 2010).

Verhouding kosten per mobiele verkeerssoort eerste half jaar 2006 (=100%) - eerste half jaar 2010

32

Europese UnieEuropese CommissieMarktontwikkelingen 2009

Door de Europese Commissie zijn de marktontwikkelin-gen van elektronische communicatie over 2009 in Europa in kaart gebracht. Volgens de EC is het, deels door de economische omstandigheden, met de groei gedaan. Men stelt vast dat de inkomsten uit mobiele datadiensten niet opwegen tegen dalende inkomsten uit spraakverkeer. Het gebruik van deze datadiensten blijft in Nederland overi-gens ver achter in verhouding tot in andere lidstaten.

In de publicatie, die in juni verscheen, valt veel te lezen over breedband, mobiele diensten, regelgeving en tarieven.

Binnen de EU blijven op tariefgebied grote verschillen tussen de lidstaten bestaan. Met 1,95 cent is Cyprus nog steeds de onbetwiste koploper wat het laagste afgifte-tarief voor mobiele telefonie betreft. De Nederlandse aanbieders van mobiele diensten blijven daarbij ver achter met een gemiddeld tarief van 9,43 cent, terwijl het gemiddelde in de EU 6,70 cent is.

De doelstelling van de EC is de lidstaten qua tarieven en diensten naar elkaar toe te laten groeien. In 2009 is daarvan niet veel terecht gekomen, de verschillen zijn zelfs groter geworden. De commissie stelt daarom meer maatregelen in het vooruitzicht, zonder daarop verder in te gaan.

Ontwikkeling van roaming-diensten in de EU

Eind juni publiceerde de commissie haar tussenrappor-tage over de ontwikkeling van roaming-diensten in de EU. In een toelichting op deze rapportage gaf de EC aan dat concurrentie op dit gebied zou helpen. De commis-sie stelt vast dat aanbieders van roaming-diensten met hun tarieven tegen het plafond aan zitten, hetgeen duidt op afwezigheid van concurrentie. Aanbieders moeten er

op rekenen dat de bestaande tariefmaatregelen worden doorgezet en de tariefplafonds lager worden vastgesteld.

Consultatie inzake roaming-regulering

De Europese Commissie heeft in december aangekondigd dat zij de markt gaat consulteren over de regulering van roaming-tarieven. De bestaande regulering loopt af op 30 juni 2012; het gaat dus over de periode daarna. De vraag is op welke wijze de regulering dan vorm krijgt.

De commissie heeft zijn positie al bepaald. In één EU kunnen geen nationale of internationale roaming-tarie-ven bestaan, in dezen moet het begrip roaming gewoon verdwijnen. De bestaande regulering heeft niet geleid tot concurrentie; de aanbieders houden zich eensgezind aan de maximumtarieven.

Het verschil tussen roaming-tarieven en nationale tarie-ven kan op verschillende manieren tot nul worden terug-gebracht. De EC legt de volgende mogelijkheden voor:– Voortzetten van de huidige regulering.– Alleen reguleren van wholesale-tarieven, retail-tarie-

ven vrij laten.– Reguleren van retail-tarieven voor data-roaming.– Roaming-tarieven gelijk maken aan de nationale

tarieven.– Aparte verkoop van roaming-diensten, zodat roaming

niet langer begrepen is in abonnementen. – Vrije handel in roaming-minuten in plaats van onder-

handelde minuten.

Dit laatste heeft betrekking op toegang tot mobiele netwerken, het is een variant waarin MVNO’s worden betrokken.

Hoe de markt ook wordt gereguleerd in de nabije toe-komst, het is onvermijdelijk dat nationale en internatio-nale tarieven naar elkaar toegroeien. Nationale tarieven worden hoger, internationale lager. Mensen die regelma-tig reizen zijn dan goedkoper uit, thuisblijvers betalen meer. BTG heeft gereageerd op deze consultatie.

33

Europese Bedrijfsnummers

In december heeft de commissie een consultatiedocu-ment gepubliceerd over Europese bedrijfsnummers. BTG is vanouds de belangrijkste pleitbezorger van bedrijfs-nummers in Nederland en ziet vanzelfsprekend nut voor een EU-variant. De vereniging heeft leden voor wie het onderwerp relevant is, opgeroepen op de consultatie te reageren en heeft dit zelf ook gedaan.

BERECAlternatieve tarifering voor roaming onderzocht

The Body of European Regulators for Electronic Com-munications – de opvolger van ERG – heeft begin 2010 onderzoek gedaan naar de roaming-tariefplannen die als alternatief voor de gereguleerde Europese roaming-tarie-ven mogen worden aangeboden. Uit dit onderzoek komt niet naar voren of alternatieve roaming-tarief plannen voordeliger zijn dan de gereguleerde tarieven voor roaming.

Een alternatief zou zijn dat aanbieders een eigen prijs-plan voor roaming aanbieden. Dit zou echter leiden tot een lawine van tarieven waarin geen orde kan worden gebracht en waarbij onverklaarbare verschillen moeite-loos naast elkaar kunnen bestaan. In het kader van het onderzoek ontving BEREC meer dan 330 roaming-tarieven voor spraak, data en SMS: een onwerkbare hoeveelheid variabelen.

NGN Future Charging Mechanisms,

Long Term Termination Issues

BEREC heeft in juni een nieuwe versie van Next Genera-tion Networks Future Charging Mechanisms / Long Term Termination Issues gepubliceerd. Een eerdere versie betrof een consultatiedocument. De thematiek betreft de afgif-tetarieven van verkeer dat wordt gestuurd van netwerk A naar netwerk B of omgekeerd. BTG heeft op de consultatie gereageerd.

De vereniging is voorstander van bill and keep (BaK) omwille van de transparantie en eenvoud. Aanbieders van vaste en mobiele diensten in Europa maken tot nog toe gebruik van een ingewikkeld verrekensysteem: calling party network pays (CPNP). Daarbij betaalt de beller indi-rect de rekening van een derde partij.

BTG heeft tien jaar lobbyen voor BaK achter de rug en uiteindelijk lijken de inspanningen enige vrucht af te wer-pen. Ook BEREC is het nu duidelijk dat BaK de voorkeur verdient boven CPNP. Voor de komende jaren waarin CPNP nog wordt gehanteerd, moeten de afgiftetarieven verder worden verlaagd in voorbereiding op een schokvrije over-gang naar BaK, aldus BEREC.

Mobile termination rates

BEREC brengt periodiek de kosten van gespreksafgifte – mobile termination rates, MTR’s – aan mobiele netwer-ken in kaart, in oktober 2010 voor het laatst. Het gaat om het inkooptarief dat aanbieders onderling hanteren. Ten opzichte van het voorlaatste meetmoment, januari 2010, dalen de tarieven. In januari was het gemiddelde Neder-landse afgiftetarief 0,0730 euro, in juli was dit 0,0597 euro. Dit is slechts een stapje in de goede richting, omdat het verschil niet wordt doorgegeven aan de eindgebrui-ker: de retail-tarieven zijn niet gedaald.

In Europa blijven grote tariefverschillen bestaan. Het gemid-delde Nederlandse afgiftetarief blijft ver achter bij de tarie-ven in landen als Turkije (0,0167 euro) en Cyprus (0,0182 euro) terwijl Zweden met 0,0270 euro nog aan de hoge kant zit.

International Roaming, Benchmark Data Report

De opvolger van ERG heeft in oktober zijn zesde interna-tionale vergelijking van de kosten van roaming-diensten gepubliceerd. Evenals voorgaande rapportages bevat ook deze editie van de benchmark een grote hoeveelheid cijfers en grafi eken gebaseerd op de verschillende door de EC vastgestelde wholesale en retail price caps. Die price caps heeft BEREC nog eens op een rij gezet. Wat te denken van een (euro)inkooptarief van vier cent voor een SMS-be-richt? Het (bovengrens) retail-tarief is nog altijd elf cent.

34

International Mobile Roaming Regulation

Ten behoeve van de Europese Commissie heeft BEREC een rapport samengesteld met betrekking tot de regulering van internationale roaming in de EU. In het rapport wordt aandacht besteed aan ontbrekende concurrentie, de effecten van regulering, roaming-tarieven en de onderlig-gende kosten, de verschillen tussen nationale tarieven en internationale roaming-tarieven, et cetera.

BEREC constateert dat de Europese roaming-markt voor spraak en SMS-verkeer structurele problemen kent:– De tarieven blijven hoog. – De groothandelsmarkt voor internationale roaming

wordt gekenmerkt door reciprociteit.– Als het verkeer tussen netwerken in balans is dan

doet de inkoopprijs er niet meer toe, eenvoudig ruilen is dan de oplossing.

– Voor internationale data-roaming is de situatie beter, voornamelijk als gevolg van concurrentie van Wifi .

Nederland kent overigens het hoogste gemiddelde, na-tionale tarief voor mobiel verkeer, 0,174 euro per minuut, terwijl het Europees gemiddelde 0,097 euro per minuut is. Het buitensporige Nederlandse tarief is ingegeven door de subsidies op handsets door aanbieders.

ENISAAnti-spammaatregelen

De European Network and Information Security Agency heeft in 2009 onderzoek gedaan naar anti-spammaat-regelen die aanbieders in hun netwerken treffen. Deze EU-instelling deed hiervan in januari 2010 verslag. Filteren op spam gaat nog steeds op vrij primitieve wijze: de meest gebruikte methode is de blacklist. Omdat het fi lter niet perfect is, bestaat er ook een whitelist. Omdat de toe-komstbestendigheid van deze methode beperkt is, wordt naar alternatieven gezocht.

Het rapport concentreert zich vooral op het ontvangen van spam. Het aspect dat het eerst door iets of iemand verzonden moet zijn, ook door aanbieders dus, blijft onderbelicht.

Cyberspace heeft overigens zijn eigen afvalberg, zo blijkt: 95,6 procent van alle berichtenverkeer bereikt nooit een bestemming en wordt terecht of onterecht aangemerkt als spam. De resterende 4,4 procent bereikt een e-mailbox en kan uiteraard nog steeds spam bevatten.

Smartphone Security

In september vroeg ENISA de medewerking van lidorgani-saties om een rapport samen te kunnen stellen over veilig gebruik van smartphones. Het ging om het perspectief van de (eind)gebruiker. Eerder al had de organisatie de belangrijkste leveranciers, zoals Blackberry, Google en Nokia en grote ict-organisaties zoals W3C en de GSMA om advies gevraagd. Enkele leden van BTG hebben medewer-king verleend en in december werd de defi nitieve versie van Smartphones: Information security risks, opportunities and recommendations for users gepubliceerd.

InternationaalOECDInternational Mobile Roaming Charging

in the OECD area

De OECD heeft begin 2010 een rapport gepubliceerd over de kosten van internationale mobiele roaming in de OECD-landen. De publicatie beschrijft de internationale situatie en illustreert dit met veel cijfermateriaal. In een nog te ver-schijnen tweede rapport volgen aanbevelingen om orde te scheppen in de internationale roaming-situatie.

De auteurs hebben mogelijke alternatieven voor roaming aangereikt maar beperken zich tot de meest eenvoudige en voor de hand liggende oplossingen. Het zelf internationaal routeren van mobiel roaming-verkeer over vaste netwerken komt even aan de orde, maar wordt niet verder uitgewerkt,

35

meest waarschijnlijk omdat het door afnemers van mo-biele diensten nauwelijks wordt toegepast. Mogelijkheden die wel worden uitgewerkt, zijn onder meer:– meerdere nummers op een simkaart; – gebruik van lokale simkaarten;– toestellen met meerdere simkaarten; – diensten als callback (global SIM);– Global SIM met lokale nummers;– Wifi roaming.

International mobile roaming services

In april publiceerde de OECD zijn rapport International Mobile Roaming Services: analysis and policy recom-mendations. In de publicatie komt onder meer de zin en onzin van het reguleren van tarieven voor wholesale- en retail-markten aan bod. Is het reguleren van tarieven die eindgebruikers betalen al een ingewikkelde zaak, lastiger is het reguleren van de groothandels-tariefniveaus. Voor leden van de GSMA zijn de standaard wholesale-tarieven voor roaming beschikbaar. Daarvan kunnen de tarieven van individuele aanbieders afwijken, bijvoorbeeld door volumekortingen.

Ter illustratie van de moeilijkheid van tariefregulering kan de situatie in de EU dienen, waar periodiek nieuwe tariefplafonds worden vastgesteld. Het eindresultaat daarvan is voor reizigers niet spectaculair: medio 2009 werd het gereguleerde wholesale-roamingtarief voor uit-gaande gesprekken vastgesteld op 0,26 euro per minuut, het gereguleerde retail-tarief was 0,43. In de zomer van 2010 daalde het wholesale-tarief naar 0,22 het retailtarief naar 0,39. Medio 2011 wijzigen deze bedragen opnieuw, wholesale wordt dan 0,18 en retail gaat naar 0,35. Dat is welgeteld een daling van 8 cent in 3 jaar tijd voor de eindgebruiker, terwijl het verschil tussen inkoop- en verkooptarief gelijk is gebleven. BTG verwacht echter dat aanbieders de verlaging van de tarieven voor de eindge-bruiker zullen ‘compenseren’ met verhoging van inkom-sten uit nationaal verkeer, geheel volgens de regels van het ‘waterbedeffect’.

Voor SMS zouden de tarieven in 2010 en 2011 niet wijzigen ten opzichte van 2009. Het gereguleerde wholesale tarief is 0,04 euro, het retail-tarief is nog steeds 0,11. Alle genoemde tarieven zijn overigens niet noodzakelijker-wijs wat lidorganisaties betalen. Dit is afhankelijk van de gekozen contractsvorm.

Information Technology Outlook 2010

Ook in het verslagjaar heeft de OECD zijn Information Technology Outlook gepubliceerd. Niet onverwacht doen zich in de meest recente versie, die in november 2010 het licht zag, geen grote verschuivingen voor ten opzichte van 2009. Green ICT wordt door de OECD prominent naar voren geschoven. Sensors en sensornetwerken maken een belangrijk onderdeel uit van deze ontwikkeling. Draad-loze sensor-netwerken wacht een grote toekomst. In de toptien van ICT policy priorities is veiligheid van informatie-systemen en netwerken op nummer één beland. Naar de mening van BTG terecht, want in zo’n ‘cloud’ kan van alles gebeuren.

OverigITU ICT Development Index 2010

In de serie Measuring the Information Society publiceerde de ITU in februari de laatste editie. Het gaat in het bijzon-der over de ICT Development Index (IDI). Deze bevat onder andere een geïndexeerde calculatie van tariefniveaus in 161 landen voor de populaire ICT-diensten (vaste en mo-biele telefonie en internettoegang). Zoals het een index betaamt, zijn er de nodige subindexen, wat leidt tot een zeer uitvoerige rapportage met vele cijfers, weergegeven in grafi eken en tabellen.

Deze cijfers geven een prima indicatie waar een interna-tionale organisatie zich vooral niet moet vestigen.

Nieuwe ITU-standaard voor IMT-2000 (3G)

In maart maakte de ITU bekend dat er een nieuwe stan-daard ten behoeve van IMT-2000, recommendation-R M.1850, is aangenomen. Het belang van deze ITU-stan-daard is dat het de satellietradio-interface beschrijft voor

36

IMT-2000 systemen. Dit is een wereldwijde standaard, die aanzienlijk betere internationale roaming mogelijk maakt. Dit betekent echter niet dat producten en diensten die voldoen aan de standaard op afzienbare termijn groot-schalig beschikbaar zullen zijn.

INTUG Position paper International Mobile Services

INTUG heeft in het vroege voorjaar een position paper over internationale mobiele diensten samengesteld. De internationale gebruikersorganisatie richt zich met de pu-blicatie met name tot de Europese Commissie en BEREC. Aanleiding zijn de nog steeds primitieve aanbiedingsvor-men van mobiele diensten die internationaal opererende organisaties moeten accepteren. Het gaat voornamelijk over het onsamenhangende geheel van diensten, bundels en tariefstructuren per land en een gebrek aan consi-stente beheermogelijkheden. Dit wordt deels veroorzaakt door de eenzijdige aandacht van mobiele dienstenaanbie-ders voor de consument.

Multinationals beheren hun internationale netwerken bij voorkeur centraal en op een consistente, veilige en kosteneffectieve wijze. Pogingen om dat ook voor mobiele diensten te organiseren, hebben tot op heden tot niets geleid. Aanbieders geven aan dat zij niet in volkomen grenzeloze, internationale oplossingen kunnen voorzien, zonder dit overigens goed te onderbouwen. Zeker bin-nen de EU zouden naadloze oplossingen geen probleem mogen zijn want technisch zijn er geen hindernissen, afgezien van eventuele obstakels in de bedrijfsprocessen van de aanbieders.

Internationale mobiele tarieven missen elke relatie met de onderliggende kosten. Deze tarieven zouden niet hoger mogen zijn dan de tarieven van het vaste netwerk. Internationaal mobiel verkeer wordt immers grotendeels over vaste netwerken afgehandeld.

Grote tariefverschillen tussen regio’s en landen

The New America Foundation’s Open Technology Initiative (OTI) heeft onderzoek gedaan naar prepaid-, postpaid- en ‘onbeperkte’ tariefmodellen van mobiele diensten. In de Verenigde Staten wordt de hoofdprijs betaald voor het gebruik van mobiele diensten. In landen als India, Hong-kong en Japan is de eindgebruiker qua prijs een stuk beter af. In India wordt (postpaid) voor één minuut spraakver-keer of voor een SMS-bericht 0,01 Amerikaanse dollar in rekening gebracht. In het Verenigd Koninkrijk wordt voor één minuut 0,17 dollar afgerekend. Het versturen van één SMS-bericht aldaar kost 0,10 dollar. De onderzoekers concluderen dat kostenstructuren en businessmodellen de enorme verschillen mede veroorzaken. Een mogelijke oplossing ziet men in meer concurrentie.

Belgische toezichthouder wil verlaging MTR’s

De Belgische toezichthouder BIPT heeft begin februari een voorzetje gegeven om de tarieven voor mobiele gespreksafgifte te verlagen door middel van een ont-werpbesluit. Het BIPT wil het afgiftetarief per 1 januari 2013 naar 1,07 cent brengen. Belgische mobiele operators hanteren nog tarieven die variëren tussen de 7,2 en 11,43 cent. Mocht de toezichthouder ongeschonden wegkomen met zijn ontwerpbesluit dan gaat het de goede kant op, aangezien nieuwe regelgeving in lidstaten van de EU precedenten schept voor toekomstig, EU-breed beleid.

An assessment and practical guidance on

Next Generation Access risk in the UK

De Britse overheid heeft in maart een rapport gepubli-ceerd over de uitrol van NGN. De aanleg laat nog een aantal jaar op zich wachten, maar in 2017 moet een aan-zienlijk deel van het land, overeenkomend met negentig procent van de bevolking, worden gedekt door een NGN. Daarvan krijgt tien procent de beschikking over eigen glasvezelaansluitingen, het resterende deel moet het doen met FttC of minder, aldus het rapport. De aanleg wordt regionaal gefaseerd uitgevoerd. Regio’s als Noord-Schotland vissen overigens achter het net, het is niet waarschijnlijk dat deze ooit worden bereikt door het NGN.

37

International Communications Market Report 2010

De Britse toezichthouder Ofcom heeft een in december gepubliceerde vergelijking gemaakt tussen de markt voor elektronische communicatie in het Verenigd Koninkrijk en zestien andere landen, waaronder Nederland. In het oog springende ontwikkelingen doen zich in de rapportage-periode niet voor. Wel blijkt uit de cijfers dat de landen onderling grote verschillen in ontwikkeling kennen. Zo bestaat er in Frankrijk betrekkelijk veel belangstelling voor voip, maar de Britse consument interesseert dit nauwe-lijks.

38

BTG ThemadagenImpressieAfgaand op de evaluatie zijn de bezoekers van de Thema-dagen zeer beschaafd: sprekers krijgen gemiddeld een 7, in lagere-schoolterminologie een ruime voldoende. Nergens echte uitschieters, nergens onvoldoendes. Niet het beste jongetje van de klas, maar ook zeker niet opvallen in negatieve zin. De gemiddelde leeftijd van bezoekers is niet geregistreerd, maar dat hoeft ook niet: de sector vergrijst zichtbaar. De Y-generatie – bij wie telefonie onderaan bungelt in de communicatievoorkeuren – is ongetwijfeld uitgesprokener, maar deze laat zich op de Themadagen niet zien.

Het huidige tijdsgewricht mag om directe actie schreeu-wen, het vraagt ook om langetermijnstrategieën, en daarvan werden er zeker op de eerste dag voldoende van voorgeschoteld. Neem vergroening van datacenters en dergelijke. Ook al is het totale energieverbruik van ict betrekkelijk klein, iedere zichzelf respecterende operator heeft voor zichzelf milieumaatregelen opgesteld.

Een andere trend helpt daar zeker bij: als we naar de kernactiviteiten kijken, beweegt er steeds meer richting cloud, en dat betekent dat straks bijna alles als dienst kan worden ingekocht. Maar als dit betekent dat aanbieders meer energie in marketing en minder in lokaal aanwe-zige technologische kennis gaan steken, is dit zeker geen verbetering op alle fronten.

De mogelijkheid dat bij uitval van vitale infrastructuur niet alleen de belangrijkste diensten, maar praktisch alle applicaties plat komen te liggen, wordt gemakkelijk vergeten in de cloud-hype. De telecomsector is als laatste aangeschoven in de nationale overlegstructuur tegen cyber crime. Zou de sector zo traag zijn omdat ze nog zo druk is met concurreren, en bang om belangrijke informa-tie te delen?

In hoeverre is regulering van telecomdiensten straks nog aan de orde? Toen OPTA eind jaren negentig werd opgericht, werd gedacht aan een termijn van vijf jaar. Nu weten we beter, niemand zou ervan opkijken als OPTA er over tien jaar nog is. De toezichthouder bevindt zich echter in een spagaat en moet concurrentie stimuleren, maar mag daarbij geen prikkels tot investeringsprikkels wegnemen.

Misschien is de regulering zoals we die vandaag de dag kennen een typisch voorbeeld van de controle waaraan de X-generatie zo hecht. Misschien ook zal blijken dat het toezicht tóch generatie-overstijgende kwaliteiten heeft. De komende decennia zullen dat uitwijzen.

EvaluatieRuim tachtig bezoekers hebben een evaluatieformulier ingevuld. De sprekers op de eerste dag werden net als in 2009 beoordeeld met een 7 gemiddeld, en ook de sprekers op de tweede dag kwamen op deze score uit, net als in 2009. Individuele scores varieerden van 6 tot 8, geheel in lijn met de cijfers voor 2009.

Organisatie en locatie kregen in 2010 beide een acht, ge-lijk aan vorig jaar. Sfeer/ambiance, bereikbaarheid, beeld en geluid en het diner werden eveneens beoordeeld met een 8, alleen de opzet moest het doen met een puntje minder.

Het parallelprogramma van TGG Online op de eerste dag is gewaardeerd met een 8, terwijl het programma van Vodafone de dag erna een 7 kreeg toebedeeld.

IV Activiteiten

39

BijeenkomstenHieronder zijn alle bijeenkomsten vermeld die gericht zijn op specifi eke onderwerpen van belang voor één of meer-dere leden. Kleine bijeenkomsten die op het kantoor van BTG zijn gehouden, zijn hieronder niet vermeld.

NEC Philips

Op 11 februari 2010 kwam de gebruikersgroep NEC-Philips bij NEC Philips Unifi ed Solutions in Hilversum.

Combidag

Op 11 maart 2010 werd de eerste Combidag gehouden, met in de ochtend de volgende parallelle bijeenkomsten van gebruikersgroepen:– Aastra– Avaya– Alcatel-Lucent– Vodafone

In de middag was het thema van de plenaire bijeenkomst het nieuwe werken. De Combidag is afgesloten met de algemene ledenvergadering van BTG.

KPN Mobiel

Op 27 april is de gebruikersgroep KPN Mobiel bijeengeko-men op het Network Operations Center van KPN/Getro-nics in Hilversum. Onderwerpen die aan de orde kwamen, waren de kwaliteit van het netwerk en mobiele data-ont-wikkelingen.

Bijeenkomst over kosten mobiel bellen naar 088

Op 19 april heeft BTG een speciale bijeenkomst georga-niseerd over de hoge kosten van het bellen via mobiel naar 088-bedrijfsnummers. Door de jaren heen heeft de vereniging hierover nogal wat klachten ontvangen. Het gaat hier in feite om indirecte klachten, de bellers naar lidorganisaties dragen immers de kosten van deze gesprekken. De klachten zijn onder de aandacht gebracht van OPTA, die vertegenwoordigd was op de bijeenkomst.

Combidag

De tweede Combidag van 2010 is op 23 september ge-houden. Op het ochtendprogramma stonden de volgende bijeenkomsten van gebruikersgroepen:– Aastra – Vodafone – KPN Mobiel– Calvi – Siemens

Het thema van de middagbijeenkomst was van telefone-ren naar communiceren en de Combidag werd afgesloten met de algemene ledenvergadering van BTG.

40

Gedrukte uitgavenBTG magazineIn 2010 hebben zich geen wijzigingen voorgedaan in de samenstelling van de redactie of de opzet van het blad.

BTG specialBTG heeft een samenvatting van de Themadagen 2010 uitgebracht als extra magazine. Daarnaast zijn de presen-taties via de BTG-website aan deelnemers en geïnteres-seerden beschikbaar gesteld.

Geen BTG kwaliteitswijzer 2010Helaas heeft BTG in het verslagjaar geen Kwaliteitswijzer kunnen publiceren. De reden hiervan is dat er te wei-nig bruikbare reacties op de kwaliteitsenquête werden ontvangen.

Tot 2009 reageerde meer dan de helft van de gewone leden op de kwaliteitsenquête. Dat was meer dan voldoende om de representativiteit van het resultaat te verdedigen. Die verdediging is noodzakelijk omdat het enquêteresultaat gewoonlijk niet voor alle aanbieders positief is. In 2010 is echter slechts door tien procent van de gewone leden op de enquête gereageerd. Het niet voor publicatie bestemde enquêteresultaat is ter inzage gegeven aan geïnteresseerden.

De belangrijkste aangevoerde redenen voor het niet participeren in de enquête waren: tijdgebrek, gebrek aan kennis van zaken en de vertrouwelijkheid van de kwali-teitsoordelen over leveranciers.

BTG zal kijken of het mogelijk is vanaf 2011 met een kortere versie van de kwaliteitsenquête te komen. Voor-waarde is dat deze leidt tot een buikbaar resultaat op basis waarvan het gesprek met leveranciers kan worden aangegaan.

Brochure factuurmanagementTelegrootgebruik heeft in mei zijn brochure factuurma-nagement geactualiseerd. In deze brochure is een be-knopte beschrijving van de functionaliteit van dit factuur-proces opgenomen. Het TGG-factuurproces verwerkt alle soorten facturen van in Nederland actieve aanbieders van ict-diensten en -producten. Het proces verwerkt tevens alle facturen voor andersoortige producten en diensten. Alle dataformaten kunnen door het systeem worden verwerkt op factuurregelniveau, inclusief rapportages, boekingsstaten en dergelijke. Factuurbestanden kunnen worden afgeleverd aan alle bedrijfseigen systemen (SAP, JDE, et cetera) en indien gewenst met doorbelastingsin-formatie. In mogelijkheden als self billing, herfactureren en verzamelfacturen is standaard voorzien.

Publicatie: Het traditionele telefoonnetwerk is nog niet wegAls vervolg op de transitie naar All-IP van KPN en de vragen die de aankondiging daarvan bij afnemers van diensten heeft opgeroepen, heeft M&I/Partners in opdracht van de vereniging een publicatie verzorgd over de levensduur van het traditionele telefoonnetwerk. In de publicatie worden concrete voorbeelden gegeven aan de hand waarvan geïllustreerd wordt dat het traditionele telefonienetwerk nog vele jaren zal bestaan. Totdat All-IP realiteit is, bestaan adsl, vdsl, FttC en FttH naast elkaar en wordt de conventionele infrastructuur in stand gehouden.

V Publiciteit

41

Telegrootgebruik probeert overigens al jaren om het gebruik van papieren facturen terug te dringen. Bij de leveranciers (de aanleverende zijde) zijn de facturen nu praktisch honderd procent elektronisch. Aan de kant van de afnemers – de lidorganisaties die deelnemen in Tele-grootgebruik – is echter nog verbetering mogelijk.

SMS-shortcodeTelegrootgebruik maakte in april bekend dat het een SMS-shortcode wilde aanvragen, uitsluitend bestemd voor zakelijk gebruik door leden van de vereniging. Uit kostenoverwegingen beschikken de meeste leden van de vereniging niet over een eigen SMS-shortcode. Met een eigen shortcode wordt voorkomen dat ongewenste associaties kunnen ontstaan met SMS-entertainment of erotische zaken. Dit is bijna onvermijdelijk indien gebruik wordt gemaakt van bestaande, shared shortcodes. Bij gebrek aan belangstelling is dit niet doorgevoerd.

BTG-website Ongewenste belangstellingDe BTG website geniet, gezien de omvang van de vereni-ging, bovenmatige belangstelling van derden. Dit heeft tot het besluit geleid dat nagenoeg alle informatie op de website, inclusief het onderdeel Organisatie achter de login is gezet. In de meeste gevallen zullen leden hiervan niets merken. De website verstuurt cookies die er voor kunnen zorgen dat zij automatisch inloggen.

SMS-toolOok in het verslagjaar zijn er regelmatig updates beschik-baar gekomen van de online SMS-tool van TGG. De eerste verandering had betrekking op het (retour) ontvangen van SMS-berichten in de online tool en/of per e-mail. Een andere verandering hield verband met het aantal tekens dat per bericht verzonden kan worden. Dit waren maximaal 320 tekens, maar door storingen bij een klein aantal ontvangers is het tijdelijk teruggezet naar 160 tekens.

Volgende verbeteringen waren een verlengde inlogtijd met een time-out op 30 minuten en een verhoging van het aantal tekens naar 640.

Private portal online TGG-facturen en rapportagesIn augustus is aan de BTG-website een nieuw, afge-schermd onderdeel toegevoegd voor leden die deelnemen in Telegrootgebruik: zij kunnen TGG-facturen en rapporta-ges inzien in een beveiligde omgeving.

Zodra er nieuwe bestanden beschikbaar zijn, ontvangen aangewezen personen van lidorganisaties een e-mail met verwijzing naar de eigen pagina.

42

VI Financieel overzicht

Gerealiseerd 2009 Begroting 2010 Gerealiseerd 2010 Begroting 2011

BATEN e e e e e e e e

Contributie / bijdr. werkgroepen 837.668 750.000 800.025 750.000

Themadagen / studiereis 14.250 0 6.750 0

Overige omzet 30.631 10.000 16.425 2.500

882.549 760.000 823.200 752.500

LASTEN e e e e e e e e

Directe kosten

Studiereizen / themadagen 30.116 50.000 23.976 50.000

Alv / INTUG 16.102 10.000 18.009 20.000

Publicaties 124.841 80.000 114.971 80.000

Kosten werkgroepen 5.576 5.000 415 2.500

Bijzondere activiteiten 64.000 50.000 50.000 50.000

240.635 195.000 207.371 202.500

Bedrijfskosten

Personeelskosten 350.000 350.000 320.000 320.000

Hulp- en vervangingskosten 20.000 0 0 0

Reis- en verblijfkosten 30.898 25.000 30.009 25.000

Huisvestingskosten 82.017 85.000 101.312 85.000

Kantoorkosten 120.563 75.000 105.873 80.000

Adm. / beheer / marketing 60.600 40.000 86.213 50.000

Onvoorzien 0 50.000 0 50.000

664.078 625.000 643.407 610.000

OPERATIONEEL RESULTAAT -22.164 -60.000 -27.578 -60.000

FINANCIËLE BATEN EN LASTEN 25.303 15.000 15.388 10.000

EXPLOITATIERESULTAAT 3.139 -45.000 -12.190 -50.000

43

VII Ledenoverzicht per 31 december 2010

Gewone leden• ABB BV• ABN AMRO Bank N.V.• Accor Hospitality Nederland N.V.• Achmea Holding• Adecco Nederland Holding b.v.• Aegon Nederland NV• Akzo Nobel Nederland BV• Albert Heijn Company• Algemene Pensioen Groep (APG)• Alliance Healthcare• Alliander IM & ICT• Allianz Nederland Groep NV• ANWB BV• Apothekers Coöperatie OPG U.A.• Arbo Unie• Arcadis Nederland BV• AS Watson• ASML Netherlands BV• ASR Nederland• Astellas BV• Atos Origin Nederland BV• Avaya Nederland BV• Beweging 3.0• Bilderberg Hotels en Restaurants• Brocacef Holding NV• Cargill BV• CCV Holland BV• Center Parcs Europe NV• CZ Actief in Gezondheid• Damen Shipyards Gorinchem• De Mul Zegger Advocaten• Deerns raadgevende ingenieurs bv• Delta Lloyd NV• DELTA NV• DHV BV• Diemermere Beheer bv• Dion B.V.• Dura Vermeer Groep NV• ECT BV

• Electrabel Nederland NV• Elsevier BV• ENCI BV• Eneco Energie• Enexis• Equens SE• Erasmus MC• Ericsson Telecommunicatie B.V.• Eriks BV• Ernst & Young• Evides NV• FloraHolland - Aalsmeer• Foot locker Europe• Gemeente Den Haag

– afd IDC Automatisering• Gemeente Etten-Leur• Havenbedrijf Rotterdam NV• Heijmans Facilitair Bedrijf BV• Heineken International• Hunter Douglas Europe BV• IBM Nederland BV• Imtech NV• ING• Inter Access B.V.• Intrakoop• Ivent• Kadaster Concernstaf• KLM Information Services• Koninklijke Ahrend NV• Koninklijke Bam Groep• Korps Landelijke Politie Diensten KLPD• KPMG Holding NV• Lamb Weston Meyer VOF• Lentis• Loders Croklaan BV• Luba Groep BV• Macintosh Retail Group NV• Manpower• Martini Ziekenhuis Groningen• Maxeda

• Mazars Paardekooper Hoffman• McKinsey & Company• Mexx Europe B.V. voorschoten• Meyn Food Processing Technology B.V.• Miele Nederland BV• Ministerie van Binnenlandse Zaken

& Kon. Relaties• Ministerie van Buitenlandse Zaken• Ministerie van Financien• Ministerie van Infrastructuur en Milieu• Ministerie van OC en W• Ministerie van Sociale Zaken

& Werkgelegenheid• Ministerie van Veiligheid en Justitie• MN Services N.V.• Mondial Assistance• Monuta Uitvaartzorg en -verzekeringen• Netwerkstad Twente• NH The Netherlands• NIBC Bank NV• Nokia Nederland BV• NPO• Nutricia Nederland BV• NV Holdingmaatschappij de Telegraaf• NV Nederlandse Gasunie• NXP Semiconductors• Oad Groep BV• Océ Nederland BV• Optichains B.V.• Oracle Nederland BV• Ordina• Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn N.V.• Philips Electronics Nederland BV• Politie Gelderland-Zuid• Politie Noord en Oost Gelderland• Politie Rotterdam-Rijnmond• Pont Meyer N.V.• PPG Industries• PriceWaterhouseCoopers• Prometric III BV

44

• Provincie Gelderland• Rabobank• Radboud Universiteit Nijmegen• Regiopolitie Drenthe• Regiopolitie Groningen• RWE• Schering-Plough• Sensire• Shell Information Technology

International BV• Siemens Nederland NV• SITA Nederland bv• SNS Reaal• Sociale Verzekeringsbank• St. Sint Antonius Ziekenhuis• St. Thuiszorg en Maatschappelijk Werk

Rivierenland• Staples• Stichting Evean Groep• Stichting Isala Klinieken IC2it• Stichting Omring• Stichting Philadelphia Zorg• Stichting zorggroep noord en midden

limburg• Stork NV• Strukton Rail• SURFnet BV• Talant Zorg en Ondersteuning• Tata Steel• Technische Universiteit Eindhoven• The Greenery House• TNO• TNT Post• Triple P Nederland BV• TU Delft

• TUI Nederland NV• UMC Utrecht• Universitair Facilitair Bedrijf RUG• Universitair Medisch Centrum

Groningen (UMCG)• Universiteit Leiden• Universiteit Maastricht• Universiteit Twente• Universiteit Utrecht• Universiteit van Tilburg• UPS SCS Nederland B.V.• USG People• UVIT• UWV Werkbedrijf• Van Lanschot Bankiers• Visio• Vitens NV• VolkerWessels Bouw en Vastgoed-

ontwikkeling bv• vtsPN• VUmc• Wageningen Universiteit en Research-

centrum• Wessanen Nederland Holding b.v.• Zorggroep Noorderbreedte

Buitengewone leden – groot• BT Global Services• Getronics Nederland• T-Mobile Netherlands B.V.• T-Systems Nederland B.V.• Tele2 Zakelijk• UPC Nederland Business B.V.• Verizon Business• Vodafone

Buitengewone leden – klein• Aastra Telecommunicatie Nederland

B.V.• Alcatel -Lucent• Arvato Services Nederland B.V.• Atlantic Telecom• Cloud Seven• Colt Technology Services BV• Coolwavecom Communications BV• Damovo Nederland• Dimension Data• EspritXB• Eurofi ber Nederland BV• HPS ICT & Mobile Solutions• Interoute Managed Services B.V.• IsraPunt ICT

‘specialist in opensource IP tel’• ISS Contact Centers• Kender Thijssen• Legian Consultancy & Network

Services• M&I/ PARTNERS• MRV• Mtel BV• NEC Philips Unifi ed Solutions• Newtel Essence BV• Orange Business Services• Parisi Consulting BV• Schiphol Telematics• Stratix Consulting B.V.• Teleteam Nederland BV• Telindus bv• Ziggo bv

45

• Provincie Limburg• Provincie Noord Brabant• RDZ Netherlands B.V.• Remeha N.V.• RTL Nederland BV• Star-MDC• Stichting AKN (avro kro ncrv)• Stichting De Hartekamp Groep• Strict bv• TBI Holdings B.V.• Tennet TSO bv• Thetford• Thomas Cook Nederland BV• Verenigde bedrijven Van der Valk

+ De Groot bv• Vermeerplein Groep• VieCuri Medisch Centrum voor Noord-

Limburg

Geassocieerde leden• Alpuro Assets B.V.• Apollo Vredestein Banden BV• ASM Europe B.V.• Auditel Telecom en ICT Consultants• BenN• Calvi Business Software• Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis• Cisco Systems International BV• Compuware Europe BV

DEKRA Claims and Expertise B.V.• Energieonderzoek Centrum Nederland• Euronext NV• FD Mediagroep• Gemeente Amersfoort• Gemeente Amsterdam Dienst ICT• Gemeente Groningen• Gemeente Zaanstad• Hanzehogeschool• Hogeschool Utrecht• Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

(HAN)• Hoofdproductschap Akkerbouw• InfoPact Netwerkdiensten BV• Infotheek ICT Diensten• McDos International• Mind Holland• Nat. Lucht- en Ruimtevaart

Laboratorium NLR• Nederlands Loodswezen BV• NIVO Network Architects• NKI-AVL (Het Nederlands Kanker

Instituut)• Panalpina World Transport BV• Panteia b.v.

BTG • Heidestein 7 • 3971 ND DriebergenTelefoon 088-353 22 00 • Fax 088-353 22 17 • Internet: www.btg.org