Nationaal Vrijheidsonderzoek 2014 · hechten ouderen meer belang aan beide dagen dan jongeren. Het...
45
Nationaal Vrijheidsonderzoek 2014 Beleving, houding en draagvlak ten aanzien van 4 en 5 mei
Transcript of Nationaal Vrijheidsonderzoek 2014 · hechten ouderen meer belang aan beide dagen dan jongeren. Het...
Nationaal Vrijheidsonderzoek 2014
Beleving, houding en draagvlak ten aanzien van 4 en 5 mei
2
Inhoudsopgave
pagina
1. Achtergrond en doelstelling 3
2. Algemene samenvatting 5
3. De context van 4 en 5 mei 8
4. Herdenken: 4 mei 19
5. Vieren: 5 mei 35
Bijlage 48
Onderzoeksverantwoording
Nationaal Vrijheidsonderzoek
2014
Veldkamp
Dieter Verhue
Lisa Jorritsma
Bart Koenen
April 2014 / P6129
3
1. Achtergrond en doelstelling
Dra
ag
vla
kd
eel
4
Achtergrond en doelstelling
Sinds 2001 wordt het Nationaal Vrijheidsonderzoek door Veldkamp uitgevoerd. Dit onderzoek is opgezet om de
beleving van Nederlanders ten aanzien van 4 en 5 mei te monitoren. Dit wordt gedaan vanuit de gedachte dat
deze beleving in de loop der tijd kan veranderen. De beleving kan veranderen doordat de Tweede Wereldoorlog
steeds verder achter ons ligt en jongere generaties in de samenleving geen eigen herinneringen meer hebben
aan de Tweede Wereldoorlog.
Willen 4 en 5 mei een duidelijke plaats behouden in onze samenleving, dan moeten deze dagen blijven
aansluiten bij de beleving van de burgers. In dit rapport wordt ingegaan op het draagvlak voor de jaarlijkse
Nationale Herdenking op 4 mei en de viering van de Nationale Bevrijding op 5 mei.
Het Nationaal Vrijheidsonderzoek is uitgevoerd onder een representatieve steekproef van 929 personen uit het
Nederlands publiek van 13 jaar en ouder. Binnen deze steekproef zijn ook westerse en niet-westerse
allochtonen ondervraagd. Een onderzoeksverantwoording is als bijlage bij dit rapport opgenomen.
Naast de vragen in dit draagvlakdeel zijn in het themadeel aanvullende vragen gesteld over de persoonlijke
beleving van 4 en 5 mei. Dit themaonderzoek wordt later in 2014 gerapporteerd.
5
2. Algemene samenvatting
Dra
ag
vla
kd
eel
6
Algemene samenvatting (1/2)
Toenemende zorgen over oorlog
Meer Nederlanders zijn zich het afgelopen jaar zorgen gaan maken om vraagstukken die wereldwijd spelen.
Ten opzichte van voorgaande jaren is men zich vaker zorgen gaan maken over oorlog en terrorisme. De
oplopende spanningen in Oekraïne spelen vermoedelijk een rol in de toegenomen zorgen over oorlog. Aan
een andere trend lijkt dit jaar een einde gekomen: voor het eerst sinds het uitbreken van de kredietcrisis in
2008 maken Nederlanders zich minder vaak zorgen over de economische crisis.
De Tweede Wereldoorlog blijft een actueel onderwerp van gesprek
De Tweede Wereldoorlog en de aanslagen op ‘9-11’ zijn twee historische gebeurtenissen die het denken over
vrijheid en onvrijheid van ruim de helft van de Nederlanders sterk hebben beïnvloed. De Tweede
Wereldoorlog is vandaag de dag nog steeds een actueel onderwerp van gesprek: acht op de tien
Nederlanders praten nog over deze oorlog. Het meest praat men hierover in gezins- of familieverband.
7
Algemene samenvatting (2/2)
Groot en stabiel draagvlak voor 4 en 5 mei
Het belang dat aan 4 en 5 mei wordt gehecht is door de jaren heen groot en stabiel. Net als in andere jaren
hechten ouderen meer belang aan beide dagen dan jongeren. Het belang neemt toe met de leeftijd
(leeftijdseffect). Er is dus geen sprake van een generatie-effect waarbij het belang per elke nieuwe generatie
verschilt. 4 Mei wordt door acht op de tien Nederlanders gezien als een dag waarop ze zich verbonden voelen
met andere Nederlanders. Bij 5 mei zijn dat zeven op de tien Nederlanders; dat is ongeveer evenveel als het
aantal Nederlanders dat aangeeft dat zich met elkaar verbonden voelen op Koningsdag.
Men herdenkt steeds vaker Nederlandse slachtoffers
De laatste jaren was een verschuiving te zien in wie men op 4 mei herdenkt en wat men op 5 mei viert. Steeds
meer mensen dachten op 4 mei aan alle slachtoffers uit de hele wereld van alle oorlogen en steeds minder
mensen denken specifiek aan slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Deze trend lijkt zich in 2014 niet door
te zetten, want nu herdenkt bijna een derde van de bevolking specifiek Nederlandse slachtoffers van de Tweede
Wereldoorlog.
8
3. De context van 4 en 5 mei
Dra
ag
vla
kd
eel
9
De context van 4 en 5 mei – uit de actualiteit
In het nieuws tijdens het onderzoek
Nieuws en actualiteiten kunnen invloed hebben op hoe mensen over
maatschappelijke onderwerpen denken. Zo was in de periode dat het veldwerk
van het Nationaal Vrijheidsonderzoek werd uitgevoerd - van 26 maart tot en
met 13 april - de crisis in Oekraïne volop in het nieuws. In de weken
voorafgaand aan het veldwerk werd na een wekenlange volksopstand
president Janoekovitsj afgezet en scheidde de Krim zich af. Begin april lopen
de spanningen in het oosten van Oekraïne steeds verder op waardoor de
dreiging van een oorlog tussen twee nationale staten in Europa steeds groter
wordt.
Ook is er veel media aandacht voor de vermiste Boeing MH370 van Malaysia
Airlines. Het toestel verdween kort na het opstijgen op 8 maart 2014 van de radar
en sindsdien werd niets meer van het vliegtuig vernomen. In de periode van het
veldwerk blijven theorieën over de mogelijkheid van een terroristische aanslag of
kaping van het toestel aanhouden.
10
De context van 4 en 5 mei – samenvatting
Zorgen wereldwijd
Het is belangrijk om na te gaan hoe maatschappelijke thema’s zich verhouden tot 4 en 5 mei. In het Nationaal
Vrijheidsonderzoek wordt daarom al jarenlang gevraagd naar de zorgen van het Nederlands publiek over
verschillende wereldproblemen.
Meer zorgen over problemen wereldwijd
Het jaar 2013 liet een daling zien van het aantal Nederlanders dat zich zorgen maakt over problemen die
wereldwijd spelen. In 2014 stijgen de zorgen weer: bijna de helft van de Nederlanders maakt zich weleens zorgen
over problemen die wereldwijd spelen.
Meer zorgen over oorlog en terrorisme
Ook in de prioritering van de mondiale problemen zijn grote veranderingen te zien. Zo is men zich voor het eerst
sinds het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 minder zorgen gaan maken over de economische crisis, terwijl de
zorgen over oorlog en terrorisme op het hoogste niveau sinds jaren liggen.
11
De context van 4 en 5 mei – samenvatting
Waar denkt men aan bij de term ‘oorlog’?
Bijna acht op de tien Nederlanders denken bij de term oorlog in eerste instantie aan de Tweede Wereldoorlog. De
associatie met de Tweede Wereldoorlog is nooit eerder zo hoog geweest.
Tweede Wereldoorlog blijft onderwerp van gesprek
De Tweede Wereldoorlog en de aanslagen op ‘9-11’ zijn de twee gebeurtenissen die het meest bepalend zijn
geweest in het denken van Nederlanders over vrijheid en onvrijheid. De Tweede Wereldoorlog is voor acht op de
tien Nederlanders nog steeds een actueel onderwerp van gesprek, met name in de familiekring.
Op 4 en 5 mei voelt men zich verbonden met andere Nederlanders
Acht op de tien Nederlanders voelen zich tijdens de Dodenherdenking verbonden met andere Nederlanders. Ook
tijdens de viering van de Bevrijding op 5 mei en Koningsdag voelen zeven op de tien zich verbonden met elkaar.
Opleiding: hoger opgeleide Nederlanders
maken zich vaker zorgen dan lager opgeleide
Nederlanders (61% versus 34%). Het ‘zorgen
niveau’ van middelbaar opgeleiden ligt rond
het Nederlands gemiddelde (48% maakt zich
zorgen. Op andere achtergrondkenmerken -
zoals sekse of culturele afkomst – zijn geen
verschillen te zien.
24 24
3945 49 53
2435
4151
63 58
0
50
100
13 – 17 jaar 18 – 24 jaar 25 – 34 jaar 35 – 49 jaar 50 – 64 jaar 65-plus
%
2013 2014
12 12
De context van 4 en 5 mei - zorgen over zaken buiten Nederland
Meer Nederlanders zijn zich het afgelopen jaar zorgen gaan maken over zaken die wereldwijd spelen. Iets minder dan de helft maakt zich
net als in 2011 en 2012 (heel) vaak zorgen over zaken die wereldwijd spelen. Ouderen en hoger opgeleiden maken zich vaker zorgen dan
jongeren en lager opgeleiden.
Maakt u zich weleens zorgen over zaken die wereldwijd spelen?* (n=929)
* In 2010 is deze vraag niet gesteld.
36
24
3032
2827 27
2325 24
37
49 48
42
49
0
20
40
60
80
2009 2011 2012 2013 2014
(heel) weinig niet vaak, niet weinig (heel) vaak
%
zorgen per leeftijdsgroep
(percentage ‘vaak’ zorgen)
Leeftijd: vorig jaar maakten alle leeftijdsgroepen
tussen de 18 en 65 jaar zich nog het meest
zorgen om de economische crisis. Nu zijn dat
alleen jongeren van 18- tot en met 24 jaar. Een
mogelijke verklaring hiervoor is de aanhoudende
hoge (jeugd-) werkloosheid onder deze groep.
Opleiding: lager opgeleiden maken zich vaker
zorgen over oorlog dan hoger opgeleiden (51%
versus 38%). Lager opgeleiden maken zich ook
vaker zorgen over armoede dan hoger
opgeleiden (34% versus 25%).
leeftijd meeste zorgen over:
13 t/m 17 jaar
18 t/m 24 jaar
25 t/m 34 jaar
35 t/m 49 jaar
50 t/m 64 jaar
65-plussers
13 13
Nederlanders maken zich vaak zorgen om wereldwijde kwesties als terrorisme, oorlog, spanningen tussen religieuze groepen en de
economische crisis. Waar men zich zorgen over maakt, is mede afhankelijk van leeftijd.
De context van 4 en 5 mei - zorgen over zaken buiten Nederland
Over welke van de volgende onderwerpen die wereldwijd spelen maakt u zich
zorgen? (drie antwoorden mogelijk; percentages genoemd in top-3; n=886)
oorlog: 57%
oorlog: 47%
crisis: 48%
terrorisme: 48%
oorlog: 46%
terrorisme: 48%
6
10
13
19
21
22
24
27
34
35
43
45
0 50 100
migratie
energievoorziening
honger
besmettelijke ziektes, epidemieën
milieuvervuiling
klimaatverandering
schendingen van mensenrechten
armoede
economische crisis
spanningen tussen religieuze groepen
oorlog
terrorisme
%
genoemd in de top-3
het veldwerk vond plaats in de periode
dat de crisis inOekraïne zich
uitbreidde
7
14
9 8 7
3
7
27
43
48
34
42
49 49
61
57
47 46
55
35
32
4543
67
45
36 3537
4041
31
34
43
0
20
40
60
80
100
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2011 2012 2013 2014
economische crisis terrorisme oorlog%
14 14
Nederlanders zijn zich het afgelopen jaar minder zorgen gaan maken om de economische crisis. De zorgen over oorlog en terrorisme zijn
daarentegen toegenomen. De zorgen om oorlog liggen op het hoogste niveau sinds 2005.
De context van 4 en 5 mei – zorgen over zaken buiten Nederland
* Voor 2008 werd naar de zorgen over ‘de economie’ gevraagd. Vanaf 2011 naar de zorgen over ‘de economische crisis’.
aanslagen Madrid
aanslagen Londen
kredietcrisis
Oorlog: de zorgen over oorlog zijn het
afgelopen jaar toegenomen. De situatie
in (oost) Oekraïne is daar wellicht debet
aan. De zorgen over oorlog waren het
grootst in 2003 toen de VS Irak
aanvielen (tweede Golfoorlog).
Terrorisme: de zorgen over terrorisme
stegen na 2004 naar een hoogtepunt
toen terreurnetwerk Al Qaida aanslagen
in Madrid (2004) en Londen (2005)
pleegden.
Economische crisis: de zorgen over
de economie zijn tot 2008 laag. Na de
kredietcrisis in 2008 nemen de zorgen
over de economie exponentieel toe. Het
afgelopen jaar zijn de zorgen over de
economie voor het eerst sinds 2008
afgenomen.
Ontwikkeling van de drie grootste wereldzorgen door de jaren heen*. In de grafiek zijn de
percentages Nederlanders weergegeven die deze drie wereldzorgen noemen in hun top-3.
Arabische Lente
oorlog in Irak
ontwikkelingen en trends
Oekraïnecrisis
De Tweede Wereldoorlog en de oorlogen in Irak en
Afghanistan zijn door de jaren heen de drie
oorlogen die het meest worden genoemd. De
associaties met Irak en Afghanistan zijn de
afgelopen jaren echter fors afgenomen en
nauwelijks meer relevant. Syrië werd in 2013 veel
vaker genoemd dan in 2014.
15
De context van 4 en 5 mei – associaties bij de term oorlog
Bijna acht op de tien Nederlanders denken bij de term ‘oorlog’ spontaan aan de Tweede Wereldoorlog. Door de jaren heen is de associatie
met de Tweede Wereldoorlog nog nooit zo groot geweest. Aan andere oorlogen wordt weinig gedacht. Een mogelijke reden voor de stijging is
de crisis in Oekraïne en de vele vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog die de media in dit kader maakten.
Als we het over oorlog hebben, welke oorlog komt dan
als eerste in uw gedachten op? (open vraag; n=929)*
8
4
7
12
1
8
48
6
2
9
11
1
1
8
20
37
3
1
1
1
1
10
2
2
2
8
78
0 40 80
diversen
Oekraïne conflict
Koude oorlog
Golfoorlogen
Midden Oosten
Afghanistan
Viëtnam
Eerste Wereldoorlog
Irak
Syrië
Tweede Wereldoorlog
2014 2013 2012
%
51
4540
5147
37
78
36
2823
18
8 88
37
1814 12 11
10
20
80
50
100
2005 2006 2008 2009 2012 2013 2014
Tweede Wereldoorlog Irak Afghanistan Syrië%
associaties met de Tweede
Wereldoorlog door de jaren heen
* De vraagstelling, volgorde in de vragenlijst en codering van de open antwoorden is in 2014 exact
hetzelfde gedaan als in de voorgaande jaren. De grote procentuele stijging van de associatie met
de Tweede Wereldoorlog is dus niet het gevolg van een verandering van deze drie zaken.
16
De Tweede Wereldoorlog en de aanslagen op ‘9-11’ hebben het denken over vrijheid en onvrijheid van Nederlanders het meest beïnvloed. In
het Vrijheidsonderzoek van 2013 werd een soortgelijke, maar anders geformuleerde vraag voorgelegd. Toen bleek dat Tweede Wereldoorlog
en de val van de Berlijnse muur een (zeer) sterke invloed hadden op het denken over (on-)vrijheid.
De context van 4 en 5 mei – denken over (on-)vrijheid
Welke van de volgende gebeurtenissen zijn het meest bepalend geweest in uw
denken over vrijheid en onvrijheid? (kies maximaal vijf gebeurtenissen; n=929)
Opleiding: Hoger opgeleiden noemen de Tweede
Wereldoorlog vaker dan lager opgeleiden (61%
versus 55%) en middelbaar opgeleiden (53%). Op
andere achtergrondkenmerken - zoals sekse of
culturele afkomst - zijn geen verschillen te zien.
10
11
11
16
16
16
17
17
21
25
25
27
28
50
56
0 50 100
oorlog in Joegoslavië
Europese samenwerking (EU)
Koude Oorlog
vrouwenemancipatie
kiesrecht voor iedereen
Syrië
conflict in het Midden Oosten
homo-emancipatie
vrijlating Nelson Mandela
Holocaust / Shoah
slavernij
de moord op Pim Fortuyn
val van de Berlijnse muur
de aanslagen op ‘9-11’
Tweede Wereldoorlog
%
veel invloed op het denken over
vrijheid en onvrijheid
redelijk veel invloed op het denken over vrijheid en onvrijheid
geringe invloed op het denken over vrijheid en onvrijheid
47 4861 60
5063
41 4149
57 5441
0
50
100
13 – 17 jaar 18 – 24 jaar 25 – 34 jaar 35 – 49 jaar 50 – 64 jaar 65-plus
%
Tweede Wereldoorlog 9-11'
Invloed op het denken over (on-)vrijheid
(per leeftijdsgroep; in %)
17
Met wie praat u het meest over de Tweede Wereldoorlog? Vink aan in de
volgorde van belang (nieuwe vraag; meer antwoorden mogelijk; n=929)
De Tweede Wereldoorlog blijkt nog steeds een actueel gespreksonderwerp. Bijna acht op de tien Nederlanders praat weleens over de
Tweede Wereldoorlog. Het meest praat men hierover met de partner of echtgenoot.
De context 4 en 5 mei – de Tweede Wereldoorlog als onderwerp van
gesprek
Leeftijd: mensen vanaf 25 jaar praten vaak met hun
partner of echtgenoot over de Tweede Wereldoorlog.
Jongeren praten vaak met familieleden. Naar opleiding
zijn er geen significante verschillen.
13 –
17 jaar
%
18 –
24 jaar
%
25 –
34 jaar
%
35 –
49 jaar
%
50 –
64 jaar
%
65-
plus
%
partner/
echtgenoot 10 18 48 49 48 65
andere familie 56 41 31 35 28 22
kinderen 5 4 12 42 32 44
vrienden 27 26 26 25 24 29
kennissen 8 3 11 12 12 19
gesprekspartners naar leeftijd
22
6
8
10
10
12
26
29
33
46
0 50 100
praat niet over WO II
met klasgenoten
met mijn grootouders
met collega's
met nog anderen
met kennissen
met vrienden
met mijn kinderen
met andere familie
met mijn partner/echtgenoot
%
Voor 22% van de Nederlanders
is WO II geen onderwerp
van gesprek.
Voor 78% van de Nederlanders
is WO II wel onderwerp
van gesprek.
Familie
Naarmate men ouder wordt, heeft men een sterker
gevoel van verbondenheid bij 4 mei. Op andere
achtergrondkenmerken - zoals sekse of culturele
afkomst - zijn geen verschillen te zien.
63 6270 70 67
6163 6372 69 68
7570 70 7381 79
88
0
50
100
13 – 17 jaar 18 – 24 jaar 25 – 34 jaar 35 – 49 jaar 50 – 64 jaar 65-plus
%
Koningsdag 5 mei 4-mei
18
4
15
14
27
21
31
17
35
40
40
48
48
53
28
32
24
24
17
24
21
13
8
6
4
1
1
1
1
1
1
0% 50% 100%
Prinsjesdag (3de dinsdag inseptember)
Nederland op WK en EK voetbal
Nederland op Olympische Spelen
Koningsdag (27 april)
Viering Bevrijding op 5 mei
Dodenherdenking op 4 mei
In welke mate geven onderstaande dagen of evenementen u het gevoel verbonden
te zijn met andere Nederlanders? (nieuwe vraag; n=929)
Nederlanders voelen zich het sterkst verbonden met andere Nederlanders tijdens de dodenherdenking op 4 mei, de viering van de
Bevrijding op 5 mei en Koningsdag. Sportevenementen zoals het EK en WK voetbal en Prinsjesdag leiden in veel mindere mate tot een
gevoel van nationale verbondenheid.
De context 4 en 5 mei – nationale evenementen en verbondenheid
4
15
14
27
21
31
17
35
40
40
48
48
53
28
32
24
24
17
24
21
13
8
6
4
1
1
1
1
1
1
0% 50% 100%
Prinsjesdag (3de dinsdag in september)
Nederland op het WK en EK voetbal
Nederland op de Olympische Spelen
Koningsdag (27 april)
Viering Bevrijding op 5 mei
Dodenherdenking op 4 mei
in zeer sterke mate in sterke mate in niet zo'n sterke mate helemaal niet weet niet
Verbondenheid per leeftijd (in %)
19
4. Herdenken: 4 mei
Dra
ag
vla
kd
eel
20
Draagvlak voor 4 mei
Het Nationaal Vrijheidsonderzoek geeft elk jaar een beeld van de beleving van 4 mei en het belang dat mensen
aan de herdenking hechten. Op deze manier kan gevolgd worden in welke mate 4 mei blijft aansluiten op de
beleving van burgers.
De helft van de Nederlanders vindt 4 en 5 mei even belangrijk
De helft van de Nederlanders vindt 4 en 5 mei even belangrijk, ruim een derde hecht meer belang aan 4 mei terwijl
één op de tien 5 mei belangrijker vindt. Het afgelopen jaar is men 4 mei voor het eerst sinds 2011 weer vaker
belangrijker gaan vinden.
Stilstaan bij de gevolgen van oorlog
Van het Nederland publiek vindt 85% de herdenking op 4 mei (heel) belangrijk. Dit draagvlak is stabiel in de tijd.
Net als in voorgaande jaren wordt de herdenking in de eerste plaats belangrijk gevonden voor groepen die een
oorlog hebben meegemaakt of dierbaren in een oorlog hebben verloren. De afgelopen jaren is men de herdenking
steeds vaker belangrijk gaan vinden voor jongeren.
Herdenken – samenvatting
21
Men vindt 4 mei vooral belangrijk door verhalen over de oorlog
Zes op de tien Nederlanders vinden 4 mei belangrijk door verhalen van familie en vrienden over de Tweede
Wereldoorlog. Vier op de tien vinden 4 mei belangrijk door nieuws en actualiteiten. Vorig jaar gaven zes op de tien
Nederlanders nog aan 4 mei belangrijk te vinden door nieuws en actualiteiten.
Men herdenkt steeds vaker Nederlandse slachtoffers
Negen op de tien Nederlanders staan, net als andere jaren, op 4 mei stil bij de herdenking. Een ruime meerderheid
volgt de herdenking op televisie, via de radio of online. Ongeveer de helft van de Nederlanders herdenkt op 4 mei
alle slachtoffers uit de hele wereld van alle oorlogen. Het aantal Nederlanders dat alle Nederlandse slachtoffers
van de Tweede Wereldoorlog herdenkt (29%) is in 2014 verder gestegen.
4 mei gaat vooral over het betuigen van respect en medeleven
De herdenking roept bij Nederlanders vooral gevoelens van respect en medeleven op. Voor 50-plussers roept de
herdenking ook vaak gevoelens van verbondenheid op. 4 mei wordt door een ruime meerderheid verbonden met
thema’s die sterk gerelateerd zijn aan de Tweede Wereldoorlog, zoals slachtofferschap, concentratie- en
vernietigingskampen en het motto ‘Nooit meer Auschwitz’.
Herdenken – samenvatting
22
Zowel 4 als 5 mei geven veel Nederlanders het gevoel van onderlinge verbondenheid, maar worden beide dagen ook even
belangrijk gevonden? Van 2010 tot en met 2013 werd 4 mei in toenemende mate even belangrijk gevonden. Die trend lijkt echter ten
einde: in 2014 vindt een toenemend aantal Nederlanders 4 mei belangrijker.
De context 4 en 5 mei – het belang van 4 en 5 mei
Wat is voor u belangrijker: 4 of 5 mei?
(per leeftijd; n=929, 2014)
36
29
33
44
34
47
49
48
49
50
56
51
45
58
41
36
36
34
10
9
13
8
5
9
11
13
14
4
6
4
4
4
3
4
6
4
0% 50% 100%
2014
2013
2012
2011
2010
2008
2007
2006
2005
4 mei even belangrijk 5 mei weet niet
27
34
36
39
27
46
49
47
44
46
61
51
14
13
16
11
7
2
10
6
3
3
5
1
0% 50% 100%
13 – 17 jaar
18 – 24 jaar
25 – 34 jaar
35 – 49 jaar
50 – 64 jaar
65-plus
4 mei even belangrijk 5 mei weet niet
Wat is voor u belangrijker: 4 of 5 mei? (per jaar; n=929)
Opleiding: hoger opgeleiden vinden 4 mei vaker
belangrijk dan lager opgeleiden (88% versus
68%). Op andere achtergrondkenmerken - zoals
sekse of culturele afkomst - zijn geen verschillen
te zien.
Leeftijdseffect: hoe ouder men wordt, des te
meer belang men aan 4 mei hecht. Dit is al sinds
2002 zo. Nieuwe generaties hechten dus niet
minder belang aan 4 mei.
23
Bijna negen op de tien Nederlanders vinden de jaarlijkse herdenking op 4 mei (heel) belangrijk. Het draagvlak voor de herdenking op 4
mei is groot en stabiel door de jaren heen.
Herdenken – het belang van de herdenking op 4 mei
Hoe belangrijk vindt u de jaarlijkse dodenherdenking
op 4 mei? (percentages (heel) belangrijk; n=929)
45
42
50
49
48
46
47
48
45
48
45
48
52
40
42
35
37
32
40
38
34
35
32
36
30
34
0 50 100
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
heel belangrijk belangrijk
%
20
3952
4659
53
58
38
4044
29 38
0
50
100
13 – 17 jaar
18 – 24 jaar
25 – 34 jaar
35 – 49 jaar
50 – 64 jaar
65-plus
heel belangrijk belangrijk
%
belang per leeftijdsgroep
24
Herdenken – waarom men 4 mei belangrijk vindt
Aan mensen die de Dodenherdenking op 4 mei (heel) belangrijk vinden (n=789) is in een open vraag gevraagd waarom zijn 4 mei
belangrijk vinden. Uit de antwoorden blijkt dat 4 mei vaak wordt gezien als een eerbetoon aan mensen die voor onze vrijheid zijn
gestorven. Ook is 4 mei voor veel Nederlanders een moment van bezinning waarop wordt stilgestaan bij de gevolgen van oorlog.
“4 mei is betrokkenheid tonen
bij mensen die in oorlog
leven”.
“Op 4 mei ben je bewust van
de verworven vrijheden en hoe
belangrijk het is om die
vrijheden te bewaken”. “4 mei is bezinning dat
oorlog overal kan zijn.
En niet alleen in
andere landen”.
“4 mei is een eerbetoon aan
allen die voor de vrijheid zijn
gestorven”.
“Het jaarlijks herdenken
herinnert ons eraan dat vrede
en vrijheid niet
vanzelfsprekend zijn”.
“4 mei is een stuk geschiedenis van
Nederland dat we niet mogen
vergeten”.
“Dat we niet vergeten
wat er toen gebeurd is
en dat het niet nog
eens mag gebeuren”.
“Dan herdenken wij degenen
die voor onze huidige vrijheid
hun leven lieten”.
“Het is goed om stil te staan bij de
gebeurtenissen van toen. In de eerste plaats
om de doden van toen te herdenken, maar
ook om ons eraan te herinneren dat we zo'n
oorlog nooit meer moeten laten uitbreken”.
“Het stilstaan bij het immorele
van een oorlog waarbij
mensen anderen willen
overheersen”.
“4 mei is een moment
van bezinning en
eerbetoon aan
slachtoffers”.
7
2
6
16
17
21
19
42
38
7
1
7
11
28
30
31
43
59
0 50 100
diversen
theater en/of musicals
eigen oorlogservaringen
verhalen vrienden/familie (andereoorlogen)
boeken
school of opleiding
films
nieuws, actualiteiten
verhalen familie/vrienden (WO II)
4 mei 5 mei
25 25
Verhalen van vrienden en familie over de Tweede Wereldoorlog en nieuws en actualiteiten zijn de twee meest genoemde redenen waardoor
Nederlanders 4 mei belangrijk vinden. Mensen die 4 mei belangrijk vinden door verhalen over de Tweede Wereldoorlog hechten vaak een
groter belang aan 4 mei dan mensen die 4 mei vooral belangrijk vinden door nieuws en actualiteiten.
Herdenken - waardoor men 4 mei belangrijk vindt
Waardoor vindt u 4 mei belangrijk? (Basis: degenen die 4 mei
belangrijk vinden; meer antwoorden mogelijk; n=818)
Opleiding: hoger opgeleiden noemen relatief
vaak nieuws en actualiteiten als reden waardoor
zij 4 mei belangrijk vinden (49% versus 28% van
de lager opgeleiden.
leeftijd meest genoemde
reden:
13- t/m 17 jaar
18- t/m 24 jaar
25- t/m 34 jaar
35- t/m 49 jaar
50- t/m 64 jaar
65-plussers
nieuws: 45%
verhalen: 59%
verhalen: 67%
verhalen: 57%
verhalen: 70%
opleiding: 49%
%
Binding 4 mei
sterker door
verhalen
Mensen die 4 mei belangrijk vinden door verhalen van
vrienden, hebben een sterkere binding met 4 mei dan
mensen die 4 mei belangrijk vinden door nieuws en
actualiteiten. Zo vindt 33% van de mensen die verhalen
noemen 4 mei heel belangrijk. Bij mensen die nieuws en
actualiteiten noemen is dat 13%.
71
68
77
90
94
69
69
79
95
97
85
73
87
89
91
83
76
85
93
97
0 50 100
jongeren
voor mijzelf
voor iedereen, ongeacht leeftijd of
achtergrond
mensen die zelf een oorlog hebben
meegemaakt of dierbaren hebben verloren
mensen die zelf WO II meegemaakt of
dierbaren hebben verloren
2014 2013 2012 2011
26
Nederlanders vinden de herdenking het vaakst belangrijk voor mensen die de Tweede Wereldoorlog zelf hebben meegemaakt of dierbaren in
die oorlog hebben verloren. Driekwart vindt de herdenking belangrijk voor zichzelf. De belangrijkste verandering van de afgelopen twee jaren is
dat steeds meer Nederlanders de herdenking belangrijk zijn gaan vinden voor jongeren.
Herdenken - voor wie men de herdenking belangrijk vindt
Hoe belangrijk is de herdenking op 4 mei voor de volgende
groepen? (percentages (heel) belangrijk; n=929)
%
27
2
3
1
2
2
2
3
8
11
13
19
22
37
41
42
57
67
0 50 100
weet niet
diversen
onverschilligheid
geen emoties
tevredenheid
vreugde
schuld
berusting
boosheid
pijn
hoop
machteloosheid
verdriet
verbondenheid
saamhorigheid
medeleven
respect
%
Welke emoties roepen de dodenherdenking op 4 mei bij u
op? De dodenherdenking op 4 mei is voor mij een moment
van… (Basis: iedereen die op 4 mei 2 minuten stilte in acht
heeft genomen; meer antwoorden mogelijk; n=797)
Herdenken – emoties die de herdenking oproept
De herdenking roept bij mensen die op 4 mei twee minuten stilte in acht nemen vooral emoties van respect, medeleven en - in mindere mate -
saamhorigheid en verbondenheid op.
Leeftijd: respect en medeleven worden door alle leeftijdsgroepen
het meest genoemd. Naarmate men ouder wordt, noemt men
vaker saamhorigheid. Jongeren van 13- tot en met 17 jaar noemen
relatief vaak verdriet. Dit hoge percentage kan te maken hebben
met de neiging van jongeren om dergelijke vragen als
‘kennisvragen’ te beantwoorden. Zij geven niet zozeer antwoord op
de vraag wat zij zelf voelen, maar op de vraag wat anderen op 4
mei voelen. Tussen de verschillende opleidingsniveaus, naar
sekse of culturele afkomst zijn er geen significante verschillen.
13 – 17
jaar
%
18 – 24
jaar
%
25 – 34
jaar
%
35 – 49
jaar
%
50 – 64
jaar
%
65-plus
%
respect 61 76 65 73 66 58
medeleven 50 65 59 57 54 57
saamhorigheid 22 35 34 46 46 47
verbondenheid 20 38 42 33 48 52
verdriet 48 31 38 35 38 39
emoties naar leeftijd
28
Herdenken – de betekenis van 4 mei voor Nederlandse burgers
4 mei betekent voor de meeste Nederlanders respect tonen voor oorlogslachtoffers. Ook wordt 4 mei door een ruime meerderheid gezien als een
moment waarop men stil staat bij de gevolgen van oorlog. Ruim acht op de tien Nederlanders vinden dat 4 mei ook in de toekomst door moet gaan
en dat het actueel blijft zolang oorlog en onderdrukking bestaan. Mensen die op 4 mei zelf emoties van respect en saamhorigheid voelen, zijn het
vrijwel allemaal eens met de stellingen dat 4 mei een moment is van respect tonen en van saamhorigheid.
Geef aan in welke mate u het eens of oneens bent met de volgende
stellingen. De jaarlijkse dodenherdenking op 4 mei … (n=929) Verbondenheid: 41% van de Nederlanders voelt
zich op 4 mei verbonden met Nederland. Nog meer
mensen (52%) zijn het eens met de stelling dat 4
mei een moment is waarop ze zich verbonden
voelen met Nederland.
Respect: 67% geeft aan zelf emoties van respect te
voelen op 4 mei. Nog meer mensen zijn het eens
met de stelling dat 4 mei respect tonen is voor de
oorlogsslachtoffers. In deze twee vragen zit
overigens veel overlap, want 97% van de
Nederlanders bij wie 4 mei de emotie respect
oproept, is het eens is met de stelling dat 4 mei
‘respect tonen voor oorlogsslachtoffers is’.
Saamhorigheid: 42% geeft aan zelf emoties van
saamhorigheid te voelen op 4 mei. Nog meer
mensen zijn het eens met de stelling dat 4 mei een
moment van saamhorigheid is. Ook hier is overlap:
98% van de Nederlanders die op 4 mei emoties van
saamhorigheid voelen, is het eens met de stelling
dat ‘4 mei een moment van saamhorigheid is’.
1
3
4
13
20
28
35
40
46
43
50
3
6
17
16
32
47
43
42
36
46
43
10
11
19
25
31
19
15
13
13
7
4
23
25
27
25
11
4
4
3
3
2
1
60
53
30
16
4
1
2
1
1
1
0
3
2
2
4
2
1
1
1
1
1
1
0% 20% 40% 60% 80% 100%
zegt me helemaal niets
mag worden afgeschaft als de laatste mensen die deWOII hebben meegemaakt, zijn overleden
heeft steeds minder betekenis naarmate WO II verderachter ons ligt
is een moment waarop ik denk aan familieleden ofvrienden die zijn omgekomen tijdens WOII
is een dag waarop ik me verbonden voel metNederland
is een moment van saamhorigheid
is een moment waarop men zich realiseert dat vrede envrijheid levens kosten
blijft actueel zolang oorlog en onderdrukking bestaan
moet ook in de toekomst doorgaan
is een moment waarop wordt stilgestaan bij degevolgen van oorlog
is respect tonen voor oorlogsslachtoffers
helemaal mee eens eens eens, noch oneens oneens helemaal niet eens weet niet
sterk verbonden met 4 mei
niet sterk verbonden met 4 mei
Trend: Vanaf 2011 zijn steeds minder
Nederlanders het eens zijn met de
stelling dat 4 mei minder betekenis
krijgt naarmate de oorlog verder achter
ons ligt. Vond in 2011 37% nog dat 4
mei minder betekenis kreeg naarmate
de oorlog langer achter ons ligt, in
2014 is dat met 18 procentpunten
gedaald tot 21%.
Leeftijd: deze ontwikkeling doet zich
onder alle leeftijdsgroepen voor. De
afname is het sterkst onder 18- tot en
met 24-jarigen (van 50% in 2011 tot
26% in 2014). Tussen de verschillende
opleidingsniveaus, naar sekse of
culturele afkomst zijn geen significante
verschillen.
29 29
De dodenherdenking op 4 mei blijft voor een ruime meerderheid zijn relevantie behouden. De laatste drie jaar is het aantal Nederlanders dat
vindt dat de betekenis van 4 mei afneemt naarmate de oorlog verder achter ons ligt, verder afgenomen.
Herdenken – 4 mei blijft zijn betekenis behouden
Geef aan in welke mate u het eens of oneens bent met de volgende stelling. De
dodenherdenking op 4 mei heeft steeds minder betekenis naarmate de Tweede
Wereldoorlog verder achter ons ligt (percentages (helemaal) mee eens; n=929)
37
4238
3336
33
28
37
28
22
21
0
20
40
60
80
2002 2003 2004 2006 2007 2008 2010 2011 2012 2013 2014
%
30
Zowel jongeren als ouderen herdenken het meest alle oorlogsslachtoffers uit de hele wereld van alle oorlogen.
65-plussers herdenken relatief vaak alle Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogen en vredesoperaties daarna.
Herdenken – de groepen die men herdenkt
totaal
13-17
jaar
%
18-24
jaar
%
25-34
jaar
%
35-49
jaar
%
50-64
jaar
%
65-plus
%
alle oorlogsslachtoffers uit de hele
wereld van alle oorlogen 48 50 45 52 45 54 43
alle slachtoffers van de Tweede
Wereldoorlog van alle landen 37 35 33 33 37 37 43
alle Nederlandse slachtoffers van de
Tweede Wereldoorlog en oorlogen en
vredesoperaties daarna
34 24▼ 27 36 32 34 44▲
alle Nederlandse slachtoffers van de
Tweede Wereldoorlog 29 32 26 24 25 27 41▲
anders 4 2 5 1 5 5 1
Weet niet 2 7 2 2 2 2 0
Welke groepen herdenkt u op 4 mei? Op 4 mei herdenk ik (n=929)
Leeftijd: er zijn betrekkelijk
weinig verschillen tussen de
leeftijdsgroepen. Jongeren
van 13 tot en met 17 jaar
herdenken minder vaak alle
Nederlandse slachtoffers
van de Tweede
Wereldoorlog en oorlogen
en vredesoperaties daarna.
▲ = significant vaker ▼ = significant minder vaak
3228 27
31 3134
42
31
52
58
5048
42
3129
17
37 37
1412
14 14 15 14
7
2829
912
15 16 1621
27
27
3632
34 34
0
20
40
60
80
100
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
alle oorlogsslachtoffers uit de hele wereld van alle oorlogen
alle slachtoffers van WO II van alle nationaliteiten (sinds 2009 gevraagd)
alle Nederlandse slachtoffers van WO II (sinds 2006 gevraagd)
alle Nederlandse slachtoffers van WO II en oorlogen en vredesoperaties daarna
%
31
Bijna de helft van de Nederlanders herdenkt op 4 mei alle slachtoffers van alle oorlogen wereldwijd. Dat aantal is de laatste twee jaar
afgenomen. Vanaf 2012 denken Nederlanders op 4 mei steeds vaker aan alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog van alle
nationaliteiten én aan alle Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
Wat betekent de dodenherdenking op 4 mei voor u? Voor mij is het
de herdenking van (meer antwoorden mogelijk, door de jaren heen)
Herdenken – de groepen die men door de jaren heen herdenkt
43 4046
4546 38
9 10 11
1 2 2
2 2 3
slachtoffers van WOII concentratie- en
vernietigingskampen
'Nooit meer Auschwitz'
in zeer sterke mate in sterke mate in niet zo'n sterke mate helemaal niet weet niet
In welke mate verbindt u de volgende thema’s met de
Dodenherdenking op 4 mei? (nieuwe vraag; n=929; in %)
Themadeel: in het themadeel, dat later in 2014 wordt gerapporteerd,
worden vragen gesteld over de beleving van 4 en 5 mei. Drie stellingen
worden alvast gerapporteerd. Hieruit blijkt dat een ruime meerderheid 4
mei verbindt met de slachtoffers die zijn omgekomen tijdens de Tweede
Wereldoorlog, concentratie- en vernietigingskampen en aan het motto
‘Nooit meer Auschwitz’.
32
Driekwart van de Nederlanders volgt de herdenking op televisie, via de radio of online. De meeste Nederlanders die stil staan bij 4 mei
nemen ook de twee minuten stilte in acht.
Herdenken – men staat op verschillende manieren stil bij 4 mei
Van alle Nederlanders die hebben stilgestaan bij 4 mei heeft 93%
de twee minuten stilte in acht genomen. Omgerekend naar de totale
Nederlandse bevolking van 13 jaar en ouder zijn dat circa 11,9
miljoen Nederlanders.
Heeft u de 2 minuten stilte in acht genomen? (Basis:
alleen diegenen die bij 4 mei hebben stilgestaan; n=854)
Op welke manier heeft u het afgelopen jaar stilgestaan
bij de dodenherdenking op 4 mei? (n=929)
Er zijn weinig verschillen tussen de leeftijdsgroepen. Alleen
65-plussers wonen vaker een herdenking bij dan de andere
leeftijdsroepen (18% versus 11% van het Nederlands
publiek).
3%
76%
8%
11% 2%
anders
op televisie/via de radio/online gevolgd
niet stilgestaan
een herdenking bezocht
op vakantie bij de herdenking stilgestaan
93%
7%
wel 2 minuten stil geweest
niet 2 minuten stil geweest
33
5. Vieren: 5 mei
Dra
ag
vla
kd
eel
Draagvlak voor 5 mei
Ook de beleving van de viering op 5 mei wordt in de tijd gevolgd. Zo kan worden bepaald of de viering bij de
beleving van burgers blijft aansluiten. Onder Nederlanders is al jaren een groot draagvlak voor de viering van 5 mei:
77% vindt de viering (heel) belangrijk. Dit draagvlak was de laatste jaren minder groot, maar neemt in 2014 voor het
eerst sinds 2010 weer toe. Men vindt 5 mei vooral belangrijk door nieuws en actualiteiten (42%) en/of verhalen van
vrienden of familie over de Tweede Wereldoorlog (38%). Negen op de tien Nederlanders vinden de viering
belangrijk voor mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt of dierbaren in de oorlog hebben verloren.
5 mei betekent stilstaan bij respect en verdraagzaamheid
Circa acht op de tien Nederlanders hebben op 5 mei gevoelens van respect en verdraagzaamheid en vinden dat 5
mei ook in de toekomst door moet gaan. Driekwart staat op 5 mei stil bij het feit dat vrijheid niet vanzelfsprekend is
en vindt dat 5 mei actueel blijft zolang er oorlog en onderdrukking bestaan. 5 Mei roept bij iets minder dan de helft
van de Nederlanders emoties van vreugde en saamhorigheid op. Ongeveer de helft volgt 5 mei via de televisie,
radio of online. Op 5 mei trekt 37% van de Nederlanders er op uit. In de meeste gevallen bezoekt men een lokale
activiteit (25%) of een Bevrijdingsfestival (12%). Bijna zes op de tien Nederlanders vieren op 5 mei het feit dat we
nu in vrijheid leven. Ongeveer een kwart viert de bevrijding van het Koninkrijk der Nederlanden.
34
Vieren – samenvatting
Op andere achtergrondkenmerken zijn geen
verschillen te zien.
35
Ruim driekwart van het Nederlands publiek vindt het (heel) belangrijk dat jaarlijks 5 mei wordt gevierd. Het draagvlak voor de viering op 5
mei is groot en stabiel door de jaren heen. De daling voor het draagvlak in 2013 lijkt incidenteel, want net als bij 4 mei is het draagvlak voor 5
mei het afgelopen jaar gestegen en weer op het niveau van 2012.
Vieren – het belang van de viering op 5 mei
In hoeverre vindt u het belangrijk dat jaarlijks 5
mei wordt gevierd? (n=929)
36
30
37
38
41
34
40
39
42
43
38
40
43
41
36
39
40
39
43
39
33
35
32
38
31
38
0 50 100
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
heel belangrijk wel belangrijk
%
2735 31
38 3541
4744 49 37 42 33
0
50
100
13 – 17 jaar
18 – 24 jaar
25 – 34 jaar
35 – 49 jaar
50 – 64 jaar
65-plus
heel belangrijk belangrijk
%belang per leeftijdsgroep
36
Vieren – waarom men 5 mei belangrijk vindt
Aan mensen die de viering van de Bevrijding op 5 mei belangrijk vinden (n=715) is in een open vraag gevraagd waarom ze 5 mei
belangrijk vinden. 5 Mei is net als 4 mei een dag waarop men stilstaat bij de verworven vrijheden, een dag waarop men beseft dat vrijheid
en vrede niet vanzelfsprekend zijn en respect toont naar oorlogsslachtoffers. Veel Nederlanders zien 4 en 5 mei dan ook niet als twee
onafhankelijke dagen maar als dagen die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden: ‘Als je 4 mei gedenkt, mag je 5 mei vieren’.
“Als je 4 mei gedenkt, mag je 5
mei vieren”. “Bewustwording, stil blijven staan dat
vrijheid niet vanzelfsprekend is”.
“Dit historische moment mogen
we niet vergeten”.
“Dat de generaties na ons in
een vredige wereld op
mogen groeien”.
“Dat we de oorlog hopelijk nooit
meer hoeven mee te maken”.
“Jongeren wijzen op het grote
goed om in vrijheid te kunnen
leven”.
“Als men de boeken leest wat er
allemaal voor en in de oorlog gebeurd
is, dan moet men heel blij zijn met
onze vrijheid. Kijk maar naar landen
waar men niet de vrijheid heeft om te
doen en te leven hoe ik en jij en
anderen het graag zouden willen”.
“Dit is een traditie die in gang
gehouden moet worden. Op 4 mei
wordt stilgestaan bij slachtoffers,
maar op 5 mei mogen we vieren
dat we weer vrij zijn!”.
“Het is belangrijk dat we ons af
en toe realiseren hoe
bevoorrecht we eigenlijk zijn
met onze vrijheid, en dat
waarderen”.
“Ik vind de combinatie 4 en 5 mei
mooi. Niet alleen het stil staan bij
4 mei, maar ook de bevrijding,
het gevoel van vrijheid tot je
door laten dringen”.
37 37
Nieuws en actualiteiten en verhalen van vrienden en familie over de Tweede Wereldoorlog zijn - net als bij 4 mei - de twee meest genoemde
redenen waardoor mensen 5 mei belangrijk vinden. De binding met 5 mei is sterker bij mensen die 5 mei belangrijk vinden door nieuws en
actualiteiten.
Vieren - waardoor men 5 mei belangrijk vindt
Waardoor vindt u 5 mei belangrijk? (ter vergelijking zijn de antwoorden van 4
mei ook in de grafiek weergegeven; meer antwoorden mogelijk; n=715)
Opleiding: net als bij 4 mei noemen hoger
opgeleiden vaak nieuws en actualiteiten als
reden waardoor zij 5 mei belangrijk vinden
(46% versus 39% van de lager opgeleiden).
leeftijd meest genoemde
reden:
13 t/m 17 jaar
18 t/m 24 jaar
25 t/m 34 jaar
35 t/m 49 jaar
50 t/m 64 jaar
65-plussers
nieuws: 41%
verhalen WOII: 39%
verhalen WOII: 44%
nieuws: 42%
nieuws: 49%
7
1
7
11
28
31
30
59
43
7
2
6
16
17
19
21
38
42
0 50 100
diversen
theater en/of musicals
eigen oorlogservaringen
verhalen van vrienden en familie overandere oorlogen
boeken
films
school of opleiding
verhalen van vrienden of familie overWOII
nieuws, actualiteiten
5 mei 4 mei
verhalen WOII: 36%
%
Binding 5 mei
(iets) sterker
door nieuws en
actualiteiten
Mensen die 5 mei belangrijk vinden door nieuws en
actualiteiten, hebben een sterkere binding met 5 mei dan
mensen die 5 mei belangrijk vinden door verhalen over de
Tweede Wereldoorlog. Zo vindt 35% van de mensen die
nieuws en actualiteiten noemen 5 mei heel belangrijk. Bij
mensen die 5 mei belangrijk vinden door verhalen is dat 30%.
38
Net als bij 4 mei blijven Nederlanders de viering het belangrijkst vinden voor mensen die de Tweede Wereldoorlog zelf hebben meegemaakt
of voor mensen die dierbaren in de Tweede Wereldoorlog hebben verloren. Iets minder dan zeven op de tien vinden 5 mei belangrijk voor
zichzelf. Dat is iets minder dan bij 4 mei waarvan driekwart aangeeft het belangrijk voor zichzelf te vinden
Vieren - voor wie men de viering belangrijk vindt
Hoe belangrijk is de viering op 5 mei voor de volgende
groepen? (meer antwoorden mogelijk; n=929)
69
68
74
90
93
65
74
77
86
89
68
76
79
87
92
0 50 100
2014 2013 2012
%
mensen die zelf een oorlog
hebben meegemaakt of
dierbaren in een oorlog
hebben verloren
mensen die WO II hebben
meegemaakt of dierbaren
in WO II hebben verloren
voor iedereen, ongeacht
leeftijd of achtergrond
voor jongeren
voor mijzelf
39
4
3
1
3
3
4
5
7
7
17
18
20
30
42
43
48
48
0 50 100
weet niet
diversen
schuld
boosheid
geen emoties
pijn
berusting
verdriet
machteloosheid
medeleven
tevredenheid
enthousiasme
hoop
verbondenheid
respect
saamhorigheid
vreugde
%
Welke emoties roept de viering van de Bevrijding
op 5 mei bij u op? 5 Mei is voor mij een dag van
(meer antwoorden mogelijk; n=793)
De viering van de Bevrijding op 5 mei roept bij Nederlanders vooral vreugde, saamhorigheid, respect en verbondenheid op.
Leeftijd: jongeren voelen op 5 mei vaker vreugde, terwijl ouderen
vaker gevoelens van saamhorigheid hebben.
Opleiding: hoger opgeleiden hebben op 5 mei vaker gevoelens van
vreugde dan lager opgeleiden (56% versus 48%). Ook voelen zij
relatief vaak gevoelens van verbondenheid en hoop dan lager
opgeleiden (respectievelijk 49% en 38% versus 36% en 23% van de
lager opgeleiden).
13 – 17
jaar
%
18 – 24
jaar
%
25 – 34
jaar
%
35 – 49
jaar
%
50 – 64
jaar
%
65-plus
%
vreugde 54 50 57 48 48 41
saamhorigheid 25 43 54 48 51 51
respect 36 39 53 40 47 40
verbondenheid 28 32 50 40 40 49
hoop 12 22 32 29 27 44
emoties naar leeftijd
Vieren – emoties die de viering van 5 mei oproept
40
Vieren – de betekenis van 5 mei voor Nederlandse burgers
5 mei betekent voor circa acht op de tien Nederlanders stilstaan bij respect en verdraagzaamheid en bij het feit dat vrijheid niet
vanzelfsprekend is. Net als bij 4 mei vindt een ruime meerderheid dat 5 mei ook in de toekomst moet doorgaan en actueel blijft zolang er
oorlog en onderdrukking bestaan.
Leeftijd: net als voorgaande jaren
zijn de verschillen tussen de
leeftijdsgroepen betrekkelijk klein.
Alleen jongeren van 13 tot en met
17 jaar geven vaker dan mensen
die ouder zijn aan dat ze geen
antwoord op de betreffende
stellingen weten.
Opleiding: hoger opgeleiden zien
5 mei vaker dan lager opgeleiden
als een dag om te feesten (65%
versus 52%) en als een dag
waarop men zich solidair voelt
met mensen die nu niet in vrijheid
leven (58% versus 49%).
Geef aan in welke mate u het eens of oneens bent met
de volgende stellingen. De jaarlijkse viering van de
bevrijding op 5 mei … (stellingen; n=929)
2
4
4
14
17
21
24
25
27
34
31
28
5
6
17
40
41
43
45
49
47
43
46
51
15
13
19
31
31
21
20
17
17
15
15
14
25
28
25
8
6
9
6
4
4
4
5
3
51
46
33
4
3
4
3
2
3
2
2
2
2
2
3
3
2
2
2
3
3
3
1
2
0% 20% 40% 60% 80% 100%
zegt me helemaal niets
mag worden afgeschaft als de laatste mensen die WOII
hebben meegemaakt, zijn overleden
heeft steeds minder betekenis naarmate WOII verder achter
ons ligt
is een dag waarop je je solidair voelt met mensen die nu niet
in vrijheid leven
is een dag om te feesten
is voor mij een dag om stil te staan bij de WOII
is stilstaan bij mensenrechten, democratie en rechtsstaat
is een dag die voor mij gaat over vrede
blijft actueel zolang er oorlog en onderdrukking bestaan
moet ook in de toekomst doorgaan
is een dag waarop je er bij stilstaat dat vrijheid niet
vanzelfsprekend is
is stilstaan bij respect en verdraagzaamheid
helemaal eens enigszins eens noch eens, noch oneens enigszins oneens helemaal oneens weet niet
sterk verbonden met 5 mei
minder sterk verbonden met 5 mei
36 4137 37 36
3329
39
33
2221
0
20
40
60
80
2002 2003 2004 2004 2007 2008 2010 2011 2012 2013 2014
% Trend: de betekenis van 5 mei
blijft groot, dit ondanks het feit
dat de oorlog steeds verder
achter ons komt te liggen.
Dezelfde trend is te zien bij de
herdenking op 4 mei.
Leeftijd: net als bij 4 mei is de
afname het sterkst onder de
groep 18- tot en met 24-jarigen
(van 51% in 2011 naar 18% in
2014).
41 41
De viering op 5 mei blijft voor veel Nederlanders zijn relevantie behouden. Door de jaren heen vinden steeds minder Nederlanders dat 5
mei minder betekenis krijgt naarmate de Tweede Wereldoorlog verder achter ons ligt. Sinds 2013 is dit percentage stabiel.
Vieren - 5 mei blijft zijn betekenis behouden
Geef aan in welke mate u het eens of oneens bent met de volgende stelling. De viering van de
bevrijding op 5 mei heeft steeds minder betekenis naarmate de Tweede Wereldoorlog verder
achter ons ligt (percentages eens; n=929)
42
Vieren - wat viert men op 5 mei: de vrijheid of de bevrijding?
Het aantal Nederlanders dat op 5 mei viert dat we nu in vrijheid leven is verder toegenomen, terwijl het aantal dat de bevrijding van het
Koninkrijk viert verder is afgenomen.
13 -17
jaar
%
18 - 24
jaar
%
25 - 34
jaar
%
35 - 49
jaar
%
50 - 64
jaar
%
65-plus
%
totaal
2014
%
totaal
2013
%
totaal
2012
%
dat we nu in vrijheid
leven 57 70 73 66 68 74 69 66 61
de bevrijding van het
Koninkrijk der
Nederlanden
26 14 15 18 13 17 16 22 27
anders 0 0 1 4 6 3 3 2 3
geen van deze 17 16 11 11 13 6 11 16 -*
Op 5 mei vier ik: (meer antwoorden mogelijk; n=929)
Leeftijd: opvallend is dat jongeren
van 13- tot en met 17 jaar vaker dan
de andere groepen aangeven de
bevrijding van Nederland te vieren en
minder vaak het feit dat we nu in
vrijheid leven. Dit hoge percentage
kan te maken hebben met de neiging
van jongeren om dergelijke vragen
als ‘kennisvragen’ te beantwoorden.
* In 2012 is de categorie ‘geen van deze’ niet gevraagd
43
Het merendeel van de Nederlanders staat stil bij de viering op 5 mei door de viering op televisie, radio of online te volgen. Een op de tien
Nederlanders zegt een Bevrijdingsfestival te bezoeken op deze dag.
Vieren - op welke manier staat men stil bij de viering op 5 mei?
Op welke manier(en) heeft u het afgelopen jaar
aandacht aan 5 mei besteed? (n=929)*
Leeftijd: 15% van de Nederlandse
bevolking staat niet stil bij de viering op
5 mei. Met name jongeren tussen de 18
en de 24 jaar geven aan geen aandacht
te besteden aan deze gebeurtenis
(22%). Naar opleiding, sekse of
culturele afkomst zijn geen significante
verschillen.
5
12
15
25
53
op vakantie maar wel bij 5 mei stilgestaan
een Bevrijdingsfestival bezocht
niet bij 5 mei stilgestaan
activiteit in de eigen gemeente bezocht
viering op televisie/ via de radio/ online
gevolgd
0 40 80 %
44
Onderzoeksverantwoording
Dra
ag
vla
kd
eel
45
Onderzoeksverantwoording
De beleving, houding en draagvlak ten aanzien van 4 en 5 mei is in kaart gebracht met een online enquête onder
n=929 burgers van 13 jaar en ouder. Het veldwerk voor deze enquête is uitgevoerd van in de periode van 26
maart tot en met 13 april 2014. Er is gebruik gemaakt van de steekproefbron TNS NIPObase. De respondenten in
dit panel zijn geworven door Veldkamp en TNS NIPO, dus niet via zelfaanmelding. Voor deelname aan het
onderzoek zijn in totaal 1.550 respondenten benaderd. De respons lag op 60%. De steekproef is gestratificeerd
getrokken, zodat er ongeveer even veel waarnemingen zijn gedaan per leeftijdscategorie. Op die manier kunnen
per leeftijdsgroep uitspraken worden gedaan. Om ook over de bevolking als geheel uitspraken te kunnen doen, is
een herweging uitgevoerd op de kenmerken sekse, leeftijd, opleiding, grootte huishouden en regio.
